Zagrożenia z powodu rozwoju i mimo rozwoju technologii

“Everybody knows the motive of the Minnesota mall attacker, but authorities are unwilling to say it”

(Każdemu są wiadome motywy napastnika z centrum handlowego w Minnesocie, ale władze nie chcą tego powiedzieć)

Scott W. Johnson 2016: Alice in Terrorland;

City Journal, Summer; wyd. specjalne z 24 września [http://city-journal.org/html/alice-terrorland-14747.html]

Swoistą cechą współczesności jest globalizacja selektywna i związane z nią liczne animozje między-narodowe, łatwiejsze do zrozumienia niż do zaakceptowania. Przy bliższym rozpatrzeniu sytuacji animozji, można dostrzec ujawniające się w ich podłożu różnice jakościowe i ilościowe warunków życia, tolerancji, poziomu wiedzy, stanu ekonomii i wyznawanych wartości politycznych obu stron, to jest obiektu i podmiotu

„animozji”. Z tego zaś wynika asymetryczność istoty zjawiska animozji. Asymetryczność korzystna w tym sensie, że obiekt animozji jest zdolny do świadczenia pomocy podmiotowi.

Przywództwo globalne staje się efemeryczne i krępowane „poprawnościami” globalnej demokracji, co powoduje niemożność właściwego reagowania na zagrożenia globalne i lokalne. Strony agresywne nie przestrzegają zasad w konfrontacji z potencjalnymi ofiarami, stosują skuteczne metody faktów dokonanych i ataki terrorystyczne, w których zagrożenie życia ofiar czy własnego atakujących nie jest istotnym czynni-kiem. Istotnym skutkiem ubocznym rozwoju technologii staje się coraz bardziej dotkliwa chęć korzystania

z dobrodziejstw tych technologii u ich źródeł. Stąd migracje ludzkie już w skali globalnej, choć różnie jak dotąd realizowane (rys. 2.75).

Nowoczesne technologie, aparatura i środki techniczne umożliwiają redukcję niemal wszystkich za-grożeń naturalnych w środowisku życiowym człowieka. Nie są jednak wykorzystywane w stopniu wystar-czającym do uniknięcia wszystkich katastrof, przewidywalnych i trudnych do przewidzenia, ale możliwych.

Przyczyną jest niedostateczna świadomość zagrożeń, małe prawdopodobieństwo katastrofy w konkretnym miejscu oraz wysokie koszty i silna ingerencja infrastruktur ochronnych w środowisko naturalne. Z tych sa-mych powodów konstrukcje i procedury zabezpieczające są wykonywane ze współczynnikiem dostosowanym do teoretycznego stopnia zagrożenia zjawiskami meteorologicznymi (huragany, intensywne opady i związane z nimi powodzie, osuwiska, podtopienia, erozja i akumulacja), grawitacyjnymi i wietrzeniowymi.

Współczesne i spodziewane przyszłe zaawansowanie automatyzacji i robotyzacji powoduje wzrost zagrożenia elektroniczną dezorganizacją funkcji administracyjnych, społecznych i ochronnych, do militarnej obrony włącznie. Jednak liczne pracujące urządzenia elektroniczne już powodują, a będą zwiększać w przy-szłości „smog elektroniczny”, zakłócający obsługę lub funkcjonowanie innych automatów i urządzeń sterują-cych, w tym poruszających się obiektów naziemnych i powietrznych.

Silna tendencja miniaturyzacji urządzeń elektronicznych sprzyja zestawianiu ich w uniwersalne, bogate funkcyjnie kombinaty, co jest korzystne z wielu powodów ekologiczno-przyrodniczych oraz operacyjnych, jak mniejsze zużycie materiałów, mniej zajmowanego miejsca w środowisku człowieka, łatwiejsza obsługa i większa dostępność oraz znaczne zwiększenie efektów społecznych przez poszerzanie zasięgu technologii informacji. Ale zarazem powoduje wzrost ich podatności na zakłócenia pracy, przekłamywanie przekazywa-nych informacji, wymykanie się ochronie daprzekazywa-nych wszelkich oraz utratą miejsc pracy w wytwórniach sprzę-tów specjalistycznych. Zwiększa się także frustracja użytkowników urządzeń elektronicznych, tracących coraz więcej własnego czasu na rzecz obsługi posiadanych i użytkowanych sprzętów. Czego widomym przykładem są dawne aparaty do rozmów telefonicznych obecnie służące także to połączeń internetowych, czytania tekstów, lokalizacji w przestrzeni geograficznej, oglądania filmów, wykonywania zdjęć i ich wstępnej obróbki, diariusza, magnetofonu i odtwarzacza, budzika, kalendarza itd. Zatem ...

Rozwój sztucznej inteligencji i robotyki może powodować niepokoje społeczne na tle obaw o utratę pracy, a w przyszłości możliwego uwalniania się automatów i robotów spod kontroli ludzkiej lub przeciwnie, przejmowania ich pod nieuprawnioną kontrolę ludzką o groźnych intencjach. Pośrednio z robotyzacją poja-wia się nowe zagrożenie dotyczące nowych przemysłów ogólnie związanych z robotyzacją. Nowym trendem w przemianach współczesnego świata staje się rola pośredników w odbiorze górniczego urobku surowców

Rys. 2.75. Most między Danią a Szwecją: Öresund bridge in December 2015:

Just iron/L.E Daniel Larsson/Flickr/CC BY 2.0; element w dyskusji na temat przywracania kontroli granicznych w UE;

„Kwota 300 milionów € odnosi się do rocznych kosztów kontroli granicznej na obu końcach mostu między Szwecją a Danią” (z oświadczenia Otto Brons-Petersona z CEPOS – z Duńskiego Niezależnego Centrum Studiów Politycznych, w:

Europe struggles to preserve Schengen; Euranet Plus Network, 4-02-2016 [http://euranetplus-inside.eu/europe-struggle-to-preserve-schengen/;

Newsletter Issue n^o 240–01 February 2016, Mobility and transport])

energetycznych, minerałów dla przemysłu elektronicznego [oraz po części kamieni i metali ozdobnych] na globie ziemskim, oferujący swoje usługi terrorystom, którzy spieniężając dostarczany im urobek górniczy mogą nabywać broń i finansować swoje akcje na całym świecie.

Bowiem miniaturyzacja i nanotechnologie charakteryzuje mała, niemal znikoma materiałochłonność, do której nie można dostosować zminiaturyzowanego przemysłu górniczego, ze względów ekonomicznych*.

Dlatego infrastruktura dostaw rzadkich metali i związanych z nimi minerałów na potrzeby zminiaturyzowanych wyrobów robotów i specjalistycznych automatów została sprowadzona w praktyce do działalności „szarej stre-fy” w egzotycznych krajach. Co oczywiście zaczęło powodować ekstremalną dewastację środowiska oraz nie-humanitarną eksploatacją miejscowej siły roboczej z dala od ośrodków jakiejkolwiek cywilizacji; równocześnie dało to impuls do poszukiwania rozwiązań spoza globalnej szarej strefy zaopatrzenia [https://www.globalwitness.

org/en/campaigns/conflict-minerals/?gclid=CNPDoMqO-M8CFeTFcgod_z0CpA#more;http://www.merid.org/en/Content/News_

Services/ Nanotechnology_and_Development_News/Articles/2013/Jul/23/Africa.aspx;http://spectrum.ieee.org/nanoclast/semicon ductors/nanotechnology/can-nanotechnology-provide-relief-in-rare-earth-resource-squeeze; http://nanoglobal.com/tag/mining/;

http://www.economist.com/node/13362863].

Niepokojący, zagrażający dalszemu rozwojowi cywilizacji eurogenicznej jest wzrost zainteresowania mistyką, a ściślej, wzrastające tendencje zastępowania własnej niemożności nadążania za rozwojem nauki i techniki, przez ucieczki w mistykę. Efektem jest utożsamianie zjawisk tajemniczych, niepojętych z braku przygotowania merytorycznego, ze zjawiskami nadprzyrodzonymi. Częste amatorskie dociekania przyczyn tych zjawisk i bezpodstawne fantazjowanie oraz narzucanie innym własnych, irracjonalnych pomysłów an-tynaukowych, jako poglądów i faktów udokumentowanych może łatwo deformować poglądy i przekonania zbiorowe.

Do podobnej kategorii należą przyjęte procedury i rozwiązania w zakresie przeciwdziałania spodziewa-nym katastrofom naturalspodziewa-nym. Na przykład w hydrotechnice zabezpieczenia przeciwpowodziowe są planowa-ne i realizowaplanowa-ne zgodnie z przyjętym staplanowa-nem maksymalnym (opadów, poziomu wody) o prawdopodobień-stwie występowania jeden raz w ciągu 100 lat, czy 1000 lat. Takie rozwiązania mają dodatkowy współczynnik bezpieczeństwa, ale przy wystąpieniu niekorzystnego wysokiego stanu wody powodziowej i dodatkowo na-walnego deszczu („oberwania chmury”) zabezpieczenia mogą się okazać nieprzydatne, a spływ powierzch-niowy wody spontaniczny i destrukcyjny. Destrukcyjny, bo brak jest przewidzianych kanałów ulgi, wolnych od zabudowy optymalnych tras spływu nadmiaru wód między domami, czy lokalnych zagłębień terenowych buforujących spływy powierzchniowe.

Podobnie jest z budownictwem mieszkalnym. Wiadomo, że dachy są projektowane z uwzględnianiem określonego obciążenia śniegiem, prędkością wiatru i ekstremalnymi temperaturami. Nie ma natomiast po-wszechnie znanych rozwiązań konstrukcyjnych na przypadek możliwego jednak zniszczenia dachu lub jego fragmentu. Budynek staje się bezbronny, wody opadowe zwykle związane z huraganami swobodnie przedo-stają się do wnętrza budowli przez jej pozbawioną dachu część [Ostaficzuk (red.) 2000: Dynamiczna ocena i prognoza geologicznych zagrożeń wywołanych powodzią; IGSMiE PAN, Kraków, s. 2013 + 40 plansz; Ostaficzuk and Ostrowski 2003].

Innym przypadkiem braku przygotowania na możliwe (w XXI w.) zagrożenia warunków życiowych to braki wymogu powszechnego posiadania awaryjnych generatorów prądu elektrycznego, lokalnych studni zaopatrujących w wodę, urządzeń grzewczych zasilanych innymi środkami niż elektryczne, gazowe lub wodne grzewcze systemy komunalne. Jednak najbardziej niebezpieczny współcześnie rodzaj zagrożeń, którym moż-na by zapobiegać przy dzisiejszym rozwoju technologii, to spodziewane niszczenie sieci informatycznych i ich peryferyjnych urządzeń sterujących. Niszczenie łatwe do zrealizowania niewielkim kosztem i bez rozbudowy-wania systemów niszczących, o czym można się przekonać wywołując hasła związane z zagrożeniami, z

któ-* Paradoksalnie, pierwsze przyrządy do obserwacji w skali nano mają raczej niezwykle duże wymiary (C. Pellegrini, UCLA i J. Stöhr, SSRL tekst dostępny w roku 2017: X-Ray Free Electron Lasers: Principles, Properties and Applications [https://www-ssrl.

slac.stanford.edu/stohr/xfels.pdf]). Uruchomiony 2017 roku w Hamburgu Europejski laser pulsacyjny, o okresie rzędu femosekundy (1 fs = 10^–15 sek) i długości fal w zakresie promieniowania rentgenowskiego 4,7 do 0,05 nm nanometra przyrząd XFEL, to jest x-ray free electron laser, czyli elektronowy rentgenowski laser porcjowanych wiązek strumienia elektronów o mocy średnio 560 kW, rozpędzanych niemal do prędkości światła. Rozdzielczość ma wystarczającą do filmowania aktywności wirusów, obserwowania poje-dynczych cząstek związków chemicznych, a nawet atomów. Jest chłodzony do temperatury 2 K, jego dłuższy wymiar wynosi 3400 m [https://www.xfel.eu/; http://xfel.desy.de/technical_information/electron_beam_parameter/].

rych wynika, że dzienna racja różnych ingerencji w cudze komputery i sieci jest rzędu wielu milionów zdarzeń międzynarodowych. Według danych z ostatnich lat, zmasowane ataki „wirusowe” w 2014 roku przekroczyły 3,2 mln, w następnym (2015) 3,8 mln, a w roku 2016 było ich ~635 mln, czyli 167-krotnie więcej niż w 2015;

Natomiast z doniesień prasowych i internetowych wynika, że w roku 2017 nasilenie ataków cybernetycznych i związanych z nimi żądań okupu za utracone dane nadal wzrasta. Z ostatnich (05.2017) doniesień w środ-kach masowego przekazu wynika, że tylko „Wanna Cry” wirus zainfekował komputery w 200 tysiącach insty-tucji (i został zneutralizowany przez prywatną osobę) [www.sonicwall.com/whitepaper/2017-sonicwall-annual-threat- report8121810/; www.telegraph.co.uk/news/2017/05/14/revealed-22-year-old-expert-saved-world-ransomware-virus-lives/;

http://map.norsecorp.com/#/helps?geo =eu; https://threatmap.checkpoint.com/Threat Portal/livemap.html; http://www.pcworld.

com/article/2031908/the-5-biggest-online-privacy-threats-of-2013.html; https://www.fireeye.com/cyber-map/threat-map.html]. Globalny „świat” zna już wszystkie naturalne zagrożenia zasobów własnych i wspólnych z historii, a zagrożenia „technogenne” są znane już z bieżących doświadczeń. Znajomość zagrożeń jest więc elemen-tem stanu dzisiejszej rzeczywistości. Ale z historii zagrożeń wynika, że aktywacja środków obronnych przed zagrożeniami następuje dopiero po przemianie zagrożeń w katastrofy.

Global Business Policy Council (GBPC) widzi 12 spodziewanych trendów, które będą kształtować przy-szłe dzieje ludzkości [https://www.atkearney.com/gbpc; Divergence, Disruption, and Innovation: Global Trends 2015–202;

https://www.atkearney.com/gbpc/detail/-/asset_publisher/0cePdOWatojD/content/top-12-global-trends-to-watch-in-2016/10192

#sthash.BjDcTBoX.dpuf]. Są to w oryginalnej kolejności ustalonej przez GBPC:

 1. Geopolityczna zmiana układu sił.

 2. Kontynuowanie globalnych ekscesów ekstremistycznych.

 3. Ekonomiczne odrodzenie USA.

 4. Pojawienie się 7 nowych światowych marketów po BRICS.

 5. Cykliczne (w 13–15-letnim okresie) załamanie się światowej ekonomii wskutek rozwoju nowych technologii wydobywczych i spadku cen surowców i wyrobów; dotyczy to szczególnie eksporterów ropy naftowej i gazu.

 6. Przyśpieszenie globalnych zmian klimatycznych.

 7. Wyludnianie wielu obszarów przez migracje do USA i EU; wewnątrz tych dwóch obszarów będą debatowane sprawy przejścia na emeryturę i korzyści podeszłego wieku.

 8. Rewolucja IT (technologii informatycznych) i urządzeń mobilnych.

 9. Wzrastanie roli maszyn-automatów bezobsługowych (The Internet of Things – IoT) będzie się roz-wijać ponad potrzebę, zajdzie konieczność objęcia prawem nowych rozwiązań; już pojawiły się problemy z „dronami”, samochodami bezobsługowymi podczas jazdy i powszechną inwigilacją elektroniczną.

10. Rozwój sztucznej inteligencji (AI), co zwiększy możliwości badawcze nawet w mieszkaniach, ale niepokoi o utratę miejsc pracy, a nawet konkurencji osobowości na rzecz rozwiniętej inteligencji urządzeń elektronicznych.

11. Zagrożenia cybernetyczne administracji, obywateli oraz wykradanie tajemnic finansowych, bizne-sowych oraz bezpieczeństwa obywateli i państw.

12. Zmiana układu sił; rozmywanie i efemeryczność możliwości działań siłowych; bilans agresji i obrony (offense-defense); braki przywódców po stronie obrony spowoduje poczucie bezbron-ności poszczególnych obywateli zwłaszcza wobec zagrożeń technologicznych i ekstremistycznych – fizycznych.

Zespół Global Business Policy Council (GBPC), zajmujący się przewidywaniami rozwoju wydarzeń na świecie jest skoncentrowany na ocenie skutków powodowanych przez „czynnik ludzki”. Jednak te skutki są ściśle związane ze środowiskiem naturalnym w sensie powodowania zmian w zapotrzebowaniu i podaży oraz przetwórstwie i opłacalności gospodarowania zasobami naturalnymi w skali globalnej. Ta myśl jest odzwier-ciedlona w pierwszych pięciu przewidywanych przez GBPC trendach. W każdym punkcie mieszczą się poten-cjalne zagrożenia chwilowej równowagi między wielkościami wydobycia i kierunkami transportu surowców mineralnych i energetycznych.

Spodziewane zmiany klimatyczne nie będą raczej związane z tymi wydarzeniami nawet pośrednio, bo struktura dynamiczna klimatu Ziemi będzie się zmieniać niezależnie od ekonomii świata, może poza

lokalnym wyrębywaniem resztek lasów na cele opałowe. Ale zmiany klimatyczne mogłyby spowodować zmiany trendów w rozwoju i sposobie użytkowania niezagospodarowanych dotąd terenów pustyń okołopo-larnych oraz tropikalnych. A za tym zaczęłyby się tworzyć nowe przemysły i nowe technologie gospodarnego funkcjonowania przemysłów w warunkach środowisk do niedawna pustynnych oraz polarnych.

Zmiany trendów rozwoju i sposobu użytkowania terenów dotąd mało użytecznych mogą z kolei wpły-nąć na trendy migracyjne i związane z nimi stosunki międzynarodowe, prowadzące zapewne do globalne-go zwiększenia polaryzacji technologicznych, zasobności i bezpieczeństwa. Jest więc prawdopodobne, że w związku z tymi przewidywaniami rozwinięcie automatyki, technologii informacji i sztucznej inteligencji (trendy 8 do 10) będzie niejako w sposób „naturalny” tłumić efekty trendów wcześniej wymienionych. Zie-mia i klimat zaczną wpływać na bieg wydarzeń w świecie człowieka. To znaczy odciągać uwagę ludzi od zagrożeń antropogennych, cybernetycznych i siłowych w kierunku konieczności dbania o podstawowe wa-runki bytu każdego i wszystkich na Ziemi zmieniającej się pod wpływem zmian klimatycznych, z jej przyrodą ożywioną, możliwościami podróży i zaopatrzenia w energię, oraz „produkcji zdrowej żywności”. Być może w pełni modyfikowanej, czyli sztucznej.

3. RZECZYWISTOŚĆ PRZYRODNICZA