1.5.1. De Ceuvel – od stoczni do laboratorium innowacyjnych
wdrożeń
O De Ceuvel, pierwszym z „cyrkularnych” projektów, jakie zostały zrealizowane w omawianym obszarze, można powiedzieć, że stanowił niejako przetarcie szlaku, a jego entuzjastyczne przyjęcie pomogło przygotować grunt pod akceptację ekspe-rymentów służących wprowadzaniu nowych funkcji do opuszczonych dzielnic po-przemysłowych. Obszar realizacji słynnego dziś niemal na całym świecie projektu to zanieczyszczony teren poprzemysłowy pozostały po dawnej stoczni.
Zdjęcie 1.1. Widok zabudowy w De Ceuvel Źródło: materiały prasowe Metabolic.
Dzisiaj dawna działka przemysłowa stanowi obszar działania przedsiębiorców i artystów, miejsce pracy i relaksu. De Ceuvel stało się przedmiotem miejskiego eksperymentu, kiedy w 2012 roku gmina Amsterdam wstrzymała realizację pla-nów inwestycyjnych w trybie tradycyjnym (co wiązałoby się m.in. z koniecznością poniesienia znacznych kosztów związanych z oczyszczeniem gleby, a następnie przygotowaniem terenu do udostępnienia inwestorom) i ogłosiła konkurs na prze-kształcenie terenu w regeneracyjną miejską oazę. Grupa architektów, która wygra-ła konkurs, uzyskawygra-ła prawo do dziesięcioletniej dzierżawy terenu i zagospodaro-wania go w sposób pozwalający na oczyszczenie go tak, aby po tym okresie mógł zostać wykorzystany jako teren inwestycyjny. Tymczasem De Ceuvel tworzone jest przez grupę miejskich eksperymentatorów, którzy pozostając w ścisłej współpra-cy, dbają o rozwój tego obszaru, a także zapewnienie wysokiej jakości przestrzeni
Zabudowa dzielnicy – projekty 31
wspólnych. Zabudowa ma charakter tymczasowy i opiera się na sprowadzonych tu łodziach mieszkalnych zlokalizowanych na lądzie, które oferują przestrzeń biurową i artystyczną. De Ceuvel to cieszące się ogromną popularnością miejsce spotkań, oferujące przestrzenie biurowe do wynajęcia, lokalnie wynajmowane też w celu prowadzenia zajęć edukacyjnych. W centralnej części swoje laboratorium prowadzi fundacja Metabolic, która zlokalizowała tu swój Cleantech Playground De Ceuvel – laboratorium eksperymentów miejskich. Oprócz działań mających na celu oczyszczenie gleby, aby przekazać miastu teren w stanie oczyszczonym, realizowane są projekty w mikroskali – dotyczą one przepływu odpadów, wody czy ciepła w budynkach.
Zdjęcie 1.2. Wizualizacja Zuiverend Park w De Ceuvel Źródło: materiały prasowe DELVA Landscape Architecture Urbanism i space&matter.
Głównym wyzwaniem w obszarze De Ceuvel jest jednak oczyszczenie gleby, w wyniku prowadzonej tu przez wiele lat działalności przemysłowej znacznie zanieczyszczonej WWA26 i metalami ciężkimi. Tradycyjny sposób oczyszczania polega przede wszystkim na usunięciu warstwy skażonej gleby i składowaniu jej w innym miejscu, gdzie mieszana jest z czystą glebą, a następnie ponownie roz-prowadzana, co w rzeczywistości powoduje „przeniesienie” problemu w inną lokalizację. Rozwiązanie przyjęte w De Ceuvel to oczyszczenie gleby w proce-sie fitoremediacji – redukcji zanieczyszczeń z użyciem odpowiednio dobranych
26 WWA – wielopierścieniowe węglowodory aromatyczne, najpopularniejsze to naftalen i benzo(a)piren.
gatunków roślin. Zuiverend Park to projekt realizowany w ramach Cleantech Playground – teren pomiędzy „zabudową” z łodzi obsadzony jest odpowied-nimi gatunkami roślin, a testowaniu podlega skuteczność działania poszcze-gólnych gatunków roślin (na ten moment jako skuteczne wskazuje się wierzby, topole i kilka gatunków traw), sposób ich sadzenia i pielęgnacji. Pierwsze ob-serwacje procesu realizowanego przez architektów krajobrazu z biura DELVA Landscape Architecture Urbanism, prowadzonego przy współpracy z naukow-cami z uniwersytetu w Gandawie pokazały, że proces jest skuteczny i faktycz-nie może być wykorzystywany do oczyszczania terenów poprzemysłowych27. Dodatkowo zaplanowane instalacje biofermentacyjne pozwolą przekształcić biomasę w energię.
Szacowane koszty dostosowania łodzi do celów mieszkaniowych wraz z po-trzebną infrastrukturą są szacowane na ok. 8000–13 000 euro, przy czym zakła-da się możliwość zwrotu poniesionej inwestycji już po 2–3 latach. Oszacowanie całości kosztów dotyczących przystosowania terenu do docelowej funkcji będzie mogło być dokonane po zakończeniu projektu28.
1.5.2. The Schoonschip – osiedle na wodzie
Kolejny z realizowanych w ramach Buiksloterham projektów to The Schoonschip – projekt zlokalizowanej na kanale Johan van Hasselt dzielnicy składającej się z 30 pływających willi, która z założenia ma stać się wizytówką zrównoważonego osiedla o silnych sąsiedzkich więziach dla 105 mieszkańców miasta. Projekt zakła-da realizację pływających budynków (w większości zamieszkiwanych przez więcej niż jedną rodzinę), w późniejszym czasie przestrzenie między budynkami mają zostać uzupełnione o dodatkowe funkcje, o których zadecydują sami mieszkań-cy. Wykorzystana zostanie również cała dostępna przestrzeń dachów, które będą wykorzystywane do gromadzenia wody, produkcji żywności, wspierania różno-rodności biologicznej, a także jako miejsca z funkcjami rekreacyjnych. Zostaną też na nich umieszczone kolektory służące do wytwarzania ciepłej wody oraz sys-temy fotowoltaiczne. Pomosty stanowiące osie poszczególnych elementów zało-żenia będą otoczone przez pływające filtry helofitowe, które pozwolą na oczysz-czenie wody z pozostałości składników odżywczych przed jej odprowadzeniem do otoczenia. Plan rozwoju The Schoonschip oparty jest na kilku podstawowych założeniach, które nie określają precyzyjnie sposobu realizacji, pod warunkiem osiągnięcia celów projektu, którymi są: dostarczanie 100% ciepła, ciepłej wody i energii elektrycznej ze źródeł odnawialnych, oczyszczanie 100% ścieków i odpa-dów organicznych, całkowita samowystarczalność w zakresie gospodarki wodnej,
27 Na podstawie informacji udostępnionych na deceuvel.nl
Zabudowa dzielnicy – projekty 33
zmniejszenie zapotrzebowania na energię elektryczną w porównaniu z konwen-cjonalnymi gospodarstwami domowymi o 50–70%, produkcja warzyw i owoców na miejscu (przy wykorzystaniu odzyskanych składników odżywczych), bieżące monitorowanie przebiegu procesów.
Zdjęcie 1.3. Widok The Schoonschip Źródło: materiały prasowe space&matter (fot. Isabel Nabuurs).
Szacuje się, że The Schoonschip ma być przykładem projektu zapewniającego osobom o średnich dochodach możliwość budowy domu przy korzystnym zwro-cie z inwestycji. Wpływ na taki stan rzeczy ma podejśzwro-cie polegające na budow-nictwie realizowanym indywidualnie przez przyszłych właścicieli, a także unika-nie standardowych kosztów związanych z funkcjonowaunika-niem budynku, co będzie związane z wprowadzeniem technologii, o których mowa powyżej. Autorzy strate-gii przyjęli, że koszt budowy jednego domu kształtuje się szacunkowo na poziomie 29 tys. euro, przy czym koszty dodatkowe związane z finansowaniem rozwiązań mających na celu kształtowanie osiedla w sposób zrównoważony to dodatkowo ok. od 10 tys. do 20 tys. euro (koszty ponoszone są etapowo). Zakłada się, że inwe-stycja, przy założeniu zastosowania rozwiązań zgodnych ze strategią może stać się rentowna w ciągu pięciu lat29.