Katechizm rzymsko-katolicki większy

m ■ ■¡*&płióa.

KATECHIZM

WIĘKSZY

P0DŁU3 X. DEEASBA T. J.

X . B

E

. L

,

2

J

l H

POZNAŃ h. 1901.

«¿K Ł A D E M I CZCIONKAMI DRUKARM I KSIĘGARNI ŚW. WOJCiEOHA

R 564

___ 4 - --- ~m ;--- r~--- — ^ k L s .1 h ^ J > ^ V u ^ A ^ ' X n ^ c f t A o - , vjv-j .'A /t "

A^-* ^

http://dlibra.ujk.edu.pl

KATECHIZM

RZYMSKO-KATOLICKI

X.

WIĘKSZY

PONOWNIE OPRACOW AŁ

B

E

. L

,

S U P R A G A N P O Z N A Ń S K I .

POZNAŃ R. 1901.

I C Z C IO N K A M I D R U K A R N I I K S IĘ G A R N I S W . W O J C IE C H A

Imprimatur.

P o s ii a n i a e, die 7 Maji 1901.

Arcliiepiscopus Gnesnensis et Posnaniensis.

t FLORIANUS.

£ 3 3 6 /1

i

zed trzydziestu siedmiu laty opracowałem po raz pierwszy jako ówczesny nauczyciel yimnazyum św. Maryi Magdaleny w Poznaniu większy katechizm O. Deharba T. J., przeznaczony dla doroślejszej mło­ dzieży, a który ocltącl był zaprowadzony jako podręcznik w średnich klasach gimnazyalnych i w wyższych kla­ sach pensyonatów żeńskich. W następnych latach był on niejednokrotnie wydawany bez zmiany i nieraz bez mojej wiedzy. Ponieważ zaś od kilku lat ostatni na­ kład był wyczerpany, a z kilku stron domagano się odemnie nowego wydania, zabrałem się do przerobienia pierwotnej pracy, dbając głównie w tein nowem prze­ robieniu o czystość języka i o jasność wysłowienia.

K a t e c h iz m w i ę k s z y “ Deharba jest ze wszyst­ kich jego katechizmów stanoioczo najlepszym i celowi swemu najbardziej odpoicia dającym, w porównaniu zaś do innych tego rodzaju katechizmów najściślejszym i naj­ zupełniejszym ka tecliizmem.

Jakkolwiek obecnie w naszych dyecezyach język polski w nauce religii ze szkół średnich jest wydalonym, nie mniej może katechizm ten być pożcytecznym i pewną

I V

przysługę ocldaó kapłanom do nauk katechetycznych i przy przygotowaniu dzieci do pierwszej spowiedzi i Komunii św., a rodzinom chrześciańskim służyć może jako podręcznik do domowej nauki religii i do własnego oświecenia się w rzeczach wiary. W tym celu i z tern życzeniem puszczam go iv świat.

Poznań, dnia 12 maja 1901.

X B isku p L ikow ski.

http://dlibra.ujk.edu.pl

V

SPIS R Z E C Z Y .

Sir..

Wstęp. — O przeznaczeniu i celu człowieka , . , 1 CZĘŚĆ PIERWSZA.

O wierze.

§ 1. Wyobrażenie, przedmiot i źródła wiary katolickiej . 4 S 2. Potrzeba wiary , . . . . 1 1

§ 3. Przymioty wiary . . . 13

0 składzie a p osto lsk im ... 16

I. Artykuł . . . 16

§ 1. O Bogu . . . . 1 6 § 2 . O trzech osobach w Bogu . . . 23

§ 3. O stworzeniu świata i o Opatrzności Boskiej 26 § 4. O aniołach . . . 29

§ 5. O stworzeniu pierwszych ludzi i ich upadku 31 II. Artykuł . . . 37

§ 1. Jezus Chrystus obiecanym Mesyaszem . 39 § 2. Jezus Chrystus prawdziwym Bogiem . 44 III. A r ty k u ł... 48 IV. Artykuł . . . • . 61 V. Artykuł . . . • . 5 5 VI. A r t y k u ł ...57 VII. A r ty k u ł... 58-VIII. A r t y k u ł ... ... 61 IX. Artykuł . ... ... 64

§ 1. O Kościele i jego ustroju . . . . 64

§ 2. O znamionach Kościoła . . . . 7 0 § 3. O przeznaczeniu Kościoła i o przymiotach z jego przeznaczenia wynikających . . 74

§ 4. »Świętych obcowanie« . . . . 80

X. Artykuł . . . 82 XI. Artykuł . . . S3 XII. A rty k u ł... . • . 8 5

V I CZĘŚĆ DRUGA. O p r z y k a z a n ia c h . O najglówniejszem przykazaniu... § 1. O miłości Boga . . § 2. O miłości bliźniego . '

§ 3. O chrześciańskiej miłości siebie samego

0 dziesięciu przykazaniach Boskich . . . .

Pierwsze przykazanie Boskie . . . . . O czci i wzywaniu Świętych

Drugie przykazanie Boskie . . . . . Trzecie przykazanie Boskie . . . . . Czwarte przykazanie Boskie . . . . . Piąte przykazanie Boskie . . . . . Szóste przykazanie Boskie . . . . . Siódme przykazanie Boskie . . . . Ósme przykazanie Boskie . . . . . Dziewiąte i dziesiąte przykazanie Boskie .

O pięciu przykazaniach kościelnych . . . .

Pierwsze przykazanie kościelne . . . . Drugie przykazanie kościelne . . . . Trzecie przykazanie kościelne . . . . Czwarte przykazanie kościelne . . . . Piąte przykazanie kościelne . . . .

0 przestąpieniu przykazań ...

§ 1. O grzechu w ogólności . . . . § 2. O różnych rodzajach grzechu

Ciąg dalszy o różnych rodzajach grzechów

0 cnocie i doskonałości chrześcijańskiej

§ 1. O cnocie . . . . § 2. O doskonałości chrześciańskiej

CZĘŚĆ TRZECIA.

O lasce boskiej i o sposobach jej nabywania.

O lasce boskiej w o g ó l n o ś c i ...

§ 1. O łasce posiłkującej czyli dopomagającej £ 2 . O łasce uświęcającej czyli usprawiedliwiającej

O sakramentach ś w i ę t y c h ...

O Chrzcie . . . . O Bierzmowaniu . . . . O Najświętszym Sakramencie Ołtarza

§ 1. O obecności Jezusa Chrystusa w Sakramencie Ołtarza . . . . § 2. O ofierze Mszy św. . . . 3. O Komunii świętej . . . . . O Sakramencie Pokuty . . . . § 1. 0 rachunku sumienia . . . 89 89 92 96 98 99 104 108 112 114 120 124 126 129 133 135 1 3 -138 14(1 1 4 4 145 1 4 6 146 1 4 9 1 5 2 15 5 1 5 5 1 5 9 164 165 167 171 1 7 4 179 183 183 1 87 193 199 202

http://dlibra.ujk.edu.pl

YJI § 2. O żalu . . . 203 § 3. O przedsięwzięciu poprawy . . . . 206 § 4. O spowiedzi . . . 207 § 5. O zadosyćuczyuieniu . . . . . 2 1 1 O odpuście . . . 214

O ostatniem namaszczeniu olejeni śvv. . . 217

O kapłaństwie . . . 219 O małżeństwie . . . 223 O sakramentaliacli . . . 230 O modlitwie . . . 232 § 1. O modlitwie Pańskiej . . -. . 237 § 2. O pozdrowieniu anielskiem . . . . 241

O zwyczajach i obrzędach kościelnych w ogólności i o nie­ których w szczególności . . . 244

Treść całego katechizmu . . . . 248

W stę p .

O przeznaczeniu i celu człowieka.

Jesteśmy na to na tym świecie, abyśmy Boga znali, miłowali, wiernie Mu służyli i przez to do nieba się dostali.

2. Co jest niebo ?

Niebo jest to miejsce wiecznej i najzupełniejszej szczęśliwości.

3. Czy nie mogą nas dobra doczesne uszczęśliwić? Dobra doczesne nie mogą nas uszczęśliwić. 4. Dla czego nie mogą nas dobra doczesne uszczę­ śliwić ?

Ponieważ dobra doczesne są marne i krótko­ trwałe*), a człowiek dla Boga i dla wiecznej szczę­ śliwości stworzonym został**).

*) »Zgromadziłem sobie srebro i złoto i majętności królów i krain. I wszystko, czego żądały oczy moje nie broniłem im ; anim odmawiał sercu memu, aby nie miało używać wszelakiej roz­ koszy. A gdym się obrócił ku wszystkim dziełom, których na- czyniły ręce moje, obaczyłem we wszystkich marność i udręcze­ nie myśli, iż nic nie trwa pod słońcem«, powiada najszczęśliwszy z królów, Salomon. (Kazn. II, 8— 11.)

»Cóż jest żywot wasz? para jest okazująca się na mały czas a potem zniszczona będzie« (święty Jakób IV, 14.)

**) »Dla siebie, o Panie, uczyniłeś nas, przeto niespokojne jest serce nasze, póki nie spocznie w Tobie« (św. Augustyn.)

1

— 2 —

5. W jakim tedy celu dane nam są dobra doczesne? Ażebyśmy przez nie Boga poznawali*) i Jemu służyli**).

*) »Ludzie wszyscy są nikczemni, w których nie masz zna­ jom ości Bożej, i z tych rzeczy dobrych, które widzą, nie mogli

zrozumieć tego, który jest; ani przypatrując się sprawom, oba- czyli, ktoby był sprawcą« (Ks. Mądr. X III, 1).

**) »Chociaż tedy jecie, choć pijecie, choć co innego czy­ nicie, wszystko ku chwale Bożej czyńcie« (I. Kor. X. 31).

6. Dla czego żąda Bóg od nas, abyśmy Go znali, miłowali i Jemu służyli?

Bóg żąda od nas: 1) abyśmy G o znali dla tego, . że jest wieczną Prawdą; 2) żąda, abyśmy G o miło­

wali dla tego, że jest najwyższem i miłości najgo­ dniejszem Dobrem i 3) żąda, abyśmy Mu służyli dla tego, że jest najwyższym Panem naszym.

7. Co czeka tych, którzy nie chcą Boga znać, miło­ wać i Jemu służyć?

Bóg ich na zawsze od siebie odepchnie.

»Niepożytecznego sługę wrzućcie do ciemności zewnętrznej. Tam będzie płacz i zgrzytanie zębów (św. Mateusz XXV, 30).

8. Cóż więc w tern życiu jest dla nas najpotrze­ bniej szem?

Najpotrzebniej szem dla nas w tern życiu jest: znać Boga, miłować G o i Jemu służyć, aby przez to wiecznej szczęśliwości dostąpić.

»Szukajcież tedy naprzód Królestwa Bożego i sprawiedli­ wości je g o !« (św. Mat. VI, 33.)

»Cóż pomoże człowiekowi, jeśliby wszystek świat zyskał, a na duszy swej szkodę podjął?« (św. Mat. XVI, 26.)

9. Co trzeba czynić, aby Boga poznać, Jemu służyć i wiecznie być szczęśliwym?

Trzeba 1) we wszystko wierzyć, co Bóg obja­ wił, 2) wszystkie przykazania wypełniać, które Bóg pełnić przykazał i 3) używać środków, które nam je ­ dnają łaskę Bożą, a które Bóg dla naszego zbawienia ustanowił.

T o znaczy innemi słowy: trzeba być bogoboj­ nym; bo kto wsparty łaską Bożą w Boga wierzy i z miłości ku Niemu przykazania Jego pełni, ten jest bogobojnym .

— 3 —

10. Dla czego, aby być uńecznie szczęśliwym czyli zba­

wionym, trzeba wierzyć, przykazania Boskie peł­

nić i używać środków potrzebnych do osiągnienia łaski Bożej?

Trzeba, aby być wiecznie szczęśliwym 1) wie­ rzyć, bo tylko przez wiarę Boga prawdziwie pozna­ jem y; 2) przykazania Boskie wypełniać, bo przez to

Bogu służymy, 3) używać środków potrzebnych do osiągnienia łaski Boskiej, bo przez nie otrzymujemy potrzebną do osiągnienia szczęśliwości wiecznej pomoc.

11. Zkąd poznajemy prawdy wiary Bożej i przykaza­ nia Boże i środki do osiągnienia łaski Bożej?

Z nauki Religii świętej.

12. Jak się nazywa książka, która tę naukę zawiera? Katechizm.

13. Z ilu tedy części składa się Katechizm?

1) z nauki o wierze,

2) z nauki o przykazaniach i

3) z nauki o łasce Bożej i o środkach czyli spo­ sobach jej osiągnienia, tj. z nauki o Sakra­ mentach świętych i o modlitwie.

Nauka moralna.

Słuchaj pilnie i uważnie nauki religii św., aże­ byś dobrze Boga poznał, miłować Go się nauczył i przez to swoje przeznaczenie, t j. szczęśliwość wie­

czną osięgnął.

*) »Błogosławiony człowiek, który znalazł mądrość. Droż­ sza jest nad wszystkie bogactwa; a wszystkie rzeczy, które by­ wają pożądane, nie mogą jej być przyrównane. Drzewem żywota jest tym, którzyby się jej chwycili, i błogosławiony, który ją otrzyma.« (Przypow. III. 13, 15 i 18.)

---1*

Część pierwsza.

O w ierze.

Wyobrażenie, przedmiot i źródła wiary katolickiej.

Wiara katolicka jest to dar Boży, czyli cnota w serca nasze przez Boga wlana, która sprawia, że uznajemy za nieomylną prawdę to wszystko, co Bóg objawił i nam przez Kościół swój święty do wierze­ nia podaje, chociażbyśmy tego rozumem pojąć nie mogli.

W ogólności znaczy słowo »wierzyć« tyle, co uważać za prawdę to, co nam ktoś powiedział, którego za wiarogodnego uważamy. »Bogu wierzyć« znaczy zatem za niewzruszoną i nie­ omylną prawdę mieć to, co Bóg objawił, chociaż tego ani wi­ dzieć, ani pojąć nie możemy; bo wiara nie opiera się na widze­ niu lub rozumieniu człowieka, lecz na tem, »że Bóg mówił«, który ani sam siebie omylić, ani też nikogo w błąd wprowadzić nie może.

»Wiara jest wywodem (znajomością) rzeczy niewidzianych«. (Do Żyd. XI, 1.)

2. Dla czego nazywamy wiarę darem Bożym i cnotą przez Boga wlaną?

Dla tego, że wiarę mamy z łaski Bożej, bez na­ szej zasługi. T a łaska Boża oświeca nasz rozum i wolę pobudza do uznania za nieomylną prawdę tego, co nam Bóg objawił.

»Albowiem łaską jesteście zbawieni przez wiarę i to nie z was, bo dar Boży jest« (do Efez, II, 8.)

3. Czemu łaska Boża nie tylko nasz rozum oświecay ale także i wolę do wierzenia pobudza?

Ponieważ do wiary oprócz oświeconego łaską Bożą rozumu potrzeba także dobrej woli w człowieku, tak iż nikt nie wierzy, kto nie chce.

»Kto uwierzy i ochrzci się, zbawion będzie; a kto nie uwie­ rzy, będzie potępion« (św. Mar. XVI, 16).

— 5 —

4. Dla cxego uważamy wszystko, co Bóg objawił, za nieomylną prawdę?

Dla tego, że Bóg jest odwieczną, nieomylną prawdą.

5. Co rozumiemy przez słowa: » wszystko, co Bóg objawił

Przez te słowa rozumiemy wszystkie nauki, które nam Bóg dał dla naszego zbawienia przez pa- tryarchów i proroków, a nakoniec przez Syna swego Jezusa Chrystusa i przez apostołów.

»Rozmaicie i wielą sposobów mówiwszy dawno Bóg ojcom przez Proroki, na ostatek tych dni mówił do nas przez Syna,« (do Żyd. I, 1—2).

6. Czy objawienie Boskie było dla zbawienia naszego potrzebne ?

Było potrzebne; bo bez objawienia boskiego z trudnością tylko i niedokładnie zdołalibyśmy po­ znać niektóre prawdy, których znajomość do zbawie­ nia jest konieczna, a niektórych wcalebyśmy poznać nie zdołali.

»Z trudnością się domyślamy rzeczy, które są na ziemi i co mamy przed oczyma, z pracą najdujemy, a które w niebie są, kto doścignie? A radę Twoję kto pozna, jeśli Ty nie dasz mądrości, a nie spuścisz ducha Twego świętego z wysokości. (Ks. Mądr. IX, 16— 17.)

7. Jakim sposobem przechowało się do naszych cza­ sów objawienie Boskie?

Objawienie Boskie przechowało się do naszych czasów częścią przez Pismo św., częścią przez Trady- cyą czyli ustne podanie.

8. Co jest Pismo święte?

Pismo święte jest to zbiór książek z natchnie­ nia Ducha św. napisanych i za słowo Boże przez K o­ ściół św. uznanych.

»Albowiem wolą ludzką nigdy proroctwo nie jest przynie­ sione, ale Duchem św. natchnieni mówili ludzie święci Boży.« (2 Piotr św. I, 21.)

9. Jak się dzieli Pismo święte?

Pismo św. dzieli się na stary i nowy Testament, czyli na stary i nowy Zakon.

10. Które objawienia Boskie zawiera Stary Testament?

Stary Testament zawiera objawienia Boskie od stworzenia świata aż do czasów Chrystusa Pana. 11. Z których książek składa się Stary Testament?

Stary Testament składa się: 1)z 21 książek hi­

storycznych, opisujących stworzenie świata, koleje pa- tryarchów i ludu żydowskiego; 2) z 7 książek oby­

czajowych, upominających do życia cnotliwego, czę­ ścią w pieśniach pobożnych, częścią w przypowieściach lub krótkich przysłowiach i 3) z książek prorockich, zawierających po większej części proroctwa.

Książki historyczne są: 5 ksiąg Mojżesza, księga Jozuego, Sędziów, Rut, 4 księgi królów, 2 kroniki czyli Paralipomenon, księga Ezdrasz, Nehemiasz, T o ­ biasz, Judyt, Ester, 2 księgi Machabejskie.

Książki obyczajowe: Job, 150 Psalmów, Przypo­ wieści, Kaznodzieja czyli Eklezyastes, Pieśni nad Pie­ śniami, Mądrość, Syrach czyli Eklezyastyk.

Książki prorockie: Izajasz, Jeremiasz, Baruch, Ezechiel, Daniel, Ozeasz, Joel, Amos, Abdiasz, Jonasz, Micheasz, Nahum, Habakuk, Sofoniasz, Ageusz, Za- charyasz i Malachiasz.

12. Które objawienia zawiera Nowy Testament?

N owy Testament zawiera objawienia, któreśmy odebrali przez Chrystusa Pana i przez apostołów. 13. Z których książek składa się Nowy Testament?

N owy Testament składa się: 1) z czterech ewan­

geliom : św. Mateusza, Marka, Eukasza i Jana, które opowiadają żywot Jezusa Chrystusa; 2) z dziejów

apostolskich św. Eukasza; 3) z 14 listów św. Pawła i 7 przez innych apostołów napisanych, a obejmują­ cych prawdy wiary i moralności i 4) z Apokalypsy czyli objawienia św. Jana, przepowiadającego walki i zwycięztwa kościoła.

Eisty św. Pawła są: 1 do Rzymian, 2 do K o­ ryntów, 1 do Galatów, 1 do Efezów, 1 do Filipen- sów, 1 do Kolosensów, 2 do Tesalończyków, 2 do

Tymoteusza, 1 do Tytusa, 1 d o . Filemona, 1 do Zydów.

Oprócz tego są listy: 1 św. Jakóba, 2 św. Piotra, 3 św. Jana, 1 św. Judy Tadeusza.

14. Czy wystarcza wierzyć w to, co w Piśmie św .stoi? Nić wystarcza; trzeba nadto wierzyć w Trady- cyą, t. j. te prawdy, których wprawdzie apostołowie nie spisali, ale nauczali, i które się tylko w ustnem podaniu utrzymały.

Dla tego też napominał Paweł św. pierwszych chrześcian: »Przeto bracia stójcie a trzymajcie podania, którycheście się nau­ czyli choć przez mowę, choć przez list nasz.« (II do Tes. 2, 15.)

15. Czy więc apostołowie wszystkich nauk Pana Je­ zusa nie spisali?

Apostołowie nie spisali wszystkich czynów Pana Jezusa, a tern mniej spisali słowa Jego; Chrystus Pan nie polecił im bowiem spisywać swoją naukę, lecz

opowiadać ją. (Św. Marek X V I, 15; Mat. X X V III, 19.)

»Wieleć i innych znaków uczynił Jezus przed oczyma uczniów swoich, które nie są w tych księgach napisane« (św. Jan X X , 30).

Pismo św. nie obejmuje więc zupełnego objawienia Bo­ żego. Nie powiada np. nigdzie, z ilu książek się składa i jak się te książki nazywają, tak, że gdybyśmy tego nie wiedzieli z Tra- dycyi, bylibyśmy bez Pisma św.

Powtóre nie rozstrzyga Pismo ś. w wątpliwych razach o praw- dziwem znaczeniu swych słów ; ztąd powoływały się zawsze wszyst­ kie sekty na dowód prawdziwości swych sprzecznych zasad na Pismo św., twierdząc, że ich rozumienie i pojmowanie jest jedy­ nie prawdziwe. Dalej gdybyśmy na samem Piśmie św. chcieli polegać bez uwzględnienia Tradycyi, powinnibyśmy też np. razem z Żydami święcić Sobotę zamiast Niedzieli i nie chrzcić dzieci niemowląt, gdyż Chrystus Pan rozkazuje u Mat. św. X X V III, 19, wprzód nauczać, a potem dopiero chrzcić.

16. Dla exego nazywa się nauka przez apostołów opowiadana, a nie spisana T r ą d y c y ą czyli n a ­ u k ą d z i e d z i c z n ą ?

Nazywa się dla tego Trądycyą, że ją w kościele katolickim od czasów apostolskich nieprzerwanie je ­ dno pokolenie po drugiem odziedziczało.

»Coś słyszał odemnie przez wiele świadków, to zalecaj wier­ nym ludziom, którzy sposobni będą i innych uczyć.« (2 Tym. II, 2.)

17. Jakim sposobem utrzymała się Trądycya aż do naszych czasów?

Utrzymała się częścią przez ustną naukę, częścią przez przepisy i obrzędy kościelne jako też też pisma Ojców Kościoła.

18. Kto są Ojcowie Kościoła?

Ojcowie kościoła są to mężowie uczeni i święci, którzy w pierwszych wiekach chrześciaństwa naukę Jezusa Chrystusa od apostołów lub ich najbliższych następców sobie podaną spisali.

19. Po czem można poznać, że ta lub owa nauka tradycyjna pochodzi rzeczywiście od Jezusa Chry- stusa lub od apostołów?

Można albo po tern poznać, że po wszystkie czasy, wszędzie i przez wszystkich w Kościele katoli­ ckim za prawrdę Boską uznawaną była, albo po tern, że wszyscy fOjcowie Kościoła lub przynajmniej wię­ ksza ich część za taką ją uznawali.

20. Lecz dla czego jest obowiązkiem naszym wierzyć zupełnie tak w trądy cg a, jak w pismo święte? Ponieważ tak to, co w piśmie świętem stoi, jak to co w tradycyi jest objawioną prawdą Bożą. 21. W co więc w ogóle jest obowiązany każdy ćhrze-

ścianin wierzyć?

Każdy chrześcianin jest obowiązany wierzyć we wszystko, co Bóg objawił i przez Kościół katoli­ cki do wierzenia podaje, czy to stoi w piśmie św. czy nie.

Wyrażenie, że Kościół prawdę jaką podaje do wierzenia, znaczy tyle co, że ją za naukę Boską ogłasza i w nią wierzyć każe.

22. Czemu jest każdy chrześcijanin obowiązany w to wierzyć, co Kościół katolicki do wierzenia podaje? Bo tylko przez Kościół katolicki z nieomylną pewnością dowiedzieć się możemy, co Bóg objawił. 23. Czemu tylko przez, Kościół katolicki nieomylnie

dowiedzieć się możemy, co Bóg objawił?

Ponieważ 1) tylko od Kościoła katolickiego mamy piśmo św. i tradycyą, które objawienie Boskie

_ 9 —

zawierają, i 2) tylko w Kościele katolickim prawdziwe jest rozumienie pisma św. i tradycyi.

24. Dla czego mówimy, że tylko od Kościoła katoli­ ckiego mamy 'pismo św. i trądycyą?

1) Ponieważ tylko Kościół katolicki, a nie kto inny odebrał pismo św. i tradycyą od Chrystusa Pana i apostołów i oświecony przez Ducha św. bez skazy je zachował i 2) ponieważ tylko Kościół ka­ tolicki daje nam pewną rękojmię, że pismo św. i trą­ dy cya prawdę boską zawieraję.

Od Kościoła dowiadujemy się, a) że pismo św. pochodzi od tych autorów, którym pojedyncze części pisma św. przypi­ sujemy; b) że ci autorowie jako przez Ducha św. natchnieni prawrdę bożą bez skazy nam podali; c) że Kościół strzegł po wszystkie wieki Pisma św., aby niedopuścić jego skażenia przez ludzi złej woli.

25. A dla czego mówimy, że tylko w Kościele katoli­ ckim jest jedynie prawdziwe rozumienie pisma świętego?

Ponieważ sam Kościół katolicki, będąc wedle nauki Pawła św. Apostoła »filarem i fundamentem prĄjcdy«, (I Tym. III. 15) we wykładzie pisma św. i tradycyi mylić się nie może.

26. Czy więc nikomu me wolno inaczej wyldadać pisma św. i tradycyi, jak Kościół wyldada? Nie wolno bo bvłobv to chcieć lepiej rozumieć | ii n h i tri y; n; D ’ha w., który jest nau­

czycielem Kościoła.

27. Lecz może pismo św. ju ż samo w sobie jest dość jasne i dla każdego zrozumiałe bez wykładu i na­ uki Kościoła?

Bynajmniej; pismo św. jest bowiem książką bo­ ską i tajemniczą, w której jak Piotr św. o listach Pawła św. powiada, niektóre rzeczy są trudne do zrozumienia, które nieuczeni i niestateczni ludzie ku swemu własnemu zatraceniu wykładają (2 Piotr św. III. 16).

»Zkąd pochodzi tyle błędów, (powiada św. Augustyn), je ­ żeli nie ztąd, że pismo św., które samo w sobie dobre jest, źle bywa zrozumiane.«

— 10 —

28. Czy więc nie jest prawdą, ze pismo św. jest j e ­ dynym źródłem, z którego każdy przez własne

badanie ma czerpać wiarę?

N ie; bo nie samo pismo św., lecz pismo św. i tradycya razem, i to w tern zrozumieniu, jakie Kościół św. nam podaje, są źródłem wiary.

1) Jeżeli Chrystus Pan chciał, ażebyśmy tylko przez czy­ tanie i badanie pisma św. prawdy wiary naszej św. poznawali, dla czegóż powiada Paweł św .: »że wiara (przychodzi) ze słu­ chania, a słuchanie przez słowo Chrystusowe«, (do Rzym. X. 17) i dla czego sam Chrystus Pan nic nie napisał? Czemu nie polecił apostołom, aby pisali: czemu apostołowie dopiero po nie­ jakim czasie i tylko przy sposobności pisali; czemu wszyscy nie pisali? Dla czego ustanowił Chrystus Pan »nauczycieli« w K o­ ściele? (I Kor. X II. ; Efez. IV.) Czemu nie przykazał, aby się każdy człowiek, a przynajmniej każdy Chrześcijan czytać nau­ czył? Dla czego dopiero tak późno wynalazek druku dopuścił; dla czego jeszcze przed chrześcijaństwem księgi pisma św. nie były napisane?

2) Chrześciaństwo nie tylko wiele lat przed napisaniem książek nowego testamentu istniało i kwitło, ale nawet po na­ pisaniu ich obywały się, jak świadczy św. Ireneusz, niektóre narody chrześcijańskie dłuższy czas bez ksiąg świętych.

28. Jakie rozporz ądzeme wydał Kościół względem czytania pisma św. przez ludzi świeckich w ję ­ zyku ojczystym?

^) Że tylko tym wolno czytać pismo św., którzy obok pobożności mają dostateczne wykształcenie re­ ligijne i

2) że tłomaczenie piśma św. na język ojczysty winno mieć aprobacyą zwierzchności duchownej i być opatrzone w objaśnienia miejsc trudniejszych.

Tern rozporządzeniem nie chce bynajmniej Kościół przed osobami świeckimi słowa Bożego ukrywać, owszem niczego go­ rącej nie pragnie, jak ażeby wszyscy je dobrze znali i w sercu nosili; jedynym jego zamiarem jest, ustrzedz ich od sfałszowa­ nych biblii, ich błędnego wykładu, herezyi i odszczepieństwa.

Nauka moralna.

Nigdy nie ufaj w rzeczach wiary swemu wła­ snemu zdaniu, lecz poddawaj się zawsze pokornie wyrokom Kościoła św.; bo wierząc w to, czego K o­ ściół naucza, wierzysz w słowo Boże.

— 11 —

§ 2. Potrzeba wiary.

30. Czy wiaua jest koniecznie potrzebną do zbawienia? Wiara jest koniecznie potrzebną do zbawienia; bo »bez wiary nie można się Bogu podobać« (do £yd. X I, 6).

»Kto nie wierzy, już osądzony jest« (św. Jan III. 18). »Kto nie wierzy, będzie potępion« (św. Mar. XVI. 16).

31. Czy każda wiara do zbawienia prowadzi?

Nie każda; tylko prawdziwa wiara, t. j. ta, której Chrystus Pan nas nauczył.

»Kto wierzy w Syna, ma żywot wieczny; a kto nie wie­ rzy Synowi, nie ogląda żywota, ale gniew Boży nad nim zosta- wa« (św. Jan III. 36).

32. Czemu tylko ta wiara do zbawienia prowadzi, której Chrystus Pan nauczył?

Bo tylko przez tę, a nie przez inną wiarę bie­ rzemy udział we wszystkich zasługach Jezusa Chry­ stusa i łączymy się niejako z samym Jezusem Chry­ stusem, który nas sam jeden może zbawić.

»Nie masz w żadnym innym zbawienia ; albowiem nie jest pod niebem inne imię dane ludziom, w którembyśmy mieli być zbawieni«. (Dzieje ap. IV. 12.)

33. Czy więc jest grzechem mówić, że obojętną jest rzeczą, jaką kto wiarę wyznaje?

Jest ciężkim grzechem, nie tylko mówić, ale nawet myśleć tak; bo przez to okazuje się wzgardę Bogu, który nam dał jednę tylko prawdziwą wiarę i dla niej Syna swego jednorodzonego na świat przysłał.

Gdyby obojętną było rzeczą, w co się wierzy, tedy nie byłby Bóg potrzebował żadnych prawd religijnych objawiać; nasi przodkowie powinniby byli poganami lub żydami pozostać, a Chrystus Pan byłby powinien nie rzucać potępienia na tych, którzy w Niego nie uwierzyli. Tymczasem powiada on : »Ten jest sąd (powód potępienia), że światłość przyszła na świat,

a ludzie raczej miłowali ciemności, niż światłość« (św. Jan III 19), t. j. że wielu w niedowiarstwie pozostało, chociaż prawdę poznali, albo przynajmniej, gdyby szczerze byli chcieli, poznać byli mogli.

34. Ale czyż nie mówi Pismo św .: w każdym naro­ dzie, kto się Go (Boga) boi, a czyni sprawiedli­ wość, jest mu przyjemnym? (Dzieje ap. X . 35.)

— 12 —

Prawda; ale kto' się Boga boi, ten też we wszystko wierzy, co Bóg mu objawił, jak to Korne­ liusz, poganin, uczynił, do którego słowa powyższe się odnoszą. Kto zaś we wszystko nie wierzy, co Bóg objawił, ten Boga się nie bói, lecz gardzi je g o sło­ wem i niejako kłam zadaje Jego prawdziwości.

»Kto nie wierzy Synowi, kłamcą Go czyni« (I. św. Jan. V. 10).

35. W którym Kościele jest prawdziwa wiara tj. ta, której Chrystus Pan nas nauczył?

Prawdziwa wiara, przez Chrystusa Pana nam dana jest tylko w Kościele rzymsko-katolickim. 36. Czemu tylko w Kościele rzymsko-katolickim jest

prawdziwa wiara Chrystusa Pana?

Bo tylko Kościołowi katolickiemu powierzył Chrystus Pan przez apostołów tę wiarę, i tylko sam Kościół katolicki strzegł jej po wszystkie czasy, jako drogocennego, niebieskiego skarbu, dbając o to, aby nic z niego nie uronić. (I. Tym. VI. 20.)

37. Czy niekatolickie sekty religijne nie odebrały tak­ że swej nauki od Chrystusa Pana i nie zacho­ wują jej bez skazy?

1) Sekty niekatolickie nie odebrały i odebrać nie m ogły swej nauki od Chrystusa Pana, bo niektóre z nich powstały dopiero wiele lat po Chrystusie, a inne nawet wiele wieków po Nim. — 2) Również nie może nauka ich być nieskażoną i nieodmienną nauką Chrystusa Pana, ponieważ nauczają raz tak, drugi raz inaczej, a Chrystus Pan i apostołowie zawsze równo nauczali.

»Mowa nasza, która była do was, nie jest w niej jest (tak) i nie, albowiem Syn Boży, Jezus Chrystus, który między wami przez nas był przepowiadany, nie był jest (tak) i nie, ale jest w nim było«. (II. Kor. I, 18— 19.)

38. Jeżeli więc, prawdziwa wiara do zbawienia jest konieczme potrzebna i tą prawdziwą wiarą tylko jest wiara rzymsko-katolicka, nie jestże wielką

łaską Bożą być katolikiem?

Być katolikiem jest bardzo wielką łaską Bożą, za którą nigdy dosyć wdzięcznymi Bogu być nie mo­ żemy i z której powinniśmy się starać pilnie korzystać.

— 13 —

Nauka moralna.

Ciesz się i dziękuj często Bogu za to, że jesteś synem Kościoła katolickiego, bo, jak powiada św. Augustyn i godzina śmierci każdego o tern przeko­ nywa: »nie masz większego bogactwa i droższego skarbu nad wiarę katolicką«, gdy się wedle niej żyje.

§ 3. Przymioty wiary.

Wiara powinna być 1) powszechną, 2) mocną, 3) żywą i 4) stałą.

40. Kiedy wiara jest p o w s z e c h n ą ?

Wiara jest powszechna, jeżeli nie tylko w to i owo, lecz we wszystko wierzymy, co nam Kościół katolicki do wierzenia podaje.

41. Czy więc nie wolno nikomu tylko w to lub owo wedle swego przywidzenia wierzyć?

Nie wolno; bo 1) Chrystus Pan każe apostołom ewangielią opowiadać, nic nie wyjmując: (»idąc na wszystek świat opowiadajcie ewangelią wszemu stwo­ rzeniu; kto nie uwierzy, będzie potępion«, św. Ma­ rek X V I. 15— 16.) i wiernych obowięzuje, ażeby we - wszystko wierzyli: (»nauczając je chować wszystko, co kolwiek wam przykazał«) św. Mateusz X X V III. 20. — Podobnie św. Jan: J) wszelki który odstępuje a nie trwa w nauce Chrystusowej, Boga nie ma«. II. św. Jan I. 9.

2) Ten, który tylko to z nauki Chrystusa przyj­ muje, co mu się podoba, nie ma właściwie żadnej wiary, bo nie wierzy Bogu, lecz swemu własnemu zdaniu.

42. Kiedy jest wiara m o c n ą ?

Wiara jest mocna, gdy bez najmniejszego po­ wątpiewania wierzymy.

Wzorem w tym względzie jest wiara Abrahama, który nie powątpiewał wcale, gdy mu Bóg dawał obietnicę, że jego po­ tomstwo rozmnoży jak piasek na brzegu morskim i gwiazdy na niebie i że w nim będą błogosławione wszystkie narody ziemi,

choć nie pojmował, jak się to stanie, i dla tego przez Boga wynagrodzony został: W obietnicy Bożej z niewiary nie wątpił, ale się umocnił wiarą, przeto mu też poczytano ku sprawie­ dliwości (do Rzym. IV. 20— 22); a przestrogą powątpiewanie Mojżesza i Aarona (4 Mojż. X X . 12).

43. Kiedy wiara jest ż y w ą ?

Wiara jest żywa, gdy się objawia w życiu czyli w uczynkach.

»Jako ciało bez ducha jest martwe, tak i wiara bez uczyn­ ków martwa jest« (św. Jak. II. 26).

44. Cxy martwa wiara nie wystarcza do zbawienia?

Nie; wiara bez uczynków nie wystarcza do zbawienia.

>W Chrystusie Jezusie nic nie waży ani obrzezanie ani od- rzezek, ale wiara, która przez miłość (uczynki) działa« (do Gal. V. 6).

45. Kiedy jest wiara s t a l ą ?

Wiara jest stała, gdy jesteśmy gotowi raczej wszystko, nawet życie na wzór męczenników świę­ tych poświęcić, aniżeli jej się zaprzeć.

Patrzcież Bracia, iżby snać nie było w którym z was serce złe niedowiarstwa ku odstąpieniu do Boga żywego« (do Żyd. III, 12).

46. Co prowadzi zwykle do zaparcia się wiary czyli do odstępstwa wiary?

1) Pycha i lekkomyślne rozumowanie o niezgłę­ bionych tajemnicach wiary *); 2) zaniedbywanie mod­ litwy i obowiązków religijnych **); 3) życie rozpu­ stne ***); 4) czytanie książek bezbożnych, przestawa­ nie z blużniercami religii i obrzędów św. lub z nie­ katolikami i t. p.****)

*) Wyznawam Tobie (wielbię Cię), Ojcze, Panie nieba i ziemi, żeś te rzeczy zakrył przed mądrymi i roztropnymi, a obja­ wiłeś je malutkim« (św. Mat. XI, 25).

**) Przetoż powiadam wam, iż będzie odjęte od was (ży­ dów) królestwo Boże i będzie dane narodowi czyniącemu owoce jego,« (św. M at X X I, 43).

***) »To rozkazanie poruczam Tobie Tymoteuszu, abyś bo­ jował dobry bój, mając wiarę i dobre sumienie, które odrzuci­ wszy niektórzy, ze strony wiary rozbili się (wiarę utracili).« (L Tym. I, 18 i 19).

— 14 —

****) »Strzeżcie się pilnie fałszywych proroków, którzy do was przychodzą w odzieniu owczem, a wewnątrz są wilcy dra­ pieżni« (św. MaŁ VII, 15).

»Trocha kwasu wszystko ciasto kwasi« (do Gal. V, 9).

47. Przez co mianowicie powinniśmy okazywać, ze nasza wiara jest mocną, i stałą ?

Przez otwarte wyznawanie takowej słowem i uczynkiem i wystrzeganie się nawet pozoru, jako- byśmy się jej zapierali.

»Wszelki tedy, który mię wyzna przed ludźmi, wyznam go ja też przed Ojcem moim, który jest w niebiesiech. A któryby się mnie zaprzał przed ludźmi, zaprzę się go i ja przed Ojcem moim, który jest w niebiesiech« (św. Mat. X, 32— 33).

»Sercem bywa wierzono ku sprawiedliwości, a usty się wyznanie dzieje ku zbawieniu« (do Rzym. X , 10).

48. Czy nie ma jakiego osobnego znaku, przez który katolik czyni wyznanie swej wiary ?

Jest znak Krzyża świętego.

49. Czemu używamy do wyznania wiary znaku krzyża świętego?

Ponieważ znak krzyża św. wyraża dwie najwię­ ksze tajemnice wiary naszej świętej: tajemnicę Trójcy przenajświętszej i tajemnicę odkupienia na krzyżu. 50. Czy zwyczaj czynienia znaku krzyża św. jest

dawny?

Zwyczaj ten jest bardzo dawny; pochodzi bo­ wiem z czasów apostolskich.

51. Kiedy winniśmy znak krzyża św. czynić?

Jest dobrą i zbawienną rzeczą za przykładem pierwszych chrześcian często go czynić, mianowicie wstając i kładąc się spać, przed i po modlitwie, przed każdą sprawą ważniejszą, w pokusach i niebezpie­ czeństwach życia.

52. Dla czego zbawienną jest rzeczą, czynić często znak krzyża św.?

Bo przez nabożne żegnanie się uzbrajamy się przeciw pokusom czartowskim i dostępujemy wiele łask Boskich.

— 15 —

16 —

53. Dla czego przy czytaniu ewangelii św. czynimy znak krzyża św. na czole, ustach i piersi? Dla tego, aby nam Bóg przez zasługi ukrzyżo­ wanego Zbawiciela dał łaskę do pojęcia rozumem, wyznawania usty i pokochania sercem ewangelii św.

Nauka moralna.

Nie wstydź się nigdy wiary św. katolickiej, ni też znaku krzyża św.; owszem niech twojem godłem będą słowa Pawła św.: »a ja nie daj Boże, abym się chlubić miał, jedno w krzyżu Pana naszego Jezusa Chrystusa.« (Gal. VI, 14.) Wystrzegaj się pilnie ob­ cowania z ludźmi niereligijnymi i bezbożnymi i chroń się książek, któreby cię w prawdziwej wierze i cno­ cie zachwiać mogły.

0 składzie apostolskim.

1. Gdzie w krótkości są zawarte prawdy, które prze- dewszyskiem wiedzieć i wierzyć trzeba, aby być zbawionym?

W dwunastu artykułach składu apostolskiego. 2. Dla czego ten skład nazywa się apostolskim?

Dla tego, że od apostołów pochodzi.

PIERW SZY ARTYKUŁ.

»Wierzę w Boga Ojca Wszechm ogącego Stwo­ rzyciela nieba i ziemi.«

§ I.

0 Bogu.

„W ierzę

w

Boga“

Bóg jest to duch nieskończenie doskonały, Pan nieba i ziemi, od którego wszystko dobre pochodzi.

4T Dla czego nazywamy Boga d u c h e m ?

Nazywamy Boga duchem dla tego, że ma ro­ zum i wolną wolę, a nie ma ciała.

»Duch jest Bóg« (św. Jan IV, 24).

5. A dla czego mówimy, że Bóg jest nieskończenie doskonały ?

Mówimy tak dla tego, że Bóg nie tylko w pewnej mierze jest dobry, jak stworzenia, ale wszystkie do­ skonałości w sobie łączy bez miary i liczby.

6. Które przymioty czyli doskonałości Boga zasługują szczególniej na naszą uwagę?

Następujące: Bóg jest wieczny i nieodmienny — wszędzie obecny — wszystko wiedzący — nie­ skończenie mądry — wszechmocny — nieskończenie święty i sprawiedliwy — nieskończenie dobrotliwy, miłosierny i cierpliwy — nieskończenie prawdziwy i wierny.

7. Co znaczy: Bóg jest wieczny?

»Bóg jest wieczny« znaczy, że jest zawsze, że nie miał początku i końca mieć nie będzie.

»Pierwej, niżeli stanęły góry, albo ziemia i świat był stworzonj', od wieku aż do wieku Ty jesteś Bóg.« Ps, 89. 2.

8. Co znaczy: Bóg jest nieodmienny ?

»Bóg jest nieodmienny« znaczy, że jest wiecznie ten sam, żadnej doskonałości nigdy nie traci i żadnej nie nabywa, ani też swoich wyroków nie zmienia.

»U którego (Boga) nie masz odmiany ani zaćmienia prze­ miany.« św. Jak. I. 17.

»Rada moja stać będzie i stanie się wszystka wola moja.« Iz. 46. 10

9. Jaki obowiązek wynika ztąd dla nas, iż Bóg jest wieczny i nieodmienny?

Ten obowiązek, że powinniśmy Bogu wiecznie służyć i wiecznie Go miłować.

»Boże mego serca i części moja, Boże na wieki.« Ps. 72. 26.

10. Co znaczy: Bóg jest wszędzie obecny?

»Bóg jest wszędzie obecny« znaczy, że Bóg jest wszędzie: w niebie, na ziemi i na każdem miejscu.

»Aza nieba i ziemi ja nie napełniam«, mówi Pan Jer. X X III 24.

Bóg »od każdego z nas nie jest daleko; albowiem w nim żywiemy, i ruszamy się i jesteśmy.« Dzieje ap. XVII. 27—28.

Jakkolwiek Bóg wszystko zapełnia, jest jednakże, będąc nieskończony, wszędzie cały i żadną przestrzenią nieogarniony.

_ 17 —

2

http://dlibra.ujk.edu.pl

— 18 —

11. Co znaczy: Bóg jest w s z y s t k o w i e d z ą c y ? »Bóg jest wszystko wiedzący« znaczy, że wie doskonale od wieków w szystko: rzeczy przeszłe, te­ raźniejsze i przyszłe, nawet nasze najskrytsze myśli.

»Oczy Pańskie daleko są jaśniejsze nad słońce, wypatru­ jące wszystkie drogi człowiecze i głębokość przepaści i na ludz­ kie serca patrzające na skryte strony; albowiem Panu Bogu pierwej, niźli były stworzone wszystkie rzeczy znajome są ; także i po dokończeniu na wszystko patrzą.« Syr. XXIII, 28—29.

Zobacz psaim 138, przypomnij sobie proroctwa Chry­ stusa Pana.

12. Jald pożytek przynosi nam pamięć na to, iż Bóg jest wszędzie obecny i wszystko wiedzący?

Pamięć na to, iż Bóg jest wszędzie obecny i wszystko wiedzący, zachęca nas do dobrego, a od­ strasza od czynienia złego nawet w skrytości*) i do­ daje nam odwagi i otuchy w każdem cierpieniu.**)

*) »Ale mi lepiej bez uczynku (złego) wpaść w ręce wasze, niźli zgrzeszyć przed obliczem Pańskiem.« Dan. XIII. 23.

»Aby jałmużna twoja była w skrytości, a Ojciec twój, który widzi w skrytości, odda tobie.« Mat. VI. 4

**) Choćbym też chodził pośród cienia śmierci, nie. będę się bał złego, bowiemeś Ty jest ze mną.« Ps, 22. 4.

»Oto w niebie świadek mój a wiaduk mój (t. j który mnie zna) na wysokościach.« Job. XVI. 20.

13. Co znacxy : Bóg jest n i e s k o ń c z e n i e m ą d r y ? »B óg jest nieskończenie mądry« znaczy, że umie wszystko najlepiej urządzić, żeby dopiąć tego, co chce.

»Jako wielmożne są Panie uczynki Twoje, wszystkoś w mą­ drości uczynił.« Ps. 103. 24.

Przykłady: ocalenie Mojżesza, jako niemowlęcia, wynie­ sienie Mojżesza, strącenie Amana.

14. Co znaczy: Bóg jest w s z e c h m o c n y ?

»B óg jest wszechmocny« znaczy, że co chce, uczynić może.

»Wszystko co jedno chciał Pan, uczynił na niebie, na ziemi, na morzu i we wszystkich przepaściach.« Ps. 134. 6. — »U Boga nie będzie żadne słowo (żadna rzecz) niepodobne.« Euk. św. 1. 37.

Przykłady: stworzenie świata; cuda w Egipcie, na pusz­ czy itp.

15. Do czego potomna nas pobudzać wiara we wszech­ moc i nieskończoną mądrość Boga?

Powinna nas pobudzać do zupełnej ufności w Bogu*) i do cierpliwego znoszenia spotykających nas nieszczęść.**)

*) »Nie ufajcić w syniech człowieczych, w których nie masz zbawienia; błogosławiony, którego nadzieja jego w Panu Bogu jego.« Ps. 145, 2, 5. Przj-kład: Gedeon.

**) »Objaw Panu drogę twoję a miej nadzieję w nim, a on uczyni (dobrze).« Psalm 36. 5. Przykład: Job.

16. Co znaczy: Bóg jest n i e s k o ń c z e n i e ś w i ę t y ? »Bóg jest nieskończenie święty« znaczy, że mi­ łuje i chce tylko to, co dobre, t. j. co odpowiada Jego doskonałości, a brzydzi się złem.

»Umiłowałeś sprawiedliwość a nienawidziłeś nieprawości.« Ps. 44. 8.

Przykład: ogłoszenie przykazań na górze Synai.

17. Co znaczy: Bóg jest n i e s k o ń c z e n i e s p r a ­ w i e d l i w y ?

»Bóg jest nieskończenie sprawiedliwy« znaczy, że wynagradza lub karze każdego wedle zasługi.

»Który (Bóg) odda każdemu podług uczynków jego : al­ bowiem nie masz względu na osoby u Boga« do Rzym. II. 6. 11. Przykłady : ukaranie świata przez potop, Sodomy i Gomory przez ogień i deszcz siarczany; ocalenie Noego i Rota.

18. Gdzie odbierze każdy zupełną i odpowiednią swym uczynkom zapłatę?

Zupełną zapłatę odbierzemy dopiero w wieczno­ ści,*) jakkolwiek już tu w tern życiu ani bezbożnik nie jest prawdziwie szczęśliwym,**) ani cnotliwy pra­

wdziwie nieszczęśliwym.***)

*) Podobieństwo o pszenicy i kąkolu, św. Mateusz XIII. 30. 0 bogaczu i Łazarzu, św. Łukasz XVI.

**) Napracowaliśmy się na drodze nieprawości i zatracenia 1 chodziliśmy drogami trudnemi.« Mądr. V. 7. Przykł.: Kain, Absalon, Achab, Antyoch.

***) »Dusze sprawiedliwych są w ręce Bożej.» Mądr. III, 1. Przykł. : Józef, Tobiasz, Zuzanna, Daniel, Paweł św. II. Kor.

7. 4. i następ.

— 19 —

2*

http://dlibra.ujk.edu.pl

— 20 —

19. Do czego powinna nas pobudzać pamięć na świę-łość i sprawiedliwość Boga?

Pamięć na świętość i sprawiedliwość Boga po­ winna nas pobudzać do troskliwego unikania złego,*) do postępowania w świętości**) i do tego, abyśmy się z naszej sprawiedliwości nie wynosili.***)

*) »Nie bójcie się tych, którzy zabijają ciało, a duszę zabić nie m o g ą ; ale raczej bójcie się tego, który i duszę i ciało może zatracić do piekła.« św. Mateusz X. 28.

**) »Bom ja jest Pan Bóg wasz, bądźcie świętymi, b m ja święty jest.« III. Mojż. XI. 44.

***) »Albowiem się w niwczym (niczem) nie czuję, ale nie w tern jestem usprawiedliwion.« I. Kor. IV. 4.

20. Co znaczy : Bóg jest nieskończenie dobrotliwy ? »Bóg jest nieskończenie dobrotliwy« znaczy, że pragnie dobra wszystkich stworzeń i niezliczone do­ brodziejstwa im świadczy.

»Miłujesz wszystko, co jest i nic nie masz w nienawiści z tego, coś uczynił.« Mądr. XI. 25.

»Iżali może zapomnieć niewiasta niemowlęcia swego, aby się nie zlitowała nad synem żywota swego ? a choćby ona zapo­ mniała, wszakże ja nie zapomnę Ciebie.« Izaj. 49. 15.

21. Co jest największym dowodem miłości i dobrotli­ wości Boga ku nam?

Największym dowodem miłości i dobrotliwości Boga ku nam jest to, że na śmierć wydał Syna Swego jednorodzonego dla naszego zbawienia.

»Bóg jest miłość. W tern się okazała miłość Boża w nas, iż Syna Swego jednorodzonego posłał Bóg na świat, abyśmy żyli przezeń.« I. Jan IV. 8—9.

.22. Co znaczy: Bóg jest n i e s k o ń c z e n i e m i ł o ­ s i e r n y ?

»Bóg jest nieskończenie miłosierny« znaczy, że jest zawsze gotów odwrócić od nas wszelkie złe i że chętnie przebacza nam grzechy nasze, gdy się szcze­ rze do niego nawracamy.

»Miłosierdzie Boże (rozciąga się) na wszelkie ciało (stwo­ rzenie).« Syr. X VIII. 12. — porównaj Jonasz IV. 11.

»Żywię ja, mówi Pan Bóg, nie chcę śmierci bezbożnego, ale żeby się nawrócił niezbożny od drogi swej a żył.« Bzech. X X X III. 11.

Przykład : Niniwici, podobieństwo o synu marnotrawnym, św. Łukasz. XV.

23. Co znaczy : Bóg jest n i e s k o ń c z e n i e c i e r p l i wy ? »B óg jest nieskończenie cierpliwy« znaczy, że czeka długo, nim grzesznika ukarze, aby mu dać czas do pokuty.

»Ty masz litość nad wszystkimi, a przebaczasz (nie ba­ czysz) grzechów ludzkich dla pokuty.« Mądr. XI. 24.

»Najwyższy jest cierpliwy oddawacz.« Kkli. V. 4.

24. Do czego jesteśmy wzglądem Boga obowiązani, gdy Bóg jest dla nas tak nieskończenie dobrotliwy, miłosierny i cierpliwy?

Powinniśmy za to odwdzięczać się Bogu gorącą ku niemu miłością,*) a popadłszy w grzech, z ufnością prosić Go o przebaczenie**) i okazywać życzliwość i serce miłosierne bliźnim.***)

*) Wyznawajcie (dziękujcie) Panu, bo dobry jest, bo na wieki miłosierdzie Jego. Ps. 106. 1. Przykład: Ukaranie nie­ wdzięczności Izraelitów na puszczy.

** »Wstanę i pójdę do ojca mego.« św. Łuk. XV. 18. ***) »Bądźcie miłosierni, jako i Ojciec wasz miłosierny jest.« św. Łukasz VI. 36. — Podobieństwo o słudze niemiłosier­

nym. św. Mat. XVIII.

25. Co znaczy: Bóg jest n i e s k o ń c z e n i e p r a ­ w d z i w y ?

»Bóg jest nieskończenie prawdziwy« znaczy, że B óg jest źródłem prawdy, i ani sam siebie, ani też nikogo omylić nie może.

»Być nie może, żeby Bóg kłamał.« do Żyd. VI. 18.

26. Co znaczy: Bóg jest n i e s k o ń c z e n i e w i e r n y ? »Bóg jest nieskończenie wierny« znaczy, że dotrzyma niezawodnie tego, co obiecuje, i spełni to, czem grozi.

»1 będziesz wiedział, że Pan Bóg twój sam jest Bóg mo­ cny i wierny, strzegąc przymierza i miłosierdzia tym, którzy Go miłują, a oddający nienawidzącym Go zaraz, tak iż je wytraci.« V. Mojż. VII. 9—10.

27. Do czego obowiązują nas prawdziwość i wier­ ność Boska?

Prawdziwość i wierność Boska obowiązują nas

— 21 —

_ 22

-do tego, abyśmy niezachwianie wierzyli słowu Bo­ żemu*) i stale ufali Boskim obietnicom, sami zawsze prawdę mówili i danego słowa dotrzymywali.**)

*) »Błogosławieni, którzy nie widzieli a uwierzyli« św. Jan X X . 29. Przykład: Abraham.

**) Kara Ananiasza i Safiry. Dzieje, ap. V.

28. Czy możemy Boya ividzieć?

Nie, oczami cielesnemi Boga widzieć nie mo­ żemy, dla tego że jest duchem.

29. A jakżeż poznajemy Boga i jego doskonałości, nie widząc Go?

Bóg sam człowiekowi daje się poznać częścią sposobem przyrodzonym częścią nadprzyrodzonym. 30. Jak daje nam się Bóg poznać s p o s ob em

p r z y r o d z o n y m ?

1) Przez świat widzialny, który stworzył i któ­ rym rządzi: bo żaden rozumny człowiek nie może przypuścić, że świat sam siebie uczynił, albo że po­ rządek, który w nim spostrzegamy, przypadkiem po­ witał i sam przez siebie się utrzymuje.

»Rzekł głupi w sercu swojem: nie masz Boga«. Ps. 13, 1.

Przeto też powiada Paweł św. o poganach, że są nie do uniewinnienia, iż nie wierzyli w Boga; gdyż »rzeczy Jego (Bo­ ga) niewidzialne (t. j. moc Jego i bóstwo) od stworzenia świata przez te rzeczy, które są uczynione, zrozumiane bywają i po­ znane«. Rzym. I. 20. — I na innem miejscu: »A iście nie zo­ stawił (Bóg) samego siebie bez świadectwa (tu na ziemi), czy­ niąc dobrze z nieba, dawając dżdże i czasy urodzajne, napełnia­ jąc pokarmem i weselem serca nasze.« Dzieje ap. XIV. Poró­

wnaj Mądr. XIII.

2) przez głos sumienia, gdyż sumienie przestrze­ gając nas przed niewidzialnym sędzią, mścicielem złego, i budząc nadzieję nagrody za dobre, (Rzym. II. 15.), przypomina nam, że jest ktoś nad nami, od którego zależymy, a tym jest Bóg.

Że głos sumienia pochodzi od Boga, Stwórcy naszego, już ta okoliczność dowodzi, iż nas karci i łaje, gdy co złego zrobimy. Człowiek sam skłonny do uniewinnienia siebie, nie dałby sobie tak niewygodnego towarzysza i sędziego.

31. Jak daje nam się Bóg poznać s p o s o b e m n a d ­ p r z y r o d z o n y m ?

— 23 —

Przez objawiejiia, które nam dał przez patry- archów, proroków i nareszcie przez Syna Swego je- dnorodzonego.

»Boga żaden nigdy nie widział; jednorodzony Syn, który jest na łonie Ojcowskim, on opowiedział (nam Go)« św. Jan I. 18.

32. Czy jest więcej jak jeden Bóg? Nie, tylko jeden jest Bóg.

»Pomnijcie, żemci ja jest Bóg a nie masz więcej Boga (innego Boga) i nie masz mnie podobnego«. Izaj. 46. 9.

33. Czemu mówimy: »wierzę w Boga«, a nie: »wie­ rzę, że jest Bóg, albo »wierzę Bogu?«

Ponieważ przez to chcemy wyrazić, że nie tyl­ ko wierzymy, iż Bóg jest i że Jego słowa są praw­ dziwe ale, że się całkiem Jemu oddajemy, z duszą i ciałem, jako Dobru wiary i miłości najgodniej­ szemu.

Nauka moralna.

»Daj mi synu mój serce twoje« (Przyp. X X III, 26.) mówi Bóg. — O tak, oddaj je Bogu, który jest wieczny, nieskończenie piękny, bogaty, dobrotliwy, wierny — a oddaj bez wahania — .na zawsze — na wieki! On sam ma do niego prawo i On sam może je uszczęśliwić na wieki.

§ 2.

0 trzech osobach w Bogu.

„W ierzę w Boga Ojca“ .

Mówimy tak dla tego, że Bóg jest naszym nie­ widzialnym Ojcem w niebie, i że w Bogu więcej jest osób, z których pierwszą jest Bóg Ojciec.

35. Ile jest osób w Bogu?

W Bogu są trzy osoby: Ojciec, Syn, i Duch święty. -—

---»Idąc tedy nauczajcie wszystkie narody, cbrzcąc je w imię Ojca i Syna i Ducha św., M at 28, 19.

»Trzej są, którzy świadectwo dają na niebie: Ojciec, Słowro (Syn) i Duch św., a ci trzej jedno są«, I. Jan V. 7.

36. Czy każda z tych osób jest Bogiem?

Każda jest Bogiem ; Ojciec jest prawdziwym Bogiem, Syn jest prawdziwym Bogiem i Duch św. jest prawdziwym Bogiem.

37. Czy więc trzech jest Bogów?

Nie; wszystkie trzy osoby jednym tylko są Bogiem.

38. Dla czego te trzy osoby jednym tylko są Bogiem? Dla tego, że wszystkie trzy osoby w Bogu mają jednę niepodzielną istotę czyli naturę.

39. Czy która % tych osób jest starsza lub możniej­ sza od drugiej?

N ie; wszystkie trzy są wieczne, wszystkie są równie możne, dobre i doskonałe; ponieważ wszystkie trzy jednym tylko są Bogiem.

40. Czy więc żadnej zgoła nie masz różnicy między Ojcem, Synem i Duchem świętym?

Co do istoty czyli natury nie masz między nimi żadnej różnicy; ale co do osoby jest różnica. 41. Cze tu się różnią między sobą te trzy Boskie osoby?

Tein, że Bóg Ojciec od nikogo nie jest zro­ dzony i od nikogo nie pochodzi; Syn zaś od Ojca jest zrodzony, a Duch św. od Ojca i Syna pochodzi. 42. Lecz jeżeli Syn jest od Ojca zrodzony, a Duch św. od obu pochodzi, jakżeż być może, iż jedna osoba nie jest starszą ud drugiej?

Być może i jest tak dla tego, iż Syn Boży wiecznie jest rodzony i Duch św. wiecznie od Ojca i Syna pochodzi.

43. A jeżeli żadna osoba Boska nie jest starszą, ni możniejszą od drugiej, dla czego Ojciec nazywa się pierwszą, Syn drugą a Duch święty trzecią osobą?

Ażeby przez to oznaczyć porządek, w jakim je ­ dna osoba od drugiej pochodzi.

44. Które dzieła przypisują się każdej z osobna oso­ bie Boskiej?

1) Ojcu przypisują się dzieła wszechmocy, a szczególnie stworzenie świata; 2) Synowi dzieła mądrości, a szczególnie odkupienie świata; 3) Du­

— 24 —

25 —

chow i św. dzieła miłości, a szczególnie dzieło p o­ święcenia; jakkolwiek wszystkie te dzieła wszystkim

trzem osobom są wspólne.

Ojcu przypisujemy szczególnie dzieła wszechmocy i stwo­ rzenie świata dla tego, iż jest pierwotnem źródłem dwóch drugich osób. — Synowi dzieła mądrości, ponieważ Go Ojciec zrodził przez poznanie siebie samego i ztąd nazywa się też Syn obra­

zem albo wieeznem słowem (wyrazem) Boga Ojca. — Duchowi

św. dzieła miłości dla tego, że ze wzajemnej ku sobie Ojca i Syna miłości pochodzi.

45. Jak nazywamy tajemnicę o jednym w trzech oso­ bach Bogu?

Tajemnicą Trójcy przenajświętszej.

46. Czy naszym rozumem możemy pojąć tę tajemnicę? Nasz słaby rozum, bardzo niedokładnie i z wiel­ ką trudnością pojmuje rzeczy stworzone, tern mniej może pojąć tajemnicę, która nieskończenie przewyż­ sza wszystkie rzeczy stworzone.

»Wielki radą, (jesteś o Panie), a nieogarniony myślą.« Jer. 32. 19.

»Albowiem po części znamy i po części prorokujemy. Teraz widzimy przez zwierciadło, przez podobieństwo«. I. Kor.

13, 9, 12.

Przecież, jakkolwiek niepojętą jest dla nas ta tajemnica,

nie sprzeciwia się ona naszemu rozumowi; bo nie mówimy, iż

Bóg jest w swej naturze jeden i troisty, lecz, że jest w naturze jeden, a w osobach troisty. Jedność odnosi się do natury; troi- stość do osób. (Niejakie podobieństwo mamy na duszy naszej.)

47. Czy nauka o Trójcy przenajświętszej jest ważną dla nas?

Bardzo ważną; bo ona stanowi fundament ca­ łej naszej wiary świętej, tak iż ktoby jej się wyrzekł, tern samem zaparłby się całej wiary chrześciańskiej.

Nauka moralna.

Nie zapominaj nigdy, ileś winien Trójcy prze­ najświętszej za stworzenie, odkupienie i uświęcenie swoje i coś Jej przy chrzcie św. przyobiecał, jeżeli chcesz doznawać błogosławieństwa wiary twojej świętej.

§ 3. O stworzeniu świata i o Opatrzności Boskiej.

„Stworzyciela nieba i ziemi“ .

48. Dla czego wyznajemy Boga » Stworzycielem nieba i ziemi?

Dla tego, że Bóg cały świat, niebo i ziemię i wszystko, co na nich jest, stworzył czyli z niczego uczynił.

49. Jak stworzył Bóg świat cały? Słowem swojem wszechmocnem.

»Boś ty stworzył wszystkie rzeczy i dla woli Twojej były i stworzone są.« Objaw. IV. 11.

50. Czy Bóg dla tego stworzył świat, iż go potrze­ bował.

Nie; Bóg jest sam w sobie nieskończenie do­ skonały i szczęśliwy, i niczego po za sobą nie po­ trzebuje.

»Tyś jest Bogiem moim, albowiem dóbr moich nie po­ trzebujesz.« Ps. 15, 2.

51. Jeżeli Bóg niczego po za sobą nie potrzebuje, dla czegóż stworzył świat?

Dla tego stworzył świat, iż, będąc nieskończe­ nie doskonałym, chciał doskonałości swej udzielić stworzeniom.

»Dla tego, iż Bóg dobry jest, jesteśmy«. Św. Augustyn. Ta przyczyna skłoniła Boga do dzieła Stworzenia, aby rzeczom przezeń stworzonym udzielił swej dobroci.« Katech. Rzymski cz. I. r. 2, pyt. 15.

52. Co teraz jeszcze czyni Bóg dla świata, aby się świat w niwecz nie obrócił?

Utrzymuje świat i rządzi nim.

5 3 . Jak utrzymuje Bóg świat?

Tą samą mocą swej woli, którą świat stworzył, sprawia, iż tak długo i jak się jemu podoba, świat istnieje.

»A jakożby co m ogło trwać, kiedybyś był nieckciał?« Mądr. XI. 26.

5 4 . Jak rządzi Bóg światem?

Troszczy się o wszystko*) i prowadzi wszystko najmędrzej do celu, dla którego świat cały stwo­ rzonym został.**)

— 26 —

— 27 —

»On (Bóg) uczynił małego i wielkiego i jednakże 0 wszystkie pieczą ma.« Mądr, VI. 8.

»A wasze włosy wszystkie na głowie są policzone.« Mat. X. 30.

**) »Dosięga tedy (mądrość Boska) od końca aż do końca mocnie i rozrządza wszystko wdzięcznie.« Mądr. VIII. 1.

Przykład: ocalenie żydów przez Esterę.

55. Jak się nazywa troskliwość Boga o świat, obja­ wiająca się w utrzymaniu i rządzeniu światem? Nazywa się opatrznością Boską.

56. Lecz jeżeli Bóg wszystkiem rządzi i kieruje: jakżeż może być złe na świecie; czy i ono od Boga pochodzi?

N ie; złe nie jest dziełem Boga, lecz Bóg do­ puszcza złe, które pochodzi z wolnej woli człowieka, nie chcąc tej woli jzniweczyć, którą człowiekowi przy stworzeniu dał: jednakże sprawia, iż każde złe na dobre wychodzi i przedwiecznym Jego celom służy.*)

*) Przykł. historya Józefa egipskiego: »wyście o mnie złe myśleli, ale Bóg obrócił to na dobre.« I. Mojż. 50, 20.

Dalej ukrzyżowanie Chrystusa, które zrządzeniem Bożem stało się źródłem zbawienia dla całego świata, i zatwardziałość żydów, która się stała przyczyną prędkiego nawrócenia pogan. 1 tak niemal codziennie wszystkie bezbożne zamachy ku chwale swojej i swTego Kościoła Bóg obraca: »albowdem nie masz mą­ drości, nie masz roztropności, nie masz rady przeciw Panu.« (Przyp. X X I, 20.)

57. • Jeśli Bóg ma pieczę o wszystkiem, jakże wytło-maczyć sobie tyle cierpień i nieszczęść na świecie? Cierpienia i nieszczęścia są dla tego na świecie, ażeby grzesznik już tutaj, czując chłostę Bożą, na­ prawił się i na wieki nie zginął*), a sprawiedliwy, ażeby coraz bardziej się oczyszczał, w zasługi zbo- gacał i przez to coraz obfitszą w niebie nagrodę sobie skarbił.**)

*) Przykład: bracia Józefa: »Słusznie to cierpimy, bośmy zgrzeszyli przeciw bratu naszemu.« I. Mojż. 42, 21. Manasses II. Kron. 33; Jonasz 2.

**) »Złoto i srebro ogniem bywa próbowane a ludzie przy­ jemni w piecu utrapienia.« Syr. II, 5.

»Błogosławieni jesteście gdy wam złorzeczyć będą i prze­ śladować was będą i mówić wszystko złe przeciw wam kłamiąc

na mnie. Radujcie i weselcie się, albowiem zapłata wasza obfita jest w niebiesiech.« Mat. V. 11, 12.

58. Lecz dla czego daje Bóg nieraz ludziom złym po­ wodzenie doczesne?

1) Dla tego, iż grzesznika nie tylko karami od grzechu chce odstraszyć ale i dobrodziejstwami ku sobie pociągnąć*); 2) aby każdy dobry uczynek, przez grzesznika spełniony, był tu na świecie wyna­ grodzony**), gdyż na drugim świecie wynagrodzonym być nie może.***)

*) »Co jest, com więcej miał czynić winnicy mojej, a nie uczyniłem jej?« Izaj. V, 4.

**) »Wszakże biada wam bogaczom, bo macie pociechę waszę« (t. j. nagrodę waszę już tu na ziemi). puk. IV, 24.

**'*) »Pan cierpliwie czeka, aby je (grzeszniki), gdy dzień sądu przyjdzie, w zupełności grzechów pokarał.« 2 Mach. VI, 14.

Przykład: Achab. »Ponieważ tedy ukorzył się (Achab) dla mnie, nie przywiodę złego za dni jego.« III. Król, X X I, 29.

59. Jakże więc powinniśmy nawiedzające nas cier­ pienia przyjmować?

Powinniśmy je przyjmować jako dowody łaska­ wości Bożej; bo kogo Bóg miłuje, tego biczuje. (Hebr. X II, 6) i kogo chce wywyższyć, tego poniża. (Przyp. X V III, 12.)

»Albowiem nie dopuści grzesznikom długo czynić po swej woli, ale zarazem pomścić się, znak jest wielkiego dobrodziej­ stwa.« 2 Mach. VI, 13.

Nauka moralna.

»Uniżajcie się tedy pod mocną ręką Bożą, aby was wywyższył czasu nawiedzenia, wszystko troska­

nie wasze składając nań, gdyż on ma pieczę o was.« I. św. Piotr. V, 6 i 7.

»Wejrzyjcie na ptaki niebieskie, iż nie sieją, ani żną, ani zbierają do gumien, a Ojciec wasz niebieski żywi je. Przypatrzcie się liliom polnym« i t d. Św. Mat. VI, 26— 33.

Przyjmuj chętnie wszystkie przykrości z rąk Bożych, (»jako się Panu upodobało, tak się stało; niech będzie imię Pańskie błogosławione,« Job. I, 21.) a nie poważaj się nigdy szemrać na Boskie rozpo­

— 28 —

— 29 —

rządzenia. Cokolwiekbądź przyjdzie »tym, którzy miłują Boga, wszystko dopomaga ku dobremu.« Rzym. VIII, 28.

§ 4.

0 aniołach.

60. Czy oprócz świata widzialnego nic więcej Bóg nie stworzył?

Bóg stworzył także świat niewidzialny, składający się z niezliczonych duchów, których aniołami nazy­ wamy. (Dan. VII, 10.)

Aniołowie dzielą się na dziewięć porządków czyli chórów, na: aniołów, archaniołów, mocy, państwa, księstwa, zwierzch­ ności, trony, cherubinów i serafinów. (Kol. I, 16; Efez. I, 21 ; Ezech. X ; Izaj. VI, 2.)

61. Jakimi byli aniołowie, gdy ich Bóg stworzył? Wszyscy byli dobrzy i szczęśliwi i uposażeni wielkiemi darami wynoszącemi ich ponad ludzi. 62. Czy wszyscy aniołowie pozostali na zawsze do­

brymi i szczęśliwymi?

Nie; wielu z nich. podniosło rokosz przeciw Bogu, chcąc Mu się zrównać; dla tego na wieki od Niego odepchnięci i do piekła strąceni zostali.

»Bóg aniołom, gdy zgrzeszyli, nie przepuścił, ale powro­ zami piekielnemi ściągnieni (ściągnionych) do piekła podał na męki.« II. Piotr. św. 2, 4; por. Jud. 6.

63. Jak wynagrodził Bóg dobrych aniołów?

Wierni aniołowie wynagrodzeni zostali wieczną szczęśliwością, polegającą na posiadaniu Boga i oglą­ daniu Go twarzą w twarz.

»Aniołowie ich (dziatek) w niebiesiech zawsze widzą obli­ cze Ojca mego, który jest w niebiesiech.« Mat. XVIII, 10.

64. Jakimi są względem nas aniołowie ?

Aniołowie miłują nas i dla tego strzegą nas na duszy i na ciele, modlą się za nami i upominają nas do dobrego.

»Aniołom swoim rozkazał (Bóg) o tobie, aby cię strzegli na wszystkich drogach twoich.« Ps. 90, 11.

Przykłady: Agar, Lot, Tobiasz, Judasz Machabejczyk. (2 Mach. X, 29— 30.) Piotr w więzieniu, setnik Korneliusz.

65. Jak nazywamy aniołów, którzy mają obowiązek ludzi strzedz?

Nazywamy ich świętymi Aniołami Stróżami.