Medycyna Wet. 2007, 63 (3) 330
Praca oryginalna Original paper
Herpeswirus bydlêcy typ 1 (BHV1) jest jednym z najczêciej izolowanych wirusów z nasienia buha-jów (3, 10, 16). Wirus ten nale¿y do rodziny Herpes-viridae, rodzaju Varicellovirus (8, 11, 12). Po zaka¿e-niu uk³adu rozrodczego BHV1 wywo³uje pêcherzyko-we zapalenie b³ony luzopêcherzyko-wej sromu i pochwy u krów oraz napletka i pr¹cia u buhajów. Ponadto wirus ten mo¿e powodowaæ u byd³a zakane zapalenie nosa i tchawicy, zapalenie spojówek oraz poronienia (5, 6, 13, 15). U buhajów zaka¿onych BHV1 obserwuje siê okresowe pogorszenie jakoci nasienia objawiaj¹ce siê zmniejszon¹ ruchliwoci¹ plemników oraz zwiêkszo-nym odsetkiem plemników o nieprawid³owej budo-wie morfologicznej. BHV1 podobnie jak inne herpes-wirusy posiada zdolnoæ wywo³ywania zaka¿enia la-tentnego, które utrzymuje siê do koñca ¿ycia zwierzê-cia (1, 2, 9). Pod wp³ywem czynników stresowych, takich jak: transport, zimno, nadmierne zagêszczenie zwierz¹t, nadka¿enie innymi drobnoustrojami lub le-czenie kortykosterydami mo¿e dochodziæ do reakty-wacji zaka¿enia latentnego i wznowienia siewstwa wirusa. Nale¿y zaznaczyæ, ¿e siewstwo wirusa wystê-puje okresowo, nieregularnie w czasie, a u buhaja siew-cy nie obserwuje siê objawów klinicznych wiadcz¹-cych o zaka¿eniu BHV1 (4, 7, 14). Zaka¿onego buha-ja nale¿y wiêc uwa¿aæ za nosiciela wirusa i potencbuha-jal-
potencjal-nego siewcê przez ca³y okres ewentualpotencjal-nego u¿ytko-wania. Poniewa¿ od jednego buhaja w ci¹gu roku mo¿na otrzymaæ kilkadziesi¹t tysiêcy dawek insemi-nacyjnych nasienia, zagro¿enie, jakie niesie zaka¿ony buhaj, jest bardzo powa¿ne przy powszechnym stoso-waniu sztucznej inseminacji w rozrodzie byd³a. U¿y-cie do inseminacji krów nasienia zanieczyszczonego BHV1 lub innym drobnoustrojem doprowadzi³oby do rozprzestrzenienia zaka¿enia na ogromn¹ skalê. Aby wyeliminowaæ szerzenie siê zaka¿enia t¹ drog¹, sze-reg pañstw okreli³o wymagania weterynaryjne, jakie musz¹ byæ spe³nione przy pozyskiwaniu nasienia. W krajach Unii Europejskiej wymagania te zawarte s¹ w dyrektywach Rady nr 88/407/EEC z 14 lipca 1988 r. i 2003/43/EC z 26 maja 2003 r. Dyrektywy te okrela-j¹ wymagania zdrowotne dla buhajów, od których po-zyskiwane jest nasienie oraz wymagania dla nasienia w obrocie miêdzy krajami Unii Europejskiej oraz w im-porcie. W Polsce postanowienia wy¿ej wymienionych dyrektyw zawarto w Rozporz¹dzeniu Ministra Rolnic-twa i Rozwoju Wsi z dnia 27 kwietnia 2004 r (Dz. U. Nr 100, poz. 1015).
Celem badañ by³a kontrola stanu zdrowotnego bu-hajów w centrach pozyskiwania nasienia oraz w wy-chowalniach buhajów w Polsce w aspekcie zaka¿enia BHV1.
Kontrola zaka¿eñ BHV1 u buhajów w Polsce
JERZY ROLA, MAGDALENA LARSKA, MIROS£AW P. POLAK, JAN F. ¯MUDZIÑSKI
Zak³ad Wirusologii Pañstwowego Instytutu Weterynaryjnego Pañstwowego Instytutu Badawczego, Al. Partyzantów 57, 24-100 Pu³awy
Rola J., Larska M., Polak M. P., ¯mudziñski J. F. Control of BHV1 infections of bulls in Poland
Summary
The purpose of the study was to assess the health status of bulls in semen collection centers in Poland in relation to BHV1 infection. Bovine herpes virus type 1 is one of the most frequently isolated viruses in bulls semen causing vulvovaginitis in cows and balanoposthitis in bulls, bovine rhinotracheitis, conjunctivitis and miscarriages. Periodical declines in semen quality may be observed in bulls infected with BHV1 and the latter, just like other herpes viruses can cause latent lifelong infections. Latent infections are reactivated under stress conditions - shedding of the virus reappear and are periodical and irregular in time. No clinical signs are observed in latently infected bulls. BHV1 infected bulls should be considered as carriers and shedders of the virus throughout the whole period of semen collection. Many countries have set standards in their veterinary requirements for collecting bull semen in order to eliminate the spread of BHV1 infection during artificial insemination. In EU countries these requirements are included in Council Directives 88/407/EEC and 2003/ 43/EC. Poland has enforced an equivalent law in the Regulation of the Minister of Agriculture and Rural Development of 27.04.2004.
The results of the study confirmed that bulls in AI centers are free from BHV1 infection. Keywords: BHV1, bulls
Medycyna Wet. 2007, 63 (3) 331 Materia³ i metody
Materia³ do badañ stanowi³a surowica krwi buhajów, od których pozyskiwane jest nasienie do sztucznej insemina-cji krów oraz od buhajów m³odych przebywaj¹cych w Sta-cjach Testowania Buhajów i StaSta-cjach Oceny Buhajów. Badania przeprowadzono przy u¿yciu ELISA IBR/IPV Serum gB blocking oraz ELISA IBR/IPV Serum Verifica-tion (Institut Pourquier).
ELISA IBR/IPV Serum gB blocking jest testem skry-ningowym, który wykrywa przeciwcia³a specyficzne dla glikoproteiny gB wirusa BHV1 w próbkach surowicy zwie-rz¹t. Test jest wa¿ny, je¿eli surowica kontrolna ujemna po-siada wartoæ OD równ¹ lub wy¿sz¹ ni¿ 0,800 oraz je¿eli procent blokowania surowicy kontrolnej dodatniej jest mniejszy ni¿ 30%. Próbka uznawana jest za dodatni¹, je¿e-li procent blokowania jest równy lub mniejszy ni¿ 50%, a za ujemn¹ gdy procent blokowania jest równy lub wiêk-szy ni¿ 55%. Surowice, których procent blokowania mie-ci siê miêdzy 50% a 55% s¹ uwa¿ane za w¹tpliwe.
Test ELISA IBR/IPV Serum Verification wykorzysty-wany jest do potwierdzania wyników badañ w przypadku, gdy próbka reaguje w¹tpliwie w tecie skryningowym. Test jest wa¿ny, je¿eli surowica kontrolna dodatnia posiada mi-nimaln¹ wartoæ OD nie skorygowan¹ równ¹ lub wy¿sz¹ ni¿ 0,350 oraz stosunek skorygowanej wartoci OD suro-wicy kontrolnej dodatniej do skorygowanej wartoci OD surowicy kontrolnej ujemnej jest równy lub wy¿szy ni¿ 3,5. Dla ka¿dej próbki wyliczany jest stosunek S/P wg wzoru:
wartoæ skorygowana OD badanej próbki
S/P = wartoæ skorygowanej OD surowicy kontrolnej dodatniej × 100 Surowice, których wartoæ S/P jest równa lub ni¿sza ni¿ 45% s¹ uwa¿ane za ujemne, za surowice
o wartociach równych lub wy¿szych ni¿ 55% s¹ uznawane za dodatnie, tj. pochodz¹ od zwie-rz¹t zaka¿onych BHV1. Surowice mieszcz¹ce siê w przedziale 45-55% traktuje siê jako w¹t-pliwe.
Wyniki i omówienie
W 2005 r. badaniu serologicznemu w kierunku BHV1 poddano ³¹cznie 1308 buhajów. Wród nich znalaz³y siê 492 bu-haje produkcyjne i 816 testowanych. Wszystkie buhaje produkcyjne, od których w Polsce pozyskiwane jest nasienie prze-znaczone do inseminacji, reagowa³y ujem-nie w stosunku do BHV1 w tecie ELISA (tab. 1).
W tab. 2 zestawiono wyniki badañ bu-hajów m³odych, które podlegaj¹ ocenie pod wzglêdem wymagañ zdrowotnych i hodow-lanych. Negatywny wynik badania serolo-gicznego stwierdzono u 813 (99,6%) bu-hajów. U dwóch buhajów stwierdzono obecnoæ przeciwcia³ swoistych dla BHV1. Buhaje te pochodzi³y z ró¿nych gospo-darstw. W tecie ELISA IBR gB wartoæ OD450 pierwszego z buhajów wynosi³a
0,046, a drugiego buhaja 0,189. Wartoci te odpowia-da³y OD surowicy kontrolnej wysoko dodatniej, co wiadczy³o, ¿e buhaje te uleg³y zaka¿eniu BHV1. Z ko-lejnej grupy 114 buhajów m³odych, które pochodzi³y z innego regionu Polski, 113 reagowa³o negatywnie a jednego buhaja uznano za w¹tpliwego. W tecie skry-ningowym buhaj ten reagowa³ w¹tpliwie (OD450 = 0,986, % blokowania 47,7%) natomiast w tecie weryfikuj¹cym negatywnie. Przekazuj¹c wyniki ba-dañ Inspekcji Weterynaryjnej zasugerowano elimina-cjê obu buhajów dodatnich oraz buhaja reaguj¹cego w¹tpliwie, by zapobiec ewentualnej transmisji wirusa do innych zwierz¹t.
Wyniki przeprowadzonych badañ potwierdzaj¹, ¿e buhaje produkcyjne w centrach pozyskiwania nasie-nia w Polsce s¹ wolne od zaka¿enasie-nia BHV1. Nale¿y dodaæ ¿e sytuacja taka jest utrzymywana od 1988 r., kiedy zakoñczono w naszym kraju program uwalnia-nia buhajów od BHV1 (17). Daj¹ one tak¿e podstawê do stwierdzenia, ¿e Polska spe³nia wymagania dyrek-tyw Rady 88/407/EEC i 2003/43/EC w odniesieniu do
Tab. 2. Wyniki badañ serologicznych buhajów testowych
/ m u rt n e C a i n l a w o h c y W pLrióczbbeak a i n a d a b k i n y W i n t a d o D % W¹tpilwy % Ujemny % I A 90 0 0 0 0 90 100 B 56 0 0 0 0 56 100 C 92 0 0 0 0 92 100 II A 40 0 0 0 0 40 100 B 43 0 0 0 0 43 100 C 30 0 0 1 3,3 29 96,7 D 31 0 0 0 0 11 100 II I A 88 2 2,3 0 0 86 97,7 B 1871 0 0 0 0 1871 100 V I A 87 0 0 0 0 87 100 B 47 0 0 0 0 47 100 C 55 0 0 0 0 55 100 m e z a R 816 2 0,3 1 0,1 813 99,6 m u rt n e C r e m u N a i n e i s a N a i n a w i k s y z o P Liczbapróbek a i n a d a b k i n y w y n m e j U n % I 171 171 100 II 179 179 100 II I 189 189 100 V I 153 153 100 m e z a R 492 492 100
Medycyna Wet. 2007, 63 (3) 332
BHV1, jest w stanie to udowodniæ i mo¿e dziêki temu uczestniczyæ bez ¿adnych ograniczeñ w miêdzynaro-dowym obrocie nasieniem byd³a. Uzyskane wyniki wiadcz¹ tak¿e o skutecznoci obowi¹zuj¹cego syste-mu kontroli, który nakazuje badanie buhajów m³odych przed w³¹czeniem ich do stada produkcyjnego, oraz coroczne badanie buhajów produkuj¹cych nasienie. Jest to szczególnie wa¿ne w przypadku Polski, gdy¿ buhaje w centrach pozyskiwania nasienia s¹ wolne od zaka¿enia BHV1, natomiast Polska jako kraj nie wpro-wadzi³a kompleksowego programu zwalczania BHV1 i nie jest uznana za kraj wolny od BHV1. Postêpowa-nie takie umo¿liwia selekcjê wartociowych genetycz-nie buhajów w miejsce wybrakowywanych, a jedno-czenie zapobiega przed wprowadzeniem zaka¿one-go buhaja do stada produkcyjnezaka¿one-go. Dzia³ania skiero-wane na utrzymanie statusu wolny od BHV1 przez krajowe centra pozyskiwania nasienia powinny nale-¿eæ do zadañ priorytetowych w³aciwych s³u¿b nad-zoru i byæ kontynuowane w przysz³oci.
Pimiennictwo
1.Ackermann M., Peterhans E., Wyler R.: DNA of bovine herpes virus type 1 in the trigeminal ganglia of latently infected calves. Am. J. Vet. Res. 1982, 43, 36-40.
2.Ackermann M., Wyler R.: The DNA of an IPV strain of bovid herpesvirus 1 in sacral ganglia during latency after intravaginal infection. Vet. Microbiol. 1984, 9, 53-63.
3.Afshar A., Eaglesome M. D.: Viruses associated with bovine semen. Vet. Bull. 1990, 60, 93-109.
4.Bitsch V.: Infectious bovine rhinotracheitis virus infection in bulls, with special reference to preputial infection. Appl. Microbiol. 1973, 26, 337-343. 5.Gibbs E. P. J., Rweyemamu M. M.: Bovine herpesviruses. Part I. Bovine
herpesvirus 1. Vet. Bull. 1977, 47, 317-343.
6.Kahrs R. F.: Infectious bovine rhinotracheitis: a review and update. J. Am. Vet. Ass. 1977, 171, 1055-1064.
7.Malewski A.: Badania kliniczne i wirusologiczne nad otrêtem buhajów w przebiegu infekcji naturalnej. Praca dokt., Inst. Wet., Pu³awy 1978. 8.Metzler A. E., Matile H., Gassmann U., Engels M., Wyler R.: European
isolates of bovine herpesvirus 1: a comparison of restriction endonuclease sites, polypeptides, and reactivity with monoclonal antibodies. Arch. Virol. 1985, 85, 57-69.
9.Pastoret P. P., Thiry E., Brochier B., Derboven G.: Bovid herpesvirus 1 in-fection of cattle: pathogenesis, latency, consequences of latency. Ann. Rech. Vet. 1982, 13, 221-235.
10.Philpott M.: The dangers of disease transmission by artificial insemination and embryo transfer. Br. Vet. J. 1993, 149, 339-370.
11.Roizman B., Baines J.: The diversity and unity of Herpesviridae. Comp. Immun. Microbiol. Infect. Dis. 1991, 14, 63-79.
12.Roizman B.: The family Herpesviridae: an update. Arch. Virol. 1992, 123, 425-449.
13.Rola J., Larska M., Polak M. P.: Detection of bovine herpesvirus 1 from an outbreak of infectious bovine rhinotracheitis. Bull. Vet. Inst. Pulawy 2005, 49, 267-271.
14.Snowdown W. A.: The IBR-IPV virus: reaction to infection and intermittent recovery of virus from experimentally infected cattle. Aust. Vet. J. 1965, 41, 135-142.
15.Van Oirschot J. T., Straver P. J., van Lieshout J. A., Quak J., Westenbrink F., van Exsel A. C.: A subclinical infection of bulls with bovine herpesvirus type 1 at an artificial insemination centre. Vet. Rec. 1993, 132, 32-35. 16.Wentink G. H., Frankena K., Bosch J. C., Vandehoek J. E. D., van den Berg T.:
Prevention of disease transmission by semen in cattle. Livest. Prod. Sci. 2000, 62, 207-220.
17.¯mudziñski J. F.: Charakterystyka i podstawy zwalczania zaka¿eñ wirusem otrêtu u buhajów. Praca hab., Inst. Wet., Pu³awy 1987.
Adres autora: doc. dr hab. Jerzy Rola, ul. Kaniowczyków 11/2, 24-100 Pu³awy; e-mail: jrola@piwet.pulawy.pl
