Zdanie drugie art. 27 Konstytucji zawiera normę deklarującą, że język polski jako język urzędowy nie narusza praw mniejszości

narodo-wych wynikających z ratyfikowanych umów międzynarodonarodo-wych. Zdaniem J. Trzcińskiego, że jest to sformułowanie nieczytelne, gdyż w przypadku ewentualnej wykładni tych postanowień, jako dopuszczających wyjątek od zasady, że język polski jest językiem urzędowym, mielibyśmy do czynienia bez jakiejkolwiek dyskryminacji i w warunkach pełnej równości wobec prawa. […] Umawiające się Strony oświadczają, że osoby wymienione w ustępie 1 mają w szczególności prawo, indywidualnie lub wespół z innymi członkami swej gru-py, do swobodnego posługiwania się językiem ojczystym w życiu prywatnym i publicznie, dostępu do informacji w tym języku, jej rozpowszechniania i wy-miany, […] używania swych imion i nazwisk w brzmieniu języka ojczystego”. 253 Dz. U. 1992, nr 59, poz. 296.

Odesłania do prawa międzynarodowego w obszarze konstytucyjnych wolności...

z nadużyciem interpretacyjnym, wykładnią contra legem fundamentali. Umowy międzynarodowe nie mogą przecież przewidywać w tym zakresie regulacji odmiennych od konstytucyjnych, bądź ich modyfikować, wypacza-jąc ich sens normatywny255. Na pewno interpretacja przepisów umownych powinna być dokonywana przy zastosowaniu techniki wykładni w zgodzie z konstytucją. Przepis art. 27 nie gwarantuje przecież, że mniejszości naro-dowe, na podstawie ratyfikowanych umów międzynarodowych, uzyskały zapewnienie, że to ich język ojczysty będzie językiem urzędowym zamiast języka polskiego.

Konstytucyjna deklaracja respektowania praw mniejszości narodo-wych wynikających z ratyfikowanych umów międzynarodonarodo-wych, znalazła rozwinięcie w ustawodawstwie zwykłym. Stosownie do art. 2 ust. 1 ustawy z dnia 6 stycznia 2005 r. o mniejszościach narodowych i etnicznych256, mniej-szością narodową, w rozumieniu ustawy: „jest grupa obywateli polskich, która spełnia łącznie następujące warunki: 1) jest mniej liczebna od pozosta-łej części ludności Rzeczypospolitej Polskiej; 2) w sposób istotny odróżnia się od pozostałych obywateli językiem, kulturą lub tradycją; 3) dąży do za-chowania swojego języka, kultury lub tradycji; 4) ma świadomość własnej historycznej wspólnoty narodowej i jest ukierunkowana na jej wyrażanie i ochronę; 5) jej przodkowie zamieszkiwali obecne terytorium Rzeczypospo-litej Polskiej od co najmniej 100 lat; 6) utożsamia się z narodem zorganizo-wanym we własnym państwie”.

Ustawa o mniejszościach narodowych i etnicznych stanowi w art. 40, że: „Do spraw objętych przepisami ustawy, które uregulowane są postanowie-niami obowiązujących Rzeczpospolitą Polską ratyfikowanych za uprzednią 255 Por. J. Trzciński, Komentarz do art. 27 Konstytucji RP, [w:] Konstytucja

Rzeczy-pospolitej Polskiej. Komentarz, pod red. L. Garlickiego, t. 1, Warszawa 1999, s. 4; Tenże, Język urzędowy – art. 27 Konstytucji [w:] Konstytucja, ustrój, system

finansowy państwa. Księga pamiątkowa ku czci prof. Natalii Gajl, red. T.

Dębow-ska-Romanowska, A. Jankiewicz, Warszawa 1999, s. 49−50. 256 Dz. U. nr 17, poz. 141 z późn. zm.

Rozdział IV

zgodą wyrażoną w ustawie umów międzynarodowych, stosuje się postano-wienia tych umów”. Mamy tu do czynienia z normą odsyłającą systemowo

sensu stricto nakazującą stosować ratyfikowane umowy zawsze wtedy, gdy

materie ustawowa i traktatowa są tożsame Trzeba przy tym pamiętać, że stoso-wać można tylko normę prawnomiędzynarodową, która jest tak sformułowa-na, że nadaje się do bezpośredniego zastosowania, bez potrzeby dookreśla-nia jej przez prawo wewnętrzne, bądź transponowadookreśla-nia jej do tego prawa. Ponadto wprowadzenie tej regulacji w takim kształcie normatywnym wydaje się niepotrzebne w kontekście konstytucyjnej deklaracji przychylności wo-bec praw mniejszości narodowych wynikających z ratyfikowanych umów międzynarodowych. Budzi też kontrowersje w świetle postanowień art. 91 ust. 2 Konstytucji, który przesądza kolizję norm ustawowych z normami traktatowymi ratyfikowanymi za uprzednią zgodą wyrażoną w ustawie.

W świetle ustawy istotnym, dla osób należących do mniejszości, jest realizacja przyjętego w ratyfikowanych traktatach dwustronnych oraz poro-zumieniach międzynarodowych, do których przystąpiła Rzeczpospolita Polska, prawa do używania języka ojczystego zarówno publicznie, jak i pry-watnie oraz prawa do zapisu imion i nazwisk w brzmieniu języka ojczystego (art. 8 − 12). Treść przepisu art. 8 i art. 10 ust. 1 i ust. 2 ustawy wprowadza również możliwość posługiwania się przez osoby należące do mniejszości narodowych ich językiem ojczystym także w życiu publicznym, tj. w relacji obywatel − organy władzy publicznej. Z mocy art. 9 ust. 1 ustawy jedynie przed organami gminy, obok języka urzędowego, może być używany, jako język pomocniczy, język mniejszości257.

Przepisy ustawy o mniejszościach narodowych i etnicznych uwzględ-niają treść art. 27 Konstytucji RP. Także ustawa z dnia 7 października 1999 r. o języku polskim258, uznając w art. 4, że język polski jest językiem 257 Por. wyrok NSA z dnia 27 września 2011 r., sygn. I GSK 482/10, ONSAiWSA

2012, nr 6, poz. 118.

Odesłania do prawa międzynarodowego w obszarze konstytucyjnych wolności...

urzędowym, jednocześnie w art. 2 pkt 2 akcentuje, że „Ustawa nie narusza... praw mniejszości narodowych i grup etnicznych”.

Z postanowieniami art. 27 zd. 2 korespondują przepisy art. 35 Konsty-tucji, z których wynika, że Rzeczpospolita zapewnia obywatelom polskim należącym do mniejszości narodowych i etnicznych wolność zachowania i rozwoju własnego języka, obyczajów i tradycji, a także rozwoju rodzimej kultury. Jest to zasada uznana w międzynarodowych aktach prawnych doty-czących zagwarantowania praw jednostki, a Polska, jako sygnatariusz tych umów jest zobowiązana wprowadzić je w życie i przestrzegać ich stosowa-nia. Także i przepis art. 35 można stosować bezpośrednio, nie jest bowiem do tego potrzebne wydawanie norm prawnych.

Aby prawo mniejszości mogło być bezpośrednio skuteczne, bez po-trzeby odsyłania do odrębnych ustaw, Konstytucja postanawia, że mniejszo-ściom narodowym i etnicznym przysługuje prawo do tworzenia własnych instytucji edukacyjnych, kulturalnych, a także służących ochronie tożsamości religijnej, jak również do uczestnictwa w rozstrzyganiu spraw dotyczących ich tożsamości kulturowej259.

Odesłanie do prawa międzynarodowego w kwestii