Z powyższych rozważań wynika, iż regulacje prawne mogą stymulować bądź też ogra-niczać rozwój przedsiębiorczości [Primo, Green 2011, s. 6] (przedsiębiorczości rozumia-nej jako tworzenie nowych przedsiębiorstw). Na potrzeby poniższych rozważań pojęcie przedsiębiorczości wymaga jednak doprecyzowania. Wobec powyższego przedsiębior-czość definiuje się jako tworzenie przez osoby fizyczne nowych przedsiębiorstw i podej-mowanie działalności nierejestrowej. Rozważania dotyczą prowadzenia przez osoby fi-zyczne działalności o charakterze pozarolniczym – gospodarczej i nierejestrowej. Pojęcie nowości odnosi się do nowo zakładanych podmiotów.
W artykule, w pierwszej kolejności, autor podejmie się próby odpowiedzi na pytanie, czy Ustawa z dnia 6 marca 2018 r. Prawo przedsiębiorców stanowi stymulator, czy też ba-rierę rozwoju przedsiębiorczości, następnie będzie poszukiwał odpowiedzi na pytanie, dlaczego tak się dzieje. Aby zrealizować postawiony na wstępie cel pracy i udzielić od-powiedzi na postawione pytania, zostaną poddane szczegółowej analizie przepisy usta-wy Prawo przedsiębiorców.
Ustawę Prawo przedsiębiorców otwiera preambuła, z której można odczytać, jakie było ratio legis omawianego aktu normatywnego [Chauvin, Stawecki, Winczorek 2014, s. 123]. Na podstawie przeprowadzonej analizy tekstu preambuły wyodrębnić można siedem zasad [Ustawa Prawo przedsiębiorców]. Wszystkie są bardzo ważne dla stabil-nego rozwoju gospodarki. Z punktu widzenia przedsiębiorczości kluczowe znaczenie mają jednak trzy. Są to: zasada wolności działalności gospodarczej, zasada niedyskrymi-nacji oraz zasada wolnej konkurencji. Pierwsza zasada bezpośrednio nawiązuje do kon-stytucyjnej zasady społecznej gospodarki rynkowej. Z art. 20 Konstytucji wynika, iż spo-łeczna gospodarka rynkowa oparta jest na trzech filarach, którymi są: wolność działal-ności gospodarczej, własność prywatna, solidarność [Konstytucja Rzeczypospolitej Pol-skiej 1997]. Zasadę wolnej konkurencji również można powiązać z konstytucyjną zasadą społecznej gospodarki rynkowej. Podstawę gospodarki polskiej stanowi bowiem „[…] gospodarka, której podstawowym motorem rozwoju mają być mechanizmy rynkowe […]” [Garlicki 2016, s. 96]. Mechanizmem takim jest oczywiście wolna konkurencja. Zasa-da niedyskryminacji wynika natomiast z art. 32 Konstytucji, który stanowi: „Wszyscy są wobec prawa równi. […] Nikt nie może być dyskryminowany w życiu […] gospodarczym […]” [Konstytucja Rzeczypospolitej Polskiej 1997]. Zasady te stanowią gwarancję swo-bodnego podejmowania działalności zarobkowej.
W dalszej części ustawy w rozdziale 1 (przepisy ogólne) ustawodawca formułuje ko-lejne zasady dotyczące podejmowania, wykonywania i zakończenia działalności go-spodarczej. W uzasadnieniu do projektu Ustawy – Prawo przedsiębiorców wyodrębnio-Prawo przedsiębiorców – stymulator czy bariera rozwoju przedsiębiorczości
no dziesięć podstawowych zasad wiążących „przedsiębiorców oraz organy władzy pu-blicznej w ich relacjach z przedsiębiorcami” [Projekt ustawy – Prawo przedsiębiorców, ss. 27–29]. Dla podejmowania nowej działalności zarobkowej kluczowe znaczenie mają trzy zasady, a mianowicie: „Zasada wolności działalności gospodarczej i równości przed-siębiorców (art. 2 ustawy)” [Projekt ustawy – Prawo przedprzed-siębiorców, s. 29], „Zasada „co nie jest prawem zabronione, jest dozwolone” (art. 8 ustawy)” [Projekt ustawy Prawo przedsiębiorców, s. 30], „Zasady pogłębiania zaufania, proporcjonalności, bezstronności i równego traktowania (art. 12 ustawy)” [Projekt ustawy Prawo przedsiębiorców, s. 35].
Art. 2 ustawy Prawo przedsiębiorców stanowi: „Podejmowanie, wykonywanie i za-kończenie działalności gospodarczej jest wolne dla każdego na równych prawach” [Ustawa – Prawo przedsiębiorców]. Ustawodawca kładzie więc nacisk na dwa aspekty działalności gospodarczej, a mianowicie wolność i równość. Przy czym wolność nie jest ograniczona jedynie do wymienionych działań, takich jak podejmowanie, wykonywanie i zakończenie działalności gospodarczej. Wolność w myśl twórców ustawy rozumiana jest szerzej [Projekt ustawy – Prawo przedsiębiorców, s. 30]. Wskazuje się na wolność w zakresie konkurencji, gospodarowania, kontraktowania itd. Podkreśla się, iż wolności go-spodarczej towarzyszy zasada równości. Równość ta dotyczy szerokiego spektrum dzia-łań, w tym dostępu do „[…] reglamentowanej działalności gospodarczej lub do środków państwowych wspierających przedsiębiorców” [Projekt ustawy – Prawo przedsiębior-ców, s. 30]. W myśl art. 8 ustawy Prawo przedsiębiorprzedsiębior-ców, prowadząc działalność gospo-darczą, można podejmować każde działanie, którego nie zakazują przepisy prawa [Usta-wa – Prawo przedsiębiorców]. W art. 8 zapisano ponadto, iż tylko przepisy prawne mogą zobowiązać przedsiębiorcę do określonego zachowania. Trzeba jeszcze zwrócić uwagę na art. 12, w którym podejmuje się problematykę równego traktowania. Równe trakto-wanie dotyczy między innymi uprawnień na prowadzenie działalności reglamentowa-nej [Projekt ustawy – Prawo przedsiębiorców, s. 36].
Kwestia reglamentacji działalności gospodarczej została uregulowana w rozdziale 4 ustawy – Prawo przedsiębiorców. Zgodnie z art. 37. ust. 1. ustawy „Wykonywanie działal-ności gospodarczej w dziedzinach mających szczególne znaczenie ze względu na bez-pieczeństwo państwa lub obywateli albo inny ważny interes publiczny wymaga uzy-skania koncesji […]” [Ustawa – Prawo przedsiębiorców]. Trzeba jednak zwrócić uwagę, iż kwestie, które zostały uregulowane w ustawie ograniczono do zagadnień ogólnych i podstawowych. Szczegółowe rozwiązania reglamentacji działalności gospodarczej uję-to w odrębnych aktach prawnych [Projekt ustawy – Prawo przedsiębiorców, s. 55]. Takie rozwiązanie należy ocenić pozytywnie. Zaznaczyć w tym miejscu trzeba, iż we współ-czesnej gospodarce reglamentacja pewnych dziedzin życia gospodarczego jest normą. Trudno byłoby więc uzasadnić postulat całkowitej deregulacji każdego obszaru gospodarki. Adam Samborski
123 Udzielając odpowiedzi na pytanie, czy Prawo przedsiębiorców stanowi stymulator, czy też barierę rozwoju przedsiębiorczości, należy jednoznacznie stwierdzić, iż przyję-te w ustawie rozwiązania, które do przyję-tej pory zostały przeanalizowane, nie stanowią ogra-niczeń dla rozwoju przedsiębiorczości. Ograniczenia, które zdefiniowano jako przeszko-dy napotykane przez podmiot rozpoczynający działalność, w świetle omówionych za-sad nie powinny mieć miejsca. Zaza-sady te odwołują się bowiem do najlepszych tradycji liberalizmu i neoliberalizmu, które wolność wskazują jako naczelną kategorię. Tak więc zgodnie z koncepcjami wypracowanymi przez Adama Smitha „Szczegółowa reglamen-tacja prawna tłumi w gruncie rzeczy aktywność jednostki, sprzyjając bierności głównie w sferze dysponowania pracą i kapitałem” [Sylwestrzak 2015, s. 225]. Prawo przedsię-biorców operuje natomiat pojęciami takimi jak wolność, równość, swoboda, przez co na-wiązuje do koncepcji wypracowanych przez Friedricha Augusta von Hayeka, który rolę państwa sprowadził do „[…] zagwarantowania organizacyjnych ram swobodnego funk-cjonowania gospodarki opartej na prawie popytu i podaży” [Sylwestrzak 2015, s. 404]. Według niego prawo to ramy formalne, za pomocą których można realizować wolność indywidualną [Dubel 2012, s. 467]. Prawo przedsiębiorców nie ogranicza więc rozwoju przedsiębiorczości. Czy ją jednak stymuluje? Odpowiedzi należy szukać w dalszej anali-zie tekstu prawnego. Kluczową rolę w rozwoju przedsiębiorczości może odegrać art. 5. ustawy Prawo przedsiębiorców, ustanawiający działalność nierejestrową, oraz art. 18 tej-że ustawy, wprowadzający zwolnienie w ubezpieczeniu społecznym.
Działalność nierejestrowa ma trzy podstawowe cechy. Po pierwsze, wykonywać ją może jedynie osoba fizyczna, po drugie, przychód należny nie może przekroczyć w żad-nym miesiącu 50% kwoty minimalnego wynagrodzenia, po trzecie, osoba ją wykonu-jąca nie mogła wykonywać działalności gospodarczej w ostatnich 60 miesiącach [Usta-wa – Prawo przedsiębiorców, art. 5]. Osoba fizyczna, która podejmie się takiej działalno-ści, nie ma obowiązku rejestrowania się w Centralnej Ewidencji i Informacji o Działalno-ści Gospodarczej (CEIDG) – chyba że przekroczy granicę przychodu należnego. Nie musi też spełniać dodatkowych wymogów, które są z tym związane. Zwolniona jest więc za-równo z ubezpieczenia społecznego, jak i zdrowotnego. Zobowiązana jest jednak do prowadzenia ewidencji sprzedaży w sposób uproszczony, rozliczenia przychodów w ze-znaniu rocznym (istnieje możliwość odliczenia kosztów), postępowania zgodnego z pra-wem konsumentów, a na żądanie, korzystającego z usługi, czy produktu, wystawienia potwierdzenia (faktura, rachunek) [Ministerstwo Przedsiębiorczości i Technologii 2018, s. 33]. Instytucja działalności nierejestrowej wprowadzona więc została z myślą o osobach fizycznych podejmujących próbę prowadzenia działalności zarobkowej, a niemających rozeznania w rynku. Jest więc szansą dla tych wszystkich, którzy nie prowadzili działal-ności gospodarczej w ostatnich 60 miesiącach, a mają pomysł na działalność. Dużą za-letą tego rozwiązania jest brak konieczności zaangażowania finansowego osoby fizycz-Prawo przedsiębiorców – stymulator czy bariera rozwoju przedsiębiorczości
nej podejmującej taką działalność. Brak środków własnych jest często największą barie-rą wejścia na rynek. Stąd też należy przyjąć, że działalność nierejestrowa jest przykładem rozwiązania prawnego o charakterze stymulującym rozwój przedsiębiorczości. Warto w tym miejscu zaznaczyć, że działalności nierejestrowej nie można wykonywać w ra-mach umowy spółki cywilnej (art. 5. ust. 5), czy też w formie działalności reglamentowa-nej [Ustawa – Prawo przedsiębiorców, art. 44. ust. 3].
W art. 18. ust. 1. ustawy – Prawo przedsiębiorców wprowadzono tzw. ulgę na start. „Przedsiębiorca będący osobą fizyczną, który podejmuje działalność gospodarczą po raz pierwszy albo podejmuje ją ponownie po upływie co najmniej 60 miesięcy od dnia jej ostatniego zawieszenia lub zakończenia i nie wykonuje jej na rzecz byłego pracodaw-cy, […], nie podlega obowiązkowym ubezpieczeniom społecznym przez okres 6 miesię-cy od dnia podjęcia działalności gospodarczej” [Ustawa – Prawo przedsiębiorców, art. 18. ust. 1]. Na przedsiębiorcy ciąży jednak obowiązek uiszczania składki na ubezpiecze-nie zdrowotne. Ulga na start ma charakter dobrowolny [Ministerstwo Przedsiębiorczości i Technologii 2018, s. 34]. Przedsiębiorca może z niej skorzystać, ale nie musi. Co ważne warunki jej uzyskania są jasno sprecyzowane w art. 18 i dotyczą okresu niewykonywa-nia działalności gospodarczej i nieświadczeniewykonywa-nia usług na rzecz byłego pracodawcy. Głów-ną zachętą podejmowania działalności gospodarczej jest niepodleganie obowiązkowe-mu ubezpieczeniu społeczneobowiązkowe-mu przez okres 6 miesięcy. Mamy więc tutaj do czynienia z bodźcem o charakterze finansowym. Z punktu widzenia rozwoju przedsiębiorczości jest to rozwiązanie o charakterze stymulującym.