Wpływ zasad obrotu ziemią i jej ceny na liczbę i wartość udzielonych kredytów

Rynek ziemi rolnej a kredyty preferencyjne udzielane przez

2. Rezultaty badań

2.4. Wpływ zasad obrotu ziemią i jej ceny na liczbę i wartość udzielonych kredytów

prefe-rencyjnych na zakup użytków rolnych

W celu weryfikacji problemu badawczego prze-prowadzono analizę korelacji Bravaisa-Pearsona, mającą na celu sprawdzenie, czy istnieje zależność pomiędzy liczbą i wartością udzielonych kredy-tów preferencyjnych na zakup użytków rolnych a ceną ziemi rolnej.

Współczynnik korelacji liniowej

Brava-10

isa-Pearsona ma postać :

gdzie:

n – liczba obserwacji,

S , S – odchylenia standardowe zmiennych, _x _y odpowiednio X oraz Y,

x, y – średnie arytmetyczne zmiennych, odpowiednio X oraz Y.

Badania rozpoczęto od określenia stopnia zależności między ceną ziemi rolnej a licz-bą udzielonych kredytów preferencyjnych na za-kup użytków rolnych.

Jako zmienną X oznaczono cenę ziemi rolnej, a jako Y liczbę udzielonych kredytów pre-ferencyjnych na zakup użytków rolnych. W opar-ciu o dane zawarte w tabeli 1 obliczono współ-czynnik korelacji:

Zależność między ceną ziemi rolnej a liczbą udzielonych kredytów preferencyjnych na zakup użytków rolnych jest ujemna, a to oznacza, że wraz ze wzrostem ceny ziemi rolnej następuje spadek liczby udzielonych kredytów preferencyjnych na zakup użytków rolnych. War-tość współczynnika na poziomie -0,7699 świad-czy o tym, że zależność pomiędzy zmiennymi jest wysoka (znaczna).

Tabela 1. Cena ziemi rolnej (x ) i liczba udzielonych kredytów preferencyjnych na zakup użytków rolnych (y )i i

Lata Cena ziemi rolnej (w zł/ha) x_i Udzielone kredyty (w szt.) y_i

2007 12 134,00 5 227,00 2008 15 388,00 4 719,00 2009 17 042,00 5 564,00 2010 18 037,00 5 792,00 2011 20 004,00 6 562,00 2012 25 441,50 5 368,00 2013 26 339,00 6 305,00 2014 32 317,20 1 432,00 2015 38 579,00 2 402,00 2016 39 631,00 2 647,00 2017 41 287,00 2 446,00

Sładek, RYNEK ZIEMI ROLNEJ ...

Naturalnie cena ziemi rolnej nie jest jedyną determinantą wpływającą na liczbę udzielonych kredytów. Można wskazać wiele innych czynników, które to kształtują. Stąd powstaje pytanie o zakres objaśnionej zmien-ności przez przyjętą do badania zmienną objaś-niającą. Można go wyznaczyć poprzez tzw. współczynnik determinacji, będący kwadratem

współczynnika korelacji :

Uzyskany wynik oznacza, że przyjęta do badania zmienna niezależna (cena ziemi rolnej) wyjaśnia niespełna 60% całkowitej zmienności zmiennej objaśnianej (liczba udzielonych kredy-tów na zakup użytków rolnych). Pozostałe czyn-niki, nieuwzględnione w badaniu, wyjaśniają oko-ło 40% liczby udzielonych kredytów.

W dalszej części artykułu zbadano zależ-ność korelacyjną miedzy ceną ziemi rolnej a war-tością udzielonych kredytów preferencyjnych na zakup użytków rolnych.

Wykres 4. Zależność liczby udzielonych kredytów preferencyjnych na zakup użytków rolnych od ceny ziemi rolnej w latach 2007–2017

Źródło: Obliczenia własne.

11 Tamże, s. 93.

Tabela 2. Cena ziemi rolnej (x ) i wartość udzielonych kredytów preferencyjnych na zakup użytków rolnych (y )_i _i

Źródło: Obliczenia własne.

Lata Cena ziemi rolnej (w zł/ha) xi Wartość udzielonych kredytów (w mln zł) yi

Jako zmienną X oznaczono, tak jak we wcześniejszym badaniu, cenę ziemi, a jako Y – wartość udzielonych kredytów preferencyjnych na zakup użytków rolnych. W odniesieniu do zaprezentowanych danych w tabeli 2 współczyn-nik korelacji Pearsona wyniósł:

W tym przypadku zależność między ceną ziemi rolnej a wartością udzielonych kredytów preferencyjnych na zakup użytków rolnych jest także ujemna, czyli wraz ze wzrostem ceny ziemi rolnej następuje spadek wartości udzielonych kredytów preferencyjnych na zakup użytków rolnych. Wartość tego współczynnika na pozio-mie -0,3917 świadczy oniskiej korelacji między zmiennymi.

Ponieważ

tak więc można stwierdzić, że przyjęta do badania zmienna niezależna (cena ziemi rolnej) wyjaśnia zaledwie 15% całkowitej zmienności zmiennej objaśnianej (wartość udzielonych kredytów na

zakup użytków rolnych). Dość niski poziom war-tości współczynnika determinacji wskazuje na większe oddziaływanie na wartość udzielonych kredytów innych czynników.

Na podstawie przeprowadzonej analizy wskazano, że cena ziemi rolnej jest wysoce skore-lowana z liczbą udzielonych kredytów preferen-cyjnych na zakup użytków rolnych, zaś z ich war-tością – nisko. Należy w tym miejscu szczególnie mocno podkreślić, że do przedstawionych zależ-ności powinno się podchodzić z rozwagą i dużą ostrożnością, ponieważ istnienie zależności mię-dzy dwiema zmiennymi nie oznacza samo przez się, że jedna zmienna jest przyczyną drugiej zmiennej. Co więcej, statystyczne stwierdzenie, że dwie zmienne są ze sobą skorelowane, nie oznacza, że są one związane w bezpośredni i

łat-12

wy do wytłumaczenia sposób . Również należy zauważyć, że w przypadku małych zbiorowości współczynnik korelacji powinien być bardzo wysoki (zbliżony do jedności), aby daną zależ-ność traktować jako istotną ze statystycznego punktu widzenia.

Zdaniem autora na wielkość i wartość udzielonych kredytów w większym stopniu (niż cena ziemi rolnej) oddziaływały inne czynniki,

Wykres 5. Zależność wartości udzielonych kredytów preferencyjnych na zakup użytków rolnych od ceny ziemi rolnej w latach 2007–2017

Sładek, RYNEK ZIEMI ROLNEJ ...

w szczególności te o charakterze popytowym i podażowym. Po stronie popytowej istotnym czynnikiem są motywy, jakimi kierują się rolnicy przy podejmowaniu decyzji o zaciągnięciu kre-dytu na zakup użytków rolnych. Z badań z 2009 r. przeprowadzonych przez J. Kalinowskiego wynika, że w grupie badanych rolników woje-wództwa dolnośląskiego decydujące znaczenie w podjęciu decyzji o kredycie miały korzystne warunki kredytowania (27,6% wypowiedzi), przede wszystkim niskie oprocentowanie, długi okres kredytowania i karencja w spłacie kredytu. Długotrwały cykl produkcji i jej kapitałochłon-ność, a także niska rentowność polskiego rolnic-twa w porównaniu do innych działów gospodarki wymagają preferencyjnych warunków finansowa-nia ze źródeł zewnętrznych, mających na celu wsparcie gospodarstw rolnych. Kolejnym bardzo istotnym motywem była chęć powiększenia areału gospodarstwa rolnego (27,6%) oraz poprawy sytuacji dochodowej (17,2%). Innym ważnym powodem dla rolników była możliwość modernizacji i rozwoju gospodarstwa (10,3%). Wśród pozostałych czynników, których znacze-nie było znacze-niewielkie, wymienia się: brak własnego kapitału (3,4%), lepsze wykorzystanie sprzętu i poprawa wydajności pracy (3,4%), poprawa organizacji pracy oraz usprawnienie procesów produkcyjnych (3,4%), korzystna cena i położe-nie gruntów (1,7%), rozwój produkcji roślinnej

(1,7%) . Na liczbę kredytów i ich wartość w znacznym stopniu oddziałuje ograniczona pomoc krajowa, w ramach której ARiMR prze-znacza określoną pulę środków pieniężnych. Na platformie aplikacyjnej Agencja każdego roku wyznacza współpracującym bankom limit akcji kredytowej oraz środki na dopłaty do oprocen-towania kredytów preferencyjnych, które nie

mogą zostać przekroczone. Popyt na kredyt jest również determinowany przez rosnące zaintere-sowanie kupnem ziemi ze strony nabywców spoza rolnictwa, co często wyklucza rolników z możliwości nabycia ziemi.

Po stronie podażowej natomiast liczba i wartość kredytów preferencyjnych na zakup użytków rolnych determinowana jest przede wszystkim przez ograniczone zasoby ziemi. W kontekście wcześniejszych rozważań dotyczą-cych obrotu gruntami rolnymi warto podkreślić, iż ludzie niechętnie wyzbywają się ziemi, traktując ją jako atrakcyjną formę lokaty wolnych środków pieniężnych. Przytoczyć w tym miejscu należy, że największy udział w strukturze obrotu ziemią rol-ną mają nierynkowe formy, tzw. rodzinne przeję-cia, i stanowiły w 2017 r. aż 53,3%, co pozbawia wielu potencjalnych nabywców możliwości zaku-pu ziemi. Zaś w odniesieniu do rynku z udziałem Skarbu Państwa, gdzie obrót nieruchomościami ZWRSP prowadzony jest przez KOWR, obser-wuje się systematyczne kurczenie powierzchni ziemi użytkowanej rolniczo. Według stanu na 31 grudnia 2017 r. do rozdysponowania pozostaje 214,3 tys. ha.

W końcowej części badań podjęto próbę odpowiedzi na pytanie, jaki był wpływ nowych zasad obrotu ziemią na liczbę i wartość udzielo-nych kredytów preferencyjudzielo-nych na zakup użyt-ków rolnych. W poniższej tabeli podano zesta-wienie akcji kredytowej w latach 2015–2017.

Po wejściu w życie ustawy z dnia 14 kwietnia 2016 r. o wstrzymaniu sprzedaży nieru-chomości Zasobu Własności Rolnej Skarbu Państwa oraz o zmianie niektórych ustaw nastąpił wzrost zarówno liczby, jak i wartości udzielonych kredytów preferencyjnych na zakup użytków rolnych odpowiednio o 10,2% i 7,2%. Z kolei już

13 J. Kalinowski, Oddziaływania doradcze w indywidualnych gospodarstwach rolnych korzystających z preferen-cyjnych kredytów inwestypreferen-cyjnych, Wydawnictwo Uniwersytetu Przyrodniczego we Wrocławiu, Wrocław 2009, s. 178–179.

Tabela 3. Liczba i wartość udzielonych kredytów preferencyjnych na zakup użytków rolnych w latach 2015–2016

Źródło: Opracowanie własne na podstawie: Sprawozdanie z działalności Agencji Restrukturyzacji i Modernizacji Rolnictwa za rok 2017.

Rok Liczba kredytów (w szt.) Wartość kredytów (w mln zł)

2015 2402 471,30

2016 2647 505,30

w 2017 r. obserwuje się odwrotne zjawisko, liczba udzielonych kredytów zmniejsza się o 7,6%, zaś ich wartość o 5,0%. Można było domniemywać, że nowa ustawa ograniczająca kupno ziemi rolnej przez nabywców spoza branży rolniczej zapewni rolnikom lepszy dostęp i zachęci ich do jej kupna. Tym bardziej, że mogą finansować zakup grun-tów rolnych z wykorzystaniem kredytu preferen-cyjnego z dopłatami ARiMR, co zatem mogło przyczynić się do wzrostu akcji kredytowej. Jak się jednak okazało, jedynie w roku 2016 r. odnoto-wano tendencję wzrostową, a już w kolejnym poziom spadł do poziomu zbliżonego w 2015 r. Na podstawie takich zmian można przypuszczać, że siła oddziaływania nowych legislacji jest znacz-nie słabsza w porównaniu do zaprezentowanych wcześniej czynników popytowych i podażowych. Podkreślić również należy, iż upłynęło jeszcze zbyt mało czasu od wprowadzenia nowych prze-pisów, dlatego nie sposób jednoznacznie określić ich wpływu na liczbę i wartość omawianych kredytów.

W dokumencie Widok Nr 85 (2019) (Stron 56-60)