1
.
Czy mamy przestawać na wystrzeganiu się grze chów i występków?Nie; powinniśmy nadto starać się być coraz cnotliwszymi i doskonalszymi.
«Kto sprawiedliwy jest, niecli jeszcze będzie usprawiedli- wion (sprawiedliwszym), a święty niech jeszcze będzie poświęcon (świętszym).» Obj. X XII, 11.
«Nie wstydź się aż do śmierci usprawiedliwiać się.» Ekli XVIII, 22.
Przykład św. Pawła: Nie iżbym już wziął, abo już dosko nałym był, ale gonię, jeślibym jako uchwycił —Bracia, jać nie rozumiem, iżbych uchwycił; lecz jedno tego, co nazad jest, za- pamiętywając, a dotego wprzód wyciągając się.» Filip. III, 12. 13.
§ I. 0 cnocie.
2. Dla czego mamy się starać być coraz cnotliwszymi? Ponieważ taka jest wola Boża, abyśmy coraz cnotliwszymi i Bogu podobniejszymi się stay^ali.
3. Co jest cnota ?
Cnota jest to stan duszy, w którym człowiek 1 skłania się ku dobremu i czyni dobrze.
4. Co jest cnota chrześciańska ?
Jest to stan duszy, w którym chcemy i czynimy dobrze wedle nauki Chrystusa Pana.
5. Iloraka jest cnota chrześciańska ? Dwojaka, cnota wlana i cnota nabyta. 6. Co jest cnota wlana?
Cnota wlana jest to stan duszy, w którym za łaską Bożą w chrzcie św. otrzymaną jesteśmy zdolni do uczynków nadprzyrodzonych t. j. takich, które na nagrodę wieczną zasługują. Rzym. V, 5.
7. Które cnoty przedewszystkiem są cnotami wlanemi ? Trzy cnoty boskie: wiara, nadzieja i miłość.
— 155 —
8. Czemu te trzy cnoty nazywają się c n o t a m i b o s k i e m i ?
Ponieważ Bóg jest ich bezpośrednim sprawcą i przedmiotem.
9. Kiedy powinniśmy cnoty boskie w sobie wzbudzać? Jak najczęściej, a mianowicie: 1) w chwilach ciężkich pokus przeciw tym cnotom ; 2) przy przyj mowaniu śś. Sakramentów; 3) w niebezpieczeństwie -życia i na łożu śmiertelnem.
10. Jakim sposobem można cnoty boskie w sobie wzbu dzać ?
Następującym sposobem. O mój Boże, wierzę mocno we wszystko, w cokolwiek nam przez Kościół swój święty katolicki wierzyć nakazujesz, po nieważ T y sam, który jesteś wieczną i nieomylną
Prawdą, to objawiłeś.
O mój Boże, mam nadzieję dla zasług Jezusa Chrystusa dostąpić odpuszczenia mych grzechów, łaski Twojej świętej i żywota w iecznego; ponieważ Ty, który jesteś wszechmogący, litościwy i wierny w obie
tnicach, to przyobiecałeś.
O mój Boże, miłuję Cię z całego serca i nade- wszystko; ponieważ jesteś moim najlepszym Ojcem i najwyższem, miłości najgodniejszem Dobrem. Dla Ciebie też miłuję moich bliźnich, przyjaciół i nieprzy jaciół, jak siebie samego. Amen.
11. Co jest cnota nabyta ?
Cnota nabyta jest to stan duszy, w którym za laską bożą i wskutek wytrwałego ćwiczenia się w do- hrem, nabywamy skłonności i łatwości czynienia sta
tecznie tego, co się Bogu podoba.
1 2. Jak nazywają się te cnoty, których przez ćwicze nie się iv ?iich nabywamy ?
Nazywają się cnotami moralnemi, ponieważ one moralność naszą do woli bożej stosują.
— 156 —
13. Które cnoty zajmują pomiędzy cnotami moralnenu yierwsxe miejsce?
Cnoty główne czyli kardynalne, t. j. 1) roztro pność, 2) wstrzemięźliwość, 3) sprawiedliwość, 4)me- ftw o. (Mądr. VIII, 7.)
t í. Czemu te cnoty nabywają się cnotami g łów nem i- czyli kardynalnemi ?
Dla tego tak się nazywają, że są niejako fun damentem innych cn ót/ i cnota prawdziwa tylko istnieć może, o ile jest połączona z roztropnością,, wstrzemięźliwością, sprawiedliwością i męstwem. 15. Na cxem zawisła roztropność?
Roztropność na tem polega, że używamy stoso wnych środków do czynienia dobrze a chronienia si : złego.
«Nie bądźcie podobnymi temu światu, ale się przemieńcie w nowości umysłu waszego, abyście doświadczali, która ji st wola: Boża dobra i przyjemna i doskonała.» Rzym. XII, 2.
«Strzeżcie się pilnie fałszywych proroków.» Mat. VII, 15 Przykł. Józefat, 2 Kr. XIX, 2 ; panny mądre, Mat. X X V
1 6. Na czem zatuisłi sp ra w iedli w oś ć ?
Sprawiedliwość zawisła na ścisłem wypełnianiu swych obowiązków względem Boga i bliźniego.
«Oddajcież, co jest cesarskiego, cesarzowi, a co jest Bożegfo. Bogu.» Mat XXII, 21.
Przykł. Tobiasz II, 21.
1 7. Na czem zawisła wstrzemięźliwość?
Wstrzemięźliwość zawisła na trzymaniu na w o dzy swych zmysłowych skłonności i pożądliwości.
«Najmilejsi proszę was, jako przychodniów i gościów, aby ście się wstrzymywali od pożądliwości cielesnych, które walczą, przeciwko duszy.» I. Piotr. II, 11.
Przykład. Ester XIV. 15— 18.
18. Na czem zawisło męstwo ?
Męstwo zawisło na przezwyciężaniu trudności" w wykonywaniu dobrego i wytrwałem znoszeniu przykrości życia ziemskiego.
— 157 —
Przykł. siedm braci Machabejskich i icb matka, którzy za nic sobie męki mieli. 2. Mach. VII, 12.
W. Które cnoty w szczególności sprzeciwiają się grze chom głównym ?
1) Pokora, 2) szczodrobliwość, 3) czystość, 4) mi łość, 5) wstrzemięźliwość w jedzeniu i piciu, 6) cier pliwość, 7) gorliwość w służbie Bożej.
(
V20. Na czem zawisła pokora?
Pokora zawisła ua uznaniu swej grzeczności i od noszenia wszystkiego dobrego w sobie do Boga.
Przykł. Abraham, I. Mojż. XVIII, 27; celnik, Łuk. XVIII, 13. św. Paweł, apostoł, I. Kor. XV, 8. 9,
«Gdy uczynicie wszystko, co wam rozkazano, mówcie: słu-
dzy nieużyteczni jesteśmy, cośmy byli winni uczynić, uczyniliśmy.» Łuk. XVII, 10.
21. Na czem zawisła cnota szczodrobliwości?
Na gotowości do wspierania biednych i przyczy niania się w ogólności do celów dobroczynnych.
Przykł. Tobiasz I, 19—20; Salomon, III, Król. V, 5—8; pierwsi chrześcianie. Dzieje ap. II, 45.
«Dawajcie, a wam będzie dano.» Łuk. VI, 38.
22. Na czem zawisła cnota czystości?
Na powściąganiu wszystkich nieczystych chuci i pożądliwości, które świętą wstydliwość obrażają.
Przykł. Józef, Zuzanna, a przedewszystkiem N. Marya Panna.
«Którzy są Chrystusowi, ciało swe ukrzyżowali z namię tnościami z pożądliwościami.» Gal. V, 24.
23. Na czem zawisła miłość?
Miłość zawisła na życzliwości względem wszyst kich ludzi i na szczerem udziale w ich szczęściu i nieszczęściu.
Przykł. historya Moabitki, Rut i Tobiasza.
«Miłością braterstwa jedni drugich miłując — weselcie się z weselącymi, płaczcie z płaczącymi.» Rzym. XII, 10, 15.
24. Na czem zawisła wstrzemięźliwość w jedzeniu i piciu?
Na umiarkowanem używaniu pokarmów i na pojów.
— 158 —
Przykł. Daniel, Ananiasz, Mizael, i Azariasz (Daniel I.), Jan Chrzciciel, Mat. III, 4.
«Uczciwie chodźmy, nie w biesiadach i pijaństwach.» Rzym X III, 13,
25. Na czem zawisła cierpliwość?
Na stłumianiu wszelkiej żądzy zemsty i wszel kich poruszeń niesprawiedliwego gniewu i niespra wiedliwej niechęci.
Przykł. Dawid, I Król XXIV i XXVI; św. Szczepan. Dzieje ap. VII, 59.
«Uczcie się odemnie, żem jest cichy i pokornego serca.» Mat. XI, 29.
26. Na czem zawisła gorliwość w służbie Bożej? Na chętnem spełnianiu woli bożej; na dbałości o pomnożenie chwały bożej i gorliwem wypełnianiu swych obowiązków.
Przykł. Matatiasz, I. Mach. I I ; św. Paweł, apostoł, do Fi lip. III, 13 i nast.
«W pilności nie (bądźcie) leniwi, (ale) Duchem pałający, Panu służący.» Rzym. XII, 11.
N a u k a m o r a l n a .
Bez wytrwałej walki ze złemi skłonnościami nigdy cnót chrześciańskich nie nabędziesz; dla tego walcz stale aż do śmierci, a da ci Bóg koronę żywota. Obj. II, 10.
§ 2. 0 doskonałości chrześciańskiej.
27. Dla czego mamy się wszyscy starać o doskonałośćchrześciańską ?
1) Ponieważ Chrystus Pan do wszyśtkich mówi: «bądźcież wy tedy doskonali, jako i Ojciec wasz nie bieski doskonałym jest.» Mat. Y, 48.
2) Ponieważ mamy Boga z całego serca, z ca łej duszy, i ze wszystkich sił naszych miłować. Ma rek X II, 30.
— 159 —
— 160 —
30. Jakie w szczególności środki podał nam Chry stus Pan do osiągnienia doskonałości chrześciań-skiej ?
Przedewszystkiem te, które są wskazane przez rady ewangeliczne.
31. Które są rady ewangeliczne?
1) Dobrowolne ubóstwo, 2) dożywotnia czystość, 3) zupełne posłuszeństwo duchownemu przełożonemu. 32. Co jest dobrowolne ubóstwo ?
Jest to dobrowolne zrzeczenie się dóbr docze snych, ażeby tern swobodniej żyć dla dóbr wiecznych.
«Jeśli chcesz być doskonałym, idź sprzedaj co masz i daj ubogim, a będziesz miał skarb w niebie, a przyjdź i pójdź za mną.» Mat. XIX, 21.
33. Co jest dożywotnia czystość?
Jest to dobrowolna dożywotnia powściągliwość nie tylko od wszelkich nieczystych chuci lecz także od małżeństwa, ażeby tern niepodzielniej Bogu w słu żbę się oddać.
Patrz Mat. XIX, 10—12.
«0 Pannach nie mam rozkazania Pańskiego, alę radę daję... który daje w małżeństwo pannę swoję, dobrze czyni, a który nie daje, lepiej czyni.» I. Kor. VII, 25, 38.
«Jeśliby kto twierdził, że stan małżeński należy przekła dać nad stan dziewiczy, czyli bezżeństwa, i że nie jest lepiej i zbawienniej żyć w dziewictwie albo bezżeństwie, niż w stanie mał żeńskim, niech będzie wyklęty,» powiada koncylium Trydenckie sess. 24, kan. 10.
34. Na czem zawisło zupełne posłuszeństwo ?
Na tern, że człowiek wyrzeka się własnej woli, ażeby tern bezpieczniej pod przełożonym, zastępują cym miejsce Boga, wypełniać wolę Bożą. Mat. X V I, 24. 35. Dla czego są rady etuangeliczne najprzedniejszemi
środkami do osiąg nienia doskonałości?
1) Ponieważ przez nie najgłówniejsza przeszkoda chrześciańskiej doskonałości się usuwa, t. j. niepo- rządna miłość i żądza dóbr doczesnych, zmysłowych chuci i osobistej w olności; 2) ponieważ przez nie czło wiek wszystko, co ma i czem jest, Bogu w ofierze
zanosi: zewnętrzne dobra przez ślub ubóstwa, ciało przez ślub czystości, a wolę przez ślub posłu szeństwa.
Do rad ewangielicznych odnosi się wyrzeczenie Chrystusa Pana: »nie wszyscy pojmują te słowa, ale którym jest dano.« Mat. X IX , 11.
36. Kto jest obowiązany pełnić rady ewangeliczne? Osoby zakonne i ci wszyscy, którzy się ślubem do nich zobowiązali.
Księża świeccy zobowięzują się także przy przyjmowaniu wyższych święceir do dożywotnej czystości, ażeby się jak najzu pełniej służbie Bożej i posłudze bliźniego oddać. »Kto bez żony jest, stara się o to, co Pańskiego jest, jakoby się podobał Bogu. A który z żoną jest, stara się o to, co światu należy, jakby się podobał żonie i rozdzielon jest.« I Kor. VII. 32. 33.
37. Czy można w świeckim stanie prowadzić życie doskonałe ?
Można, żyjąc nie podług ducha tego świata, lecz podług ducha Jezusa Chrystusa.
»Jeśli kto miłuje świat, nie masz w nim ojcowskiej miło ści. Albowiem wszystko, co jest na świecie, jest pożądliwość ciała, oczu i pycha świata.« I Jan II, 15, 16.
»Ktobykolwiek chciał być przyjacielem tego świata, stawa się nieprzyjacielem Bożym.« Jak. IV, 4.
»Jeśli kto ducha Chrystusowego nie ma, ten nie jest Jego « Rzym. VIII, 9.
38. Czy to duch świata sprzeciwia się duchowi Chry stusa ?
Niewątpliwie, jak się o tern przekonywamy z »ośmiu błogosławieństw« Chrystusa.
39. Które są te błogosławieństwa?
1) Błogosławieni ubodzy w duchu; albowiem ich jest królestwo niebieskie;
2) błogosławieni ciszy; albowiem oni odziedzi czą ziemi;
3) błogosławieni, którzy się smucą; albowiem oni będą pocieszeni;
4) błogosławieni, którzy łakną i pragną spra wiedliwości; albowiem oni będą nasyceni;
— 162 —
5) błogosławieni miłosierni; albowiem oni mi łosierdzia dostąpią;
* 6) błogosławieni czystego serca; albowiem oni Boga oglądać będą;
7) błogosławieni pokój czyniący; albowiem oni synami Bożemi nazwani b ę d ą ;
8) błogosławieni, którzy cierpią prześladowa nie dla sprawiedliwości; albowiem ich jest królestwo niebieskie.« Mat. V. 3— 10.
40. O ile poznajemy z ośmiu błogosławieństw, że duch świata sprzeciwia się duchowi Chrystusa? Poznajemy to z nich o tyle, że świat uważa właśnie tych za nieszczęśliwych, którym Chrystus Pan błogosławi.
Świat zwykł bowiem bogactwo, sławę zaszczyty i zmysłowe rozkosze, jako źródła szczęścia wychwalać; Chrystus zaś uczy nas w swych błogosławieństwach szukać szczęśliwości w Bogu i w Jego świętej służbie i z tego powodu znosić cierpliwie i chę tnie ubóstwo, prześladowanie i wszelakiego rodzaju udręczenie.
41. Jakich środkóic o b o w i ą z a n y jest chrześcianin użyicać, ażeby dojść do doskonałości ?
Powinien 1) chętnie modlić się, pilnie słowa Bożego słuchać i częściej do sakramentów św. przy stępować;*) 2) stale ćwiczyć się w przezwyciężaniu i zaparciu samego siebie ;**) 3) codziennie swoje za trudnienia w stanie łaski Boskiej i w sposób Bogu miły wykonywać.***)
*) »Trwali w nauce apostolskiej i w uczestnictwie łamania Chleba i modlitwach.« Dzieje ap. II, 42.
**) »Jeśli kto chce za mną iść, niech sam siebie zaprze
i weźmie krzyż swój, a naśladuje mię.« Mat. XVI, 24.
***) »Chociaż tedy jecie, choć pijecie, choć co innego czy nicie, wszystko ku chwale Bożej czyńcie.« I. Kor. X, 31.
42. Jak mamy siebie samych zapierać?
Mamy sobie niejednego odmawiać, co nam jest miłe i przyjemne, a nawet rzeczy dozwolonych uszczu plać sobie, abyśmy od rzeczy niedozwolonych tern łatwiej powstrzymać się umieli.
— 163 —
43. Jak można najłatwiej codziennie sprawy swoje spełniać sposobem Bogu miłym?
Gdy sobie wystawimy, jak Chrystus Pan je wy konywał, i gdy naśladować Go w tem będziemy. 44. Jak powinniśmy za przykładem Chrystusa Pana
nasze codzienne sprawy wykonyicać?
Ochoczo, cierpliwie i w myśli podobania się Bogu. Dla tego trzeba na początku pracy intencyą dobrą wzbudzić, a w razie dłuższej pracy po kilka- kroć ją odnawiać.
45. Czego mamy prz^y jedzeniu przestrzegać?
Mamy przed jedzeniem i po jedzeniu ze złożo-nemi rękoma modlitwę stosowną odmówić, a wśród jedzenia zachować wstrzemięźliwość i umiarkowanie. 46. Czy zabawy zgodne są z duchem doskonałości?
Uczciwe zabawy dla wytchnienia nie sprzeci wiają się duchowi doskonałości chrześcijańskiej ; lecz trzeba je uświęcać dobrą intencyą i pamięcią na Boga i nigdy granic przyzwoitości w nich nie prze kraczać.
47. Jakiem powinno być nasze obcowanie z bliźnimi? Powinno być 1) uprzejme, abyśmy nikogo nie obrazili, 2) ostrożne, aby nam okazyą do grzechu nie było.
48. Jak mamy zachować się wśród przeciwności ? Mamy je przyjmować w przekonaniu, że >od Boga pochodzą, Bogu je ofiarować i prosić Go o ła skę, abyśmy je cierpliwie znieść umieli.
N a u k a m o r a l n a .
Nie zapominaj o tem, co Bóg do Abrahama po wiedział: »chodź przedemną, a bądź doskonały.« I. Mojż. X V II, 1. — Staraj się usilnie, codzień być po- bożniejszym i cnotliwszym. Każdego poranku odna wiaj postanowienia twoje dobre, a każdego wieczora rachuj się ze sumieniem.
11*
— 164 —
»Synu mój, służ mu (Bogu) sercem doskonaleni, i umysłem dobrowolnym; bo wszelakie serca prze gląda Pan i wszystkie myśli serc rozumie. Jeśli Go Szukać będziesz, najdziesz, a jeśli Go opuścisz, od rzuci cię na wieki.« I. Kron. X X V III, 9.