Czwarte przykazanie kościelne
przestąpieniu przykazań
§ I. 0 grzechu w ogólności.
1. Co jest grzech?Grzech jest to dobrowolne przestąpienie przy kazania Boskiego.
/ 2. Ilorakim sposobem można grzeszyć?
Można grzeszyć 1) myślą, słowem lub uczyn- i kiem; również 2) zaniedbaniem tego dobrego, do I którego jesteśmy obowiązani.
3. Czy wszystkie grzechy są sobie równe?
N ie; jedne są ciężkie, które nazywamy śmiertel• '■< in>; drugie lżejsze, które nazywamy powszedniemi.
Pismo św. porównywa jedne grzechy z belką, drugie ze źdźbłem (Mat. VII. 3.) i o sprawiedliwym mówi, że «siedmiokroć upadnie.» Przyp. X XIV . 16.
4.1 Kiedy popełniamy grzech śmiertelny ?
Grzech śmiertelny popełniamy, gdy przykazanie Boskie dobrowolnie w ważnej rzeczy przestępujemy.
5. Dla czego nazywają się grzechy ciężkie śmiertet- nemi ?
Ponieważ grzech ciężki pozbawia duszę życia nadprzyrodzonego, t. j. łaski Boskiej uświęcającej i przez to godną ją czyni potępienia czyli śmierci wie cznej.
«A grzech, gdy wykonany będzie, rodzi śmierć.» Jak. I. 15 «Znam uczynki twoje, iż masz imię, że żywiesz, aleś jest umarły.» Obj. III, 1.
6. Kiedy popełniamy grzech powszedni ?
Grzech powszedni popełniamy, gdy przykazanie Boskie w małej rzeczy, albo też w ważnej lecz nie zupełnie dobrowolnie przekraczamy.
7. Kiedy jest przekroczenie przykazania niezupełnie dobrowolne ?
Gdy zbywa albo na dostatecznej znajomości ; !ego, albo na zupełnem zezwoleniu na złe.
8. Dla czego nazywają się lżejsze grzechy powsze- dniemi ?
Ponieważ ich odpuszczenia łatwiej, nawet bez
spowiedzi dostąpić można.
■K Czy mamy tylko ciężkich grzechów się ivy strzegąc? Nie; mamy się lękać i wystrzegać każdego na wet najlżejszego grzechu, jako największego złego na świecie.
10.1 Co powinno nas odstraszać od grzechu? Pamięć na złość i złe skutki grzechu.
11 .\ Z czego poznajemy złość grzechu śmiertelnego ? Złość grzechu śmiertelnego poznajemy ztąd, że jest:
1) ciężką obrazą Boga, naszego Najwyższego
— 147 —
10
Pana, i kary najgodniejszem nieposłuszeństwem wzglę dem świętej woli Jego;*)
2) najhaniebniejszą niewdzięcznością względem Boga, naszego największego Dobroczyńcy i najlepszego Ojca;**)
3) wzgardą Jego łask i zasług naszego Najmi- łościwszego Zbawiciela i potępienia godną względem N iego niewiernością.***)
*) «Złamałaś jarzmo moje, rozerwałaś związki moje i mó wiłaś, nie będę służyła.» Jer. II, 20.
**) «Słuchajcie niebiosa, a weźmij w uszy ziemio, abowiem Pan m ów ił: wychowałem syny i wywyższyłem, a oni mię wzgar dzili.» Jez. I, 2.
***) O tych, którzy już raz do Boga się nawrócili i uświę ceni zostali a potem upadli, mówi Paweł św., iż znowu krzyżują Syna Bożego i na pośmiewisko Go mają. Żyd. VI, 4—6.
«Jeśli kto niemiłuje Pana naszego Jezusa Chrystusa, niech będzie przeklęctwem.» 1 Kor. XVI, 22.
12. Czy możemy pofąć całą złość obrazy Boga? Nie możemy, dla tego że nie możemy pojąć, jak nieskończenie wielki i dobry jest Pan Bóg nasz, którego przez grzech obrażamy.
13. Co pokazuje nam najlepiej, jak złą i karygodną jest każda obraza Boga?
1) Kara, która spotkała aniołów i pierwszych naszych rodziców,
2) wieczna kara piekła, którą nam Bóg grozi za każdy grzech śmiertelny;
3) gorzka męka i śmierć, którą jednorodzony Syn Boga dla naszych grzechów poniósł.
14. Jakie są skutki grzechu śmiertelnego?
Grzech śmiertelny 1) odłącza nas od Boga t. j. od Jego miłości i przyjaźni; 2) kazi obraz Boga na duszy naszej wyciśniony i bierze nam spokój sumie nia; 3) pozbawia nas wszelkich zasług dawniejszych i prawa do nieba; 4) ściąga na nas rozmaite kary Boże, a wreszcie wieczne potępienie.
«Którzy czynią grzech i nieprawość, są nieprzyjaciele duszy sw ojej.» Tob. X I I , 10.
Przykład. Kain, Antyoch, Judasz, przypowieść o bogaczu
— 148 —
15. Czemu powinniśmy się takie grzechów powszed nich wystrzegać ?
1) Ponieważ grzech powszedni jest także obrazą Boga i dla tego największem złem po grzechu śmier telnym;
2) ponieważ on osłabia życie duszy i wstrzy muje wiele łask, których nam Bóg dla niego nie może udzielić;
3) ponieważ sprowadza na nas kary doczesne i zwolna do grzechu śmiertelnego nas przywodzi.
«A kto w małe (małem) niesprawiedliwy jest, i w większym (większem) niesprawiedliwy jest.» Łuk. XVI, 10.
«Oto jako mały ogień, (a) jako wielki las spala.» Jak. IH. 5.
Nauka moralna.
Synu mój, po wszystkie dni żywota twego miej na pamięci Boga, a strzeż się, byś kiedyś na grzech nie przyzwolił. — »U bogie (ubodzy) wprawdzie ży wot wiedziemy; ale wiele dobrego mieć będziemy, jeśli się będziem bać Boga, a odstąpimy od wszela
kiego grzechu i będziem dobrze czynić.» Tob. IV, 23.
§ 2. 0 różnych rodzajach grzechu.
16. Jakie jeszcze rozróżniamy rodzaje grzechu?1) Siedm grzechów głównych: 2) sześć grzechów przeciwko Duchowi św. 3) cztery grzechy wołające o pomstę do nieba; 4) dziewięć grzechów cudzych. 17. Które są grzechy główne?
1) Pycha, 2) łakomstwo, 3) nieczystość, 4) zaz drość, 5) nieumiarkowanie w jedzeniu i piciu, 6) gniew, 7) lenistwo.
18. Czy grzechy główne są zawsze ciężkiemi grze chami ?
Grzechy główne są ciężkiemi grzechami, ile kroć przez nie gwałcimy ważny jaki obowiązek czy to względem Boga czy względem bliźniego czy też względem siebie samych.
— 149 —
19. Dla czego nazywają się te grzechy grzechami głó wne mi ?
Ponieważ z nicli jakoby z głównych źródeł re szta grzechów płynie.
20. Kiedy grzeszymy pychą ?
Gdy się nad słuszność nad innych wynosimy, lub wyniesienia naszego w sposób nieuiniarkowany pragniemy.
Z pychy powstają mianowicie próżność, zarozumiałość, zaz drość, obłuda, nieposłuszeństwo, i opór względem przełożonych, obojętność i nieczułość względem podwładnych; chęć przewo dzenia nad innymi, kłótnie i niezgody, niewdzięczność, srogość, obojętność w wierze, niedowiarstwo i herezya, nienawiść Boga
Przykł. Lucyfer, Nabochudonozor, Holofernes, Aman, He rod, Faryzeusz i t. p.
«Obmierzła jest pycha przed Bogiem i przed ludźmi; jest początkiem grzechu każdego; kto się jej trzymać będzie, pełen będzie przeklęctwa a nakoniec go wywróci.» Ekli. X. 7 i 15.
.21, Kiedy grzeszymy łakomstwem?
Gdy się zbytecznie do dóbr doczesnych przy- więzujemy, lub o ich utrzymanie i powiększenie zbyt chciwie się staramy.
Łakomstwo prowadzi do nieumiarkowanej troski o docze sność, nieczułości na nędze bliźnich, skępstwa, kłamstwa, krzy woprzysięstwa, zdrady, zabójstwa i t. p.
Przykład. Achan, Achab, Giezy, Judasz, Ananiasz i Safira. «Nic nie jest złośliwszego, jak miłować pieniądze; bo ten i duszę swą ma przedajną. Ekli. X, 10.
«Którzy chcą bogatymi być, wpadają w pokuszenie i w sidło djabelskie i wiele pożądliwości niepożytecznych i szkodliwych, które pogrążają ludzi na zatracenie i zginienie.» I Tym. VI, 9.
22. Kiedy grzeszymy nieczystością?
Gdy sobie pozwalamy nieprzyzwoitych myśli, pożądliwości, słów lub uczynków, które świętą wsty- dliwość obrażają.
Z nieczystości powstają niechęć do modlitwy i wszystkiego dobrego, nienasycona chęć rozrywek i zabaw, niedbalstwo w peł nieniu obowiązków, chęć podobania się, nieczułość i okrucień stwo, bezwstyd wszelkiego rodzaju nawet przeciw przyrodzeniu, uwodzenie niewinności, kłamliwe przyrzeczenia i przysięgi, zło dziejstwa, ruina zdrowia i szczęścia domowego, nieprzyjaźni, po
— 150 —
— 151 —
jedynki, samobójstwa, nawet bluźuierstwa, świętokradztwa, odda wanie się czartom, obłąkanie i rozpacz. (Resztę patrz w nauce 0 szóstem przykazaniu Boskiem.)
23. Kiedy grzeszymy zazdrością?
Gdy źle życzymy bliźniemu, smucimy się, jeżeli mu się dobrze powodzi, a radujemy się, jeżeli go nieszczęście spotka.
Zazdrość rodzi niewdzięczność i szemranie przeciwko Bogu, bluźnierstwTo, zaślepienie, obmowę i potwarz, nienawiść, mści wość, podstęp i zdradę, chęć prześladowania i zabójstwo.
Przykł. Szatan, Kain, bracia Józefa, Saul, Faryzeusze. «Z nienawiści (zazdrości) djabelskiej weszła śmierć na okrąg ziemie, a naśladują go, którzy są ze strony jego.» Mądr. II, 24,25.
24. Kiedy grzeszymy nieumiarkowaniem w jedzeniu i piciu?
Gdy nad potrzebę jem y i pijemy lub nie w czas 1 zbyt chciwie pożądamy pokarmu i napoju.
Ztąd gonienie za łakociami, rozrzutność, lenistwo, opilstwo podkopanie domowego spokoju i dobrobytu, nieprzyzwoite żarty, nieporządne życie, cudzołóstwo, nieczystość, zaniedbywanie p o kuty, klątwy, obelgi, bijatyki i zabójstwa.
Przykł. bogacz ewangel, król Baltazar.
«A miejcie się na pieczy, aby kiedy nie były obciążone serca wasze obżarstwem i opilstwem i staraniem tego żywota, ażeby na was z trzaskiem on dzień isądu) nieprzypadł.» Łuk. X X I, 34.
«Których (t. j. niewstrzemięźliwych) Bóg jest brzuch.» Fi lip. III, 19.
25. Kiedy grzeszymy gniewem?
Gdy się zbytecznie na cobądź nam przeciwnego oburzamy i do zemsty unosimy.
Gniew prowadzi do nienawiści, nieprzyjaźni, kłótni, klątwy, obelg i zgoła do wszystkich grzechów i występków przeciwko piątemu przykazaniu Boskiemu.
Przykł. Fzaw chce brata swego w gniewie zabić; Absalon zabija brata Ammona.
«Wszelaka gorzkość i gniew i zagniewanie i wrzask i blu- źnienie będzie odjęte od was z wszelaką złością.» Efez. IV, 31.
26. Kiedy grzeszymy lenistwem?
Gdy pobłażamy przyrodzonemu wstrętowi do pracy i natężenia i przez to obowiązki swoje zanied bujemy.
— 152 —
27. Który rodzaj lenistwa potępia Pan Bóg szcze gólnie ?
Opieszałość czyli lenistwo w służbie Bożej i w sprawie zbawienia duszy naszej. Dla tego mówi Bóg: «bodajbyś był zimny abo gorący, ale iżeś letny, a ani zimny ani gorący, pocznę cię wyrzucać z ust moich.» Obj. III, 15 i 16.
Z lenistwa w ogólności powstaje zaniedbywanie obowiąz ków swego stanu, rozproszenie majątku, kłamstwo, oszustwo, znie- wieściałość i wiele innych grzechów przeciw szóstemu i siódme mu przykazaniu.
«Bo wielkiej złości nauczyło próżnowanie.» Ekli. X X X I I I 29. «Idź do mrówki o leniwcze, a przypatruj się drogom jej a ucz się mądrości.» Przyp. VI, 6.
Z lenistwa lub oziębłości w służbie Bożej powstaje wstręt do wszelkich ćwiczeń religijnych, wzgarda słowa Bożego i wszel kich środków łaski, nienawiść przeciw zbawiennym upomnieniom, miłość świata, zwątpienie, zaniedbanie pokuty, obojętność w wie rze i niedowiarstwo.
Przykł. sługa leniwy, głupie panny. Mat. XXV.
28. Jaka nauka wynika dla nas z rozbioru siedmiu grzechów głównych?
Wynika ta nauka, że powinniśmy grzechów głó wnych jako źródeł wszelkiego złego pilnie się wy strzegać a o przeciwne im cnoty gorliwie się starać.
Nauk moralna.
Postanawiaj sobie każdego poranku przy wsta waniu, że się w ciągu dnia będziesz wystrzegał mia nowicie twoich głównych grzechów. W wieczór zaś roztrząsaj sumienie, i jeśliś upadł, wzbudzaj żal i czyń postanowienie pojednania się co prędzej z Bogiem przez sakrament pokuty.
Ciąg dalszy o różnych rodzajach grzechów.
29. Które są grzechy przeciw Duchowi św. ?
1) Zuchwale grzeszyć w nadziei miłosierdzia Bo skiego; 2) rozpaczać, albo wątpić o łasce Boskiej; 3) sprzeciwiać się uznanej prawdzie chrześciańskiej;
4) bliźniemu łaski Bożej nie życzyć, albo zazdrościć; 5) przeciw zbawiennym natchnieniom być zatwardzia łego serca; 6) umyślnie zaniedbywać pokutę aż do śmierci.
Przykł. Kain, Farao, Faryzeusze, Elymas czarnoksiężnik. Dzieje ap. X III. 8— 11.
30. Dla czego nazywają się te grzechy grzechami prze ciwko Duchowi świętemu?
Ponieważ przez nie szczególnie Duchowi św. się sprzeciwiamy, łaską Jego świętą z wiedzą i wolą gardzimy i jej nadużywamy.
«Twardego karku i nieobrzezanych serc i uszu, wy się zawzdy sprzeciwiacie Duchowi św. jako ojcowie wasi, tak i wy. Dzieje ap. VII, 51.
31. Dla czego powinniśmy się tych grzechów szcze gólnie wystrzegać ?
Ponieważ one zamykają łasce Boskiej drogę do serca naszego i przez to nasze nawrócenie wstrzy
mują albo przynajmniej bardzo je utrudniają.
O tych grzechach mówi Chrystus Pan, że ani w tem, ani w przyszłem życiu nie będą odpuszczone; Mat. XII, 32 t. j. że prawie nigdy nie bywają odpuszczone, ponieważ prawie nigdy ludzie za nie nie pokutują.
32. Które są grzechy wołające o pomstę do nieba? Następujące cztery: 1) umyślne mężobójstwo;*) 2) grzech Sodomski;**) 3) uciśnienie ubogich, wdów i sierót;***) 4) zatrzymanie zapłaty sługom lub ro
botnikom.****) \
*) «Głos krwie brata twego woła do mnie ze ziemie.» I. Mojż. IV, 10.
**) «Krzyk Sodomy i Gomory rozmnożył się i grzech ich zbytnie ociężał. Zgładzimy bowiem to miejsce, przeto iż prze m ógł krzyk ich przed Panem.» I Mojż. XVIII, 20 i X IX , 13,
***) «Iżali łzy wdowy nie spływają na twarz, a krzyk jej przeciw temu, który je wywodzi? Abowiem z twarzy wstępują aż do nieba.» Ekli X X X V , 18, 19.
****) «Oto zapłata robotników, którzy żęli pola wasze, która jest zatrzymana od was, woła i wołanie ich weszło do uszu Pana
Zastępów.» Jak. V. 4.
— 153 —
— 154 —
33. Dla czego nazywają się te grzechy wołającemi o pomstę do nieba?
Dla tego, że dla swej okropnej złości niejako o pomstę t. j. o karę sprawiedliwości Boskiej wołają. 34. Które są grzechy cudze ?
1) Radzić do grzechu; 2) rozkazywać drugiemu grzeszyć; 3) zezwalać na grzech drugiego; 4) pobu dzać do grzechu; 5) pochwalać grzech drugiego; 6) na grzech drugiego milczeć;*) 7) grzechu nie karać;**) 8) do grzechu dopomagać; 9) grzechu drugiego bronić.
*) Milczenie w obec grzechu drugiego jest grzechem, gdy możemy i mamy obowiązek mu przeszkodzić czy to przez przy jacielskie napomnienie, czy też przez doniesienie rodzicom, miej scowemu pasterzowi i t. d. «Jeśli, gdy ja rzeknę niezbożnemu, śmiercią umrzesz, nie opowiesz mu, ani mu rzeczesz, aby się od wrócił od drogi swej niezbożnej i żył, on niezbożny w niezboż- ności swej umrze, a krwie jego z ręki twej szukać będą.» Ezech.
III. 18.
**) Nie karać grzechu, chociaż do tego mamy moc i obo wiązek, jest grzechem. Tak n. p. zgrzeszył H eli: «iż wiedział, że nieprzystojnie czynili synowie jego, a nie karał ich.» I Król III, 13.
35. Dla czego nazywają się te grzechy grzechami cu-dzemi ?
Ponieważ nas czynią współ winowajcami w grze chach, które inni popełnili.
«Nie tylko, którzy je (t. j. złe) czynią, (godni są śmierci), ale też, którzy czyniącym zezwalają.» Rzym. I, 32.
Nauka moralna.
Przyjmuj zawsze chętnie i z wdzięcznością zba wienne napomnienia. Nie stawaj się nigdy uczestni kiem cudzych grzechów; owszem staraj się im wedle możności zapobiegać, a nie mów, gdyby ci przyszło kogo z tego powodu oskarżyć: nie chcę drugich oskarżać, bo sambym sobie tego nie życzył. Czyż nie byłoby ci miło, gdyby ci kto z ręki w y rwał nóż w chwili, w którejbyś się chciał nim przebić?