Wstęp
Jedną ze szczegółowych polityk publicznych realizowanych przez gminy jest polityka społeczna. Stanowi ona część lokalnej polityki publicznej obejmu-jącej całokształt działań władz lokalnych wpływających na życie mieszkańców1. Na politykę społeczną składają się szczegółowe aspekty, wśród których można wyróżnić między innymi politykę socjalną, oświatową, kulturalną, ochrony zdrowia, rekreacji i turystyki czy sportu. W jednym z ujęć polityka społeczna jest również uznawana za działalność prowadzącą do przekształcenia struktury społecznej, kształtowania postaw społecznych, obywatelskich2. W tym kontek-ście istotne stają się wysiłki władz lokalnych zmierzające do stwarzania jak naj-lepszych warunków dla partycypacji społecznej, angażowania mieszkańców w procesy decyzyjne i działania na rzecz społeczności lokalnej.
W ogólnym ujęciu jednostki samorządu terytorialnego wykonują swoje za-dania (polityki) za pośrednictwem organów. W przypadku gminy jest to rada gminy – organ stanowiący i kontrolny, oraz wójt (burmistrz, prezydent miasta)3 – organ wykonawczy4. Operacyjnie zadania realizowane są przez wójta, wspo-maganego przez urząd gminy oraz przez jednostki organizacyjne powoływane przez radę gminy5. Te formalne uwarunkowania rodzą szereg konsekwencji.
Jedną z nich jest konieczność zapewnienia możliwości wykonywania przez radę gminy funkcji programowych i kontrolnych. Funkcje te można rozpatrywać w dwóch perspektywach: 1) funkcjonowania jednostki jako całości oraz 2)
1 Zob. B.G. Peters, American Public Policy. Promise and Performance, Washington 2004, s. 4–6.
2 T. Kowalak, Polityka społeczna. Zarys wykładu, Białystok 2002, s. 9–10.
3 W dalszej części tekstu, o ile nie zaznaczono inaczej, pojęcie „wójt” obejmuje również burmistrza i prezydenta miasta.
4 Art. 11a ustawy z dnia 8 marca 1990 r. o samorządzie gminnym, tekst jedn. DzU 2016, poz. 446.
5 Tamże, art. 9.
BOGUSŁAW KOTARBA
158
zacji lokalnych polityk publicznych. Oczywiście wskazane perspektywy przeni-kają się wzajemnie, jednak ich wyróżnienie jest korzystne ze względów anali-tycznych.
W obu przypadkach konieczne jest dysponowanie przez organ stanowiący odpowiednimi informacjami – wiedzą, która pozwoli na krytyczną, ale zarazem konstruktywną weryfikację przedkładanych przez wójta propozycji działań oraz na rzetelną ocenę ich wykonania. Nie chodzi tu o ogólny dostęp do informacji wynikający z ustawy o samorządzie gminnym (art. 11b) czy też ustawy o dostę-pie do informacji publicznej6, lecz o informowanie, z obowiązku lub własnej inicjatywy, rady gminy przez wójta i/lub kierowników jednostek organizacyj-nych o planowaorganizacyj-nych i wykonywaorganizacyj-nych działaniach oraz obowiązkach.
Wójt i aparat urzędniczy dysponują dużym zasobem informacji, w tym o charakterze źródłowym. Natomiast rada gminy „skazana” jest na to, co zostanie jej przekazane. Naturalną skłonnością człowieka jest unikanie ujawniania infor-macji, które mogłyby być źle przyjęte przez otoczenie, utrudniłyby realizację ja-kichś planów lub, co gorsza, mogłyby narazić go na przykre konsekwencje. Doty-czy to również pracowników samorządowych, w tym wójta, który dodatkowo podlega weryfikacji politycznej podczas wyborów. W związku z tym konieczne są rozwiązania o charakterze instytucjonalnym obligujące do przedkładania organom stanowiącym informacji niezbędnych do właściwego wypełniania zadań przez organ stanowiący (ale i inne instytucje oraz organy administracji publicznej).
Jeżeli chodzi o podejmowanie przez radę gminy decyzji o charakterze pro-gramowym7, to zapadają one, podobnie jak i inne decyzje tego organu, w formie uchwał. W statutach gmin zwykle znajduje się wymóg dołączania uzasadnienia do przygotowywanego, najczęściej przez wójta, projektu uchwały. W przypadku aktów prawa miejscowego konieczność dołączenia uzasadnienia do projektu uchwały wynika z zasad techniki prawodawczej8. Brak uzasadnienia w sytuacji, gdy taki wymóg wynika ze statutu bądź zasad techniki prawodawczej, może skutkować uchyleniem uchwały przez organ nadzoru lub sąd administracyjny9. To w tym załączniku powinny się znaleźć informacje niezbędne do podjęcia
6 Ustawa z dnia 6 września 2001 r. o dostępie do informacji publicznej, tekst jedn. DzU 2015, poz. 2058.
7 Jako jednego spośród trzech poziomów polityki publicznej, wyróżnionych przez B.G. Pe-tersa, który obok wyborów programowych, dokonywanych przez władze publiczne w celu wpły-nięcia na życie obywateli, wskazał również na realizację programów publicznych przez aparat administracyjny i jego otoczenie oraz na rezultaty działań publicznych i ich wpływ na życie oby-wateli. Za: R. Chrabąszcz, M. Zawicki, Nauki o polityce publicznej [w:] Wprowadzenie do nauk o polityce publicznej, red. M. Zawicki, Warszawa 2013, s. 17−18.
8 Rozporządzenie Prezesa Rady Ministrów z dnia 20 czerwca 2002 r. w sprawie „Zasad tech-niki prawodawczej”, tekst jedn. DzU 2016, poz. 283.
9 D. Bąbiak-Kowalska, Uzasadnienie do uchwały, „Wspólnota” 2012, http://www.wspolno- ta.org.pl/index.php?id=9&tx_news_pi1%5Bcontroller%5D=News&tx_news_pi1%5Baction%5D=
detail&tx_news_pi1%5Bnews%5D=21315&cHash=9db8049358bb14521a6c1cf7abebf675 (10.05.2016).
racjonalnej decyzji, opartej nie na opiniach, ale na dowodach10. Oczywiście rad-ni czerpią informacje rówrad-nież z innych źródeł, chociażby od swoich wyborców czy szerzej, mieszkańców, jednak ciężar dostarczenia rzetelnej wiedzy o uwa-runkowaniach i spodziewanych konsekwencjach proponowanych decyzji spo-czywa na organie wykonawczym.
Wypełnianie przez organ stanowiący funkcji kontrolnych nie jest szczegóło-wo uregulowane w przepisach prawnych, poza rozpatrywaniem spraszczegóło-wozdania z wykonania budżetu i udzieleniem bądź nieudzieleniem organowi wykonawcze-mu absolutorium z tego tytułu. W tym przypadku przygotowanie sprawozdania przez organ wykonawczy jest obligatoryjne. O innych kontrolach działalności jednostki samorządu terytorialnego decyduje organ stanowiący, powierzając ich przeprowadzenie komisji rewizyjnej. Należy jednak podkreślić, że obok tego typu kontroli, obejmujących badanie zgodności stanu istniejącego ze stanem postulo-wanym, ustalenie przyczyn i zasięgu rozbieżności, przekazanie wyników tego ustalenia, a czasem wynikających stąd dyspozycji zarówno podmiotowi kontrolo-wanemu, jak i podmiotowi organizacyjnie zwierzchniemu11, rada gminy perma-nentnie wypełnia funkcje kontrolne o bardziej ogólnym charakterze. Podczas każ-dej sesji pojawiają się różne informacje i oceny dotyczące realizacji zadań gminy.
Chociaż nie powstaje formalny dokument kontroli i czasami ocena taka ma poli-tyczny charakter, to jednak wypełnia przypisane kontroli funkcje: informacji, ko-rekty podejmowanych decyzji, utrwalania wzorców właściwego postępowania, pogłębiania gwarancji praworządności oraz ogólnego podnoszenia kultury pracy12. Zasygnalizowane potrzeby uzyskiwania przez radę gminy informacji nie-zbędnych do jej prawidłowej pracy i wypełniania ciążących na niej obowiązków są wspierane przez szereg ustawowych regulacji oraz przez przyjmowane przez organy stanowiące gmin rozwiązania o stałym charakterze. Część z nich dotyczy zadań z zakresu polityki społecznej. W artykule, na tle rozwiązań normatywnych, podjęto analizę wykonywania przez organy wykonawcze gmin obowiązków informacyjnych z tego zakresu. Analizie poddano składanie sprawozdań z reali-zacji rocznych programów współpracy gmin z organizacjami pozarządowymi13,
10 R. Chrabąszcz, M. Zawicki, Nauki o polityce publicznej..., s. 42.
11 J. Boć, Kontrola prawna administracji [w:] Prawo administracyjne, red. J. Boć, Wrocław 2007, s. 376.
12 A. Sylwestrzak, Kontrola administracji publicznej w III Rzeczypospolitej Polskiej, Gdańsk 2006, s. 17.
13 W dalszej części tekstu pojęcie „organizacje pozarządowe” obejmuje również podmioty prowadzące działalność pożytku publicznego: osoby prawne i jednostki organizacyjne działające na podstawie przepisów o stosunku Państwa do Kościoła katolickiego w Rzeczypospolitej Pol-skiej, o stosunku Państwa do innych kościołów i związków wyznaniowych oraz o gwarancjach wolności sumienia i wyznania, jeżeli ich cele statutowe obejmują prowadzenie działalności pożyt-ku publicznego; stowarzyszenia jednostek samorządu terytorialnego; spółdzielnie socjalne; spółki akcyjne i spółki z ograniczoną odpowiedzialnością oraz kluby sportowe będące spółkami
działają-BOGUSŁAW KOTARBA
160
ocen zasobów pomocy społecznej oraz sprawozdań z realizacji programów pro-filaktyki alkoholowej i rozwiązywania problemów alkoholowych. Zastosowano metody analizy instytucjonalno-prawnej, porównawczej oraz jakościowej. Wy-korzystano materiały źródłowe – sprawozdania i oceny zasobów wybranych gmin, dokumenty, jak również akty prawne i opracowania dotyczące przedmiotu badań. Przyjęto tezę: organy wykonawcze gmin formalnie wywiązują się z obo-wiązków informacyjnych wobec organów stanowiących, jednakże często zakres i zawartość merytoryczna przedkładanych sprawozdań nie zapewniają odpo-wiedniej wiedzy na temat zrealizowanych zadań.
Sprawozdania z realizacji programu współpracy z organizacjami pozarządowymi
We współczesnych państwach demokratycznych przykłada się dużą wagę do angażowania społeczeństwa w życie publiczne. Władze różnych poziomów dą-żą/powinny dążyć do partycypacyjnych metod podejmowania decyzji oraz uczest-nictwa organizacji społecznych, a nawet osób formalnie niezrzeszonych, w realizacji możliwie najszerszego katalogu zadań publicznych. Poziom zaangażowania spo-łecznego odzwierciedla jednocześnie jakość społeczeństwa obywatelskiego.
W Polsce społeczeństwo obywatelskie, mimo stopniowego rozwoju, ciągle wykazuje wiele niedomagań14. Jako przyczynę takiego stanu rzeczy najczęściej wskazuje się słabość kapitału społecznego, ten z kolei silnie zależy od zaufania15. Niezależnie jednak od problemów leżących po stronie społecznej nie mniej istotne jest zachowanie i sposób postępowania władz publicznych, które powin-ny być skłonne z jednej stropowin-ny do „podzielenia się” częścią swojej władzy, a z drugiej do podejmowania działań zachęcających do aktywności obywatelskiej.
Wzajemne relacje między państwem a organizacjami pozarządowymi zostały systemowo uregulowane w ustawie o działalności pożytku publicznego i o wo-lontariacie16. Ustawa zawiera również przepisy obligujące administrację
cymi na podstawie przepisów ustawy z dnia 25 czerwca 2010 r. o sporcie (DzU 2014, poz. 715 oraz 2015, poz. 1321 i 1932), które nie działają w celu osiągnięcia zysku oraz przeznaczają całość dochodu na realizację celów statutowych oraz nie przeznaczają zysku do podziału między swoich udziałowców, akcjonariuszy i pracowników.
14 Zob. Aktywność Polaków w organizacjach obywatelskich w latach 1998−2010, CBOS, Komunikat z badań BS/16/2010, Warszawa 2010; Aktywność społeczna Polaków, CBOS, Komu-nikat z badań nr 60/2014, Warszawa 2014; Z. Kalinowska, Kondycja społeczeństwa obywatelskie-go w Polsce, „Infos” 2012, nr 22.
15 K. Łabędź, Świadomościowe uwarunkowania współpracy interpersonalnej w Polsce [w:]
Partnerstwa w sferze publicznej, red. A. Kołomycew, B. Kotarba, Warszawa 2014, s. 16−17.
16 Ustawa z dnia 24 kwietnia 2003 r. o działalności pożytku publicznego i o wolontariacie, tekst jedn. DzU 2016, poz. 239.
wą i samorządową do współpracy z trzecim sektorem, która w przypadku samo-rządów terytorialnych ma odbywać się na podstawie rocznego programu współ-pracy z organizacjami pozarządowymi. O tym, że współpraca ta nie zawsze układała/układa się dobrze, świadczą kolejne nowelizacje ustawy, które obok wprowadzania nowych rozwiązań rozszerzających prawne podstawy współpracy zawierają również przepisy „przymuszające” organy administracji publicznej do określonych zachowań. Istotne zmiany wprowadziła nowelizacja ustawy z 2010 r.17 To właśnie wtedy nałożono na organy stanowiące jednostek samorządu teryto-rialnego uchwalanie rocznych programów współpracy po konsultacjach z orga-nizacjami pozarządowymi, a na organy wykonawcze obowiązek przedkładania organom stanowiącym sprawozdań z realizacji tych programów. Wprawdzie nie wynika to wprost z uzasadnienia do ustawy wprowadzającej zmiany18, ale nale-ży sądzić, że uchwalenie takiego obowiązku było podyktowane brakiem syste-matycznej kontroli działalności organów wykonawczych w zakresie współdzia-łania z organizacjami pozarządowymi. Obowiązek informacyjny został rozsze-rzony w 2011 r. poprzez zobowiązanie organów wykonawczych jednostek sa-morządu terytorialnego do publikacji sprawozdań w Biuletynie Informacji Pu-blicznej19.
Jeżeli chodzi o zakres i szczegółowość sprawozdania, to ustawodawca nie ustalił w tym względzie żadnych wymogów, nie udzielił też upoważnienia in-nemu organowi do wydania przepisów szczegółowych. Można to uznać za uza-sadnione ze względu na poszanowanie samodzielności samorządów terytorial-nych i respektowanie zasady subsydiarności, chociaż dowolność ta rodzi pokusę powierzchowności sprawozdań i tylko formalnego wypełniania obowiązku.
Analiza wybranych sprawozdań wskazuje, że koncentrują się one głównie na finansowym wymiarze współpracy. Chociaż jest to aspekt istotny, to jednak nie odzwierciedla w pełni kooperacji pomiędzy jednostkami samorządu teryto-rialnego (JST) a organizacjami pozarządowymi. Celem tej współpracy nie jest wszak przekazywanie środków finansowych organizacjom, lecz realizowanie przez nie niektórych zadań publicznych. Brak danych dotyczących efektów rea-lizacji programu współpracy wyraźnie pomniejsza jego wartość. Poza tym finan-sowy wymiar współpracy z organizacjami pozarządowymi pojawia się również podczas uchwalania budżetu gminy, a przede wszystkim w sprawozdaniu z jego wykonania. Sprawozdanie powinno zatem odwoływać się do konkretnych
17 Na przykład ustawa z dnia 22 stycznia 2010 r. o zmianie ustawy o działalności pożytku publicznego i o wolontariacie oraz niektórych innych ustaw, DzU 2010, nr 28, poz. 146.
18 Rządowy projekt ustawy o zmianie ustawy o działalności pożytku publicznego i o wolonta-riacie oraz niektórych innych ustaw, Druki Sejmowe VI kadencja, druk nr 1727, http://orka.
sejm.gov.pl/Druki6ka.nsf/wgdruku/1727 (13.05.2016).
19 Ustawa z dnia 19 sierpnia 2011 r. o zmianie ustawy o działalności pożytku publicznego i o wolontariacie oraz niektórych innych ustaw, DzU nr 209, poz. 1244.
BOGUSŁAW KOTARBA
162
stanowień programu współpracy. Ponadto powinno zawierać pozafinansowe wskaźniki realizacji (zasadne byłoby ich ustalenie już w programie), charaktery-stykę zrealizowanych działań oraz przedstawienie efektów współpracy, bo wy-kazanie kwot dotacji, podanie liczby ogłoszonych konkursów, wykonanych za-dań itd. nie mówi nic na temat korzyści, jakie realizacja programu przyniosła społeczności lokalnej.
Tabela 1. Cechy sprawozdań z realizacji programów współpracy z organizacjami pozarządowymi w wybranych gminach
Gmina
A − liczba ogłoszonych otwartych konkursów B − liczba zawartych umów o realizację zadań
C – wykaz organizacji, które współpracowały z gminą w realizacji programu współpracy D − liczba zrealizowanych zadań/przedsięwzięć
E − liczba beneficjentów działań podjętych przez organizacje pozarządowe
1) ocena w skali: 0 – brak, 1 – pobieżna charakterystyka wybranych działań, 2 – pełna charaktery-styka wybranych działań, 3 – pobieżna charakterycharaktery-styka większości/wszystkich działań, 4 – pełna charakterystyka większości/wszystkich działań
Źró d ło : opracowanie własne na podstawie sprawozdań zamieszczonych w BIP gmin: Biesiekierz (2012), Hyżne (2014), Kąty Wrocławskie (2015), Kobylnica (2014), Legionowo (2013), Radzy-min (2015), Rybnik (2015), Rzeszów (2014), Toszek (2015), Trzebnica (2015).
Jak wynika z danych zamieszczonych w tabeli 1, przedstawiane przez orga-ny wykonawcze sprawozdania są zróżnicowane pod względem zawartości.
W zasadzie tylko jedno z nich (Rzeszowa) zawierało wszystkie elementy uznane przez autora za istotne. Nie we wszystkich przypadkach sprawozdania odwołują się do postanowień programu, w tym wskaźników oceny jego realizacji. Może to wynikać z ogólnikowości samych programów lub też z założenia, że radni mogą
samodzielnie do nich sięgnąć. Wydaje się to jednak co najmniej dyskusyjne.
Wskazane byłoby syntetyczne przedstawienie planów i pokazanie, w jaki sposób zostały zrealizowane. Analizowane sprawozdania przedstawiają dane o charak-terze ilościowym dotyczące liczby ogłoszonych otwartych konkursów, liczby zawartych umów o realizację zadań, a także wykazy organizacji, które współ-pracowały z gminą w realizacji programu współpracy. Tego typu informacje znalazły się we wszystkich sprawozdaniach. Tylko w jednym przypadku (Trzebnicy) brak było liczby zrealizowanych zadań/przedsięwzięć20. Zwraca jednak uwagę fakt, że tylko w czterech spośród 10 sprawozdań podano liczbę beneficjentów działań, a przecież jest to jeden z ważniejszych wskaźników opi-sujących efektywność prowadzonych przez organizacje pozarządowe działań.
Rzadko w sprawozdaniach zawarta jest charakterystyka zrealizowanych przed-sięwzięć i opis efektów współpracy władz samorządowych z trzecim sektorem.
Brak jakościowej analizy powoduje, że dane ilościowe nie są osadzone w lokal-nym kontekście i ich interpretacja może być błędna. Mimo że programy są jed-noroczne, to jednak wskazane byłoby chociaż krótkie nawiązanie w sprawozda-niach do poprzednio realizowanych zadań. Pozwoliłoby to pokazać trendy współpracy gminy z organizacjami pozarządowymi. W żadnym z przywołanych sprawozdań takie informacje się nie znalazły.
Podsumowując, można stwierdzić, że organy wykonawcze gmin w sposób formalny wywiązują się z ciążącego na nich obowiązku przedstawienia organom stanowiącym sprawozdania z realizacji programów współpracy z organizacjami pozarządowymi21. Zawartość sprawozdań jest jednak zróżnicowana. Dominują w nich dane ilościowe (w tym finansowe), brakuje zaś analizy jakościowej, która dopełniłaby obraz współpracy. Sprawozdanie ukazujące w sposób pełny realiza-cję programu pozwoliłoby ocenić zaangażowanie władz lokalnych w promowa-nie aktywności obywatelskiej mieszkańców i włączapromowa-nie ich w realizację zadań samorządu gminnego.
Ocena zasobów pomocy społecznej
Pomoc społeczna to jeden z najważniejszych obszarów polityki społecznej, również na poziomie lokalnym. Stanowi element systemu wsparcia społecznego.
W potocznym rozumieniu wręcz jest utożsamiana z polityką społeczną. Usta-wowo definiowana jest jako instytucja polityki społecznej państwa mająca na
20 Informacja ta jest o tyle istotna, że nie zawsze liczba podpisanych umów odzwierciedla liczbę zadań. Zdarza się, że organizacja pozarządowa realizuje kilka zadań z danego obszaru objętych jedną umową wsparcia przez gminę.
21 Niezależnie od przykładowych dziesięciu gmin, potwierdza to analiza Biuletynów Infor-macji Publicznej innych jednostek samorządu terytorialnego.
BOGUSŁAW KOTARBA
164
celu umożliwienie osobom i rodzinom przezwyciężania trudnych sytuacji ży-ciowych, których nie są one w stanie pokonać, wykorzystując własne uprawnie-nia, zasoby i możliwości. Pomoc społeczną realizują organy administracji rzą-dowej i samorząrzą-dowej. Współpracują przy tym z organizacjami społecznymi, kościołami oraz osobami fizycznymi i prawnymi22. W ramach decentralizacji polityki społecznej23 większość zadań z zakresu pomocy socjalnej przekazano do realizacji samorządom terytorialnym. Gminy, jako najbliższy obywatelowi element administracji publicznej, mają do wypełnienia szczególne zadanie;
udzielają podstawowego, a zarazem najbardziej powszechnego wsparcia osobom potrzebującym. To, że jest to istotna część ich działalności, potwierdzają, choć w sposób niedoskonały, dane dotyczące wydatków na pomoc społeczną. Jest to druga pod względem wielkości pozycja w strukturze wydatków gmin według działów.
Wykres 1. Udział wydatków gmin na pomoc społeczną w wydatkach ogółem w latach 2012−2014
Źró d ło : opracowanie własne na podstawie sprawozdań z wykonania budżetu państwa za lata 2012−2014.
Skuteczne udzielanie pomocy wymaga dobrego rozeznania potrzeb oraz dysponowania odpowiednim potencjałem organizacyjnym (osobowym i instytu-cyjnym) oraz finansowym, przy czym kwestie organizacyjne i finansowe mają w pewnym sensie charakter wtórny, gdyż powinny odpowiadać zdiagnozowa-nym potrzebom. Ustawa o pomocy społecznej (art. 16a) nakłada na gminy,
22 Art. 2 ustawy z dnia 12 marca 2004 o pomocy społecznej, tekst jedn. DzU 2015, poz. 163.
23 Zob. R. Wasylewski, Lokalna polityka społeczna [w:] Polityka społeczna, red. G. Firlit- -Fesnak, M. Szylko-Skoczny, Warszawa 2007, s. 351−352.
16,2 16,4 15,8
0%
10%
20%
30%
40%
50%
60%
70%
80%
90%
100%
2012 2013 2014
Pozostałe
Administracja publiczna Pomoc społeczna Oświata i wychowanie
wiaty i województwa samorządowe obowiązek przygotowania oceny zasobów pomocy społecznej (dalej: ocena zasobów), a organ wykonawczy jednostki sa-morządu terytorialnego (JST) przedstawia tę ocenę co roku (do 30 kwietnia) organowi stanowiącemu. Obowiązek ten wprowadzono w 2011 r.24 Wcześniej JST opracowywały bilans potrzeb w zakresie pomocy społecznej. Jak zaznaczono w uzasadnieniu do ustawy wprowadzającej zmianę25, bilans stał się narzędziem nieprzydatnym, gdyż służył planowaniu budżetu na realizację zadań zleconych, natomiast od 2004 r. większość zadań to zadania realizowane w ramach środków własnych samorządów poszczególnych szczebli. Zgodnie z tym dokumentem analiza zasobów ma służyć jednocześnie ocenie efektywności systemu i wyty-czaniu kierunków zmian.
W odróżnieniu od sprawozdania z realizacji programu współpracy z organi-zacjami pozarządowymi w przypadku oceny zasobów ustawodawca dookreślił wymogi dotyczące jej zakresu. Powinna być sporządzona na podstawie analizy lokalnej sytuacji społecznej i demograficznej i obejmować w szczególności in-frastrukturę, kadrę, organizacje pozarządowe i nakłady finansowe na zadania pomocy społecznej bez względu na podmiot je finansujący i realizujący, a po-nadto osoby i rodziny korzystające z pomocy społecznej, rodzaje ich problemów oraz ich rozkład ilościowy.
Dane dotyczące zasobów pomocy społecznej potrzebne są nie tylko jednost-kom samorządu terytorialnego. Mimo decentralizacji państwo nie wyzbyło się całkowicie odpowiedzialności za pomoc społeczną. W związku z tym dane z JST muszą być agregowane w taki sposób, by mogły stanowić podstawę pla-nowania na innych poziomach władzy, w szczególności na poziomie centralnym.
Szeroki zakres niezbędnych informacji oraz ich skala spowodowały konieczność stworzenia narzędzia wspomagającego proces gromadzenia i przetwarzania da-nych. W 2004 r. uruchomiono Statystyczną Aplikację Centralną, przekształconą następnie w Centralną Aplikację Statystyczną (CAS). Jeden z jej modułów doty-czy oceny zasobów pomocy społecznej.
Wykorzystanie CAS do oceny zasobów ma swoje konsekwencje. Pozytyw-ną jest konieczność uwzględnienia nie tylko roku oceny, ale i dwóch lat po-przednich i dwóch kolejnych. Tym samym ocena obrazuje panujące w danej JST trendy. Z kolei mniej korzystne jest operowanie głównie danymi liczbowymi. To cecha charakterystyczna narzędzi informatycznych; wprawdzie ułatwia ona opracowywanie danych zbiorczych, ale jednocześnie powoduje, że oceny
24 Ustawa z dnia 18 marca 2011 r. o zmianie ustawy o pomocy społecznej oraz ustawy
24 Ustawa z dnia 18 marca 2011 r. o zmianie ustawy o pomocy społecznej oraz ustawy