O
głoszenie 16 lutego 1918 r. przez Radę Litewską (Tarybę) aktu niepodległo-ści Litwy, postawiło w kolejnych miesiącach przed młodym państwem pro-blem organizacji od podstaw całej administracji, tak na szczeblu centralnym, jak i lokalnym1. Zadania tego mieli podjąć się nie tylko prawnicy litewscy, ale także i polscy. Już w listopadzie 1917 r. Litwini zwrócili się bowiem z prośbą do znanego i cenionego wówczas wileńskiego adwokata, fi lantropa oraz przedstawiciela demo-kratycznego nurtu krajowości, Tadeusza Wróblewskiego2, o pomoc przy opraco-wywaniu aktów prawnych, które miały stać się podwaliną dla przyszłej Pierwszej Republiki Litewskiej. Po wstępnej zgodzie Wróblewski był jednak zmuszony wy-cofać się ze złożonej obietnicy z powodu nacisków niektórych kręgów Komitetu Polskiego w Wilnie3. Mimo tych niesprzyjających warunków, 24 kwietnia 1918 r.,1 P. Łossowski, Litwa, Warszawa 2001, s. 70.
2 D. Staliūnas, Features of the Political Ideas of Tadas Vrublevskis, „Lietuvių atgimino istorijos
studijos”, Vilnius 1996, nr 13, s. 295–297; [T. Wróblewski] Juodvarnis, Uwagi o projekcie
P. Hymansa, Wilno 1921, s. 35–36; B. Pawełko-Czajka, Wybrane koncepcje myśli krajowej na Wileńszczyźnie do 1922 roku, „Imponderabilia. Biuletyn Piłsudczykowski”, Gdańsk 2011,
nr 3, s. 149–150; T. Wróblewski, Plebiscyt czy Konstytuanta?, „Tygodnik Wileński” 1920, nr 3, s. 2–3; idem, Naród i samookreślenie narodowe, „Rocznik Towarzystwa Przyjaciół Nauk w Wilnie 1915–1918”, t. 6, Wilno 1918, s. 121–122; J. Jurkiewicz, Rozwój polskiej myśli
politycznej na Litwie i Białorusi w latach 1905–1922, Poznań 1983, s. 213–214; T. Venclova, Vilnius. A Guide to Its Names and People, Vilnius 2009, s. 225–226.
3 Szerzej na temat działalności Komitetu Polskiego w Wilnie zob.: P. Dąbrowski, Narodowa
dzia-74
Przemysław Dąbrowski
po odrzuceniu przez Komitet Polski propozycji Jonasa Vileišisa udziału prawni-ków polskich w utworzonej przy Tarybie Komisji Jurydycznej, która miała zająć się opracowaniem ustaw sądowych dla Litwy4, Tadeusz Wróblewski powołał do życia przy Komitecie Biura Pracy Społecznej w Wilnie, niezależną Komisję Prawniczą, złożoną z dwunastu osób5. To właśnie w jej ramach podjęto się wypracowania sze-regu projektów aktów prawnych dla Litwy, według, jak to zaznaczył Wróblewski, przedstawionego przez niego „dość szeroko zakrojonego planu”6. Niewątpliwie głównym ich autorem był sam Wróblewski, a na szczególną uwagę zasługują przy-gotowane przez niego w 1918 r. projekty ustaw dotyczących organizacji i zadań samorządu miejskiego Litwy7.
Należy zauważyć, że dla Wróblewskiego samorząd był formą decentralizacji administracji, przy której władza państwowa wypełniała swoje funkcje nie przez urzędników państwowych, ale przez osoby bezpośrednio zainteresowane, niepo-zostające wobec państwa w stosunku służbowym i pełniące swoje czynności jako obowiązki honorowe. Dodawał również:
Samorząd może być reaktywowany indywidualnie lub związkowo, w zależności od tego, czy do czynności powołane są poszczególne jednostki, czy związki lub korporacje. Do typu pierwszego należą rozmaite urzędy i komisje, do których są powoływane jednostki ze społe-czeństwa miejscowego z poza sfer urzędniczych […]. Samorząd może być biernym i czynnym, w zależności od tego, czy spełnianie funkcji administracyjnych jest li tylko obowiązkiem or-ganów samorządowych, czy też jest zarazem jego prawem, nadanym mu przez państwo8.
Wielokrotnie także poszukiwał różnic zachodzących między autonomią i sa-morządem. System samorządu miejscowego, a więc „administracyjną decentra-lizację samorządową”, ujmował jako strukturę, w której funkcje publiczne pełni-ły osoby wyłanianie w drodze wyborów, a tym samym od władz państwowych
łalności obozu narodowego na ziemiach litewsko-białoruskich w latach 1897–1918, Kraków
2010, s. 58–61.
4 J. Ochmański, Historia Litwy, Wrocław–Warszawa–Kraków 1967, s. 291.
5 P. Dąbrowski, op. cit., s. 62–63; Protokoły posiedzeń Komitetu Biura Pracy Społecznej w Wilnie,
rkps, Lietuvos Mokslų Akademijos Vrublevskiu Biblioteka, Rankraščių Skyrius (LMAVB),
Zespół Wspólny, fond 9, teczka 2316, k. 19; w jej szeregach zasiadali: Witold Abramowicz,
Stanisław Bagiński, Mieczysław Engiel, Aleksander Jodziewicz, Zygmunt Jundziłł, Juliusz Kozłowski, Bronisław Krzyżanowski, Jan Piłsudski, hrabia Marian Broel-Plater, Marian Strumiłło i Tadeusz Wróblewski.
6 Szerzej zob.: T. Wróblewski, List do Ludwika Abramowicza, dat., Wilno, 25 V 1918, rkps, LMAVB, Kolekcja Ludwika Abramowicza, fond 79, teczka 59, k. 27–28v.
7 Wskazując na inne projekty przygotowane dla Pierwszej Republiki Litewskiej, warto wspo-mnieć o pochodzących z 1920 r. aktach, zatytułowanych: Zasady obywatelstwa litewskiego, rkps, Zespół Wspólny, LMAVB, fond 9, teczka 2685–2694, k. 13–13v; Ustawa Wydziału
Kodyfi kacyjno-Prawnego, mszps, Zespół Wspólny, LMAVB, fond 9, teczka 2685–2694, k. 12,
a także z 1919 r.: Projekt ordynacji wyborczej do Sejmu Ustawodawczego Litwy, mszps, Zespół
Wspólny, LMAVB, fond 9, teczka 2685–2694, k. 15–16v.
8 T. Wróblewski, O samorządzie gminnym i powiatowym, rkps, Zespół Wspólny, LMAVB, fond
9, teczka 2, k. 1; idem, Schemat organizacji administracji prowincjonalnej, rkps, Zespół
75
Struktura i zadania samorządu miejskiego Litwy...
niezależne. Posiadał tylko kompetencje wykonawcze, bez jakichkolwiek upraw-nień ustawodawczych9. Charakteryzując z kolei istotę autonomii, czyli „decen-tralizacji ustawodawczej”, Wróblewski podkreślał, że oznaczała ona prawo do sta-nowienia ustaw miejscowych, w granicach przyznanych statutem organicznym. Jednocześnie reprezentacja kraju autonomicznego w organie ustawodawczym centralnym, w jego opinii, mogła posiadać w nim jedynie prawo do głosu w kwe-stiach ogólnopaństwowych10.
W opracowanym przez niego Projekcie ustawy miejskiej, złożonym ze stu pięciu artykułów, gmina miejska (miasto) tworzyła związek terytorialny dla samodziel-nego zarządzania swoimi sprawami, posiadając osobowość prawną. Musiała ona być dla ludności bliską, a więc „nie mogła być za nadto wielką”, i z tego powodu rozporządzała bardzo ograniczonymi środkami materialnymi11. Do obwodu gmi-ny, poza śródmieściem, wchodziły także przedmieścia oraz łączące się z nimi osie-dla. Jednocześnie zmiana granic miasta mogła nastąpić jedynie na mocy uchwały Sejmiku Powiatowego, podjętej za zgodą zainteresowanych stron, to jest: Rady Miejskiej, Rady Gminnej oraz gminnego zgromadzenia obywateli12. Jeżeli wyma-gałby tego interes publiczny, zmiana granic mogłaby się odbyć bez potrzeby uzy-skiwania stosownej aprobaty. Miasta liczące nie mniej niż piętnaście tysięcy miesz-kańców, miały być wydzielane z powiatów na mocy uchwały Wydziału Krajowego, tworząc niezależne od nich obwody13.
Wyróżniono również tak zwanych przynależnych do miasta, a więc obywateli Litwy mających stałe miejsce zamieszkania i wpisanych na mocy uchwały magistra-tu do „ksiąg ludności stałej”, który mógł też odmówić przyjęcia osoby skazanej wy-rokiem sądowym za przestępstwo, niemającej dostatecznych środków utrzymania dla siebie oraz swojej rodziny, jak i niepotrafi ącej udowodnić stałego domicylu na terenie danego miasta. Prawo przynależności osoba traciła na skutek zapisania jej do przynależnych innej gminy wiejskiej lub miasta, utraty obywatelstwa krajowego oraz pozbawienia praw obywatelskich na mocy orzeczenia sądowego. Przynależni mieli prawo do korzystania z miejskich zakładów użyteczności publicznej oraz wsparcia ze strony miasta w zakresie sprawowanej opieki nad ubogimi. Obowiązki z kolei dotyczyły płacenia ciężarów podatkowych i naturalnych14. W przedmiocie tych regulacji, istotny był fakt, że każdy przynależny do gminy miejskiej powyżej jednego roku, bez różnicy płci, pełnoletni, nieubezwłasnowolniony i niepozbawio-ny praw obywatelskich, stawał się jednocześnie obywatelem miasta15. Obywatel
9 [T. Wróblewski] T. Woronicz, O autonomii i samorządzie, „Przegląd Wileński” 1922, nr 2–4, s. 3–4.
10 Ibidem, s. 5.
11 T. Wróblewski, O samorządzie gminnym i powiatowym…, k. 33.
12 Idem, Projekt ustawy miejskiej dla Litwy, Wilno 1918, s. 3.
13 Ibidem, s. 4.
14 Ibidem, s. 4–5.
15 Ibidem, s. 5. Korzystanie z praw obywatelskich ulegało zawieszeniu w przypadku: ubezwła-snowolnienia częściowego; przebywania w więzieniu; wszczęcia „dochodzenia śledczego lub sądowego” z oskarżenia o zbrodnię lub występek; pełnienia służby w armii czynnej.
76
Przemysław Dąbrowski
posiadał czynne prawo wyborcze do wszystkich urzędów miejskich oraz bierne do urzędów wyłanianych w drodze wyboru i z nominacji16. Zwolnienie z piasto-wania danej funkcji zawsze zależało od Rady Miejskiej. Ta mogła również zdecy-dować o nadaniu osobie zasłużonej względem gminy obywatelstwa honorowego, wolnego od ponoszenia wszelkich podatków gminnych i ciężarów osobistych17. Uczestnikiem gminy miejskiej natomiast była każda osoba prawna oraz „nieprzy-należna” do miasta osoba fi zyczna, jeżeli uiszczały one podatki miejskie w odpo-wiedniej wysokości. Uczestnikowi nie przysługiwało prawo do wsparcia w razie ubóstwa, ale mógł korzystać z prawa wyborczego przez swojego zastępcę, posiada-jącego nie więcej niż dwa głosy, a którym mógł być jedynie obywatel miasta18.
W oparciu o projekt ustawy, władze miasta miały stanowić: Rada Miejska oraz magistrat. Pierwsza z nich, złożona z radnych, pełniących swoje funkcje bezpłat-nie i bezpłat-nie związanych instrukcjami wyborców, była wybierana w głosowaniu tajnym na sześć lat przez obywateli miejskich i uczestników, jednakże co dwa lata jedna trzecia część deputowanych ustępowała. Dwie trzecie składu, po czterech latach traciło mandat w drodze losowania, a pozostali po upływie sześciu lat. Liczba depu-towanych w zależności od liczby wyborców, miała być określona na mocy statutu miejskiego. Obejmowała ona od dwunastu do trzydziestu radnych w miastach do piętnastu tysięcy mieszkańców, od trzydziestu trzech do siedemdziesięciu dwóch dla ośrodków od piętnastu do stu tysięcy mieszkańców oraz od siedemdziesięciu dwóch do stu dwudziestu dla miast większych. Do przeprowadzenia wyborów Rada Miejska na mocy stosownej uchwały, dzieliła miasto na okręgi wyborcze, do-stosowane do granic cyrkułów i dzielnic miejskich19. W każdym okręgu wyborami miało kierować Biuro Wyborcze, złożone z prezesa, czterech członków i dwóch zastępców, a wybrane przez Radę Miejską20. Uszczegółowienie tego przepisu na-stąpiło w grudniu 1918 r., kiedy to Wróblewski opracował Projekt ordynacji
wy-borczej miejskiej, liczący trzydzieści trzy artykuły. Zgodnie z jego
postanowienia-mi, do zorganizowania wyborów miała być powołana Komisja Wyborcza, złożona z przewodniczącego mianowanego przez magistrat, a także sześciu członków wy-łanianych przez Radę Miejską. W każdym cyrkule zaś, byłyby ustanowione Biura Wyborcze, których skład nie uległby zmianie21. Co do list wyborczych, ułożonych według cyrkułów, prowadzonych i sprawdzanych co roku przez magistrat, powinny
16 Ibidem, s. 6. Obywatel wybrany na urząd bezpłatny był zobowiązany do pełnienia swoich obowiązków. Osoba, która uchylałaby się od piastowania tego rodzaju funkcji bądź wykony-wania nałożonych na nią obowiązków, mogła zostać pozbawiona przez Radę Miejską prawa zajmowania wszelkich urzędów z wyboru na okres do sześciu lat. Dodatkowo przewidziano też nałożenie na nią wyższych, w stosunku do innych przynależnych, podatków na rzecz miasta (od dziesięciu do dwudziestu pięciu procent).
17 Ibidem, s. 6–7.
18 Ibidem, s. 7; idem, O samorządzie gminnym i powiatowym…, k. 9.
19 Idem, Projekt ustawy miejskiej dla Litwy…, s. 8, 11.
20 Ibidem, s. 10.
21 Idem, Ordynacja wyborcza miejska, rkps, Zespół Wspólny, LMAVB, fond 9, teczka 2687, k. 3.
77
Struktura i zadania samorządu miejskiego Litwy...
one być „wystawione na widok publiczny” w ciągu dwóch tygodni i nie później niż na sześć tygodni przed dniem wyborów. Ewentualne skargi obywateli miejskich i uczestników na nieprawidłowe ich ułożenie, byłyby kierowane do Rady Miejskiej w ciągu dwóch tygodni od wystawienia22. Na dwa tygodnie przed wyborami do Komisji Wyborczej miały trafi ć listy kandydatów, podpisane przez trzydziestu wy-borców, zawierające oznaczenie Komitetu lub partii oraz dane kandydata (imię, nazwisko, zawód i miejsce zamieszkania). Pięciu pierwszych podpisanych na liście, uważanych było jednocześnie za pełnomocników Komitetu, który złożył daną li-stę. Następnie Komisja Wyborcza zbadałaby je, a o dostrzeżonych ewentualnych nieprawidłowościach zawiadomiłaby pierwszego z pełnomocników. Jeżeli wady nie zostałyby usunięte w ciągu trzech dni, Komisja Wyborcza stwierdziłaby nie-ważność listy bądź kandydatów23.
Wybory miały odbywać się w pierwszą niedzielę listopada, chyba że statut miej-ski stanowił inaczej. O dniu, miejscu i godzinie głosowania, informował w drodze obwieszczenia magistrat, na dwa tygodnie przed wyznaczonymi wyborami. Bierne prawo wyborcze przysługiwało jedynie obywatelom miasta potrafi ącym pisać i nie-zawieszonym w korzystaniu z praw obywatelskich, z wyłączeniem jednak: urzędni-ków władz nadzorczych, prokuratury i policji, sędziów oraz płatnych urzędniurzędni-ków miejskich z wyjątkiem członków magistratu. Jednocześnie radnymi miejskimi nie mogli być ojciec oraz syn, a także bracia. Jeżeli zostaliby oni wybrani, to nieważny byłby wybór tego wyłonionego później, a przy wyborze jednoczesnym nieważny byłby wybór młodszego z nich. W razie utraty zdolności do zajmowania urzędu, radny ustępował z Rady Miejskiej24. O wyniku wyborów informowałby w drodze obwieszczenia magistrat, a z prawa do wniesienia skargi do Komisji Wyborczej, rozstrzyganej następnie przez Radę Miejską, mogli skorzystać obywatele miasta oraz uczestnicy, w terminie dwóch tygodni od przeprowadzenia wyborów. W pro-jekcie ordynacji wyborczej przewidziano także, że wybór mógł zostać unieważnio-ny na podstawie orzeczenia sądu lub uchwały Rady Miejskiej w przypadku utraty biernego prawa wyborczego oraz gdy wybory były „skutkiem przemocy, gwałtu lub podstępu” oraz jeżeli zostały pogwałcone w ich trakcie przepisy ordynacji wybor-czej25. Radni rozpoczynali swoje urzędowanie z dniem 1 stycznia „następnego po wyborze roku”26.
22 Idem, Projekt ustawy miejskiej dla Litwy…, s. 9. Jeżeli na skutek złożonej skargi, nazwisko wyborcy zostałoby wykreślone z listy, magistrat miał obowiązek poinformowania go o tym fakcie, ze wskazaniem w uzasadnieniu przyczyny skreślenia. Osobie takiej przysługiwałoby prawo złożenia w ciągu dwóch tygodni od dnia powiadomienia skargi, rozstrzyganej przez Sejmik Powiatowy (dla wyborców miast mniejszych) lub Wydział Krajowy (względem wy-borców miast stanowiących osobne powiaty).
23 Idem, Ordynacja wyborcza miejska…, k. 3–3v.
24 Idem, Projekt ustawy miejskiej dla Litwy…, s. 10.
25 Idem, Ordynacja wyborcza miejska (dodatek do artykułu 42, opracowany w grudniu 1918
roku), [w:] ibidem, s. 32.
78
Przemysław Dąbrowski
W ramach głównych uprawnień Rady Miejskiej znajdowały się sprawy zwią-zane z zarządem miasta (tak zwana kompetencja własna organów samorządowy-ch)27, a także uchwalaniem statutu miejskiego, regulującego kwestie organizacji i obowiązków samorządu miejskiego, regulaminów dla zakładów miejskich oraz instrukcji dla urzędów i urzędników miejskich. Ponadto przysługiwało jej prawo do wnoszenia petycji i skarg do ciał ustawodawczych, krajowych i administracyj-nych, uznawanie przynależności do miasta, nadawanie obywatelstwa honorowe-go, zwalnianie z obowiązku przyjęcia bezpłatnego urzędu z wyboru, ustanawianie urzędów miejskich, deputacji i komisji dla zarządzania sprawami o charakterze szczególnym28, wybór urzędników, uchwalanie przepisów w zakresie policji bezpie-czeństwa, handlowej oraz przemysłowej, jak i tych dotyczących ruchu publicznego na drogach lądowych oraz wodnych, a także przyjmowanie aktów związanych ze wspieraniem osób ubogich29.
Do najważniejszych obowiązków Rady Miejskiej natomiast należało: popie-ranie stowarzyszeń spożywczych, zakładanie wodociągów, studni wodnych, hal targowych, rzeźni, składów i sklepów miejskich, tworzenie żłobków, przytułków dla dzieci, starców oraz osób niepełnosprawnych i tanich kuchni, kwestie zdrowia publicznego, zapobiegania epidemiom i epizootiom, powoływanie instytutów szczepienia ospy, domów izolacyjnych oraz dezynfekcyjnych, pogotowi ratunko-wych, ambulatoriów, szpitali i laboratoriów zajmujących się kontrolą żywności, zakładanie straży pożarnych oraz rozwój instytucji ubezpieczenia od ognia, opieka nad drogami gruntowymi oraz wodnymi, ulicami, placami i ich oświetleniem, or-ganizacja ruchu przewozowego, regulacja koryt rzek, budowanie kanalizacji, mo-stów oraz wałów ochronnych; tworzenie giełd i izb przemysłowo-handlowych oraz opieka nad organizacjami rzemieślniczymi i wykształceniem zawodowym, powo-ływanie biur pośrednictwa pracy, mieszkań i kolonii dla robotników, ustanawianie norm oraz warunków pracy najemnej i opieka nad bezrobotnymi. Rada Miejska zajmowałaby się też kwestiami szkolnictwa początkowego, zawodowego i średnie-go, popieraniem oświaty pozaszkolnej, zakładaniem bibliotek, czytelni i muzeów oraz organizowaniem pokazów i widowisk30.
27 Idem, Schemat organizacji administracji prowincjonalnej…, k. 6; idem, O samorządzie
gmin-nym i powiatowym…, k. 1; 47.
28 Idem, Projekt ustawy miejskiej dla Litwy…, s. 14. Dla realizacji niektórych ze wskazanych w zakresie edukacji obowiązków, Rada Miejska powoływałaby w mniejszych miastach na okres sześciu lat, Deputację Szkolną, która zajmowałaby się sprawami gospodarczymi szkół miejskich, opieką nad dziećmi oraz wybierałaby nauczycieli szkół początkowych, po ich za-twierdzeniu przez powiatową Radę Szkolną. W miastach stanowiących odrębne powiaty, działała również miejska Rada Szkolna, wyłaniana na okres sześciu lat. Do jej uprawnień na-leżało wskazywanie nauczycieli szkół początkowych, wybieranie, po wyrażeniu zgody przez krajową Radę Szkolną, pozostałych nauczycieli szkół miejskich i nadzór nad działalnością nauczycieli.
29 Ibidem, s. 11–12.
79
Struktura i zadania samorządu miejskiego Litwy...
Rada Miejska dodatkowo przyjmowała preliminarz budżetowy miasta i kon-trolowała jego wykonanie. Uchwalała podatki, opłaty miejskie i ciężary natural-ne, a także rozporządzała ruchomościami oraz nieruchomościami należącymi do miasta31. Wszystkie wydatki miejskie ujawnione w budżecie, miały być pokrywane z rozmaitych źródeł, w tym z: dotacji skarbowych, dochodów z majątku, zakładów i przedsiębiorstw miejskich, opłat uiszczanych przez osoby zainteresowane z korzy-stania z urządzeń i zakładów miejskich, składek wnoszonych przez osoby, którym dane zakłady bądź zarządzenia specjalne „przynosiłyby określone korzyści”, dodat-ków do bezpośrednich podatdodat-ków państwowych, podatdodat-ków pośrednich, szczegól-nie konsumpcyjnego, jak i zaciągniętych przez miasto pożyczek32. Ponadto mogła również ustanowić na mocy odrębnej uchwały lub statutu, płatny urząd naczelnika bądź komisarza policji, pod zwierzchnim nadzorem prezydenta lub burmistrza33, a także inne deputacje stałe (opieki nad ubogimi, sanitarna i fi nansowa) lub ko-misje czasowe, których zadaniem byłoby zarządzanie sprawami administracyjny-mi administracyjny-miasta oraz zakładaadministracyjny-mi administracyjny-miejskiadministracyjny-mi. Miały być wyłaniane na okres jednego roku spośród obywateli miasta, a ich przewodniczących natomiast wybierałby magistrat spomiędzy swoich członków34.
Posiedzenia zwyczajne Rady Miejskiej odbywały się w dniach i godzinach oznaczonych w uchwale lub statucie miejskim. Zwoływał i przewodniczył im pre-zes Rady Miejskiej. W ogłoszeniu o zwołaniu posiedzenia, doręczonym następnie radnym i członkom magistratu, miał być wskazany też porządek dzienny, a sprawy w nim nie wymienione mogły stać się przedmiotem dyskusji, jednakże bez moż-liwości przyjęcia w tym zakresie stosownej uchwały. Posiedzenia nadzwyczajne z kolei mogły odbywać się z inicjatywy magistratu lub na wniosek jednej czwartej ogólnej liczby radnych. Ogłoszenie o zwołaniu takiego posiedzenia powinno być doręczone nie później niż na dwa dni przed dniem konsylium. Na pierwszym po-siedzeniu, każdego roku, Rada Miejska miała wybrać swojego prezesa – kierujące-go porządkiem obrad, wiceprezesa oraz sekretarza – także spoza grona radnych35. Obrady były jawne, z zastrzeżeniem na wniosek Rady, ich tajności. Prezes otwierał i zamykał posiedzenia, kierował obradami, posiadał prawo do pozbawienia głosu
31 Ibidem, s. 14–15, 18. Przeniesienie własności nieruchomości oraz innych przedmiotów ma-jących znaczenie naukowe lub artystyczne, mogło nastąpić w mniejszych miastach jedynie za zgodą Wydziału Powiatowego, zaś w miastach stanowiących odrębne powiaty, Wydziału Krajowego. Z kolei przy podejmowaniu uchwały w kwestiach podatkowych oraz pożyczek, takowe mogły być przyjęte jedynie większością kwalifi kowaną dwóch trzecich głosów.
32 Ibidem, s. 15. W przypadku uchwalenia podatków pośrednich oraz pożyczek wymagane było zatwierdzenie uchwały, w miastach mniejszych przez Wydział Powiatowy, zaś w mia-stach stanowiących odrębne powiaty, Wydział Krajowy. W tych ostatnich Rada Miejska mo-gła przyjąć też podatek specjalny „od przyrostu wartości nieruchomości w granicach miasta położonych, o ile takowy przyrost nastąpił niezależnie od nakładów właściciela”.
33 Ibidem, s. 23. Prezydent lub burmistrz z kolei podlegali Wydziałowi Krajowemu, a w mniej-szych miastach także Wydziałowi Powiatowemu i komisarzowi cyrkułowemu ziemskiemu.
34 Ibidem, s. 24.
80
Przemysław Dąbrowski
osób nie stosujących się do jego zarządzeń oraz usunięcia z sali tych wszystkich, którzy wyrażali „oznaki zadowolenia lub niezadowolenia”. Uchwały Rady Miejskiej mogły być podejmowane jedynie przy obecności co najmniej połowy ogólnej liczby radnych, zaś w razie braku wymaganego kworum, głosowanie odkładano do kolej-nego posiedzenia. Jeżeli i wówczas nie byłoby odpowiedniej liczby deputowanych, uchwała zostałaby przyjęta niezależnie od tego stanu. Obowiązywała zasada, że o wszelkich sprawach decydowano większością głosów, zaś przy ich równości wnio-sek uważany był za odrzucony. Jedynie przy wyborach w razie jednakowej liczby oddanych głosów, decydowałoby losowanie36. Radnym miejskim nie przysługiwało