Zastosowanie metody ram interpretacyjnych w odniesieniu do prowadzonych badań

ramy w 1974 r. w publikacji Frame analysis: An essay on the organization of experience. Ramy według E. Goffmana to (…) zasady organizacji rządzące wydarzeniami (…) i naszym subiektywnym udziałem w tych wydarzeniach. To (…) schematy interpretacji pozwalające jednostkom lokalizować, dostrzegać, identyfikować i nadawać znaczenie wydarzeniom dziejącym się zarówno w ich osobistym życiu, jak i w całym znajdującym się wokół nich świecie374

.

Wyjaśnienie pojęcia ram interpretacyjnych można znaleźć także w publikacji J. Streeta: (…) Kiedy telewizja i prasa przedstawiają politykę, opowiadają historię o świecie. Dziennikarze nie opisują rzeczywistości odbitej w lustrze ani oglądanej przez teleskop. Media nie transmitują ważniejszych faktów, lecz ożywiają je, przekształcając w opowieści z fabułą i aktorami. (…) Tak właśnie opowiada się wiadomości. (…) Narzędzie służąca do analizy tych opowieści zawiera się w pojęciu ,,ramy375

.

M. McCombs z kolei definiuje ramę w następujący sposób: (…) to kluczowe pojęcie porządkujące zawartość mediów, które dostarcza kontekst oraz poprzez selekcję, wyeksponowanie, pominięcie i rozszerzenie informacji sugeruje ważność danej sprawy376

. W swoich rozważaniach zwraca uwagę na bardzo istotny proces, z którym mamy do czynienia podczas tworzenia przekazów informacyjnych. Dziennikarze przefiltrowują te same fakty poddając selekcji wszystkie wątki, eksponując z ich perspektywy najistotniejsze i pomijając bardziej poboczne. Kluczowe znaczenie ma tutaj subiektywna perspektywa dziennikarska. Kontrowersyjne wydaje się jednak klasyfikowanie materiałów pod względem ich nacechowania subiektywizmem dziennikarskim. Niektórzy badacze wymieniają ramę stronniczości

374

Goffman E.: Frame Analysis: an Essay on the Organization of Experience, Harper and Row, New York 1974, s. 118 [za:] Olczyk T.: Politrozrywka i pop perswazja. Reklama telewizyjna w polskich kampaniach wyborczych XXI

wieku, Wydawnictwa Akademickie i Profesjonalne, Warszawa 2009, s. 232.

375

Street J.: Mass media, polityka, demokracja, PWN, Kraków 2006, s. 32.

376

McCombs M.: Ustanowienie agendy. Media masowe i opinia publiczna, Wydawnictwo Uniwersytetu Jagiellońskiego, Kraków 2008, s. 101.

140

(rozkładania akcentów) oraz ramę obiektywizacji. Na próbę klasyfikacji ma bowiem wpływ nagromadzenie subiektywnych komentarzy dziennikarskich³⁷⁷.

Jedną z najchętniej wykorzystywanych przez dziennikarzy ram, jest rama personalna, polegająca na omówieniu zdarzenia lub ogólnego problemu przez pryzmat konkretnego bohatera, dlatego nazywana jest często ramą koncentracji na człowieku. Gdy dziennikarze na pierwszy plan wysuwają dyskusje na temat wartości moralnych, mamy do czynienia z ramą moralności, określaną też ramą problemową. Natomiast z ramą sondaży (rama statystyk) mamy do czynienia w sytuacji, gdy badania sondażowe stają się pretekstem do poruszenia bardziej złożonego problemu. Skandalizacja przekazów informacyjnych często objawia się w mediach z wykorzystaniem ramy konfliktu. Widoczna jest w materiałach, w których (…) złożone zagadnienia polityczne są upraszczane i sprowadzane do ukazania różnicy zdań między zaangażowanymi stronami378

.

Informacje prezentowane w kontekście skutków finansowych dla określonych grup społecznych lub krajów, są przekazami, w konstrukcji których wykorzystuje się ramę konsekwencji ekonomicznych³⁷⁹. Przypisywanie odpowiedzialności za pewne problemy konkretnym osobom lub rządowi wiąże się z zastosowaniem ramy odpowiedzialności.

Wyróżniamy także ramę strategiczną, która polega na prezentowaniu taktyki wyborczej oraz działań jakie podejmują politycy. Rama programowa jest natomiast bardziej dokładną formą prezentowania poglądów i planów poszczególnych polityków. Niezwykle rzadko informacje o nowych regulacjach prawnych prezentowane są za pomocą ramy regulacyjnej. Zaprezentowany w ten sposób materiał przypomina bardziej prawnicze analizy niż przekaz dziennikarski³⁸⁰.

W badaniu przekazów medialnych można wykorzystać także kategorię ram, które występują w relacjonowaniu wydarzeń związanych z polityką. Poprzez pojęcie uramowienia rozumiany jest proces wyboru jednych elementów rzeczywistości, a wykluczenie innych, organizowanie tych elementów wokół idei centralnej i położenie nacisku na to, jak należy postrzegać i interpretować te elementy.381

W pracy zastosowałam trzy kategorie ram:

377Niesłony K.: Ramy interpretacyjne w tworzeniu newsów telewizyjnych, ,,Rocznik Bibliologiczno-Prasoznawczy‟‟, tom 8/19, Kielce 2016, s. 161.

378Niesłony K.: Ramy znaczenia. Analiza telewizyjnych programów informacyjnych w trakcie kampanii wyborczej

2010, PAN, Warszawa 2013, s. 50.

379Cwalina W., Falkowski A.: Marketing polityczny. Perspektywa psychologiczna, PWN, Gdańsk 2005, s. 274.

380Niesłony K.: op. cit., s. 165.

381 Ociepka B., Łada A., Ćwiek-Karpowicz J.: Wzajemny wizerunek polityki europejskiej Polski i Niemiec w okresie

napięć-analiza porównawcza prasy polskiej i niemieckiej, ,,Studia Medioznawcze‟‟ 1/2009, Warszawa 2009, s.

141

konfliktu, odpowiedzialności oraz skutków gospodarczych, przy założeniu, iż niezależnie od metody analizy treści, stosując kategorię ram, uzyskam wyniki bardzo zbliżone.

Zakładam przy tym, że typową ramą występującą w tekstach mówiących o stosunkach polsko-niemieckich jest rama konfliktu. Wiąże się to z takim pytaniem jak: Czy w analizowanych tekstach podkreślano elementy sporu, rywalizacji, braku porozumienia oraz na jakiej linii (bilateralnej czy multilateralnej) występowały te nieporozumienia.

Rama odpowiedzialności koncentruje się na ty, kto ponosi odpowiedzialność za opisywany stan rzeczy; również w odniesieniu do badań związanych z relacjami międzynarodowymi, międzynarodowymi negocjacjami itp.

Rama skutków gospodarczych ma na celu wskazanie, czy przedstawiane w artykule zagadnienia można wyjaśnić uwarunkowaniami i interesami gospodarczymi oraz czy tekst dotyczy kwestii kosztów i zysków podejmowanych przedsięwzięć.

Rama narcyzmu mediów: w analizowanych artykułach szukamy odniesień do tekstów zamieszczonych w innych gazetach (zarówno zagranicznych jak i krajowych). Rama umożliwia przedstawienie sposobu pisania o polityce oraz ustalenie relacji media-polityka zagraniczna w obu krajach, a zwłaszcza zwraca uwagę na te sytuacje, w których media opisują i oceniają nie tyle politykę europejską, ile sposób jej relacjonowania.382

Innym kryterium jest także rama kontekstu artykułu: bilateralna oraz multilateralna. Do pierwszej grupy zaliczyć można np. publikacje koncentrujące się jedynie na relacjach polsko-niemieckich. Do drugiej zostają włączone teksty, które opisują także stanowisko i działania innych krajów lub całej Unii. Istotne jest także, czy teksty dotyczą określonego zagadnienia, czy konkretnej osoby – na ile postrzega się politykę przez pryzmat tworzących ją osób, a w jakim stopniu uwaga skoncentrowana jest na problemach polityki. Można wyróżnić również argumentację jedno (racja jednego kraju) lub dwustronną/wielostronną (wyrobienie sobie własnej opinii).

Kryterium odwoływania się do stereotypów narodowościowych ma pomóc w odpowiedzi na pytanie, czy prasa potęguje obecność utartych, często niesprawiedliwych obrazów w stosunkach polsko-niemieckich, czy też opisując aktualne wydarzenia, stara się operować obiektywnymi i merytorycznymi stwierdzeniami oraz sądami. Analiza ramowa pozwala określić, w jakim stopniu i w jaki sposób dziennikarze nadają określoną interpretację swoim przekazom informacyjnym. Wszechobecna tabloidyzacja, wywołana pogonią za poprawą wyników sprzedaży, wpłynęła z pewnością na zwiększenie liczby informacji o fabularnym charakterze.

382

142 Fakty podawane w klasycznej formie stosowane przez agencje prasowe, należą dzisiaj do mniejszości. Eksponowanie konfliktu, działań czysto wizerunkowych stały się wyznacznikiem większości przekazów informacyjnych.

4.2. Analiza treści przekazów medialnych i jej zastosowanie w odniesieniu do