580
K r o n ik aZ a in te re so w a n ia p ism am i W itelo n a chociaż m a ją ju ż sw o ją n au k o w ą tr a d y cję w P olsce, p o b a d a n ia c h A le k sa n d ra B irk e n m a je ra p rze z przeszło czterdzieści la t n ie ow ocow ały d ru k ie m now ych prac. D opiero w la ta c h siedem dziesiątych, w zw iązku z w y ra źn y m ożyw ieniem te m a ty k i w ite lo n o w sk ie j pośród uczonych w P olsce i zag ran icą, S tu d i a C opern ican a rozpoczęły su k c esy w n ą edycję spuścizny W itelona 1. W ra m a c h te j in ic ja ty w y m ieści się w yżej w sp o m n ia n a sesja, w k tó re j u dział w zięli p rze d staw ic ie le n a u k h istorycznych, filo lo g ii klasycznej, fizy k i i m e dycyny. N a za proszenie I n s ty tu tu H isto rii N au k i, O św iaty i T ec h n ik i P A N p rz y był prof. d r S ab etai U n g u ru z U n iw e rsy te tu w T el-A w iw ie. O bradom p rze w o d n i czył prof. d r hab. P a w e ł C z arto ry sk i (Z akład B a d a ń K o p ern ik a ń sk ich IH N O iT PA N , W arszaw a) r e d a k to r n aczelny S tu d i a C opernicana. S esja sta n o w iła p o d su m ow anie zakończonych n ied aw n o p ra c n a d tró jję zy c zn y m w y d an ie m k siąg II i III P e r s p e k t y w y W itelona, złożonych do d ru k u ja k o to m X X V III se rii S tu d i a C o p e r nicana. K o m u n ik a ty w ygłosili d r Je rz y B u rc h a rd t (ZBK IH N O iT PAN, W rocław ) n a te m a t k la sy fik a c ji ręk o p isó w W itelona, d r L ech B ieganow ski (W ojew ódzki Szpi ta l Z espolony w T o runiu) n a te m a t m e ch a n izm u fu n k c jo n o w a n ia oka w ro zu m ie n iu W itelona, oraz doc. d r hab. A n d rzej B ielski (In sty tu t F izy k i UMK) n a te m a t b łę d u w ro zu m o w a n iu W itelo n a dotyczącym m ech an izm u d ziała n ia o k a 2. Sesję z a m k n ę ła d y s k u s ja w k tó r e j b ra li udział w szyscy obecni, pośw ięcona głów nie z a g ad n ien io m e d y to rsk im zw iązan y m z o m a w ian y m tom em . P rzy g o to w an o w spólny lis t do W y d a w n ictw a O ssolineum , p ro p o n u ją c podział to m u X X V III S tu d i a Co p e r n i c a n a n a d w a w o lum iny, z k tó ry c h je d e n przeznaczony b yłby d la czyteln ik ó w p olskich (edycja ła c iń s k a i p rze k ład polski), a d ru g i d la odbiorców zagranicznych (edycja ła c iń s k a i p rze k ład angielski).
M iły a k c e n t sta n o w iło oprow adzenie gości po za b y tk a c h T o ru n ia o raz w y cieczka sam ochodow a w okolice m iasta.
Jacek S o s z y ń s k i (W arszaw a)
Z Z A G R A N I C Y
III W SPÓLN Y Z JA Z D H ISTO RY KÓ W M EDYCYNY NRD — P R L (14—16 P A Ź D Z IE R N IK 1987)
J u ż po r a z trze ci P o lsk ie T o w arzy stw o H isto rii M edycyny i F a rm a c ji i G esell sc h a ft f ü r G eschichte d e r M edizin in d e r DDR zorganizow ały w spólny Z jazd sw oich członków . S ta je się to ju ż tra d y c ją . O sta tn i w spólny Z jazd odbył się trz y la ta
1 W i te l o n is P e r s p e c t i v a e lib e r p rim u s. B o o k I of W i t e l o ’s P e r s p e c t iv a . A n E nglish T ra n s la tio n w ith In tro d u c tio n a n d C o m m en tary a n d L a tin E d itio n of th e M a th e m a tic a l Book of W itelo’s P e rsp e c tiv a by S a b e ta i U nguru, W rocław 1977, S t u d i a C opern ican a, t. XV.
J e rz y B u r c h a r d t : L is t W ite lo n a d o L u d w i k a w e L w ó w k u Ś lą s k im . P r o b l e m a t y k a te o r i o p o z n a w c z a , k o sm o lo g ic zn a i m e d y c z n a (w raz z ła ciń sk ą ed y c ją L istu). W rocław 1979, S tu d i a Copernicana, t. X IX .
W i t e l o n i s P e r s p e c t i v a e L i b e r ąuin tus. Book V of W itelo’s P e rsp ec tiv a . An E nglish T ra n s la tio n w ith In tro d u c tio n an d C o m m en tary an d L a tin E d itio n of W i te lo ’s P e rsp e c tiv a by A. M a rk S m ith, W rocław 1983, S tu d i a C opernicana, t. X X III.
K r o n ik a
581
te m u w Ł ańcucie, m iejscem obecnego b y ło K a rl-M a rx s ta d t. O b rad y toczyły się w ciągu dw óch dni — 14 i 15 p aź d ziern ik a; w trze cim dniu , 16 p a ź d z ie rn ik a g o spodarze zorganizow ali dla p olskiej g ru p y w ycieczkę.
W ybór te m a tu Z jazd u : K s zta łc en ie m e d y c zn e w N iem cze ch i w Polsce w la
tach 1933— 1945 św iadczył o dużej d e te rm in a c ji n aszy c h n iem ieck ich kolegów ,
z ja k ą ro zlicza ją się oni z ciem nym o k resem w sw o jej h isto rii. W rzeczyw istości chodziło b ow iem o p rze d staw ie n ie m e ry to ry c zn y c h i o rg a n iz a c y jn y c h sk u tk ó w n a zizm u nie ty lk o w dziedzinie n au c z a n ia m ed y cy n y (co m ógłby sugerow ać ta k s fo r m uło w an y te m a t obrad) ale i w k sz ta łto w a n iu po staw le k arzy . N iem ieccy r e f e ren c i k ła d li głów ny nacisk n a te n o sta tn i problem . W tre śc i 11 r e fe ra tó w o trz y m aliśm y p ra w ie pełn y ob raz system u, k tó ry zarów no p rzy g o to w y w ał m łodzież le k a rs k ą do a k c ep to w a n ia o b łędnych idei nazizm u, ja k i ła m a ł m o ra le b ard z o w ielu starszy ch lekarzy.
S łużyła te m u n a w stę p ie w p ro w ad zo n a ju ż w 1934 r. se le k c ja w stę p u ją c y c h n a stu d ia, od k tó ry ch w ym agano czystości ra sy i czystości ideow ej. W ciągu s tu diów tu m a n io n a ch w y tliw y m i h asłam i o słu ż b ie n aro d o w i m łodzież słu c h a ła w y k ład ó w o h igienie i czystości rasy. Od ab so lw en tó w w y m ag a n o gotow ości do k a ż dej p rac y dla n a ro d u o raz u m ie ję tn o ści ro z ró ż n ia n ia pom iędzy p a c je n ta m i, k tó ry c h należy leczyć z uw agi n a ich użyteczność, a ty m i, k tó rz y nie są n aro d o w i p o trz e b ni. P ra w o w y k o n y w an ia zaw odu p rzy z n aw an o ty lk o ary jc zy k o m po zd a n iu eg za m inów , od b y ty m ro k u p r a k ty k i i w y k az an iu się ideow ą i fizyczną siłą. L e k a rz e m usieli obow iązkow o należeć do zrzeszeń p o d le g ają cy c h Izbie L e k a rs k ie j Rzeszy, k tó ra m ia ła dbać o podnoszenie czystości ra sy . P ró b u ją c te j zbrodniczej k o n ce p cji n ad a ć pozory n au k o w e pow oływ ano się n a w zory socjo -d arw in izm u .
R ów nie p rz e ra ż a ją c y o b raz sy stem u w yłonił się z r e fe ra tó w o m aw iający ch o rg an izację i tre ść d o sk o n alen ia k a d r m edycznych, a zw łaszcza le k a rz y z a k ła d o w ych. N aczelną ich ideą m iało być u trz y m a n ie w załogach p rz e d się b io rstw zd o l ności do w y d a jn e j p rac y a rac zej u trz y m a n ie w p ra c o w n ik a c h p rze k o n an ia , że są isto tn ie do ta k ie j p ra c y zdolni. Z achęcano ich p rzy ty m do sto so w a n ia m e to d „ta n ie j m edycyny n a tu r a ln e j”, re c te zn ach o rstw a. Z le k a rz y zak ład o w y ch r e k r u to w ali się le k a rz e obozowi.
W in n y c h re fe ra ta c h p o ru sza n o poza ty m zagad n ien ie e u ta n a z ji w św ie tle idei nazisto w sk ich i ro zm a ite pro b lem y deontologiczne. T rag iczn y m dla N iem ców p a rad o k se m tego system u k sz ta łc e n ia le k a rz y było to, że w założeniu m ia ł stw o rzy ć (a b stra h u ją c od m o ra ln e j stro n y zagadnienia) w ysoko k w alifik o w a n e k a d ry , a w rz e czyw istości — ja k pow iedział w e w stę p n y m re fe ra c ie p rez es N iem ieckiego To w a rz y stw a prof. A chim T hom — „zabił n ie m ie c k ą n a u k ę i d u c h a w olnego ro zw o ju n a u k i”.
R zeczyw isty te m a t Z jazdu, tzn. om ów ienie sk u tk ó w nazizm u w k sz ta łc e n iu le k arzy, zaw ęził cezurę czasow ą d la polskich w ypow iedzi do o k resu oku p acji. W zw iązku z ty m z 10 w ygłoszonych re fe ra tó w — jeżeli n ie liczyć w stę p n eg o r e f e r a tu prof. T ad eu sza B rzezińskiego o obecnym sta n ie b a d a ń n ad p ro b le m a m i ro z w o ju m edycyny w P olsce w la ta c h 1939—1945 — cztery o m aw iały dzieje ta jn e g o n au c z a n ia i d o k sz tałcan ia (W. M arkow ski, R. Z ab ło tn iak , W. S tem brow icz, B. W do w iak), d w a rela cjo n o w a ły sto su n ek n ie k tó ry c h le k a rz y n ie m ie ck ic h z czasów o k u p ac ji do polskich le k a rz y i P olaków w P o zn an iu i w K ra k o w ie (R. K. M eissner, Z. G ajda), je d e n om aw iał re a liz a c ję przez h itlero w sk ie w o jsk a p o sta n o w ień K o n w en c ji G enew skiej, dotyczących ochrony szpitali i jeńców w o jen n y c h (R. W an- kiew icz), je d e n — p o ja w ien ie się te m a tó w z dziedziny biologii i ra siz m u w p i sem ku „D er H o h e itstra g e r”, w y d aw an y m p rzez N SD A P dla sw oich członków (A. S krobaeki) i d w a — s k u tk i nazizm u w idoczne po zakończeniu w o jn y w po g lądach le k a rsk ic h n a e k s p e ry m e n t i w p ro b lem ach o rg an izacy jn y ch , m e ry to ry c z
582
K r o n ik anych, psychologicznych, zw iązan y ch z rozpoczęciem n o rm aln eg o n au c za n ia m ed y cyny (T. H eim ra th , Z. P od g ó rsk a-K law e). T em aty te są n a ogół w P olsce ta k znane, że nie m a chyba p o trze b y ich szerszego tu om aw iania. N ato m iast dla k o legów n iem ieck ich polsk ie re f e r a ty były źródłem zu p ełn ie n ie zn an y ch im d otąd in fo rm ac ji. M ożna w ięc stw ierdzić, u w zg lę d n ia jąc korzyści z w ym ian y w iad o m ości i z a in te re so w an ie obu stro n , że b y ł to — ja k się w y d aje — n a jb a rd z ie j u d an y z dotychczasow ych w spólnych Zjazdów .
S tro n a o rg a n iz a c y jn a rów n ież nie p o zo staw iała w iele do życzenia. D rugiego d n ia Z jazd u odbyło się m a łe «.potkanie to w arz y sk ie po lsk iej g ru p y z o rg a n iz a to ra m i sesji, a w o sta tn im d n iu — w ycieczka a u to k a ro w a do A ugu stu sb u rg , m y śliw skiego zam k u A u g u sta I Saskiego.
N astęp n y w spólny Z jazd odbędzie się za 3 la ta w Polsce.
Zofia P odgórska-K law e
(W arszaw a)
IN TER N A TIO N A L W ORKS OP ON H ISTO RY A N TH ROPO LOGY AND E PISTEM O LO G Y OF M ED IC IN E — SEN IG A LLIA
(27—28 LIS T O PA D A 1987 R.)
W S enigalli k. A nkony (Włochy) odbyło się w dn iach 27—28 listo p ad a 1987 r. M iędzynarodow e S em in a riu m H istorii, A ntropologii i E pistem ologii M edycyny, k tó re o bradow ało pod roboczym h asłem : „Healing, stru ctu re of th e cure, w a y o f re
co verin g ”.
O rg a n iz ato rem S em in a riu m by ła K a te d ra H isto rii M edycyny U n iw ersy te tu w Bolonii (Dyr. prof. R a ffa elle A. B ernabeo), jed n ak że za k res te m aty cz n y sp o t k a n ia był znacznie szerszy od p rez en to w an e j przez tą placów kę dyscypliny n a u kow ej. S em in a riu m m iało być w założeniu p ró b ą w y p ra c o w a n ia teo rety czn y ch i h u m an isty czn y ch re fle k s ji dotyczących szereg u asp ek tó w n a u k biom edycznych. Szczególną u w ag ę zw racano n a an alizę k u ltu ro w ą i h isto ry c zn ą ty c h zjaw isk i w y k o rz y sta n ie licznych m e to d o c h a ra k te rz e in te rd y sc y p lin a rn y m . Z ap rezen to w an o poglądy n a m edycynę z p u n k tu w id zen ia ró żn y c h n a u k h u m an isty czn y ch n a b a r dzo szerokim tle społecznym . T en h u m an isty czn y , in te rd y sc y p lin a rn y c h a r a k te r S em in a riu m był cechą c h a ra k te ry sty c z n ą , p ew n ą now ością w śró d zjazdów tego ro d zaju .
W zjeździe uczestniczyło k ilk a d z ie sią t osób z w ielu ośrodków n aukow ych w e W łoszech oraz k ilk u gości zagranicznych. N ajliczn iej sta w ili się h isto ry cy m e d y cyny (B ari, Bolonia, F lo re n cja, P a d w a , Rzym , Siena). D rugą w y ró ż n ia jąc ą się g ru pą byli p rzed staw iciele in sty tu tó w m edycyny sądow ej (A nkona, Bolonia, W erona). S pośród d yscyplin m edycznych re p re z e n to w a n i byli specjaliści z za k resu h isto lo - gii, p sy c h iatrii, fizjo p ato lo g ii, m edycyny społecznej, fa rm a c ji, a ta k że n a u k biolo gicznych. W g ru p ie h u m a n istó w uczestniczących w S em in a riu m znaleźli się filo zofow ie i h isto ry c y nau k i, m uzeolodzy, h isto ry c y an ty k u , etnolodzy językoznaw cy oraz prze d staw ic ie le antro p o lo g ii k u ltu ro w e j. Goście za g ran iczn i stanow ili n ielicz n ą grupę. Byli to N. K ohnen, h isto ry k m edycyny z D usseldorfu, L. M ontiel, h isto r y k m edycyny z M a d ry tu , P h. M urdy, h isto ry k n a u k i an ty cz n ej z L ozanny, B. V e- lim irovic z I n s ty tu tu M edycyny Społecznej w G raz, L. A. H. H u g en h u is z S itta rd oraz J. Jeszke, h isto ry k m edycyny z P oznania.
O b ra d y o tw o rzy ł prof. R. A . B ern ab eo n a to m ia st bieżącym i p ra c a m i S em in a riu m k ie ro w a ł jego s e k re ta rz n aukow y d r O. G aleazzi ta k że z K a te d ry H isto rii
