Dr inż. Marek Rybakowski
---
UNIWERSYTET ZIELONOGÓRSKI
Wydział Mechaniczny
Materiały dydaktyczne dla studentów kierunku studiów
Bezpieczeństwo i higiena pracy – St. stacjonarne/niestacjonarne
Przedmiot: Wybrane problemy technicznego
bezpieczeństwa pracy
MODUŁ WYKŁADOWY
2a
WYBRANE PROBLEMY BEZPIECZEŃSTWA PRAC
BUDOWLANYCH.
PRACA NA WYSOKOŚCI
1
Spis treści
1. Roboty budowlane. Praca na wysokości ... 2
1.1. Plan bezpieczeństwa i ochrony zdrowia ... 2
1.2. Warunki przygotowania i prowadzenia robót budowlanych ... 3
1.3. Zagospodarowanie terenu budowy ... 3
1.4. Praca na wysokości ... 4
1.4.1. Podstawowe zasady bezpieczeństwa przy pracach na wysokości ... 6
1.4.2. Rusztowania budowlane ... 7
1.4.3. Podstawowe wymagania bezpieczeństwa przy pracach na rusztowaniu . 8 1.4.4. Tymczasowa praca na wysokości ... 9
1.4.5. Roboty murowane i tynkowe ... 9
1.4.7. Roboty malarskie ... 10
1.4.8. Roboty ciesielskie ... 10
1.4.9. Roboty zbrojarskie i betoniarskie ... 10
1.4.10.Roboty montażowe konstrukcji metalowych ... 11
1.4.11.Roboty rozbiórkowe ... 11
1.5. Roboty budowlane z użyciem materiałów wybuchowych ... 11
1.6. Roboty budowlane, rozbiórkowe, montażowe prowadzone bez wstrzymania ruchu zakładu pracy lub jego części ... 12
1.7. Prace szczególnie uciążliwe lub szkodliwe dla zdrowia kobiet ... 12
1.8. Ochrona pracy młodocianych ... 12
1.9. Profilaktyka lekarska ... 13
2.Podsumowanie. ... 14 Bibliografia ... Błąd! Nie zdefiniowano zakładki.
2
1.
Roboty budowlane. Praca na wysokości
Prace budowlane i prace na wysokości są unormowane prawnie w przepisach prawa (rozporządzeniach), a mianowicie:
• Rozporządzenie Ministra Infrastruktury z dnia 6 lutego 2003 r. w sprawie bezpieczeństwa i higieny pracy podczas wykonywania robót budowlanych (Dz.U. 2003r. nr 47 poz. 401 ),
• Rozporządzenie Ministra Pracy i Polityki Socjalnej z dnia 28 lutego 1996 r. w sprawie rodzajów prac wymagających szczególnej sprawności psychofizycznej (Dz. U. 1996 r. nr 62 poz. 287),
• Rozporządzenie Ministra Pracy i Polityki Socjalnej z dnia 26 września 1997 r. w sprawie ogólnych przepisów bezpieczeństwa i higieny pracy ( Dz.U. 2003 r. nr 169 poz. 1650 z późn. zm.),
• Rozporządzenie Ministra Zdrowia i Opieki Społecznej z dnia 30 maja 1996 r. w sprawie przeprowadzania badań lekarskich pracowników, zakresu profilaktycznej opieki zdrowotnej nad pracownikami oraz orzeczeń lekarskich wydawanych do celów przewidzianych w Kodeksie pracy (Dz.U. 2016r. poz.2067),
• Rozporządzenie Rady ministrów z dnia 3 kwietnia 2017 r. w sprawie wykazu prac uciążliwych, niebezpiecznych lub szkodliwych dla zdrowia kobiet w ciąży i kobiet karmiących piersią. ( Dz.U. 2017r. poz. 796).
Praca na wysokości to praca wykonywana na powierzchni znajdującej się na wysokości co najmniej 1,0 m nad poziomem podłogi lub ziemi. Na powierzchniach tych powinny znajdować się też balustrady umieszczone na wysokości co najmniej 1,1 m oraz krawężniki o wysokości 0,15 m i poprzeczka w połowie wysokości między balustrada a krawężnikiem.
1.1. Plan bezpieczeństwa i ochrony zdrowia
Oprócz instrukcji bezpieczeństwa wykonywanie robót budowlanych powinien być opracowany BIOZ ( plan bezpieczeństwa i ochrony zdrowia ).
BIOZ sporządza się tylko wtedy, jeżeli budowa może trwać dłużej niż 30 dni lub pracochłonność przekracza 500 osobodni.
3 W planie należy uwzględnić specyfikę różnego rodzaju robót budowlanych:
• Których charakter, organizacja lub miejsce stwarza szczególnie wysokie ryzyko powstania zagrożenia,
• Gdy występują działania substancji chemicznych lub czynników biologicznych zagrażających bezpieczeństwu i zdrowiu pracownika,
• Stwarzających zagrożenie utonięcia,
• Prowadzenia prac przy liniach wysokiego napięcia,
• Prowadzonych w studniach, pod ziemią, na dachach, tunelach, • Wymagających użycia materiałów wybuchowych.
1.2. Warunki przygotowania i prowadzenia robót budowlanych
Na 7 dni przed rozpoczęciem budowy inwestor zawiadamia inspektora pracy, jeżeli prace budowlane trwają dłużej niż 30 dni i zatrudnionych jest co najmniej 20 osób lub zakres robót przekracza 500 osobodni.
Należy stosować niezbędne środki ochrony indywidualnej, dotyczy to wszystkich pracujących na budowie.
Bezpośredni nadzór oraz przestrzeganie bhp sprawuje kierownik budowy, mistrz lub brygadzista w zależności od zakresu obowiązków.
1.3. Zagospodarowanie terenu budowy
Teren budowy powinien być zagospodarowany w następujący sposób: • Teren budowy należy ogrodzić i wyznaczyć strefy niebezpieczne, • Wyznaczyć drogi, wyjścia, wejścia i przejścia dla pieszych,
• Doprowadzić energię elektryczną, woda, i umożliwić utylizacje ścieków i odpadów, • Wskazać pomieszczenia higieniczno-sanitarne,
• Oświetlić teren w sposób naturalny i sztuczny, • Zapewnić właściwą wentylację,
4 • Zapewnić łączność telefoniczną,
• Usytuować składowisko urządzeń i materiałów budowlanych.
1.4. Praca na wysokości
Praca na wysokości należy do prac szczególnie niebezpiecznych. Praca na wysokości to praca wykonywana na powierzchni znajdującej się na wysokości co najmniej 1,0 m nad poziomem podłogi lub ziemi. Na powierzchniach tych powinny znajdować się też balustrady umieszczone na wysokości co najmniej 1,1 m oraz krawężniki o wysokości 0,15 m i poprzeczka w połowie wysokości między balustrada a krawężnikiem.
Bardzo ważną zasadą jest obliczenie minimalnej wysokości w celu uwzględnienia między innymi umiejscowienia punktu kotwiczenia, wzrostu pracownika, długości linki, otwartego amortyzatora, oraz minimalnej wolnej przestrzeni. Należy zwrócić szczególna uwagę na poprawne założenie szelek bezpieczeństwa i pasów do nadawania pozycji oraz podpięcie się do systemu zabezpieczającego.
Pamiętać należy iż uprzęże te narażone nadziałanie niebezpiecznych czynników mechanicznych ( uderzenie, ścieranie, rozciąganie), chemicznych ( substancje żrące, oleje, farby), termicznych otwarty płomień, promieniowanie cieplne, rozpryski stopionego metalu ) oraz ich kombinacje, które powodują utratę parametrów ochronnych, co może stanowić duże zagrożenie dla ich użytkowników. Dlatego bardzo ważne jest prowadzenie ciągłego monitoringu stanu technicznego uprzęży. Kontrole powinny być przeprowadzone bezpośrednio przez samych użytkowników, oraz specjalistów.
Do prac na wysokości stosuje się zabezpieczenia przedstawione na rys.1 i rys. 2.
Szelki i pasy są typowymi zabezpieczeniami dla pracowników pracujących na wysokości.
Zrobione są z trwałych odpornych materiałów. Podstawową zasada jest fakt, że tylko nowe nie zepsute szelki lub pasy mogą być używane przez pracowników.
5 Rys. 1. Typowa konstrukcja szelek bezpieczeństwa:
1 – pas barkowy, 2 – pas udowy, 3 – pas piersiowy (pomocniczy), 4 – „siodełko”, 5 – zaczep grzbietowy, 6 – zaczep piersiowy,
7 – łącznik zaczepu grzbietowego, 8 – klamra regulacyjna pasa barkowego, 9 – klamra spinaj¹co-regulacyjna pasa udowego
Rys. 2. Typowa konstrukcja pasa do ustalania pozycji podczas pracy na wysokości: 1 – pas biodrowy, 2 – klamra spinaj¹co-regulacyjna,
6
Rys. 3. Rozwiązania specjalne
Rysunek 3 ukazuje specjalne szelki z wysięgnikiem przy pracach na wolnej przestrzeni i na samych ożebrowaniach.
1.4.1. Podstawowe zasady bezpieczeństwa przy pracach na wysokości
• Pracownicy przebywający na wysokości co najmniej 1m muszą być odpowiednio zabezpieczeni,
• Otwory w stropach należy zasłonić lub ogrodzić barierka o wysokości co najmniej 1,1 m,
• Pomosty robocze muszą być dostosowane do ciężaru, szczelne i zabezpieczoną przed zmiana położenia,
• Przemieszczanie się w poziomie powinno być zabezpieczone linką asekuracyjną połączone z prowadnica pozioma na wysokości 1,5 m, oraz z urządzeniem samohamującym,
• Długość linki i amortyzatory spadania nie mogą być dłuższe niż 1,5 m,
• Drabiny, których długość przekracza 4 m powinny być wyposażone w prowadnice pionową,
7 • Do zabezpieczenia stanowisk na wysokości przed upadkiem należy stosować
środki ochrony zbiorowej,
• Pracownicy pracujący na krawędzi dachu o nachyleniu do 20% stosują środki ochrony indywidualnej.
Rys. 4. Przedstawia system ochrony zbiorowej w pracach na wysokości
Rysunek 4 przedstawia różne formy zabezpieczeń na budowie w postaci rusztowań, kładek itp.
1.4.2. Rusztowania budowlane
Rusztowanie budowlane dzielimy na:
• Rusztowanie robocze – jest to konstrukcja budowlana tymczasowa z której mogą być wykonywane prace budowlane,
• Rusztowanie ochronne – jest to konstrukcja budowlana chroniąca przed upadkiem z wysokości,
W zależności od typu konstrukcji rusztowania dzielimy na: • Stojakowe,
8 • Kozłowe,
• Wspornikowe,
• Przyścienne jednorzędowe i dwurzędowe • Systemowe.
Rys. 5. Rusztowanie przy ścienne
Rysunek 5. przedstawia typowe rusztowanie jakie używa się podczas prac budowlanych.
1.4.3. Podstawowe wymagania bezpieczeństwa przy pracach na rusztowaniu
Przy pracach na rusztowaniach powyżej 2 m należy zapewnić: • Bezpieczeństwo przy komunikacji pionowej i poziomej, • Stabilność i wytrzymałość rusztowania,
• Dokonać odbioru technicznego przed użytkowaniem rusztowania. • Szelki bezpieczeństwa z linką asekuracyjną,
• Stosowanie kaskówo ochronnych,
9 • Dokonywanie wpisów do dziennika budowy odbioru technicznego
rusztowania,
• Odległość pionu komunikacyjnego nie większą niż 20 m, a między pionami 40 m,
• Aby konstrukcja rusztowania nie wystała bardziej niż 3 m poza linią kotew oraz nie wyżej niż 1.5 m powyżej poza ta linią,
• Barierki ochronne od strony ściany budynku, jeżeli rusztowanie odstaje powyżej 0,2 m,
• Daszki ochronne oraz siatki zabezpieczające przed spadaniem przedmiotów z rusztowań,
• Środki zabezpieczające dla monterów rusztowań,
• Wstrzymanie prac na rusztowaniach o zmroku, gdy niema oświetlenia sztucznego oraz gdy wieje silny wiatr powyżej 10m/s i podczas burz, mgły, • Stały dopływ prądu do podestów ruchomych, w razie braku należy go opuścić
do najniższego poziomu ręcznie.
1.4.4. Tymczasowa praca na wysokości
Jest to praca wykonywana krótkotrwale, doraźnie przy użyciu szczególnie drabin, rusztowań jezdnych. Należy zapewnić bezpieczeństwo i stosować środki ochrony zbiorowej przed indywidualnymi. Zminimalizować do minimum ryzyko na jakie może być narażony pracownik uwzględniając zagrożenia. Drabiny musza być stabilne mające odpowiedni rozmiar i opierać się na trwałym podłożu. Rusztowania jezdne przed użytkowaniem musza zostać unieruchomione całkowicie.
1.4.5. Roboty murowane i tynkowe
Roboty murowane i tynkarski należy wykonywać z pomostów rusztowań. Górna granica rusztowania przy murze musi być niższa o 0,5 m od wysokości ściany. Zakazuje się chodzenie po świeżo wykonanym murze, wychylanie się przez krawędź muru. Wykonywanie tych robót z drabin przystawnych jest zabronione.
10
1.4.6. Roboty dekarskie i izolacyjne
Na dachach podczas prac dekarskich należy zapewnić kładki i przenośne mostki po których poruszają się pracownicy. Kotły z masa bitumiczna powinny być szczelne i zakryte pokrywa i podgrzewane tylko w kotłach zgodnie z wymogami. Wylewanie asfaltu do benzyny powinno odbywać się przy ciągłym mieszaniu i w odległości nie mniejszej niż 50 m od źródła otwartego ognia.
1.4.7. Roboty malarskie
Przy malowaniu pomieszczeń materiałami łatwo palnymi należy umieścić tablice informacyjne o skutkach nieprawidłowego działania substancji. Palenie tytoniu jest zabronione. Należy zapewnić odpowiednią wentylację. Używając narzędzi zasilanie prądem, należy stosować takie napięcie , aby nie doszło do porażenia.
1.4.8. Roboty ciesielskie
Cieśla powinien posiadać zasobnik do narzędzi i tam je umieszczać. Podawanie desek jest dozwolone jeżeli ich długość mnie przekracza 3 m. Roboty ciesielska wykonujemy z drabiny tylko do wysokości 3 m. roboty m montażowe muszą być wykonywane prze z2 osoby.
1.4.9. Roboty zbrojarskie i betoniarskie
Stoły zbrojarskie umieszczamy na stabilnych podłożach. Stanowiska pracy zbrojarzy należy oddzielić. Przy stołach powinny znajdować się pomosty o właściwościach termoizolacyjnych. Pręty stalowe podczas transportu muszą być zabezpieczone, aby nie przemieszczały się w pionie i poziomie. Należy pamiętać iż chodzenie po ułożonych zbrojeniach jest zabronione oraz przechodzenie pod prętami zbrojeniowymi. Przy prostowaniu stali należy ogrodzić to miejsca oraz zakazuje się przybywania osób postronnych. Pręty tniemy opierając obustronnie na kozłach. Pręty o grubości większej niż 20mm należy giąć mechanicznie. Trzymanie prętów w odległości krótszej niż 0,5 m podczas cięcia jest zabronione.
W czasie dodawania do betoniarki środków chemicznych pracownik musi być wyposażony w środki ochrony indywidualnej. Pojemniki transportowe mieszanki betonowej muszą być zabezpieczone przed przypadkowym wylaniem. Opróżnianie mieszanki powinno odbywać się stopniowo. W czasie podgrzewania należy zabezpieczyć pracowników przed oparzeniami. Wszelkie naprawy dokonujemy po
11 wyłączeniu urządzenia. Formy betoniarskie o ciężarze powyżej 50 kg powinny być przenoszone mechanicznie. Masę elementu sprawdzamy dynamometrem, a pracownik powinien znajdować się dalej niż 1,5 m od krawędzi formy.
1.4.10. Roboty montażowe konstrukcji metalowych
Roboty te wykonywane są przez urządzenia pomocnicze mające odpowiednie dokumenty. Stan techniczny tych urządzeń sprawdza codziennie kierownik budowy. Przebywanie osób na krawędziach gdzie wykonywane są roboty montażowe jest zabronione. Roboty montażowe wielowymiarowe nie wykonujemy podczas:
• Mgły,
• Gdy prędkość wiatru przekracza 10m/s, • W porze nocnej,
• Słabym oświetleniu.
Elementy prefabrykowane uwalniamy z zawiesi po uprzednim dokładnym zamontowaniu w wyznaczonym miejscu.
1.4.11. Roboty rozbiórkowe
Roboty te mogą być wykonane zgodnie z dokumentacją. Teren na którym odbywa się rozbiórka należy ogrodzić i oznakować tablicami ostrzegawczymi. Roboty należy wstrzymać, gdy wiatr przekracza 10m/s. do usuwania gruzu należy używać zsuwnice lub rynny zsypowe. Zabronione jest podkopywanie i przewracanie ścian. Wszelkie maszyny podczas prac rozbiórkowych muszą znajdować się poza strefa niebezpieczną.
1.5. Roboty budowlane z użyciem materiałów wybuchowych
Kierownik budowy ma obowiązek zapoznać pracowników z przepisami i zadami bezpieczeństwa podczas używania materiałów wybuchowych. Pracownicy muszą podpisem potwierdzić iż zapoznali się z tymi przepisami. Przed przystąpieniem do prac strzałowych należy odciąć wszelki media. Roboty te wykonuje tylko 1osoba odpowiednio przeszkolona. Przed przystąpieniem do odstrzałów należy powiadomić wszystkie osoby przebywające w rejonie zagrożenia oraz usunąć wszelkie urządzeni, które mogłyby spowodować zwiększone narażenie i zniszczenie. Teren odstrzału musi być ogrodzony i nadzorowany oraz musza być wystawione tablice informacyjne o typie prowadzonych
12 robót. W czasie strzałów stosuje się sygnały ostrzegawcze dźwiękowe. Odstrzał wykonujemy dopiero po usunięciu wszystkich osób z rejonu zagrożenia. Skład środków wybuchowych organizuje się z dala od ciągów komunikacyjnych i innych budynków. Skład ten powinien być oznakowany w odległości minimum 5 m o zarysu budynku. W tymczasowym składzie materiałów wybuchowych zabrania się przecinania lontów, uzbrajania ładunków, i innych czynności niezgodnych z zasadami bezpieczeństwa. Ilość dziennych porcji ładunku powinna być zużyte w danym dniu w całości. Należy prowadzić rejestr wydawanych środków wybuchowych. Strzałowi przenoszący ładunki wybuchowe noszą na prawym ramieniu opaski w kolorze żółtym. Zabrania się przenoszenia skrzyń z materiałami wybuchowymi powyżej 25 kg. Przy przenoszeniu skrzynek z materiałami wybuchowymi należy zachować 5m odstęp. Materiały wybuchowe należy układać w odległości co najmniej 2m od materiałów inicjujących. Przy likwidacji niewybuchów należy wykonać osłony bezpośrednie i pośrednie zapewniające pełne bezpieczeństwo. W trakcie prowadzenia prac strzałowych ekipa powinna być ubrana w jednolitą odzież ochronną o jednakowym kolorze i powinna być zrobiona z materiału antystatycznego.
1.6. Roboty budowlane, rozbiórkowe, montażowe prowadzone bez wstrzymania ruchu zakładu pracy lub jego części
Roboty te powinny być wykonywane bez narażenia pracowników na niebezpieczeństwa oraz nie powinny powodować uciążliwości podczas wykonywania zadań służbowych.
O prowadzonych robotach należy poinformować pracowników zakładu. Teren robót powinien być wydzielony oraz oznakowany. Spawanie powinno odbywać tylko i wyłącznie za pisemna zgoda pracodawcy danego zakładu.
1.7. Prace szczególnie uciążliwe lub szkodliwe dla zdrowia kobiet
Prace na wysokości oraz wchodzenie i schodzenie po drabinach i klamrach jest szczególnie uciążliwe, oprócz galerii, pomostów posiadającymi stałe zabezpieczenie przed upadkiem.
1.8. Ochrona pracy młodocianych
Zabronione jest zatrudnianie młodocianych do prac na wysokości powyżej 3 m, a w szczególności przy pracach o zmiennym mikroklimacie na zewnątrz budynku, przy budowie naprawie i czyszczeniu kominów.
13
1.9. Profilaktyka lekarska
Przy pracach na wysokości do 3m należy przeprowadzić badania wstępne i
okresowe uwzględniając specjalistyczne badania takie jak: neurologiczne, okulistyczne, otolaryngologiczne. Częstotliwość badań należy wykonywać co 3-5 lat.
Przy pracach na wysokości powyżej 3m należy przeprowadzić badania wstępne i
okresowe uwzględniając specjalistyczne badania takie jak: neurologiczne, okulistyczne, otolaryngologiczne i dodatkowo z ocena błędnika. Częstotliwość badań wynosi co 2-3 lata, a dla pracowników powyżej 50 lat co roku.
Wady wzroku wymagające stałego noszenia szkieł korekcyjnych stanowią przeciwwskazania do prac na wysokości (nie dotyczy szkieł kontaktowych).
2. Podsumowanie
Praca na wysokości należy do prac szczególnie niebezpiecznych. W trakcie tego typu prac skutki błędów popełnianych w zakresie bezpieczeństwa pracy są niezwykle dramatyczne. Według PIP 35% wypadków to upadek pracownika z wysokości. Należy bezwzględnie przestrzegać zasad i norm przebywania na wysokości zgodnie z przepisami prawa. Przestrzeganie tych przepisów i konsekwentnie wprowadzanie ich w życie należy do obowiązków pracodawcy. Każdy pracownik musi mieć świadomość ryzyka i zagrożenia pracy na wysokości. Koniecznością jest, aby przeszedł wszelkie szkolenia i kursu odnośnie pracy na wysokości. Innym bardzo ważnym czynnikiem pracy na wysokości jest posiadanie przez pracownika odpowiednich predyspozycji psychicznych i fizycznych. W pracy przedstawione niektóre typy zabezpieczeń i rusztowań, aby uwidocznić złożoność problemu jakim jest ochrona pracownika podczas pracy na wysokości. Temat prace budowlane jest obszarem wielkim. Przedstawiono tutaj tylko typowe prace budowlane i możliwości ich pełnego zabezpieczenia, ale pod warunkiem, że to pracownik będzie się dostosowywał do instrukcji i zasad bhp.
Bibliografia
1. Rozporządzenie Ministra Infrastruktury z dnia 6 lutego 2003r. w sprawie bezpieczeństwa i higieny pracy podczas wykonywania robót budowlanych (Dz.U. 2003r. nr 47 poz. 401 ).
2. Rozporządzenie Ministra Pracy i Polityki Socjalnej z dnia 28 lutego 1996r. w sprawie rodzajów prac wymagających szczególnej sprawności psychofizycznej (Dz. U. 1996r. nr 62 poz. 287).
3. Rozporządzenie Ministra Pracy i Polityki Socjalnej z dnia 26 września 1997r. w sprawie ogólnych przepisów bezpieczeństwa i higieny pracy ( Dz.U. 2003r. nr 169 poz. 1650 z późn. zm.).
4. Rozporządzenie Ministra Zdrowia i Opieki Społecznej z dnia 30 maja 1996r. w sprawie przeprowadzania badań lekarskich pracowników, zakresu profilaktycznej opieki zdrowotnej nad pracownikami oraz orzeczeń lekarskich wydawanych do celów przewidzianych w Kodeksie pracy (Dz.U. 2016r. poz.2067).
5. Rozporządzenie Rady ministrów z dnia 3 kwietnia 2017r. w sprawie wykazu prac uciążliwych, niebezpiecznych lub szkodliwych dla zdrowia kobiet w ciąży i kobiet karmiących piersią. ( Dz.U. 2017r. poz. 796).
6. PN-EN 361:2005 Środki ochrony indywidualnej chroniące przed upadkiem z wysokości – Szelki bezpieczeństwa.
7. PN-EN 358:2002 Indywidualny sprzęt do nadawania pozycji podczas pracy i zapobiegania spadaniu oraz lionki bezpieczeństwa do nadawania pozycji podczas pracy.
8. Baczyński K., Bartkowiak G., Hrynyk R., Łężak K., Makowski K., Owczarek G., Poradniki do samodzielnej kontroli stanu technicznego środków ochrony indywidualnej, CIOP-PIB, 2010 http://www.ciop.pl/50290
