Historia techniki w roczniku 1964 "Jugend und Technik"

658

O problem ie ogóln ych regularności rozw o ju nauki i S. W . Szuchardina O zagad­ nieniu sił n a p ęd ow ych rozw o ju techniki. O publikow ano też artykuły dotyczące po­ szczególnych zagadnień historii nauki: Rola H elm holtza nr rozw oju elek trodyn am i­ ki (G. Buchgeim , N R D ), K . F. R oulier i w sp ółczesn a ekologia (N. P. N aum ów ); O zagadnieniu historii param etronu (J. P. W ystaw k in ). K o le jo m rozw oju nauki w Turkm enistanie pośw ięcony jest artykuł prezesa A k ad em ii N au k Turkm enii' Sz. B. B atyrow a.

D ział K om u n ik a ty i m ateriały zawiera nie publikow ane listy N . P. Gorbunowa do W . I. Lenina, a także now e m ateriały o twórczości I. I. Połzunow a. W tym że dziale znajdu ją się m . in. doniesienia: Z historii w yd ob yw a n ia i obróbki m iki (iE. P. L ib m an ), S. I. W a w iło w jako h istoryk A ka d em ii Nauk Z SR R i(A. W . K o l-

cow).

.

/

J-O m aw iane zeszyty, podobnie jak i poprzednie, zaw ierają obszerne inform acje 0 działalności placów ek naukow ych oraz liczne recenzje o radzieckich i obcych w ydaw nictw ach z zakresu historii nauki i techniki.

M a teria ły konferencji, która odbyła się w M o sk w ie w 1964 r. na temat zagad­ nień w spółczesnej rew olu cji n au k ow o-tech n iczn ej21, opublikowane są w dziewięt­ n astym zeszycie „W op ro sow ” . Ponadto M . A . T on ellat (Francja) ogłasza tu artykuł O dn ow ien ie pojęcia w zględn ości w fiz yc e Einsteina. D w usetleciu urodzin M . W . Łom onosow a poświęcone są artyk u ły: S . A . P ogodina N a u k o w cy zagraniczni X X w iek u o ch em iczn ych i fizyczn ych pracach Ł om on o so w a oraz W . A . Sokołowa P rzyrod ozn a w cze m o t y w y w utw orach literackich Ł om on osow a . Opublikow ane zo­ stały rów nież następujące artykuły: W . I. K u zniecow a i Z . I. Szeptunow ej A to m i­ styk a i in dyw idualność chemiczna w nauce B ertolleta, A . W . N ikiforow a i I. P. G rinberga R o zw ó j nauki w M ołdaw ii oraz N . G . M arczenki Z historii rozw oju che­ m ii w Zachodniej Ukrainie, w którym autor daje liczne inform acje o kontaktach n au k ow ych zachodnioukraińskich i polskich chem ików.

A r ty k u ł A . S. Fiedorow a om awia badania z zakresu historii przyrodoznaw stwa 1 techniki w Z S R R . Stuleciu śm ierci znanego astronom a rosyjskiego W . J. S trii- w ego poświęcony jest artykuł Z. K . Sokołow skiej. C iekaw e jest również doniesie­ nie kijow skiego historyka techniki G. M . D obrow a o zastosowaniu elektronicznych m aszyn liczbow ych do badań historycznotechnicznych22.

W śród artyk ułów dwudziestego zeszytu „W op ro sow ” (zeszyt ten znajduje się w druku) należy w ym ienić a rtyk u ły: N . N . N iekrasow a O badaniach sił w y tw ó r ­ czych kraju i I. D . Fajnerm ana M etod a analogii w przyrod ozn a w stw ie i technice. R o zw o jo w i nauki w Estonii poświęcony jest artykuł F. D. K lem ienta, a B . A . M a - zurow icz ogłasza artykuł o polskich zoologach: K . M . Elskim i A . A . K arpińskim . P u b liku je się też w tym zeszycie korespondencję Einsteina z Ak ad em ią Nauk Z S S R oraz notatki naukow ców francuskich, poświęcone w yborow i D. I. M en dele- jew a, W . I. W iernadskiego i A . D. Prianisznikow a do paryskiej A k a d em ii N auk. D ział D a ty ju bileu szow e zawiera dw a artyk uły: W . S. W irginskiego o R. Fultonie i J. I. R om ań kow a o znanym chem iku W . A . K istiakow sk im .

Siem ion Płotkin

H IS T O R IA T E C H N IK I W R O C Z N IK U 1964 „J U G E N D U N D T E C H N IK ” M iesięcznik „Jugend und Technik” , w ychodzący w N R D , przypom ina w nrze 1/1964 biografię Filipa Reisa, który sto lat tem u skonstruował pierw szy

21 Por. sprawozdanie z tej ko n feren cji w nrze

1

243.

14—15).

\

₆₅₉

telefon i przeprow adził próby jego działania. F . R eis, urodzony w 1834 r. w G e ln ­ hausen ko ło Frankfurtu nad M enem , po ukończeniu studiów %w H eidelbergu został nauczycielem fizyki w pryw atnej szkole średniej. C ały jednak czas w oln y od pracy zaw odow ej pośw ięcał doświadczeniom z zakresu elektryczności. W ¿1859 r. przepro­ wadził on pierw sze udane próby przeniesienia za pomocą im pu lsów elektrycznych głosu ludzkiego i dźw ięków m uzyk i na krótką jeszcze odległość. 16 listopada 1861 r. referow ał Reis ten w ynalazek na posiedzeniu T ow arzystw a Fizycznego w e F ran k ­ furcie i n azw a ł go telefonem . M im o dużego zainteresowania, z jakim spotkał się referat Reisa, w ynalazek nie iznalazł praktycznego zastosow ania. Reis próbow ał w ięc z pom ocą m echanika lAlberta sprzedać pom ysł konstrukcji aparatu tele fo ­ nicznego, lecz w ynalazku nie udało się rozpowszechnić w N iem czech. W 1874 r. F ilip

Reis um arł na gruźlicę.

W nrze 7 zam ieszczono krótki artykuł biograficzny o M arii S k ło d ow sk ie j-C u rie napisany przez D. Schultego.

W tym sam ym num erze zn a jd u jem y artykuł W o lfga n ga Jonasa P oczątek w iek u m a szyn y, analizujący pierw szy Okres rew olucji przem ysłow ej w N iem czech. A r t y ­ kuł om awia je j w arunki i rozw ój oraz pow iązania techniczne i polityczne z in n y ­ m i krajam i. A u to r opisuje rów nież najw ażniejsze ówczesne w ynalazki, podając liczne przykłady m aszyn pracujących n a parze jako czynniku pędnym . B y ły to n p .: lokom otyw a parow a zbudowana w Niem czech w 1838 r., pierw sze m aszyny parow e w przem yśle w łókienniczym (Bielefeld w W estfalii) itp. 1

R ew olu cja przem ysłow a w Niem czech przyniosła rów nież w iele innych cie­ kaw ych m aszyn. W artykule opisano skonstruowaną w 1889 r. m aszynę do pisania „K o sm op olit” . Om ów iono rów nież nieco szerzej zastosow anie przez W ernera von Siem ensa i(l®80 r.) prądnicy, co było p u n k te m ' w y jściow ym rozw oju techniki sil­ nych prądów na świecie.

W nrze 10 czasopism a zn ajdu je się artykuł H . W ehn era, om aw iający rozw ój transportu środkam i m echanicznym i. Au tor daje notki biograficzne ludzi (Fried­ rich L ist i inni), zw iązanych z rozw ojem kolejnictw a w N iem czech, om aw ia rozw ój dróg żelaznych oraz postęp w konstrukcji lokom otyw pasażerskich, rozpoczynając od pierw szej pasażerskiej lo kom otyw y parow ej zbudow anej w N iem czech a k o ń ­ cząc n a w spółczesnych lokom otyw ach elektrycznych. A u tor om a w ia rów nież począt­ ki pasażerskiego transportu m orskiego za pom ocą parow ców a także początki transportu sam ochodow ego i powietrznego.

W nrze 12 znajdu je się artykuł W . L ösera S z yb cie j, dalej i lepiej o m aw iający rozw ój w N iem czech techniki przekazyw ania wiadom ości na odległość. O pisano w nim aparat M orse’a skonstruow any w 1846 r., telefon konstrukcji R eisa, prace H ertza i P opow a oraz M arconiego. N ad konstrukcją radia pracow ał również S la b y (N iem cy, 1897 r.). W artykule znaleźć m ożna także opis pierw szego dalekopisu. Prace nad telew izją rozpoczęły się w Niem czech w 1928 r. W artykule zam ieszczo­ no opis pierw szego aparatu telew izyjnego konstrukcji niem ieckiej.

A u to r podaje również krótką charakterystykę rozw oju w ielkich firm zw ią za ­ nych z w ykonyw an iem aparatów do przekazyw ania wiadom ości na odległość (Sie­ m ens, Telefunken).

Z b. M .

H IS T O R IA T E C H N IK I W R O C Z N IK U 1964 „T E C H N IG K E G O M A G A Z I N U ” Czeski m iesięcznik „Technicky M agazin” zam ieścił w 1964 r. sporo artyku łów z historii nauki i techniki. I tak, w nrze 2 znajduje się artykuł polskiego autora — prof. Józefa H u rw ica — om aw iający kolejne etapy pracy D ym itra M en delejew a nad. poznaniem własności pierw iastków i stworzeniem okresowego ich układu.