Fala : kwartalnik gminy Turawa 2004, nr 3 (58).

(1)

ISSN 1425-8730

BIERDZANY ♦ KADŁUB TURAWSKI ♦ KOTÓRZ MAŁY ♦ KOTÓRZ W IELKI ♦ LIGOTA ♦ OSOWIEC ♦ RZĘDÓW ♦ TURAWA ♦ WĘGRY ♦ ZAKRZÓW ♦ ZAWADA

KWARTALNIK GMINY TURAWA NR 3/58/2004

Cena 2 zł

Ponadto w numerze:

G m in n e D o żyn ki 2 0 0 4

z pa rtn e rstw e m w t l e ...3 N ow e pa rtnerstw o

G m in y T u r a w a ...5 W ie rs z e H rabiego

H u b e rtu sa von G a r n i e r ... 8 K a p liczk i i krzyże

G m in y T u r a w a ...10 0 W a ld b a h n c e - kolejce leśnej w ą s k o t o r o w e j 13 U ratow an e ł a b ę d z i e 16 W ie js k a Izba R e g io n a ln a w L ig o c ie T u r a w s k i e j 18

Dożynki Wojewódzkie Bierkowice 2004

(2)

<§>-

n Plon niesiemy, plon... ^ff

Od kilkunastu tygodni przygotowy

wana uroczystość dożynek gminnych doczekała się finału. Przepiękna, bar

dzo ciepła słoneczna pogoda sprawiła, że do Ligoty na dożynki zjechało wie

lu mieszkańców gminy, województwa i nie tylko.

Pięknie udekorowana wieś, delegacje sołectw z koronami, wesołe korowody, ten niepowtarzalny szczególny klimat uroczy

stości święta plonów łączący przybyłych do wspólnej zabawy.

Święto dożynkowe w Ligocie Turaw- skiej tradycyjnie rozpoczyna się w taki sam sposób: wymarszem z gospodarstwa p. H. Panicza (zajmuje się tym już 24 lata) do kościoła na uroczystą sumę dożyn

kową i poświęcenie koron. Razem z nami w tej ceremonii wzięło udział sołectwo Bierdzany.

Wraz ze wszystkimi zaproszonymi we mszy św. dożynkowej uczestniczyła także delegacja z Saalfelder Hóhe.

Przepiękną, koncelebrowaną sumę dożynkową prowadził ks. proboszcz J. Obst. Do korowodu dożynkowego ustawiły się delegacje sołectw: Ligoty Turawskiej, B ierdzan, K adłuba Tu- raw skiego, Zakrzow a Turaw skiego, Rzędowa, Turawy - Marszałek, oby

dwu Kotorzy, Zawady i Węgier, „we

sołe korowody” z Bierdzan, Ligoty, Za

krzowa Turawskiego, Turawy - Mar

Sołectwo wręczyło dary - pamiąt

ki dożynkowe wykonane przez panie z grupy Odnowy Wsi i pp. W. Roesne- rów obecnym na dożynkach ra d  nym , sołtysom , p rzedstaw icielom ARiMR i WODR w Łosiowie, człon

kom Komisji oceniającej korony, na

szym księżom a także gościom z Saalfel

der Hohe i wielu, wielu innym zapro

szonym.

Przewodniczący Rady Gminy wręczył również symboliczny upominek dla stra

żaków w Saalfelder Hohe.

Ważnym momentem był werdykt Ko

misji oceniającej wystawione do przeglą

du korony dożynkowe i korowody. Komi

sja dokonała następującego podziału na

gród i wyróżnień:

- korony dożynkowe:

I - sołectwo Ligota Turawska, II - sołectwo Turawa-M arszałki, HI - sołectwo Rzędów;

- „wesołe korowody”

I - Bierdzany:

„ Bruksela - dopłaty unijne ”, II - Turawa-Marszałki:

„ Z postępem do Unii ”, III - Ligota Turawska:

„Nam nie trzeba kombajna, bo śląska kobieta bardzo wydajna

Wszystkie pozostałe sołectwa biorą

ce udział w przeglądzie otrzymały wy

różnienia;_________________________

D okoń czen ie na stron ie 3

szałek, Rzędowa oraz wszyscy przyby

li na uroczystość Gm innych D oży

nek 2004.

Korowód prowadziła orkiestra dęta zŁowkowic.

W przepełnionym namiocie ceremonię dożynkową rozpoczęto od wręczenia chle- ba. Starostowie - p. J. Dawid i P. Koj wrę

czyli chleb Wójtowi p. W. Kampie i Prze

wodniczącemu Rady Gminy p. A. Gallu

sowi.

(3)

W/R.ZE.ć>IE_Ń 2 0 0 A wmmmKKtKKKM ...ni....mir.. -min ii... F A L A

Z partnerstwem w tle

PLON NIESIEMY, PLON

D okoń czen ie ze stron y 2

Część artystyczną zapewniły PSP z Ligoty Turawskiej, gimnazjum z Tu

rawy, zespół „Rudniczanki”, orkiestra dęta z Łowkowic, kabarety G. Stasiaka i „Francika”, sam prowadzący p. Mar

cin Wilczek i zespoły muzyczne, które w sobotę i niedzielę przygrywały do tańca do bardzo późnych godzin noc

nych.

Jakie to były dożynki? Oceny doko

nają ci, którzy tu byli i razem z nami się bawili.

Dzisiaj chcę podziękowć wszystkim, którzy w każdy sposób pomogli w zor

ganizowaniu tej szczególnej uroczystoś

ci, a nade wszystko mieszkańcom Li

goty, bo na ich barkach ten trud spoczy

wał.

Gminne Dożynki 2004

To nie były zwykłe, tradycyjne do

żynki gminne. Znaczenie i rangę tego dwudniowego festynu 18 i 19 września, oprócz rewelacyjnej pogody, jaka dopi

sała, podnosiło wydarzenie, które zdomi

nowało program pierwszego dnia: zosta

ło podpisane partnerstwo gminy Turawy i Saalfelder Höhe.

W obecności Rady Gminy, sołtysów, wielu zaproszonych osób oraz mieszkań

ców Ligoty Turawskiej aktu podpisania dokonali wójtowie obu gmin, panowie:

Waldemar Kampa i Wolfgang Peter.

Kwiaty, okolicznościowe przemówienia i wymiana upominków zakończyły ofi

cjalną ceremonię. Następnie delegacja nie

miecka i zaproszeni goście odwiedzili nasząlzbę Regionalnąi wpisali się do księ

gi pamiątkowej.

Wspólny, uroczysty obiad jeszcze bar

dziej zbliżył wszystkich do siebie, goście wielokrotnie zapraszali nas do Saalfelder Höhe, gdzie wiosną 2005 r. odbędzie się podobna uroczystość.

Łyżką dziegciu w tej beczce miodu była nieobecność niektórych radnych (przede wszystkim z listy mniejszości niemieckiej), sołtysów i niewielka frekwencja mieszkań

ców gminy, a Ligoty szczególnie, którzy mimo wcześniejszego poinformowania nie dopisali.

I w tym momencie pojawia się nie

bezpieczne i nurtujące pytanie doty

czące sensu partnerstwa, tożsamości narodowej, a może tylko „czerwonego paszportu

Sołtys wsi Ligota Turawska Danuta Matysek

Dziękuję również sponsorom: w czasie dożynek miałam przyjemność wręczać im podziękowania.

(4)

f A L A — i ^ — \V B .Z Ł ^ IŁ Ń 2 0 0 4 Przemówienie Wójta Gminy Turawa, Waldemara Kampy wygłoszone na Dożynkach Gminnych

Szanowny Panie Burmistrzu Wolfgang Peter,

Szanowni Państwo, Przedstawiciele Rady Gminy Saalfelder - Höhe oraz Gminy Turawa;

Szanowni Przyjaciele i Goście zaproszeni!

Z serca witam na pięknej Ziemi Turaw- skiej w imieniu społeczności naszej gmi

ny nowych przyjaciół gminy Turawa - gminę Saalfelder Höhe.

Współpraca między przedstawicielami naszych gmin sięga już marca 1998 r., kie

dy to uczniowie Szkoły Podstawowej w Węgrach wraz z wychowankami Domu Dziecka w Skorogoszczy na zaproszenie dyrektora wioski dziecięcej Kinder - und

Jugenderholung Dittrichshütte - pana Lothara Reinwarth - pojechali na Zie

loną Szkołę.

Już 26.09.1998 r. podpisane zostało partnerstwo pomiędzy Szkołą Podstawo

w ą w Węgrach i Staatliche Regelschule Kleingeschwenda. Nasze dzieci wielo

krotnie wyjeżdżały do Dittrichshütte, a ich rówieśnicy ze szkoły Kleingeschwenda gościli w Węgrach i nad Jeziorami Turaw-

skimi, często uczestnicząc w dożyn

kach wiejskich. Również wychowan

kowie Domu Dziecka w Turawie byli w Dittrichshütte.

Każdego roku z Niemiec przyjeżdża do Turawy Święty Mikołaj z prezentami dla naszych dzieci. W Turyngii występowa

ły również Chór Mniejszości Niemieckiej z Węgier oraz zespoły z Osowca i Bier- dzan.

30.10.2001 r., będąc członkiem Zarzą

du Powiatu Opolskiego, cieszyłem się z podpisania partnerstwa pomiędzy Po

wiatem Opolskim a Powiatem Saalfeld -4

Rudolstadt. 1

Ciągle brakowało mi jednak partner

stwa naszych gmin. Partnerstwa nie tylko urzędów a idei opartej na współpracy i przyjaźni mieszkańców gmin - zainicjo

wanej oddolnie.

Mego przyjaciela, burmistrza Wolfgan

ga Petera poznałem w 1999 roku podczas uroczystości pasowania mnie na Ryce

rza Zamku Greifenstein, gdzie w ten spo

sób podziękowano mi za zaangażowa

nie w partnerstwo naszych szkół i po

wiatów.

Kolejny raz spotkaliśmy się podczas Dożynek Gminnych w Węgrach w paź

dzierniku 2001 r., gdyż jako Sołtys Wsi Węgry miałem zaszczyt zaprosić i goś

cić w swych skromnych progach Bur

mistrza Saalfelder Höhe, a m ieszkań^

cy wsi Węgry pozostałych członków d e "

legacji.

Wtedy to prosiłem Burmistrza Petera 0 podpisanie umowy partnerskiej z Gminą Turawa. Na reakcję nie trzeba było długo czekać, gdyż już 6.12.2001 r. Rada Gminy Saalfelder Höhe podjęła uchwałę o woli przystąpienia do partnerstwa z Gminą Turawa.

Jestem dumny i niezmiernie szczęśliwy, że w Zjednoczonej Europie w roku przy

stąpienia Polski do Unii Europejskiej było mi dane podpisać tę tak długo oczekiwaną umowę o partnerstwie, przyjaźni i współ

pracy gospodarczej.

Dla dobra mieszkańców naszych gmin będziemy chcieli pisać wspólne projekty 1 pozyskiwać środki Unii Europejskiej oraz wymieniać doświadczenia.

D okoń czen ie na stro n ie 5

(5)

WRZŁ6IŁŃ 2 0 0 4 FALA

Nowe partnerstwo Gminy Turawa

Tegoroczne dożynki gminne w Ligocie Turawskiej stały się okazją do podpisa

nia długo oczekiwanej umowy partner

skiej z zaprzyjaźnioną gminą Saalfelder Höhe.

Kontakty między mieszkańcami obu gmin zostały nawiązane już przed siedmiu laty, ale dopiero teraz mają one charakter oficjalny.

Obie strony wiążą z faktem zawarcia układu partnerskiego wielkie nadzieje.

Wspólnym celem jest rozszerzenie do

tychczasowej współpracy w najważniej

szych dziedzinach, dlatego też w skład niemieckiej delegacji weszli, prócz Bur

mistrza Wolfganga Petera, proboszcz

•

ew angelickiej parafii M ichael Wen- tlei, komendant straży pożarnej Sven Flurschütz, kierownik referatu budo

wnictwa Steffi Spillmann, kierownik referatu spraw obyw atelskich Gabi M ü ller, skarbnik A s tr id H oecke oraz przedstawiciele rady gminy Saalfel- der Höhe Reinhardt Müller i Gerald Wäsch.

W piątek, 17. września, gości przywi

tał w Turawie Wójt Waldemar Kampa.

Po uroczystej kolacji przedstawiciele obu gm in zasied li przy w spólnym stole, by omówić szczegóły przyszłej współpracy. Spotkanie stało się rów

nież okazją do wymiany drobnych upo

minków.

Nazajutrz zorganizowana została krót

ka wycieczka nad jeziora, w czasie której

^^ m ię d z y przedstawicielami obu gmin nawią-

^ w a ł a się rozmowa na temat turystyki. Za-

PRZEMÓWIENIE...

D okoń czen ie ze s tro n y 4

W ten sposób pogłębiamy dobrosą

siedzkie stosunki Polski i Niemiec, mówi

my tak Zjednoczonej Europie, tak przy

jaźni i współpracy. Mówimy nie nienawi

ści, mówimy nie terroryzmowi.

Na zakończenie chciałem serdecznie podziękować wszystkim, którzy przyczy

nili się do podpisania umowy partnerskiej, a w szczególności:

- radom obu gmin - za przyjęcie uchwał;

- mieszkańcom wsi Węgry - za wielokrot

ne goszczenie w swoich domach na

szych przyjaciół;

- memu koledze po fachu Wolfgangowi - za zaangażowanie w tę ideę;

gadnienia związane z tym tematem nie były obce gościom z Niemiec. Gmina Saalfelder Höhe położona jest w górzy

stym terenie Turyngii, a działania tamtej

szego samorządu koncentrują się od wie

lu lat na promocji i rozwoju infrastruktury turystycznej.

Następnie przedstawiciele obu gmin udali się do Ligoty Turawskiej, gdzie przy

witała ich gospodarz dożynek, pani soł

tys Danuta Matysek. Po wysłuchaniu hymnów Burmistrz Wolfgang Peter i Wójt

- dyrektorowi Dittrichshütte - panu Lo- tharowi Reinwarth

- byłemu dyrektorowi szkoły Kleinge

schwenda, panu Geisser, oraz byłej na

uczycielce języka niemieckiego w Wę

grach, pani Lemke - Prediger - za wie

loletnią współpracę i pomoc w dążeniu do celu, a celem tym było to dzisiejsze święto.

Dziękuję również gospodarzom dzisiej

szego święta za przygotowanie tej uro

czystości.

Wójt Gm iny Turawa W aldem ar Kampa

Waldemar Kampa przystąpili do uroczy

stego podpisania polskojęzycznej wersji umowy partnerskiej.

W swych przemówieniach jeszcze raz podkreślili oni szczególny wymiar partner

stwa, które przypieczętowane zostało w roku przystąpienia Polski do Unii Euro

pejskiej.

Kolejnym punktem programu były odwiedziny przedstawicieli obu stron w regionalnej izbie pamięci. W kontek

ście podpisania umowy partnerskiej wizyta ta miała szczególne znaczenie.

W ten sposób sym bolicznie oddano hołd pokoleniom przodków i zasygna

lizow ano chęć budow y w spólnej przyszłości w oparciu o ich doświadcze

nia.

Po uroczystym obiedzie członkowie delegacji wysłuchali występów w ramach gminnego przeglądu zespołów artystycz

nych, a następnie pojechali do Opola, gdzie zwiedzili między innymi Katedrę i Rynek.

W niedzielę goście z Niemiec wzię

li udział we mszy świętej dożynko

wej i przeszli z korowodem do namio

tu, w którym odbyły się dalsze uroczy

stości. Po oficjalnych wystąpieniach przyszła pora na występy orkiestr i zes

połów.

D okoń czen ie na 6

(6)

FA LA \VR.ZŁA>IŁŃ 2 0 0 4

Sponsorzy „Gminnych Dożynek 2004 w Ligocie Turowskiej:

ff

Urząd Gminy w Turawie, Budowlane Centrum Handlowe

„Lukas” p. T. Prządo Ligota Tur., Sklep Spoż. Przemysłowy

„U Krystyny” p. K. Nowak D. Mika Ligota Tur.,

Sklep Spoż. Przemysłowy p. A. Morcinek Ligota Tur.,

ZUL„Dąb” p. W. Korzec Ligota Tur., ZUL p. J. Zawada Ligota Tur., Stolarstwo p. R. Wióra Ligota Tur., Stolarstwo p. B. Katzy Ligota Tur., Koło DFK Ligota Tur.,

Klub „Disco” Ligota Tur.

p. U. H. Raczek,

- „Karczma Wiejska” p. B. R. Liebe, - p. Krystian Lipp, p. Henryk Staś,

p. Roman Woliny Ligota Tur., - „Zakład Kominiarski” w Dobrzeniu . Wlk. p. K. Woliny,

- „Rurbet” w Brzeziu k. Opola p.W.W. Bacajewscy,

- Magazyn „Rolnik” p. R. Morcinek Kadłub Tur.,

- Zakład Elektryczny p. R Kansy Kadłub Tur.,

- Kwiaciarnia „Krystyna” Kadłub Tur.

p. K. D. Rudzik,

- Stolarstwo p. F. Fenger Kadłub Tur., - „Puls” p. G. M. Staś Kadłub Tur.,

Wiadomość z ostatniej chwili:

Na XIII Międzynarodowym Konkur

sie Plastyki O brzędow ej w R udni

kach korona z Ligoty Turawskiej zajęła I miejsce.

Gratuluję wykonawczyniom!

Sołtys Danuta Matysek

NOWE PARTNERSTWO GMINY...

W tym czasie goście dożynkowi zapro

szeni zostali na poczęstunek, po którym członkowie delegacji z Saalfelder Hóhe pożegnali się z przedstawicielami gminy i odjechali do Turawy, gdzie Burmistrz Wolfgang Peter wraz z Wójtem Walde

marem Kampą uhonorowali zwycięzców Ogólnopolskiego Wyścigu o Memoriał Joachima Halupczoka.

W osobistych słowach Burmistrz Pe

ter zaprosił Wójta do złożenia rewizyty.

Przy tej okazji ma dojść do podpisania nie

mieckojęzycznej wersji umowy partner

skiej.

Rafał Smolka

- „Roi - Las” Szkółka... p. K. Owsianik Bierdzany,

- „Rośliny rabatowe” p.H. Kast Bierdzany, - „BOS” K. Jagusch Bierdzany, - „AKA” Sprzedaż Paliw Płynnych Sp.

Jawna Bierdzany,

- P.U.E.ZajuszZakrzówTurawski, - „Grze - Maz” p. W Grzesik E. Mazur

Turawa,

- GS Turawa p. J. Ebisch, - Apteka „Aronia” p. V Burzec

E. Strycharz,

- „Auto Kurc” p. H. Kurc Turawa, - „Ogrodnictwo” p. M. S. Kolasa Turawa, - „Promięs” s. c. p. Z. D. Patyna Turawa, - Z.P.U.H. „Golomb” p. B. R. Golomb 9

Szezedrzyk,

- Zakład Eksploatacji Kruszywa Natur, p. P. Grabowski Zawada,

- Centrum Ogrodnicze „Pracuś”

p. P. Halupczok Schodnia Stara, - „H&H s. c. Dudek” p. H. H. Dudek

Kotórz Mały,

- Pryw. Biuro Podróży „Venus”

p. K. Zubeil Ozimek,

- Kwiaciarnia - Automyjnia „Lotos”

p.E. Wilk Ozimek,

- „Bud - Mal” p. M. Sokolski Zawada, - „Browary laskie Kompania

Piwowarska” Opole,

- „Klonex” Opole p. J. Kaliński, - Bank Spółdzielczy Opole, - „Rethmann” Opole,

- Koło Łowieckie nr 5 „Odra” Opole, - Okr. Sp. Mleczarska „Prima” Opole, - Rejonowy Urząd Poczty Opole, - Firma Kosmetyczna „Avon” Opole, - Bank Spółdzielczy Łubniany, - Provimi Polska Holding Sp. z o.o.

Tworóg,

- „Ubojnia Zwierząt” p. T. Cieślak Podładzin,

- „Piekarnia - Ciastkarnia”

p. G. Kotarski Zębowice - Kadłub Wolny,

- Szkółka Drzew i Krzewów Ozdob

nych p. J. J. Smolin Ligota Dolna k. Kluczborka.

Wszystkim ww. sponsorom serdeczne podziękowanie składa

Sołtys D. Matysek i Komitet Organizacyjny

„Gm innych Dożynek 2004”

w Ligocie Turawskiej

(7)

W /B -ZŁćilŁŃ 2 0 0 4 F A L A

Przegląd zespołów artystycznych

18 września w godzinach popołudnio

wych goście z Saalfelder Höhe wzięli udział w przeglądzie zespołów artystycz

nych gminy.

Po raz pierwszy odbyło się to w innych warunkach - bowiem, aby umożliwić obej

rzenie dorobku zespołów większej rzeszy mieszkańców gminy - pierwszy dzień fe

stynu został zarezerwowany do tego wła

śnie celu.

Łącznie wystąpiło 8 zespołów i grup artystycznych, prezentujących różnoraki program artystyczny.

Przegląd otworzyła Orkiestra Dęta OSP w Węgrach pod dyrekcją p. Andrzeja Bojarskiego, a potem w kolejności:

•

Zespół „Blümchen” z PSP w Bierdza- nach, „Wengerner Echo” z Węgier, ze

spół wokalno - dziecięcy „Sonnen- kinder” przy DFK w Kotorzu Małym, ze

spół wokalno - młodzieżowy „Sternen- taler” przy DFK w Kotorzu Małym, zespół wokalno - instrumentalny Dia

ny, Dawida i Dom inika, rodzeństwa z Osowca, chór działający przy parafii św. Michała w Kotorzu Wielkim, zes

pół muzyczno - instrumentalny z PSP

w Ligocie Turawskiej. Inne zespoły zgło

szone do Przeglądu zaprezentowały się w sam dzień dożynek, czyli 19 wrześ

nia.

Wszystkie, doskonale przygotowane technicznie, wykazały wysoki poziom ar

tystyczny, za co ich kierownikom nale

żą się wielkie słowa uznania i podzię

kowania.

Nagrodą dla występujących były dy

plomy za udział w Gminnym Przeglądzie Amatorskich Zespołów Artystycznych.

Informacja o pracy Rady Gminy

w okresie czerwiec - wrzesień 2004 r.

W omawianym okresie odbyły się dwie sesje Rady Gminy.

Na sesję w dniu 4 czerwca zaproszony został Komendant Komisariatu Policji w Ozimku pan Tomasz Bilski, który przed

stawił informacje o stanie bezpieczeństwa na terenie gminy. Radni korzystając z obec

ności Komendanta Policji zaapelowali o skuteczniejszą kontrolę prędkości jazdy w terenie zabudowanym, mając na uwa

dze bezpieczeństwo mieszkańców gminy w sezonie letnim.

Radni przeanalizowali również stan przygotowania do sezonu letniego, zwra

cając szczególną uwagę na konieczność odkomarzania terenów nad jeziorami, opra

cowania wizji rozwoju jezior i na ład oraz porządek nad jeziorami.

Rada Gminy podjęła uchwałę w spra

wie studium uwarunkowań i kierunków

zagospodarowania przestrzennego gminy Turawa, oceniła stan dróg i ich oznako

wanie na terenie gminy jak również dzia

łalność jednostek OSP.

Natomiast na sesji w dniu 13.08. br.

omówiono stan przygotowań do nowego roku szkolnego i wykorzystanie środków finansowych za I półrocze w oświacie.

Wójt Gminy przedłożył Radzie Gminy informację o przebiegu wykonania budże

tu gminy za I półrocze 2004 r. i realizację planu inwestycji w bieżącym roku.

W omawianym okresie Rada Gminy podjęła wiele uchwał, istotnych dla miesz

kańców gminy, a mianowicie w sprawie:

- Planu Rozwoju Lokalnego Gminy Tu

rawa.

- Zawarcia umowy dla realizacji pro

jektu eurząd dla mieszkańców Opolsz

czyzny.

- Nieodpłatnego zbycia udziałów F WM sp. z o.o. w Osowcu na rzecz upraw

nionych pracowników.

- Przystąpienia do sporządzenia miej

scowego planu zagospodarowania przestrzennego dla Terenu Usług Pu

blicznych i komercyjnych wsi Zawada gminy Turawa.

- Wyrażenia zgody na oddanie w użyt

kowanie wieczyste gruntu wraz ze sprzedażą na własność lokali mieszkal

nych na rzecz najemców położonych w budynku Turawa ul. Opolska 45 w formie bezprzetargowej.

- W spółpracy partnerskiej z Gm iną Saalfelder Hóhe.

- Zgody na powołanie Młodzieżowej Rady Gminy Turawa.

- Zwiększenia i zmiany budżetu gminy.

K. Ptaszyńska

(8)

FA LA W/E-ZL^ILŃ 2 0 0 4

Wiersze Hrabiego Hubertusa von Garnier Turawa

Die große Frage

Priesterversprechen glücksei ’ger Gefilde, Sie sind so alt wie das menschliche Sein.

Um jeden Wunschtraumes Sinnengebilde Webt sich ureigner Glorienschein.

Walküren, Huris, jungfreuliche Scharen Schwebten mit heidischer Jugend zum Licht!

Schwertbraut des männlichen Sehnens sie waren, Das - unerfüllt noch - im Kampfe zerbricht.

Siegruhm und Ehren und Lohngut der Frommen.

Tausendjährigen Sagenkreis,

Christliches Hoffen, das a u f uns gekommen Wandelt się mählich zum Paradeis.

Kindertraum ohne Engelsglauben!

Maienacht war ’es ohne Duft.

Sterbender Bauer, wer wollte dir rauben Freispruch und Ölung? - Zu kreuzloser Gruft.

In Folge vieler Anfragen über das umzäumte Grab auf dem Friedhof in Gr. Kotorz mit der Inschrift auf dem Marmorkreuz „Eberhard von Garnier Präsident der Flofkammer” im Zu

sammenhang mit dem näher rücken

dem Fest der Allerheiligen, möchte ich folgendes mitteilen:

Eberhard, Carl, Conrad von Gar

nier geb. 03.04.1881 in Turawa als jüngster Sohn des vorletzten Grafen auf Turawa Carl von Garnier und dessen Ehefrau Hedwig geb. von Blumenthal aus Varzin in Pommern.

Gest. am 31.12.1939 in Berlin. Studier

te in Bonn. Nach dem Abschluss ging er zur Staatsverwaltung über.

Machte den Referendar und Asses

sor und w urde sehr bald, und verhältnismäßig jung zur Generalver

waltung des sehr großen Thiele - Winkler - sehen Vermögens berufen.

(Thiele - Winkler Familienwohnsitz war das Schloss in Moschen bei Krappitz.). In Folge der sehr intimen Beziehungen zu dem Kaiserlichen Haus wurde er die letzten 8 Jahre seines Lebens Präsident der Hof

kammer, wo er mit dem Sitz in Char

lottenburg die ganzen privaten Ka

iserlichen Besitze im Umfange von über 300 000 Morgen verwaltete.

Er war sehr beliebt. Ehre seinem Andenken. Da er schon Evangeli

schen Glauben war, wurde er unmit

telbar neben der im Jahre 1879 er

bauten Katholisch eingeweihten

Dokortczenie na stron ie 9

Fotogr.

Józef Matysek

Trägt man Verbrecher a u f dürftigen Schrägen.

Rings der Welt des Bekenners Symbol:

Allüberall siehst du aufwärts es ragen, Allüberall.

Zdjęcie Grobu von Gamierów na cmentarzu w Kotorzu W lk.- 2004.

(9)

V V E .Z L 5 IL Ń 2 0 0 4 — w F A L A

WIERSZE HRABIEGO...

Gruftkapelle neben seinen Eltern beerdigt.

In der Gruft ruhten seine Katholischen Vorfahren und Verwandten in Kupfernen verschloßenden Särgen.

Sein Grab schmückte eine Umfassung mit dem Marmorkreuz und der zitierten Inschrift. Im Herbst 1964 wurde die G rabkapelle zum w iederholten mal geschändet und die Leichname verstreut.

Deshalb sammelte der damalige Pfarrer

Zdjęcie Kaplicy Cmentarnej tzw. „Gruft-u”

von Gamierów, jesień 1970 r.

W związku z zapełnieniem podziemia starego kościoła w Kotorzu Wielkim, gdzie chowano kolejnych właścicieli dóbr turawskich Carl Graf von Garnier Turawa wybudował w 1879 r. nową kaplicę, w pod

ziemiach której chowano dalszych zmar

łych z tej rodziny. Do stycznia 1945 r. po

chowano tam 20 zmarłych, dorosłych i dzieci z tej rodziny. Członków rodziny von Garnier, którzy byli wyznania ewage-

Lodzik deren Überreste in einem Sarg und beerdigte sie auf dem Friedhof in Gr.

Kotorz.

Das Marmorkreuz mit der Inschrift da

gegen brachte Pfarrer Swolany dann im Jahre 1970 von der Gruft und stellte es für alle Verstorbenen der Gamierschen Fami

lie auf dieses Grab (siehe Foto). Friede sei Ihrer Asche!

Fotogr. Andrzej Podstolski lickiego zaczęto grzebać na zewnątrz ka

tolickiej kaplicy. Po wojnie kaplica jak rów

nież zwłoki zjej podziemi były często nisz

czone i bezczeszczone, dlatego w porozu

mieniu z rodziną von Gamierów w Niem

czech resztki zwłok przeniesiono do jed

nej mogiły na cmentarz w Kotorzu Wiel

kim, a Kaplicę w dniu 21.03.1977 r. o godz.

16.15 przy pomocy materiałów wybucho

wych i wojska wysadzono w powietrze.

♦ ♦ ♦

W związku ze zbliżającym się dniem Wszystkich Świętych i w odpowiedzi py

tającym opisuję historię grobu z naszego cmentarza z marmurowym krzyżem i napi

sem „ Eberhard von Garnier Präsident der Hojkammer ”,

Eberhard von Garnier urodził się 03.04.1881 r. w Turawie, jako syn Hrabie

go Carla von Garnier i Jadwigi z domu Blu- menthal. Zmarł w Berlinie 31.12.1939.

Po studiach w Bonn został asesorem, następnie przeszedł do pracy w zarządzie olbrzymiego koncernu Thiele - Winkler, których siedziba rodowa mieściła się w znanym zamku w Mosznie koło Krap

kowic.

W związku z bardzo zażyłymi stosun

kami z cesarską rodziną Hohenzollernów pełnił przez ostatnich 8 lat życia funkcję

„ Prezydenta kamery cesarskiej ” tj. zarzą

dzał olbrzymim, ok. 80 tys. ha, majątkiem byłej rodziny cesarskiej.

Jako, że był wyznania ewangelickiego został pochowany w Turawie obok in

nych protestanckich Garnierów na ze

wnątrz katolickiej kaplicy cmentarnej tzw.

Grufcie wybudowanym w 1879 r. Na jego obramowanym grobie ustawiono znany nam krzyż.

W podziemiach kaplicy chowano ka

tolickich członków tej rodziny. W 1945 roku spoczywało tam ok. 20 zmarłych Gar

nierów i kilku Gaschinów przeniesionych z przepełnionych podziemi obecnej kapli

cy pogrzebowej w Kotorzu Wielkim.

Jesienią 1964 roku „Gruft” został ko

lejny raz zdewastowany, a spoczywa

jące tam zwłoki zbeszczeszczono. Wte

dy proboszcz Kotorza Wielkiego ks. Lo- dzik pozbierał szczątki, umieścił w no

wej trumnie i przeniósł na cmentarz w Kotorzu Wielkim.

Następnie już w 1970 r. ks. proboszcz Józef Swolany przeniósł jeszcze stamtąd marmurowy krzyż z owym napisem i umie

ścił zastępczo dla wszystkich Gamierów na tym grobie (patrz zdjęcie).

Cześć ich pamięci i spokój ich prochom.

♦ ♦ ♦

Opracowano na podstawie napisanej przez ostatniego Grafa na Turawie Huber- tusa von Garnier historii jego rodu pt., A n Rena” oraz informacji udzielonych mi uprzejmie przez proboszcza w Kotorzu Wielkim ks. Józefa Swolanego i ksiąg me

trykalnych archiwum w Opolu.

Alfred Kupka

(10)

Kapliczki i krzyże Gminy Turawa

Kapliczka w Trzęsinie

Jedną z najstarszych kapliczek w pa

rafii Osowiec - Węgry, jest kapliczka znajdująca się w Trzęsinie. Kapliczka ta umiejscowiona jest w środku miejscowo

ści, obok młyna.

Wiele jest miejsc na terenie naszej Gmi

ny wartych upamiętnienia. Znajdują się tu liczne kapliczki i krzyże przydrożne.

Mijamy je często i nie uświadamiamy so

bie, że z tymi świętymi miejscami wiążąsię ciekawe opowieści i legendy.

Krzyże i kapliczki upamiętniająnajczę- .ściej jakieś tragiczne wydarzenia. Stawia

no je również, aby podziękować za otrzy

mane dary.

Mijająkolejne pokolenia a krzyże przy

drożne i kapliczki drewniane i kamienne wciąż stoją i będą stały. Ludzka pamięć jest zawodna i opowieści o powstaniu tych świętych miejsc mogą zaniknąć. Dla

Najprawdopodobniej wybudowana była w 1808 roku przez Matijasa Adam- ca, który przybył do Trzęsiny z Turcji.

W Trzęsinie osiadł na młynie i tam właśnie na uboczu jego gruntów przy

domowych stoi Kapliczka - dzwon

nica.

Murowane kapliczki - dzwonnice z ka- pliczkąw przyziemiu stanowiąnajcharak- terystyczniejszą grupę dla regionu opol

skiego. W centrum ich największego sku

pienia, wokół Opola, nie ma prawie wsi bez takiego obiektu, a w niektórych na

wet po dwie i trzy.

O dacie powstania kapliczki nie ma żad

nych wzmianek pisanych, ale wnioskować można ojej powstaniu z napisu na sygna

turce i najej mocowaniu.

Kapliczka - dzwonnica posadowiona jest na fundamencie o wymiarach 220 x 220 cm, u swojej podstawy ma wymiary 128 x 128 cm, a wysokość jej dochodzi do 6 metrów. Podzielona jest na 5 części, z czego każda oddzielona jest od siebie gzymsem o grubości 20 cm, im wyżej tym zmniejsza swoje wymiary u postawy o 2 cm.

M urowana je st z cegły na zapra

wie wapiennej, w całości otynkowana zaprawą wapienną i pomalowana na bia

ło farbą emulsyjną. Pierwsza część od dołu jest pełna. Nad pierwszym gzym

sem znajduje się część o wysokości 106 cm, w której znajduje się wnęka zakończona półkoliście. Boki wnęki dla upiększenia wykończone są jakby

tego też, żeby upamiętnić historię powsta

nia kapliczek i krzyży na terenie naszej Gminy zachęciłem uczniów Gimnazjum w Turawie do spisania o nich opowieści i legend.

Najciekawsze opracowania będę przed

stawiał na łamach kwartalnika „Fala”.

Je rzy Farys Historię powstania kapliczki w Trzęsi

nie opracował Michał Winiarski. Jego praca rozpoczyna cykl opowieści o ka

pliczkach i krzyżach przydrożnych na te

renie Gminy Turawa.

filarkami o wysokości 50 cm i średni

cy 10 cm.

We wnętrzu tej wnęki za przeszklo

nymi drzwiczkami, osadzonymi w drew

nianej ramie znajduje się wyrzeźbio

na z drewna i osadzona na czterech nóż

kach figurka św. Jana Nepomucena wy

sokości 73 cm.

Nad następnym gzymsem wznosi się trzecia już część o wys. 105 cm. W tej czę

ści znajdują się trzy płytkie wnęki; dwie z boków, puste w środku.

Natomiast wnęka od frontu o wysoko

ści 94 cm mieści obraz Matki Boskiej w otoczeniu aniołów, który podarował ok.

roku 1900 pan Johan Madera. I Nad trzecim gzymsem znajduje się dzwonnica o wysokości 120 cm. W dzwon

nicy znajdują się trzy owalne otwory, od czoła i dwóch boków o wysokości 117 cm i szerokości 41 cm.

W ew nątrz dzw onnicy z n a jd u ją się dwa koziołki drewniane, na któ

rych zamocowany jest na poprzecznej belce dzw on o w ysokości 26 cm i średnicy u podstawy 30 cm. N a po

przecznej belce drewnianej obok ku

tych m etalowych obejm w yryta jest data 1808.

Dzwon pomalowany jest srebrzankąi widnieje na nim napis:

„Fondatoris. Walentin. Skiba. Schlo- ser. Turawa. Anno. 1808. “

Nad dzw onnicą znajduje się dwu

spadowy dach o spadku 45° pokryty

C iąg dalszy na stron ie 11

(11)

W/E.ZE_.i>IQ.Ń 2 .0 0 A tmmmmmmmmmmmmmmmmmmmmmmmmmmmmmmmmmmm f A L A

Niezapomniane chwile

w Zlatych Horach

Dary - cegły na budowę wspólnego domu „Europa”.

Zespoły „Jaźwinki” z Bierdzan i „Osowiec” z Osowca na scenie - ołtarzu w czasie występu.

Zespoły: „Jaźw inki” z B ierdzan i „Osowiec” z Osowca zostały zaproszo

ne na uroczystości „Pojednania i prze

baczenia ” pomiędzy Niemcami, Polakami i Czechami.

W uroczystej procesji z udziałem biskupów z Czech, Niemiec, Polski, Austrii szła młodzież z darami.

Tymi darami były niezwykle pięk

nie opakowane cegły z cytatami, z któ

rych na ołtarzu zbudowano wspólny dom

„ Europa ”.

Po uroczystościach kościelnych zespo-

•

ły dały wspaniały koncert śpiewając w różnych językach. Była i „ Kalinka ” i „ Szła dzieweczka

Razem z zespołami śpiewała również widownia znajdująca się na dziedzińcu sanktuarium.

Zobaczył i opisał:

Ryszard Mohrhardt

KAPLICZKI I KRZYŻE....

Ciąg dalszy ze stron y 11

dachówką cementową. Z czoła znajduje się murowany szczyt, a od tyłu pod da

chem wypełnienie murowane z m ałą wnęką. Na samym szczycie znajduje się mały metalowy krzyż wykonany ze sko

bla od stodoły.

Kapliczka ta pełniła i pełni do dziś funkcję dzwonnicy; jak i odbywały się przy niej nabożeństwa majowe i niedziel

ne w czasie, gdy Trzęsina należała jesz

cze do parafii w Kotorzu Wielkim. Do dnia dzisiejszego funkcjonuje jeszcze określe

nie, że „ w św. Jana Nepomucena Trzęsi

na ma odpust

Przez dłuższy okres czasu nie było przy tej kapliczce żadnych nabożeństw, jednak w 1997 i 1998 roku odbyło się po jednym nabożeństwie majowym.

Mówią mieszkańcy, że „były to uro

czyste nieszpory”. Od pobliskich są

siadów przyniesiono krzesła, ustawio

no je w ogródku państwa Madera po przeciwnej stronie ulicy, przy której stoi kapliczka. Nabożeństwo rozpoczęło się pieśnią do patrona miejscowości św. Jana Nepomucena „ Święty Janie Ne- pomucki...

Kiedyś w kapliczce dzwoniono na Anioł Pański o godzinie 6.00,12.00,18.00, azimowąporąo 17.00.

Istniała kiedyś funkcja dzwonnika, któ

ry był opłacany przez gromadę Kotórz Wielki pod jednym warunkiem; nie można było dzwonić przed gradobiciem. Jak gło

si legenda, dzwonek ma takąmoc, że prze

pędza chmury, a to mogłoby przenieść skumulowane gradobicie na innąmiejsco- wość i tam doprowadzić do większych strat. Aby więc chmury bardziej się roz

proszyły nie wolno było dzwonić.

Ciąg dalszy na stron ie 18

(12)

<g> ... ::: = — F A L A W /R Z Ł ó lŁ Ń 2.00A

O naszych rołbsikach (niem. Raubschiitz) - kłusownikach i ich przeciwnikach Mn)

Opowieść V

0 trzech dębach

Lasy turawskie, a więc prywatne, na

leżące do hrabiów von Garnier cieszyły się opinią najbogatszych w zwierzynę łowną. Miała ona tutaj stworzone korzyst

ne warunki bytowania. Zakładano specjal

nie śródleśne łąki, a gęstość paśników była gdzie indziej nie spotykana.

Wszyscy panowie na Turawie by

li zapalonymi myśliwymi, a także hodow

cami.

Aby chronić uprawy rolne przed szkodą, lasy były na całym swym obwo

dzie odgrodzone od pól rolników wielko- oczkową, metalową, dwumetrowej wyso

kości siatką. Tam, gdzie graniczyły one z lasami królewskimi były co kilkaset metrów wykonane tzw. Einsprungi tj. coś w rodzaju progu skoczni narciarskiej szerokości ok. 5 m, wysokości do 1,5 m.

W tych miejscach zwierzyna leśna, jak np. jelenie mogła wskoczyć na teren la

sów hrabiowskich, ale już nie miała mo

żliwości powrotu.

Z racji obfitości zwierzyny łownej la

sy turawskie były często odwiedzane nie tylko w celach „ towarzyskich ” przez rołbsików z największych, sąsiednich wsi, przede wszystkim Jełowej i Anto

niowa.

Jak przekazała nam tradycja spotyka

li się przy trzech dębach zwanych jesz

cze w czasach mojego dzieciństwa: „die heiligen drei Eichen”, co w dosłow

nym tłumaczeniu oznacza: „owe święte trzy dęby”. Dęby te stoją przy szosie Tu

rawa - Rzędów, dwieście metrów na wschód od Rybaczówki. Pierwsze dwa po prawej stronie, trzeci (ogrodzony) po le

wej.

Stanowiły czołówkę dębowego gaju rozciągającego się dookoła dzisiejszej Rybaczówki na powierzchni kilkunastu hektarów. Dęby tam rosnące były olbrzy

mie. Wielkością dorównywały naszym trzem.

Do ich wycięcia przed budowąjeziora hrabia zamówił specjalne piły ręczne dłu

gości 3,5 m obsługiwane przez sześciu mężczyzn. Tereny te były podobno ba

jecznie piękne. Jeden z synów hrabiego - Detlef, na wieść o sprzedaży tych ziem pod budowę jeziora i wycięciu tego gaju podobno płakał jak dziecko, a miał wtedy 30 lat.

Wracając do naszych trzech dębów, musiały mieć tam miejsce tragiczne

zdarzenia i na pewno nie były to wypad

ki drogowe w dzisiejszym wydaniu.

Droga tam wtedy była podmokła i wy

łożo n a drew nianym i kłodam i a co za tym idzie, tempo podróżowania - żółwie.

Ciąg dalszy na stron ie 14

Zdjęcie dębu: Józef Matysek.

(13)

WE.ZŁ.SIŁN 2OOA mmmmm

O Waldbahnce - kolejce leśnej wqskotorowej - w dobrach

turawskich - cz. II

Szczątki mostu kolejki leśnej przez rzekę Mała Panew w Fasańcu. Zdjęcie z 1992 r.

dostarczone przez pana Mariana Matuszewskiego.

Następny etap rozbudowy kolejki leś

nej przypada na lata 1906-1913; wtym cza

sie wybudowano następne 12 km torów.

Przedłużono trasę na szlakówce aż do skrzyżowania dróg Bierdzany, Ligota, Kobylno i wykonano dwa odgałęzienia w prawo od głównych torów każde dłu

gości około 4 km. Pierwsze do składowi

ska drewna pod Rzędowem, drugie „ sze-

^ r o k ą drogą” (Breites Gestell) do szosy

^ ® R / ę d ó \ \ K a d łu b . I e r a / to r y m ia ły łą czn ą

^ ^ J łu g o ś ć 25 km.

Ostatni trzeci etap rozbudowy przypadł dopiero na lata 1929-1938. Wydłużono wtedy bieg torów szlakówkąaż do począt

ku Bierdzan i stąd 5 km w prawo w rejon Szumiradu. W tym czasie też został hrabia zmuszony ze względów bezpieczeństwa do zmiany trasy kolejki tj. zejście z torami z szosy Opolskiej na całej długości od Rosochy (dzisiejsza ul. Lipowa) do stacji kolejowej Kotórz Mały, oraz wykonać od ulicy Ogrodowej nowy ocinek do tartaku w Turawie.

Teraz trochę o tych względach bezpie

czeństwa: najpoważniejszy wypadek zda

rzył się w 1929 roku w Kotorzu Małym kiedy 9 letni chłopiec P. L. zwany Berenc

•

idąc do szkoły wskoczył na przedostatni Wagonik by się podwieść. Na wysokości szkoły zeskoczył tak nieszczęśliwie, że dostał się pod koła ostatniego wagonu, który uciął mu prawą nogę aż po pachwi

nę! W szoku podobno chłopiec nie żało

wał tak straty nogi, jak zniszczonych no

wych spodni!

Były jeszcze inne względy bezpieczeń

stwa, dla których usunięto tory z szosy Rosocha - Kotórz Mały - stacja kolejo

wa, przez wieś Turawę i Kotórz Mały.

Z Ligoty do Opola zaczął kursować auto

bus, Browary Opolskie zamiast wo

zów konnych wprowadziły duże cięża

rowe samochody do przewozu piwa.

Zdarzały się i inne przypadki kolizji z kolejką np. spłoszone konie i połama

ne kończyny. Ale to wypadek tego chłop

ca spowodował niezwłoczne przyspie

szenie prac w celu przeniesienia torów na trasę polami.

Rodzicom chłopca hrabia w ramach odszkodowania podarował dodatkowo domek mieszkalny (nie mieli własnego) w Kotorzu Wielkim. Gdy późnąjesienią w 1933 roku na tym miejscu zaczęto pracę przy budowie wału Jeziora Turawskiego rodzina z poszkodowanym chłopcem za pieniądze z odszkodowania za budynek zakupiła dom w Łubnianach i tam zamiesz

kali.

Pod nową trasę kolejki, tam gdzie nie prowadziła przez ziemie hrabiego, musia

no wykupić ziemię od ich właścicieli. Byli to przeważnie rolnicy z Turawy i Kotorza Małego. Kto sobie tego życzył dostawał zapłatę w gotówce lub pole w innym miej

scu np. gospodarz Bartek z Turawy do

stał w zamian łąkę, wtedy zraszaną na Rososze w rozwidleniu drogi Bierdzany - Rzędów. Do tego drewno na odbudowę spalonej od uderzenia piorunem w 1929 r.

stodoły.

Na tej łące stoi dziś przystanek PKS Marszałki i ogrodzony wybieg dla ko

ni. Prace przygotowawcze do budowy nowej trasy kolejki były bardzo praco

chłonne i żmudne. Musiano najpierw uzgodnić trasę - pierwsze prace pomia

rowe przy jej wytyczaniu prowadzone były już latem 1928 r. Musiano uzys

kać zgodę właścicieli gruntu na wykup ich ziemi lub zamianę. W Turawie było ich 12.

Celem ustrzeżenia przed zapomnieniem podaję ich nazwiska, w ówczesnej pisow

ni w kolejności ich pól po trasie kolejki od Turawy poczynając: Johann Halupczok, Alois Halupczok, Josef Bartek, Constan- tyn Kupka, Peter Kupka, Jakub Gola, Jo- sefa Geppert przedtem Kupka, Leo Kup

ka, Johan II Halupczok, Leonard Rogow

ski przedtem Kupka, Emma Kupka i Josef Matysek.

(14)

O NASZYCH ROŁBSIKACH...

Na dwu z owych dębów wisiały kaplicz

ki wotywne i dziś już nikt nie wie dlacze

go. A może jednak...? Jeszcze teraz palą się tam niekiedy znicze.

Niedawno jeden z tych dębów po prawej stronie rozleciał się ze starości, a kapliczka z niego wisi razem z in

ną na tym ogrodzonym, gdzie palą się znicze i przed którym (patrz: zdjęcie na str. 12) leży duża, wyciosana z kamienia ława. Jest absolutnie pewne, że leżała tam już w 1860 roku.

Zapewne hrabiowie turawscy i ich leśnicy wiedzieli o spotykaniu się tam ich odwiecznych przeciwników. Moż

liwe, że urządzali tam na nich zasadz

ki, a może i odwrotnie? I tak pewnie w mniej lub bardziej rycerskiej walce ginę

li jedni lub drudzy! Dokładnie nic nie wiadomo.

Do dziś jednak ludzie mówią, że w tej okolicy za sprawą zabitych tu ludzi stra

szy.

Jeździłem tą drogą z Turawy do Dy- lak w latach 1953 - 60 codziennie i o każ

dej porze dnia i nocy, do pracy, na za

bawy itp. i z powrotem do domu. Z wy

liczenia wynika, że przejeżdżałem tędy ok. 5000 razy!

Nieraz straszyły mnie tam dziki kon

sum ujące sm aczne żołędzie. Jeden jedyny raz spotkało mnie zjawisko, któ

rego do dzisiaj nie mogę sobie logicz

nie wytłumaczyć. Postaram się je jed

nak pokrótce i możliwie zrozumiale opisać.

f A L A

Był grudzień 1957 roku, jasna księ

życowa, mroźna noc, bez śniegu, oko

ło -8° do -10° C. Szosa wtedy jeszcze nie była wyasfaltowana, tylko pokryta szu

trem , ale po bokach biegły ścieżki tak równo wyjeżdżone, że jechało się szybciej i równiej niż po asfalcie. Jecha

łem jeszcze wtedy rowerem z Dylak do

■domu.

Za Rzędowem, już za zakrętem w lewo, wjechałem na odcinek szosy biegnącej teraz równolegle do wału jeziora, pro

sto aż do początku Turawy. Zbliżyłem się do miejsca, gdzie swój początek bierze droga leśna wzdłuż plaży do Dylak i Je

dlic; tam też zaczyna się wał.

Między ową drogą a początkiem wału, w miejscu, gdzie teraz jest ośrodek wypo

czynkowy WZGS wtedy nie było lasu tyl

ko wrzosowisko. Z szosy w tej luce był dobry widok na przeciwległy, południo

wy brzeg jeziora, oddalony w lini prostej ok. 3300 m.

Nagle w tej luce ujrzałem - tak to przy

najmniej odebrałem - że na taflę jeziora, po przeciwnej stronie, na wysokości ma

łego jeziorka, właśnie z tego południowe

go brzegu, wjeżdża pojazd jednośladowy z bardzo silnym światłem reflektora. Takie światła miały wtedy tylko popularne mo

torowery produkcji NRD marki Simson - Suhl, zwane potocznie „ mopikami. ”

Tak też pomyślałem, że jakiś niespełna rozumu, samobójca wjeżdża takim mopi- kiem na cienki wtedy jeszcze lód jeziora!

Kierował się na północny brzeg w kierun-

W/I2.ZŁĆ5IŁŃ 2OOA

ku na trzy dęby. Niebawem wał jeziora za

słonił mi widok, widziałem tylko, że ja

sność za wałem szybko się zbliża.

Jego prędkość była wprost niezwykła.

Zanim ja z moją szybkością ok. 20 km/h przebyłem 200 m - owe światło, wygląda

jące jak z reflektora simsonki przebyło 3300 m. Dotarło od strony nawodnej do wału, wspięło się na wał, zjechało po mojej stronie w rów odwadniający, za

raz było na wierzchu, przebyło kilku

nastometrowy, gęsto zarośnięty młody

mi drzewami pas między rowem i szosą i przejechało szosę ok. 3 m przede mną, tuż przed ogrodzonym dębem i wjechało w las po mojej prawej stronie równie gę

sto porośnięty młodymi drzewami, po czym zniknęło.

Odbyło się to wszystko w a b so lu tn e j^

ciszy i niezwykle szybko. „Mopet” n i e ^ uderzył w ani jedno z gęsto stojących drzew, tak po lewej, jak i po prawej stronie szosy, choć jechał cały czas prosto, nie czyniąc żadnego widocznego manewru omijania czegokolwiek! Nie było słychać silnika ani żadnego szumu.

Gdy to zjawisko przemknęło przede m ną który dalej jechałem na pełnej szyb

kości, „zdębiałem” - nie było przecież żad

nego pojazdu! Było samo światło - re

flektor - nie kula. Nie odczuwałem żadne

go strachu ani innych podobnych emo

cji, tylko wielkie zdziwienie.

Rozmawiając o tym później z wielo

ma osobami, nikt nie potrafił mi ani sobie

•

Taaaka

ryba!

Jezioro Turawskie to nie tylko akwen do uprawiania sportów wodnych, które odbywają się cały sezon, ale też raj dla wędkarzy. Odbywają się tutaj przecież ogólnopolskie zawody w wędkowaniu, bo wody jeziora zasobne sąw różne gatunki ryb.

Przekonać się o tym mógł Hubert Twardawski, który 1 sierpnia br. zło

wił wielką rybę. Pan Hubert chciał zło

wić sandacza, miał przygotowany zestaw

D ok oń czen ie na stro n ie 15

(15)

W/E.ZŁÓIŁŃ 2 0 0 4 mmmmmmmmmmmmmmmmmmmmmmmmammmmmmmm f A L A wmmmmmmmmmmmmmammmmmmmammmmmmm

Turawa w nowym opracowaniu

Rozmowa z p. Walterem Świercem, na temat jego pracy pt. „Jak z osady fol

warcznej powstała wieś Turawa”.

- Jest Pan autorem kilku wydań mo

nograficznych dotyczących historii Tu

rawy i okolic. Które to z kolei wydanie i w jakim nakładzie?

- Jest to trzecie moje wydanie trak

tujące o historii Turawy. Ukazało się w nakładzie 300 egzemplarzy, dlate

go że krąg zainteresowania tą tematy

ką dotyczy mieszkańców Turawy, Koto- rza Wielkiego, Małego, a także innych okolic.

-C o zainspirowało Pana do napisania tej książki?

- In sp ira cją dla m nie b yły dwa

^^k/niwody: zafascynowanie historią Tu-

^ r a w y oraz ciekaw e m a teria ły ź r ó  dłowe.

spiningowy ze sztuczną przynętą właśnie na sandacze. A tymczasem okazało się, że na haczyku jest coś wielkiego. Kiedy po 20 minutach holowania, ryba wynurzyła się z wody okazało się, że jest to sum, wiel

ki sum. Nie łatwo było wyciągnąć go na brzeg; panu Hubertowi pomagał szwagier Zygfryd Fikus.

Ryba miała 147 cm długości i waży

ła 19,6 kg. Raczej rzadko spotyka się ta

ką rybę.

Życzymy Panu Hubertowi dalszych takich owocnych połowów, a wszystkim wędkarzom złowienia dużych okazów, bo okazuje się, że w naszym jeziorze duża ryba jest.

Pochodzę z tych stron, urodziłem się w Jełowej i od moich młodych lat byłem świadkiem tego, co w Turawie się działo. Pamiętam budowę wału i p o  wstanie Jeziora Turowskiego.

Interesowała mnie bardzo historia rodziny von Garnier. Mój ojciec spotkał się z Hubertusem von Garnier i - ja k wie

le osób - miał o nim dobre zdanie.

O tej rodzinie oraz poprzednich wła

ścicielach zamku w Turawie istniały ob

szerne materiały źródłowe, ale zostały zniszczone po wojnie prawdopodobnie przez wojska rosyjskie.

Dużą pomocą w odtworzeniu histo

rii p a ła cu były p a m ię tn ik i H uber- tusa, które otrzymałem z Niemiec, na p odstaw ie których w iele ciekawych informacji zawarłem w swojej mono

grafii.

PS. Pragnę donieść szanownym czy

telnikom, że odnalazł się głaz pamiątko

wy z Samantu, gdzie 14-letni Hubertus von Garnier, późniejszy hrabia na Tura

wie, ustrzelił w 1888 r. swego pierwsze

go jelenia. Stoi on na podwórku szkol

nym w Kobylnie. Zachęcony tym, po

nawiam prośbę o dalsze wskazówki co do miejsc, gdzie znajdują się następne głazy pamiątkowe.

W dzisiejszej dobie Turawa odgry

wa dużą rolę jako gmina, gmina w du

żej mierze turystyczna. Dlatego uwa

żam, że popularyzacja wiedzy o Turawie jest potrzebna, bo to jest też promocja

Turawy.

- Do kogo Pan adresuje tę książkę i jak odbywa się jej dystrybucja?

- K ieruję j ą do wszystkich miesz

kańców miejscowości Turawa, Kotórz Wielki, Kotórz Mały, a także innych mieszkańców naszej gminy; do mło

dzieży, która po w in n a znać h isto  rię sw ojej m ałej ojczyzny, wsi. Na pew no zainteresują się nią w szyscy ci, którzy m ieszka li na tych te re  nach i w yjechali stąd, może to być przypom nieniem historii ich p rzo d  ków. Myślę, że biblioteki szkolne będą zainteresowane posiadaniem tej po- zycji.

Dystrybucja prowadzona jest w Punk

cie Informacji Turystycznej u p. J. Przy- szlaka, w Gminnej Bibliotece, Probo

stwie w Kotorzu Wielkim a także w sie

dzibie Towarzystwa Miłośników Zie

mi Turowskiej w Turawie przy ul Opol

skiej 14.

- Życzę, aby Pana książka cieszyła się dużym zainteresowanie i aby dzięki niej wszyscy mieszkańcy Turawy i oko

lic znali doskonale historię swej miej

scowości.

Dziękuję za rozmowę.

Teresa Żulewska 0 NASZYCH HOŁBSIKACH...

logicznie tego zjawiska wytłumaczyć i po

został ten nikły wątek zjawiska nie z tego świata...!

W następnym odcinku m. in. o Leśni

czym Kiigierze.

Opracowałem na podstawie przekazu ustnego: urodź, w 1878 r. Izydora Fiska- la z Dylak, Hugona Kensego z Rzędowa 1 przeżyć własnych.

Alfred Kupka

TAAKA RYBA

(16)

<§>■ TALA W /E .Z L6 ILŃ 2 O O A

Postępy w realizacji

Planu Rozwoju Lokalnego Gminy Turawa (2004-2008)

(p ro je k ty złożone do do fin an so w an ia z funduszy eu ro p e js k ic h )

Ochrona wód podziemnych oraz ujęć wody pitnej dla Miasta Opola i Gminy Turawa (Kotórz Mały, Zawada)

Przedmiotem inwestycji jest ochrona wód podziemnych oraz ujęć wody pitnej dla Miasta Opola i Gminy Turawa (Zawa

da, Kotórz Mały).

Projekt jest jednym z etapów przed

sięwzięcia mającego na celu uporząd

kowanie gospodarki wodno - ścieko

wej na terenie gminy Turawa.

Ścieki ze wsi Zawada, Kotórz Mały dopływać będą do istniejącej oczyszczal

ni „TURAWA”.

Produktami, tj. bezpośrednim material

nym efektem projektu, ma być ok. 37 km sieci kanalizacyjnej oraz 624 sztuk przyłą

czy/przy kanalików.

W niosek o dofinansow anie wraz z kompletem załączników został złożo

ny do Urzędu Marszałkowskiego Woje

wództwa Opolskiego w dniu 2 lipca 2004 roku.

Wartość przedsięwzięcia wynosi pra

wie 11 min zł (75% wartości kosztów kwa

lifikowanych pokrywa Europejski Fun

dusz Rozwoju Regionalnego, 25% budżet Gminy).

Wniosek przeszedł pozytywnie ocenę formalną oraz ocenę merytoryczną.

Obecnie czekamy na decyzję Zarządu Województwa Opolskiego odnośnie do

finansowania.

Konkurencja jest bardzo silna. Wraz z Gminą Turawa do konkursu wystarto

wały również między innymi takie zadania jak:

- B udow a zb io rn ik a retencyjnego

„Włodzienin” w Gminie Branice (war

tość ponad 20 min zł),

- B udow a kanalizacji sanitarnej w Gminie Kluczbork (wartość ponad 40 min zł).

Wnioski złożone przez gminy opiewają^^

na kwotę 126 min zł.

C ałkow ita kwota wnioskowanego d ofinansow ania w ynosi 92 m in zł, a pieniędzy na dofinansowanie proje

któw w latach 2004 - 2006 je s t ok.

38 min zł.

Zatem zapotrzebowanie jest prawie 3 razy większe od realnych możliwości do

finansowania.

C iąg dalszy na stron ie 17

Uratowane tabędzie

Historia z łabędziami zaczęła się od tego, kiedy rodzina tych ptaków - ro

dzice i siódemka potomstwa - chcia

ła przejść z miejsca wylęgu (Toulochu) do Jeziora Dużego. Idąc, wyszły na głów

ną drogę w Kotorzu Wielkim, gdzie ca

ły czas odbywa się ruch samochodo

wy. Obserwując całą sytuację i widząc, że sobie nie poradzą zorganizowaliśmy pomoc w przejściu łabędzi do Jeziora Dużego.

Kierowcy jadący ulica widząc, co się dzieje zwalniali, uważając na łabędzią ro

dzinę. I tak po przejściu 300 m dotarliśmy do wału, a po jego pokonaniu łabędzie szczęśliwie wylądowały na wodzie jezio

ra. Obejrzały się za siebie jakby w podzię

ce za ich ocalenie.

W ratowaniu łabędzi brał udział Jan Stańko i JózefKról, a całą akcję fotogra

fował Zygfryd Mazur.

Jan Stańko

(17)

W/R.ZŁ6IŁŃ 2 0 0 4 a FALA

POSTĘPY W REALIZACJI.

Przebudowa ul. Dobrodzieńskiej w Ligocie Turawskiej

Zadanie inwestycyjne obejmuje prze

budowę drogi gminnej klasy L (Dobro

dzieńskiej) o dł. 855 mb.

Obecnie ulica ta będąca jedną z głów

nych ulic w Ligocie Turawskiej posiada nawierzchnię wykonaną z tłucznia wa

piennego, który wymaga corocznej kon

serwacji.

Zakres prac obejmuje: wzmocnienie ist

niejącej nawierzchni jezdni, wykonanie mijanek i poboczy wraz z korektą istnieją

cego odwodnienia rowami otwartymi, przebudowę istniejących i budowę dodat

kowych przepustów na wjazdach gospo

darczych, przebudowę i zabezpieczenie

kolizyjnego uzbrojenia. Wartość zadania:

697 127,46 zł przy uwzględnieniu 22%

stawki VAT (75% wartości kosztów kwali

fikowanych pokrywa Europejski Fundusz Rozwoju Regionalnego, 10% budżet pań

stwa, 15% budżet Gminy).

W niosek o dofinansow anie wraz z kompletem załączników został złożony do Urzędu Marszałkowskiego Wojewódz

twa Opolskiego w dniu 2 lipca 2004 roku.

Wniosek przeszedł pozytywnie ocenę for

malną oraz ocenę merytoryczną.

Obecnie czekamy na decyzję Zarzą

du Województwa Opolskiego odnośnie dofinansowania. Ogólnie na działanie

pod nazwą „Obszary wiejskie” w wo

jewództwie opolskim złożonych zosta

ło przez gminy i powiaty 47 wniosków.

3 z nich zostały odrzucone podczas oce

ny formalnej, 3 w trakcie oceny meryto

rycznej.

Nasz wniosek dalej konkuruje z 40 wnio- skami. Całkowita wartość złożonych wniosków wynosi 87 min zł. Całkowita kwota wnioskowanego dofinansowania:

63 min zł, a pieniędzy na dofinansowanie w latach 2004 - 2006jest 49 min zł.

Zatem wartość złożonych wniosków i wnioskowanych pieniędzy znacznie prze

kracza możliwości dofinansowania.

Eurząd dla mieszkańca Opolszczyzny

Projekt „eurząd dla mieszkańca Opolsz

czyzny” polega na informatyzacji jed

nostek samorządu terytorialnego po

przez dofinansowanie zakupu kompu

terów, czytników podpisu elektroniczne

go, oprogramowania do e-obiegu doku

mentów, kiosku internetowego (info- matu).

Uratowana przez Jana Stańko i Józefa Króla rodzina łabędzi.

Celem projektu jest usprawnienie ob

sługi mieszkańców województwa opol

skiego przez urzędy gmin i starostwa po

wiatowe. Dzięki realizacji projektu miesz

kańcy będą mogli wiele ze spraw urzędo

wych załatwiać przez Internet, śledzić prze

bieg swojej sprawy w sieci.

Do tej pory do Projektu „eurząd dla mieszkańca Opolszczyzny” przystąpiło około 35 gmin i powiatów województwa opolskiego. Do projektu przystąpił tak

że Urząd Marszałkowski i najprawdopo

dobniej przystąpi Opolski Urząd Woje

wódzki.

Całkowita wartość projektu: około 16 min zł. Udział Gminy Turawa to ok.

121 tys. zł (budżet Gminy: ok. 30 tys. zł, Europejski Fundusz Rozwoju Regionalne

go: ok. 90 tys. zł).

W ramach tej kwoty Urząd zamierza zakupić: 15 komputerów wraz z oprogra

mowaniem, 2 czytniki do podpisu elektro

nicznego, oprogramowanie do e-obiegu dokumentów, kiosk internetowy, który udostępniony zostanie mieszkańcom w budynku Urzędu Gminy w Turawie.

Gmina Turawa przygotowała i dostar

czyła do koordynatora projektu wszyst

kie niezbędne dokumenty (koordynato

rem projektu z ramienia Urzędu Marszał

kowskiego jest Wojewódzki Ośrodek Do

skonalenia Informatycznego i Politech

nicznego w Opolu).

Wniosek zostanie złożony w paździer

niku 2004 roku. Realizację przewidziano na lata 2005 - 2006.

D okoń czen ie na stron ie 19

(18)

f A L A W R Z Ł ^ I Ł Ń 2 0 0 4

Wiejska Izba Regionalna

w Ligocie Turowskiej zaprasza...

Czynna od czterech miesięcy, z każ

dym m iesiącem pow iększa swoje zbiory.

Różne narzędzia pracy, od tych naj

prostszych i najdrobniejszych aż do du

żych, skomplikowanych - jak na owe czasy - maszyn rolniczych, pokazują drogę rozwoju myśli technicznej w śro

dowisku wiejskim. Są eksponaty się

gające początku XIX wieku, które uczą szacunku do tam tych czasów i po

koleń. W każdym z nich zamknięta jest jakaś cząstka historii rodziny i epoki, z któ

rej się wywodzą.

Przed kilkunastoma dniami udostępnio

no odwiedzającym naszą Izbę - część znajdującąsię na wolnym powietrzu: pod zadaszeniem są ustawione różne maszy

ny rolnicze związane z pracą człowieka w polu i zagrodzie.

Przybywa zwiedzających. Nie ma ty

godnia, żeby ktoś nas nie odwiedził.

Wśród wpisujących się do Księgi Pa

miątkowej sąm . in. Szwedzi, Austriacy i Niemcy.

Zwracam się z apelem do mieszkań

ców gminy Turawy - i nie tylko: je żeli gdzieś znajdują się jakieś drobne narzędzia, sprzęt itp. pozornie bezuży

teczny i zawadzający - przekażcie to do Izby Regionalnej. Tam będzie jego miejsce.

KAPLICZKI I KRZYŻE

Zawsze na Nowy Rok zbierane by

ły wolne datki na nowy powróz dla dzwon

nika. Dzwonnikiem takim była kiedyś pani Maria Morawiec, potem Johan Ma- dera, a po nim jego syn Paweł Made- ra, który pełni tę funkcję do dnia dzi

siejszego.

Izba czynna jest dwa razy w tygodniu:

w poniedziałki i środy w godz. 9.00-10.00, prowadzona jest społecznie, bez żadnych gratyfikacji finansowych. Jednak zaw

sze można ustalić dogodny dla siebie ter

min odwiedzin, kontaktując się pod nr.

telefonów: 42 13 062,0604 887 743.

Zapraszam.

Danuta Matysek sołtys wsi Ligota Turawska

Z funkcją tą związana jest pewna

•

historia: Pewnego dnia pan Johan Made- ra, który był z zawodu cieślą zawołał swojego syna Pawła i pow iada „sy

nu, ty umiesz wszystko zrobić, ale nie potrafisz jeszcze zrobić „ wiertelika ”,

D o k o ń czen ie na stro n ie 19

Turniej Przyjaźni

W ramach współpracy w dniu 31 maja odbył się Turniej Przyjaźni, w którym bra

ły udział przedszkolaki z Zawady wraz z zaprzyjaźnionymi koleżankami i kolega

mi z przedszkola w Turawie.

W ogrodzie przedszkolnym PP w Za

wadzie odbyła się „ mała olimpiada spor

towa ” na miarę możliwości i umiejętności rozwojowych dziecka wieku przedszkol

nego.

Dzieci miały okazję poprzez zabawy in

tegracyjne poznać się jeszcze bliżej, to

warzyszyła im radość z możliwości aktyw

nego uczestnictwa w zdobywaniu atrak

cyjnych nagród w czasie zawodów spor

towych.

W projekcie wzajemnej współpracy między przedszkolami uczestniczą nauczy

cielki Aleksandra Calicka oraz Teresa Ponitko, które już teraz w ramach rewan

żu zapraszająprzedszkolaków z Zawady na „Święto pieczonego ziemniaka".

W ychowawca grupy Starszaków

PP w Zawadzie Do rysowania kredą na chodniku chętnych było wiele. Efekty twórcze swoich po- Bernadeta Rogóż - Hadzicka ciech podziwiali rodzice.

(19)

POSTĘPY W REALIZACJI...

C iąg dalszy ze stron y 16

Budowa kanalizacji sanitarnej nad Jeziorami Turawskimi oraz w sołectwie Kotórz Wielki i przysiółku Marszałki

Projekt jest częścią szerszego przed

sięwzięcia mającego na celu ochronę wód Głównego Zbiornika Wód Podziem

nych Opole - Zawadzkie GZWP - 333.

W ramach projektu Gmina Turawa za

mierza wybudować łącznie ok. 36 km kanalizacji sanitarnej grawitacyjnej i ci

śnieniowej.

Instytucją koordynującą Projekt jest Międzygminny Związek Celowy „Trias Opolski” zrzeszający 26 gmin z wojewódz

twa opolskiego i śląskiego.

Obecnie wniosek wstępny (karta pro

jektu) o dofinansow anie został zło

żony do W ojew ódzkiego F undu

szu Ochrony Środowiska i Gospodar

ki Wodnej w Opolu i czeka na roz

p atrzenie przez K rajow y K om itet Sterujący przy M inisterstwie Środo

wiska.

Ze strony Gminy Turawa podejmowa

ne są obecnie prace projektowe.

Tom asz Golec

KAPLICZKI I KRZYŻE

chodź do warsztatu, muszą cię nau-

•

yć, bo gdybym tak umarł... Poszli ięc i pan Johan pokazał synowi jak się to robi.

Gdy byli gotowi, a był to już wieczór - p o ra d zw onienia na A nioł P ański, mówi znowu swemu synowi „synu, a te

raz p ó jd z ie s z ze mną i nauczę cię dzwonić, bo gdybym tak umarł... ”, po

szli więc i nauczył swego syna dzwonić.

Nie jest to wcale takie łatwe zadanie jak się wydaje.

Następnego ranka żona pana Johana znalazła swego męża martwego w łóżku.

W kapliczce tej dzwonione było i jest do dnia dzisiejszego skonanie dla miesz

kańców Trzęsiny.

Do momentu, w którym została wybu

dowana w Osowcu Kaplica Cmentarna, ciało zmarłego do dnia pogrzebu przeby

wało w domu, a kiedy kondukt żałobny ruszał z domu do kościoła dzwonnik dzwo

nił do tej chwili, aż ostatni z konduktu opuścił miejscowość; taką granicą były tory kolejowe łączące Opole z Kluczbor

kiem.

Michał Winiarski

0 WALDBAHNCE - KOLEJCE...

Dalej były pola Hrabiowskie i tam nie było problemów. N astępnie zie

mie rolników Kotorza Małego - było ich 11, oto oni: Vizent Baron, Anton Weber, Franz Ciurlok, dalej już za po

tokiem Karl Ciołek, Josef Czech, Paul Passon, Ignatz Mros, Johann Krawczyk, Wilhelm Świtalla, Peter Doitz, Franz Nowak.

Zaznaczyć tutaj należy, że pola przed potokiem przodkowie obecnych właści

cieli otrzymali w latach 1864 -1866 wła

śnie z majoratu turawskiego jako tzw.

Ablósungi tj. za zrzeczenie się praw do serwitutów leśnych, jakie mieli kmiecie Kotorza Małego od niepamiętnych cza

sów w lasach między Kotorzem i Ligotą Turawską.

Zdjęcie z 1992 r. (zamieszczone na stro

nie 13) dostarczone nam uprzejmie przez pana Mariana Matuszewskiego przed

stawia szczątki mostu kolejki leśnej przez rzekę Mała Panew w Fasańcu. Rura wi

doczna na zdjęciu służyła do tłoczenia wody zraszającej okoliczne łąki w latach 1934 do 1944. Poprzednio woda do tego celu płynęła kanałami od zapory na Ku- charach.

Wybudowanie jeziora odcięło wszel

kie dotychczasowe zasilania w wodę tartaku i młyna w Turawie i Trzęsinie i tu musiano przejść na napęd elektrycz

ny. Teraz wodę do zraszania łąk, ogrod

nictwa i do stawów parkowego i zam

kowego, dostarczały z Małej Panwi dwie duże elektryczne pompy zainsta

lowane w specjalnym budyneczku tuż przy rzece i pokazanym na zdjęciu moś

cie. Cdn.

Wspólne pamiątkowe zdjęcie „Puchatków” z Turawy i Zawady. Alfred Kupka