Opracowanie własne na podstawie materiałów 4 SLSz.
3 Kalendarium opracowane na podstawie materiałów 4 Skrzydła Lotnictwa Szkolnego.
4 Jest to system umożliwiający pełną symulację lotu, z dużym polem zobrazowania widoku poza kabiną (za pomocą systemu wielokanałowe-go, a nie – jak dotychczas – jednego stosunkowo małego ekranu), ponadto z pełną symulacją pracy systemów pokładowych samolotu.
L. Cwojdziński: Kompleksowy symulator lotu samolotu PZL-130 TC-II Orlik „Vector”. „Autobusy: technika, eksploatacja, systemy transportowe”
2017 nr 12, s. 796.
RYS. 1. STRUKTURA WSPÓŁPRACY M-346 W ŚRODOWISKU SIECIOWYM
monitoring w czasie rzeczywistym (on-line) planowanie misji i debriefing (off-line) stanowisko
planowania i wsparcia misji ŚRODOWISKO SIECIOWE (SYSTEM WYMIANY INFORMACJI)
Źródło: m-346.com/.
– samolot M-346 zintegrowany z wirtualnym szko-leniem pilotów (Embedded Tactical Training Simula-tion – ETTS);
– symulatory: misji (Full Mission Simulator – FMS), specjalizowany poziomu eskadry (Part Task Trainer – PTT) i proceduralny (Procedural Training Device – PTD);
– szkolenie naziemne: ze wspomaganiem kompute-rowym (Computer Aided Instruction – CAI, Computer Based Training – CBT);
– system stacji briefingowych i debriefingowych (Mission Planning and Debriefing Station – MPDS);
– zintegrowane wsparcie logistyczne;
– system zarządzania szkoleniem (Training Informa-tion Management System – TIMS)5.
M-346 Master jest samolotem szkolenia zaawanso-wanego. Sposób jego zaprojektowania pozwala na od-tworzenie charakterystyki i możliwości samolotów wielozadaniowych czwartej i piątej generacji. Dzięki niemu możliwy jest zaawansowany trening pilotów przygotowujących się do rozpoczęcia szkolenia na no-woczesnych samolotach wielozadaniowych. Ze względu na jego charakter szkoleniowy zamontowano w nim system ostrzegający pilotów o odległości ich samolotu od powierzchni ziemi (Ground Proximi-ty Warning System − GPWS) oraz system automa-tycznego odzyskiwania orientacji (Automatic Diso-rientation Recovery − ADR) lub system odzyskiwania
aktywowany przez pilota (Pilot-Activated Recovery System − PARS).
Nadrzędnym elementem systemu jest podsystem sy-mulacji szkolenia taktycznego (Embedded Tactical Training Simulation – ETTS). Zapewnia on siłom po-wietrznym wiele funkcji szkoleniowych dzięki wyko-rzystaniu symulowanego uzbrojenia oraz naziemnych i powietrznych zagrożeń (rys. 1 i 2). Wbudowane ob-szary symulacji obejmują czujnik oraz scenariusz sy-mulacji podczas lotu, walkę elektroniczną (EW), ostrzeżenia o zagrożeniach, w tym aktywnych, takich jak rakiety ziemia–powietrze (Surface-to-Air Missile − SAM) oraz artyleria przeciwlotnicza (Anti-Aircraft Ar-tillery − AAA)6. Dzięki symulacji uzbrojenia podczas lotu piloci są w stanie przeprowadzić ataki zarówno w trybie powietrze–powietrze (Air-to-Air − A2A), jak i powietrze–ziemia (Air-to-Ground − A2G). Używane są te same symbole – parametry strzelania z broni. Sta-nowisko planowania i wsparcia misji (Mission Support Station − MSS), oparte na systemie Windows, służy do tworzenia symulacji scenariuszy podczas planowania misji przed jej rozpoczęciem. Po zakończeniu ćwicze-nia dane mogą być wykorzystane do sporządzećwicze-nia spra-wozdania i analizy.
Symulowana walka może się odbywać w środowisku zarówno naziemnym, jak i powietrznym. Jest ona uka-zywana na cyfrowej mapie dzięki zamontowanym na pokładzie czujnikom, m.in. aktywnych lub pasywnych
5 K. Madej: Szkolenie lotnicze…, op.cit., s. 86.
6 J. Gunner: Aircraft Profile M-346 Master. “Air Forces Monthly” 2013 nr 306, s. 41.
RYS. 2. M-346 W ZINTEGROWANYM SYSTEMIE OBRONY POWIETRZNEJ
Źródło: m-346.com/.
SYSTEMY SAMOOBRONY SYSTEM WYMIANY
INFORMACJI TAKTYCZNEJ
SYSTEM DOWODZENIA
ŚRODOWISKO SIECIOWE
PEŁNY ZAKRES UZBROJENIA PEŁNY ZAKRES RADARÓW I CZUJNIKÓW
komputerowo wygenerowane cele naziemne
komputerowo wygenerowane cele nawodne
komputerowo wygenerowane cele powietrzne
ZINTEGROWANY SYSTEM OBRONY POWIETRZNEJ
systemów walki radioelektronicznej (Electronic Coun-termeasures − ECM). Wykorzystanie wygenerowanych przez komputer sił (Computer Generated Forces – CGF) pozwala na oszczędności finansowe. Symulator może być połączony z różnymi systemami (FMS) w ce-lu przeprowadzenia szkolenia rozproszonego (Distribu-ted Mission Training). Zanim pilot rozpocznie szkolenie na symulatorze FMS, musi spędzić wiele godzin na tre-nażerze specjalizowanym (Part-Task Trainer – PTT)7. Dzięki odpowiedniemu stanowisku operacyjnemu in-struktor może monitorować oba te urządzenia.
W skład naziemnego systemu szkolenia (Ground Ba-se Training System – GBTS), który odpowiada za szkolenie praktyczne, wchodzą następujące elementy:
– osiem stanowisk stacji briefingowych i debriefin-gowych (Mission Planning and Debriefing Station – MPDS);
– stanowisko symulatora poziomu eskadry (Part Task Trainer – PTT);
– stanowisko kompleksowego symulatora lotu (Full Mission Simulator – FMS);
– informatyczny system zarządzania szkoleniem (Training Information Management System – TIMS);
– komputerowy system szkolenia teoretycznego (CBT i CAI).
Należy podkreślić, że na początkowym etapie będzie wykorzystywany komputerowy system szkolenia
teore-tycznego (CBT i CAI). Po nim nastąpi praktyczne za-stosowanie nabytej wiedzy na etapie PTD. Następnie będą wykonywane pełne profile misji w powietrzu z użyciem symulatora na poziomie eskadry oraz kom-pleksowego symulatora lotu.
EFEKT SYNERGII
Wprowadzenie do wyposażenia Sił Zbrojnych RP samolotu szkolnego M-346 wraz z całym pakietem szkoleniowo-logistycznym stwarza nowe możliwości operacyjne i technologiczne wynikające z rozwoju techniki lotniczej i informatycznej.
Analiza przedstawionych uwarunkowań wskazuje na wymierne korzyści zastosowania nowego systemu szkolenia lotniczego na samolotach M-346. Należy tutaj podkreślić: obniżenie kosztów szkolenia; pod-niesienie poziomu wyszkolenia w skróconym wy-miarze czasu; odciążenie eskadr bojowych od ele-mentów szkolenia podstawowego i zaawansowanego czy możliwość spójnego połączenia szkolenia w jed-nostkach szkolnych ze szkoleniem w jedjed-nostkach bo-jowych. Zasadniczym elementem w profilu szkolenia lotniczego na samolotach M-346 jest wprowadzenie platformy symulatorowej, która pozwala na realizację zadań w ośrodku symulatorowym na poziomie 60–
–70% czasu, który musiałby spędzić szkolony pilot
w powietrzu. n
7 PTT (Part-Task Trainer) – urządzenia do treningu, które pozwalają na trenowanie specyficznych funkcji operacyjnych niezależnie od innych funk-cji, które tutaj nie są odwzorowywane, lecz mają związek z pracą operacyjną. Zob. więcej: T. Compa, A. Ilków: Wykorzystanie symulatorów w pro-cesie kształcenia lotniczego służb ruchu lotniczego. W: Prace Instytutu Lotnictwa. Warszawa 2011, s. 31.
Autor jest szefem Sekcji Szkolenia Pionu Ogólnego w Wyższej Szkole Ofi cerskiej Sił Powietrznych.