„Alleluja dziś śpiewajmy, Bogu cześć i chwalą dajmy, bo zmartchwstał nasz Zabawiciel, tego świata Odkupiciel,,
Wesołych, zdrowych i błogosławionych św iąt Wielkanocnych
wszystkim Wlieszkańcom Qminy Turawa
ż y c z y
Wójt ś/miny Waldemar Kampa
0 o życzeń dołącza się Redakcja Kwartalnika Jfala ”.
Ponadto w numerze:
Dar serca po raz p ią ty ... 2
Zima jak na A lasce...2
Podatki w 2 0 0 5 ... 3
Realizowane inw estycje...4
Pieniądze dla s o łe c tw ... 4
0 pracy św ietlic śro d o w isko w y ch ... 6
Zim owiska w naszej g m in ie ... 7
Akcja antynikotynow a ... 9
Jak m inął ro k ? ... 10
Nowinki Z akrzow skie 10 Z kroniki zespołów 10 S p o tka n ia ...11
Nasza kolęda...12
Złote G o d y ... 12
Kulig w sołectwie Turawa, czyli ale była zabawa ...13
0 naszych ro łb s ik a c h 14 Kącik fo to a m a to ra 17 Wiersze H ra b ie g o 18 0 Turawskiej Pile - T a rta k u ... 19
Obrady Gminnego
Zrzeszenia L Z S ... 20
__________________________________________________________ F A L A ______________________
Dar serca po raz piqty
MAE.ZŁC 2 0 0 5
Piąty raz została zorganizo
wana akcja „Serce dla dzie
ci ” przez Partnerstwo powia
tu opolskiego i powiatu Saal- feld - Rudolstad dla domów dziecka Opolszczyzny. Przy
gotowano 169 paczek, które zostały pięknie zapakowane przez różne firmy i osoby pry
watne z Turyngii. Każda pacz
ka została oznaczona nazwi
skiem i wiekiem dziecka.
Pracownicy Domu Dziecka w Turawie w pięknie udekoro
wanej sali przygotowali przy
jęcie wigilijne dla swoich wy
chow anków i zaproszonych gości. Wśród nich między in
nymi byli: proboszcz J ó z e f Sw olany, Wójt Gminy Walde
m a r K am pa, W icestaro sta K rzysztof Wysdak i dr Lothar Reinwach z Dittrichshütte.
Dokończenie na stronie 3 W ychow ankow ie Domu Dziecka w Turawie i zaproszeni goście.
Zima jak na Alasce
To zdjęcie nie zostało w y
konane ani na Alasce, ani na Syberii - to po prostu zima w Zakrzowie Turawskim. I jak tu dojechać do pracy?
Korowód z misiem
W ostatnią sobotę karnawału z muzyką i śpiewem odwiedzali mieszkańców Bierdzan strażacy z „misiowym” korowodem.
T ra d y c y jn e w o d z e n ie n ie dźwiedzia zakończyło się zabawą taneczną zorganizow aną w sali przy Szkole Podstawowej w Bier- dzanach przy dźwiękach muzycz
nych Młodzieżowej Grupy SBRT z Zawady.
M A E .Z Ł C 2 0 0 5 F A L A
Dar serca po raz piąty
Dokończenie ze strony 2
Wielkie podziękowania należą się firmie Edyty i Ryszarda Halupczoków z W ę
gier, którzy ju ż po raz czwarty bezpłatnie użyczyli swojego transportu do przewie
zienia paczek. A także Dyrektorowi Ośrod
ka M łodzieżowego w Dittrichshütte, któ
ry nie tylko rozdzielał jako św. Mikołaj
15.02.2005 r. minął termin składania de
klaracji na podatek od środków transpor
towych oraz wpłaty I raty tego podatku za 2005 r. Termin płatności drugiej raty to 15.09.2005 r.
Stawki podatku od środków transpor
towych na 2005r. nie uległy podwyższe
niu, obowiązująte z 2004 r.
Od 01.01.2005 r. wchodzi w życie zmia
na o czasowym wycofaniu pojazdu z ru
chu przez organ rejestrujący, tj. Starostwo Powiatowe w Opolu. Wycofaniu z ruchu m ogą podlegać sam ochody ciężarowe i przyczepy o dopuszczalnej masie całko
witej od 3,5 tony do powyżej 36 ton oraz ciągniki samochodowe, pojazdy specjal
ne, autobusy. Ustawodawca nie przewi
duje czasowego wycofania z ruchu dla naczep.
Okres tymczasowego wycofania z ru
chu wynosi 2 - 6 miesięcy z możliwoś
cią przedłużenia do 9 miesięcy w danym roku.
♦ ♦ ♦
Podatek rolny za rok podatkowy wy
nosi:
a) od 1 ha przeliczeniowego gruntów rów
nowartość pieniężną2,5 kwintali żyta, b) od 1 ha gruntów fizycznych równowar
tość pieniężną 5 kwintali żyta obliczo
ne według średniej ceny skupu żyta za pierwsze trzy kwartały roku poprzedza- jącego rok podatkowy.
Ś rednia cena skupu żyta za okres pierwszych trzech kwartałów 2004 roku za 1 kwintal wynosi 37,67 zł.
Stawka podatku rolnego za 1 ha przeli
czeniowy w roku 2005 wynosi 94,175 zł.
Stawka podatku rolnego za 1 ha fizycz
ny w roku 2005 wynosi 188,35 zł.
♦ ♦ ♦
Podatek leśny od 1 ha lasu, za rok po
datkowy wynosi równowartość pieniężną 0,220 m sześć, drewna, obliczoną według
paczki, ale jeszcze zaprosił do zielonej szkoły 8 wychowanków i 3 wychowaw
ców w okresie letnich ferii.
Od początku tą wspaniałą akcją zaj
muje się pani Joanna Lemka, która w tym roku otrzymała honorowy dyplom „Dar S erca " za całokształt pracy na rzecz dzieci.
W id z ia ł i o p is a ł:
R y s z a r d M o h r h a n d t
średniej ceny sprzedaży drewna uzyska
nej przez nadleśnictwa za pierwsze trzy kwartały roku poprzedzającego rok podat
kowy.
Średnia cena sprzedaży drew na za pierwsze trzy kwartały roku 2004 za 1 m sześć, wynosi 120,40 zł.
Podatek leśny za 1 ha fizyczny lasu w roku 2005 wynosi 26,488 zł.
Stawka podatku od gruntów pozosta
łych w roku 2005 od 1 mpow. wynosi 0,12 zł.
♦ ♦ ♦
Zgodnie z art. 21 ustawy z dnia 17 maja 1989 r. - Prawo geodezyjne i kartograficz
ne (Dz.U. z 2000r. nr 100, poz. 1086 ze zm.) podstaw ą wym iaru podatków są dane wynikające z ewidencji gruntów i budyn
ków prowadzonej przez Starostwo Powia
towe w Opolu. Informacje zawarte w tej ewidencji określająm.in. rodzaj gruntów.
Natomiast to, jakim podatkiem (rolnym, leśnym, czy od nieruchomości) należy opodatkować dany grunt określają prze
pisy ustaw:
- z dnia 15 listopada 1984 r. o podatku rolnym (Dz.U. z 1993 r. nr 94, poz.431 zezm.)
- z dnia 30 października 2002 r. o podat
ku leśnym (Dz.U. nr 200, poz. 1682 zezm.)
- z dnia 12 stycznia 1991 r. o podatkach i opłatach lokalnych (Dz.U nr 9, poz.
84 zezm.)
Osoby fizyczne są ustaw ow o obo
wiązane złożyć właściwemu organowi po
datkowemu informację o nieruchom o
ściach i obiektach budowlanych, grun
tach i lasach sporządzonąna formularzach wg ustalonego wzoru, w terminie 14 dni od dnia wystąpienia okoliczności uzasad
niających powstanie albo wygaśnięcie obowiązku podatkowego lub zaistnienia zdarzenia w zakresie podatku od nieru
chomości. Jeżeli w trakcie roku podatko-
Gminna reforma oświaty „za lasami”
Kulisy (cz i)
Kiedy 1 stycznia 1991 roku, na mocy uchwały Rady Gminy w Turawie z dnia 25 lipca 1990 roku, ówcześni samorządowcy przejmowali na „swój garnuszek” utrzy
manie placówek oświatowych, niewielu z nich tak do końca zdawało sobie sprawę z ogromu zadań i odpowiedzialności, ja kie były z tym związane.
Mimo, iż resort oświaty coraz otwar- ciej sygnalizował zbliżający się potężny niż demograficzny i kolejną reorganizację szkół, to chyba względny dostatek finan
sowy uśpił czujność części radnych, któ
rzy z przymrużeniem oka przyjmując pro
gnozy Ministerstwa podejmowali uchwa
ły o przebudowie, remontach lub moder
nizacji szkół „za lasami”. To były „złote czasy” gminnej oświaty.
Jakże miłe są wspomnienia dyrektorów szkół z początku lat dziewięćdziesiątych ubiegłego wieku, gdy jeszcze w grudniu mogli, ba, musieli, doposażyć szkoły np.
w sprzęt sportowy, elektroniczny lub inny, bo kończył się rok budżetowy, a w oświa
cie pozostawały pieniądze! Aż trudno dziś w to uw ierzyć....
Tę część gminy reprezentowali radni:
Bierdzany - Henryk Świętek, Piotr Świę- tek, Ligotę - Hildegarda Kudrysz i Paweł Kansy, Kadłub - Maria Kaleja i Ferdy
nand Kuboń oraz Z d k rzó w -Antoni Joń
czyk i K la u d iu sz K och an ek. N a ile wyczerpująco informowali swoich wy
borców o zbliżających się przemianach w szkolnictwie, na tyle oni przygotowy
wali szkoły do stawienia czoła reformie oświaty.
Póki co rozpoczęto modernizację bu
dynku szkolnego wKadłubie Turawskim.
(c.d.n.) P r z e w o d n ic z ą c a K o m is ji O ś w ia t y R a d y G m in y D a n u t a M a ty s e k
wego zaistniało zdarzenie mające wpływ na wysokość opodatkowania w tym roku, a w sz c z e g ó ln o śc i zm ian a sp o so b u wykorzystania przedmiotu opodatkowa
nia lub jego części, podatek ulega obni
żeniu lub podw yższeniu, poczynając od pierwszego dnia miesiąca następują
cego po miesiącu, w którym nastąpiło to zdarzenie.
R e g in a D łu g o s z
Podatki w 2005 r.
fALA mÊmmmmuÊÊmmmiÊÊÊÊmmimmiÊÊmmmmmmmmÊ^mmmmmm ^AE.ZE_C 2 0 0 5
Kwartalna informacja o postępach w realizacji Planu Rozwoju Lokalnego Gminy Turawa (2004 - 2008)
Realizowane inwestycje gminne
Nazwa zadania inwestycyjnego:
P r z e b u d o w a ulicy Do b ro d z ie ń s k ie j w Ligocie T ur aw sk ie j
W dniu 23 grudnia 2004 roku Wójt Gminy Turawa podpisał umowę na re
alizację tego zadania z W ojewodą Opol
skim. Wartość kosztorysowa inwestycji wynosi ok. 700 000 zł. Zgodnie z Umową 85% kosztów inwestycji zostanie zrefun
dowanych Gminie Turawa ze środków Eu
ropejskiego Funduszu Rozwoju Regional
nego (75%) oraz budżetu państwa (10%) w ram ach Z integrow anego Program u Operacyjnego Rozw oju Regionalnego (ZPORR).
Obecnie inwestycja jest na etapie prze
prow adzania procedury przetargow ej.
Ogłoszenie o przetargu zostało zamiesz
czone przez Urząd Gminy na stronie inter
netowej Urzędu Zamówień Publicznych.
W Urzędzie Gminy Turawa można pobie
rać Specyfikację Istotnych W arunków Zamówienia (SIWZ). Przetarg planowany jest na dzień 14 marca 2005 r.
Nazwa zadania:
e- u rzą d dla m ie szk a ń ca Opolszczyzny
Do projektu przystąpiło 57 sam o
rządów województwa opolskiego (gmi
ny, powiaty, województwo). Projekt pole
ga na zakupie komputerów, oprogramo
wania do elektronicznego obiegu (e-obie- gu) dokumentów, czytników podpisu elek
tronicznego, kiosku internetowego (info- matu - publicznego punktu dostępu do intemetu). Zakres rzeczowy Gminy Tu
rawa to: 15 komputerów, oprogram o
wanie do elektronicznego obiegu (e-obie-
gu) dokum entów , 2 czytniki podpisu elektronicznego, 1 kiosk internetow y (infomat).
Projekt został oceniony przez panel ekspertów najwyżej z czterech projektów złożonych w w ojewództwie opolskim . Czeka na oceny kolejnych komisji (Regio
nalnego Komitetu Sterującego, Zarząd Województwa). Obecnie projekt je st na etapie przygotowywania procedury prze
targowej.
Wartość projektu dla 57 samorządów wynosi ok. 15 min zł. Udział Gminy Tura
wa wynosi ok. 120 tysięcy zł, z czego ok.
75% zostanie zrefundowanych ze środ
ków Europejskiego Funduszu Rozwoju Regionalnego w ramach Zintegrowanego Programu Operacyjnego Rozwoju Regio
nalnego (ZPORR).
Dostawę sprzętu przew iduje się na początek 2006 roku (dużo zależeć będzie
Dokończenie na stronie 5
Pienicfdze z budżetu dla sołectw
Korzystanie przez poszczególne sołec
twa z budżetowych pieniędzy nie było do tej pory ujęte w żadne ramy. Jedne so
łectwa wykorzystywały tych pieniędzy więcej, natomiast dla innych brakowało.
Dlatego Wójt Gminy tworząc budżet na
2005 rok postanowił przyznać pienią
dze sołectwom nie według potrzeb, ale na podstawie przyjętych kryteriów tj. licz
by m ieszkańców , ilości użytków rol
nych, długości dróg i rowów m eliora
cyjnych.
Ten sposób naliczania pieniędzy dla sołectw został zaaprobowany przez Radę Gminy.
Wysokość przyznanych kw ot obrazu
je zamieszczona poniżej tabelka.
J a n S t o n o g a
Plan budżetu dla sołectw na 2 0 0 5 rok
Sołectwo
Liczba mieszkańców
Użytki rolne
ha
Melioracje A
Drogi ź
Utrzymanie czystości
ź
Utrzymanie zieleni
ź
Działalność kulturalna
ź
Razem ż
Bierdzany 1082 774,47 4.929 12322 800 1.000 700 19.751
Kadłub Turawski 627 439.95 2.831 7.078 800 1.000 700 12.409
Rzędów 318 210.95 1.400 3.500 800 1.000 700 7.400
Kotórz Mały 903 392.96 3.386 8.465 800 1.000 700 14.351
Ligota Turawska 767 700.48 3.929 9.822 800 1.000 700 16251
Osowiec 1418 232.55 4.215 10.537 800 1.000 700 17252
Węgry 947 608.81 4.116 10.290 800 1.000 700 16.906
Turawa 1089 555.01 4.316 10.790 800 1.000 700 17.606
Kotórz Wielki 379 159.90 1.407 3.518 800 1.000 700 7.425
Zakrzów T urawski 736 543.92 3.401 8.503 800 1.000 700 14.404
Zawada 1326 956.62 6.062 15.155 800 1.000 700 23.717
Razem 9.592 5575.62 39.992 99.980 8.800 11.000 7.700 167.472
V
Działania w kolejnych zadaniach
Dokończenie ze strony 4
od ewentualnych odwołań dotyczących przetargu).
Nazwa zadania inwestycyjnego:
W y k o n a n i e k a n a li z a c j i s a n i t a r n e j
w m i e j s c o w o ś c i Kotórz M a ł y , G m i n a Tu ra w a
Urząd Gminy przygotował i złożył wnio
sek o dofinansowanie ze środków Euro
pejskiego Funduszu Rozwoju Regional
nego (75 %) oraz budżetu państwa (10%) w ram ach Z integrow anego Program u O peracyjnego Rozw oju Regionalnego (ZPORR).
Termin złożenia wniosku upłynął 4 mar
ca 2005 roku. K osztorysow a w artość zadania wynosi 4 577 916,14 zł. Należy dodać, iż w tym działaniu (3.2) w ra
m ach Z PO R R na całe w ojew ództw o opolskie na lata 2004 - 2006 pozostało ok.
10 min zł.
Zainteresowanie gmin i pow iatów jest ogromne - złożono 69 wniosków z łączną kw otą wnioskow aną o dofinansowanie:
90 min zł, tzn. dziewięciokrotnie większą niż suma pieniędzy przeznaczona na dzia
łanie. Jednak kto nie próbuje, ten w ogóle nie ma szans.
Nazwa zadania inwestycyjnego:
B u d o w a drogi do t e r e n ó w inwe stycy jnych przy Oczyszczalni Ś c ie k ó w
w Kotorzu M a ł y m
U rząd Gminy przygotow ał i złożył w n io sek o d o fin an so w an ie ze śro d ków E u ro p e jsk ie g o F u n d u sz u R o z woju Regionalnego (75%) oraz budże
tu państwa (10%) w ramach Zintegro
w anego Programu Operacyjnego Roz
w oju Regionalnego (ZPORR). Termin z ło ż e n ia w n io sk u u p ły n ą ł 4 m arca 2005 roku.
Wartość zadania wynosi ok. 500 000 zł.
Sytuacja dotycząca dostępnych środ
ków dla całego województwa wygląda identycznie, jak w projekcie opisanym wyżej.
T o m a s z G o le c K ie r o w n ik R e f e r a t u U r z ą d G m in y T u r a w a
Ramowy plan zamówień publicznych w gminie Turawa, Turawa dn. 2005.02.08
Przetargi planowane
miesiąc 1P przetarg
styczeń 1 Plan zagospodarowania przestrzennego Węgry - Osowiec 2 Projekty włączeń dróg gminnych Rzędów
luty 3 Przetarg na opał 4 Obsługa urbanistyczna
5 Asfaltowanie drogi Ligota Turawska 6 Usługi komunalne
7 Zakup sprzętu Urząd Gminy 8 Remonty bieżące dróg - tłuczniowe 9 Obsługa geodezyjna
10 Kosztorysy na remonty dróg U Wycena nieruchomości
marzec 12 Projekt kanalizacji Marszałki - jezioro brzeg północny 13 Plan zagospodarowania przestrzennego obrzeży jezior 14 Projekt infrastruktury nad jeziorami
15 Budowa punktów świetlnych
16 Uzupełnienie sieci wodociągowej w gminie 17 Uzupełnienie sieci kanalizacyjnej
18 Asfaltowanie drogi Zakrzów Turawski, ul. Kolonia 19 Asfaltowanie drogi Węgry, ul. Pustkowska 20 Zakup przystanków
kwiecień 21 Asfaltowanie drogi Turawa, ul. Stawowa 22 Asfaltowanie drogi Kadłub Turawski, ul. Polna
23 Projekt kanalizacji Kotórz Wielki - jezioro brzeg południowy 24 Wyposażenie gminnego centrum reagowania
25 Kanalizacja Kotórz Mały 26 Dowóz dzieci do szkół
mąj 27 Remont ośrodka zdrowia Osowiec/dokumentacja 28 Asfaltowanie drogi Bierdzany, ul. Starowiejska 29 Asfaltowanie drogi Bierdzany, ul. Starowiejska II etap 30 Remont ul. Krótkiej
31 Budowa drogi do oczyszczalni Kotórz Mały czerwiec 0
lipiec 32 Asfaltowanie drogi Rzędów, ul. Zielona i zatoczki sierpień 33 Kanalizacja sanitarna - gimnazjum
wrzesień 0 październik 0
listopad 34 Odśnieżanie
grudzień 35 Wycena nieruchomości 36 Obsługa geodezyjna 37 Przetarg na opał 38 Usługi komunalne 39 Obsługa urbanistyczna Wszelkich szczegółowych informacji na tem at organizow anych przetargów udzielają: Piotr Lis - Inspektor ds. Zamó
wień Publicznych, Rafał Kuchta - Kie
rownik Referatu Budownictwa. Numery tek:
(77)4212109,3212012,fax.: (77)4212073.
P o d a n e te rm in y o rg a n iz o w a n ia poszczególnych przetargów s ą term i
nami planowanymi, które w zależności od okoliczności m ogą się nieznacznie zmienić.
O pracy świetlic środowiskowych
Głównym założeniem pracy świetlicy jest dostarczenie dzieciom i młodzieży wie
dzy o problematyce alkoholowej, przyczy
nach odurzania się i zachowaniach, które zapobiegająsięganiu po środki uzależnia
jące tj. profilaktyka, działania wspomaga
jące walkę z nałogami takimi jak: alkoho
lizm, nikotynizm, narkomania.
Głównym działaniem świetlicy będzie uświadamianie dzieciom i młodzieży, jak
izolować się od środowiska zakażonego różnymi nałogami.
Program świetlicy ma na celu prawidło
we zagospodarowanie wolnego czasu.
Zadaniem programu jest takie inspirowa
nie rozwoju dzieci i młodzieży opartego na wartościach ogólnoludzkich, by sama umiała dokonywać właściwych wyborów.
Program św ietlic środow iskow ych obejmuje:
Zajęcia sporto
we: spacery, za
bawy ruchowe, biegi, wycieczki rowerowe, siat
kó w k a, ping- pong.
Zajęcia wynika
jące z zaintere
sowań: działal-
Ligota Turawska. Turniej tenisa stołow ego.
ność plastyczna, słuchanie muzyki, ta
niec.
- Zajęcia dydaktyczne: pomoc w odrabia
niu zadań, komputer środkiem informa
cji i rozrywki, kształtowanie komunika
tywnej mowy dziecka.
- Formy oddziaływania: zajęcia integracyj
ne, sposób realizowania własnych pla
nów i dążeń, umiejętność współdziałania z kolegami, zachowanie się w trudnych sytuacjach, profilaktyka uzależnień, po
czucie własnej wartości, empatia.
Spodziewane efekty: współpraca w gru
pie, poznawanie cudzej wartości, zdoby
wanie wiedzy w zakresie komunikacji, ne
gatywnej wartości środków u zależn iają-1 cych.
P e ł n o m o c n i k W ó jt a d s . R o z w ią z y w a n ia P r o b le m ó w A l k o h o l o w y c h m g r B e a ta Ś w i t a l s k a
Ligota Turawska. Zajęcia artystyczne plastyczno - techniczne.
Świe tlice Śr odow iskow e na terenie gminy Turawa
♦ Świetlica Środowiskowa w Bierdzanach
Prowadząca: mgr Sabina Wiecha -czy n n a: pn., wt., śr. wgodz. 15.30 -18.30.
♦ Świetlica Środowiskowa w Kotorzu Wielkim
Prowadząca: mgr D orota M azur -c z y n n a : w t.,śr .,p t.w godz. 16.00-19.00.
♦ Świetlica Środowiskowa w Kotorzu Małym
Prowadząca: mgr Beata Świtalska | -czy n n a: pn.,w t.,śr. w godz. 16.00-19.00.
♦ Świetlica Środowiskowa w Ligocie Tu rawskiej
Prowadzący: m gr JózefZ ając -czy n n a: pn.,śr. w godz. 15.30-20.30.
♦ Świetlica Środowiskowa w Osowcu
Prowadzący: Roman Respondek - czynna: wt., śr., czw. w godz. 16.00 -19.00.
♦ Świetlica Środowiskowa w Turawie
Prowadząca: mgr Anna Kulasza -c z y n n a : pn., śr. w godz. 15.30-18.30.
Prowadzący: mgr Tomasz Piwowarczyk - czynna: wt. w godz. 15.30 -18.30.
♦ Świetlica Środowiskowa w Węgrach
Prowadząca: mgr Teresa Demska-Danielczok -czy n n a: śr., czw.,pt. w godz. 15.30-18.30.
♦ Świetlica Środowiskowa w Zakrzowie Turawskim Prowadząca: mgr Elżbieta Nawrocka -c z y n n a : p n.,w t.,śr. w godz. 15.30-18.30.
♦ Świetlica Środowiskowa w Zawadzie
Prowadząca: mgr Marzena Dymarczyk -czy n n a: p n .,w t.,śr. w godz. 16.00-19.00.
f^A(2.ZE.C 2(9(95 ■■■■■■■■■■■■■■■■■■■■■■■■■■■■■■■■■■■■■■■■■■■i ^ AL A
Zimowiska
w naszej gminie
Odbyły się w miejscowościach: Tura
wa, Zawada, Kotórz Wielki, Kotórz Mały, Osowiec, Węgry, Ligota Turawska, Za- krzów Turawski, Kadłub Turawski. Zosta
ły sfinansowane w ramach środków uzy
skanych z opłat za zezwolenia na sprze
daż alkoholu.
Ram owy program zajęć zim ow iska
„Biała Zima 2005” obejmował:
- Integrację i wytworzenie przyjemnej at
mosfery w grupach poprzez zabawę i śpiew - pracę tw órczą. Z abaw y z chustą „KLANZY”.
- Pogadanki na temat: „ dlaczego alko
hol to zly sposób na zabicie wolnego czasu?"
- Gry planszowe.
- Wyjazdy na kryte pływalnie do Tarnow
skich Gór i Dobrodzienia.
- Zabawy tropiące - podchody w lesie.
- Gry i zabawy na sali gimnastycznej.
- Przestrzenne formy z pa
pieru.
- Wyjazdy do kina.
- Zajęcia spor
towe na kor
tach ten iso wych.
- G ry d y d ak tyczne.
- Kompozycje przestrzenne z gliny.
Ligota Turawska. Śniegowe budowle.
Turniej mini ko
szykówki.
T u rn ie j te n is a stołowego.
Turniej piłki ha
lowej.
Turniej mini siat
kówki.
Bal przebierań
ców - konkurs na najładniejszy strój.
„Mini Playback Show”.
Ognisko - pieczenie kiełbasek.
Spotkanie z leśniczym - dokarmianie zwierząt.
Warsztaty komputerowe.
Zabawy językowe.
Zajęcia modelowania w masie sol
nej.
Przygotowywanie plakatów.
Oglądanie filmów z kaset video.
Spacer nad jezioro.
Rozwijanie umiejętności z zakresu ję zyka niemieckiego i angielskiego.
K o n k u rs na n a jc ie k a w sz ą rzeźb ę w śniegu.
Dokończenie na stronie 8
■■■■■■■■■■■■■■■i mmmmm M A E .Z Ł C 206>5
Dla młodzieży Gminy Turawa
Informacja
Młodzieżowa Rada Gminy Turawa na podstawie uchwały z dnia 24.02.2005 r. ws.
„Przyjm ow ania nowych członków do Młodzieżowej Rady Gminy Turawa w ka
dencji 2004 - 2006” postanowiła, że ze względu na ciągłe formowanie się działań i struktur Młodzieżowej Rady Gminy Tu
rawa w kadencji 2004 - 2006 ju ż podczas działania Młodzieżowej Rady Gminy bę
dzie możliwość wstępowania do Młodzie
żowej Rady Gminy Turawa na zasadach określonych w Statucie M łodzieżow ej Rady Gminy Turawa.
Wszystkich zainteresow anych d z ia -1 łalnością Młodzieżowej Rady Gminy za
praszam y do zgłoszenia się na sesję w dniu 1.04.2005 r. do Urzędu Gminy w Turawie.
Promocja zdrowia
ku. Szkolenie miało charakter warsztatów, w których zaproszone panie brały czyn
ny udział. Uczestniczki wzięły udział tak
że w testach „urody” o raz, jakąbędąm ia- ły figurę za 5 lat”.
Szkolenie cieszyło się dużym zaintere
sowaniem i aktywnościąuczestniczących kobiet. Ponadto panie przygotowały wy
stawkę rękodzieła ludowego oraz pokaz wypieków świątecznych.
M a r ia P r z y s z la k około 40 pań.
Szkolenie swoim zakresem obej
mowało profilaktykę niektórych chorób, ze szczególnym uwzględ
nieniem chorób dotykających ko
biet w różnym wieku.
Tematykę szkolenia to:
- wiek i kobieta (rady, porady dla kobiet w różnym wieku);
- słownik zdrowia, czyli: o chrapa
niu, atakach senności, aspiryna (prawdy i niepraw
dy), bezsenność, co sygnalizuje kaszel, k ręg o słu p w o p a
łach, m rowienie w palcach, 10 pytań o raka, o osteoporozę, żylaki oraz zdrowot
ne zabobony.
Panie zostały poin
formowane, jakie bada
nia powinny wykony
wać w określonym wie-
W dniu 11 marca w siedzibie Urzędu G m iny T uraw a odbyło się szkolenie w ramach promocji zdrowia „ Chcę być zdrowa ” dla kobiet z terenu Gminy Tura
wa i Dobrzeń Wielki.
Organizatorami tego szkolenia byli:
Opolski Ośrodek Doradztwa Rolniczego, Urząd Gminy Turawa oraz Urząd Gminy Dobrzeń Wielki.
Szkolenie prow adzone było przez mgr Hannę Wiśniewską, a udział wzięło
Zimowiska...
Dokończenie ze strony 7
- Kulig.
- Filmy na video - f a l e n i e tytoniu, afizjologia człowie- ka ’’-profilaktyka
- Pokazy tańca w wykona
niu szkolnych grup ta necznych.
- K onkursy plasty czn o - techniczne (wykorzystanie różnych technik): m oje miejsce w świecie, rola me
diów w moim życiu, zimo
wy pejzaż.
Koszty zimowiska wynio
sły około 17.000,00 zł.
W ynagrodzenie nauczy
cieli (27 osób) to 3.940,00 zł.
Zapisy nowych członków do M łodzie
żowej Rady będą się odbywać w pierw szej fazie do 15 czerwca 2005 r.
Zgłoszenia nowych członkó w : Swoją kandydaturę można zgłosić:
- Osobiście podczas dwóch najbliższych sesji Młodzieżowej Rady Gminy dnia 1.04.2005 r. (godz. 18.00) i 15.06.2005 r.
(godz. 19.00) w Urzędzie Cminy w Tu
rawie .
- Pocztąelektroniczną:
e-mail: sbrt.opole.zawada@interia.pl - Telefonicznie u przew odniczącego
Młodzieżowej Rady Gminy Turawa:
504251946
Zapraszamy wszystkich zainteresowa
nych!!!
Młodzieżowa Rada Gminy to także Twoja rada!!!
Chcesz mieć wpływ na to co dzieje się w gminie jeśli chodzi o sprawy dotyczące młodzieży? - dołącz do nas!!!
Inform acje na tem at M łodzieżow ej Rady Gminy można uzyskać w Urzędzie Gminy w Turawie oraz na stronie www.tu- rawa.pl
Zachęcamy do aktywności!!!
M R G T u r a w a
W zim ow isku w zięło udział około 550 dzieci.
P e ł n o m o c n i k W ó jt a d s . R o z w i ą z y w a n ia P r o b le m ó w A lk o h o lo w y c h m g r B e a ta Ś w it a ls k a
M A E .Z Ł C 2 0 0 5 f A L A
Pod takim hasłem prowadzona była w naszej szkole w Osowcu akcja antyni
kotynowa, która trwała od 2 do 18 listo
pada 2004 r. Uczestnikami jej byli ucznio
wie wszystkich klas.
Rozpoczęła się od nawiązania współ
pracy z Pełnomocnikiem do Spraw Roz
wiązywania Problemów Alkoholowych p. B. Świtalską oraz od przeprowadzenia przez wychowawców i pedagog szkolną zajęć dotyczących zjawiska nikotynizmu, jako jednego z uzależnień.
Z pom ocą uczniów klasy VI a przygo
to w a n e zostały gazetki edukacyjne o te
matyce antynikotynowej.
Aby stwierdzić w jakim stopniu zja
wisko nikotynizmu dotyczy uczniów na
szej szkoły, opracowałyśmy i przeprowa
dziłyśmy w klasach V - VI anonim ową ankietę.
W ramach akcji odbył się również kon
kurs plastyczny pt. „ Nie p a l przy mnie, proszą ”. Zwycięzcy otrzymali nagrody rze
czowe, które ufundował Urząd Gminy w Turawie. Akcję zakończył uroczysty apel, w którym uczestniczyła cała społeczność szkolna, sołtys Osowca p. H. Wiench, p. B. Świtalska i przedstawicielka rodziców p. W. Klich.
Uczniowie klas szóstych przedstawili bardzo realistyczną inscenizację pt. „Sąd nad papierosem ”, która wzbudziła auten- ' tyczne zainteresow anie. Jednom yślnie
uznano papierosa winnym.
Wiele emocji dostarczył quiz o szkodli
wości palenia, sprawdzający zapamięta
ne przez uczniów wiadomości oraz zagad
ki literackie i historyczne przygotowane
Przedszkolaki dziękują
Sołtys i Rada Sołecka wsi Turawa - M arszałki zaw sze pam iętają o swoich przedszkolakach.
D yrektor Przedszkola Publicznego w T uraw ie w raz dziećm i serdecznie dziękuje za pieniądze (200 zł) p rze
k azan e n a b ie ż ą c e p o trz e b y p rz e d szkola.
B r y g id a M a c h
dla nauczycieli.
W s z y s c y uczestnicy wy
kazali się znako
mitą wiedzą i na
grodzeni zostali grom kim i bra
wami.
C a ło ść z a k o ń c z y ła się p r e z e n t a c j ą haseł i transpa
rentów o tema
tyce antynikoty
nowej i przemar
szem barwnego korow odu u li
cam i w si oraz z n is z c z e n ie m sym bolicznego papierosa.
W s p a r c i a udzielili nam po
licjanci naszego komisariatu, któ
rzy nie tylko za
pewnili bezpie
czeństw o pod
czas przemarszu, ale sw ą obecno
ścią wzmocnili siłę przekazu na
szej akcji.
D zięki niej uczniowie zdo
byli wiadomości na temat bierne
go i czynnego palenia papiero
sów.
W sz y stk im n aszy m g o ściom i osobom, które udzieliły nam w sp arcia serdecznie dzię
kujemy.
T .M ic h ta i B. M a rk ie w ic z
Zdjęcia z ak
cji antynikoty
nowej przedsta
wiamy również na stronie 23.
Dom, szkoła wolne od dymu
nikotynowego
Jest tradycją w Ligocie T urawskiej, aby w styczniu kolejnego roku kalendarzowe
go na zebraniu wiejskim, bądź innym więk
szym spotkaniu mieszkańców wsi, pod
sumować rok miniony i równocześnie przedstawić zamiary Rady Sołeckiej wzglę
dem bieżącego.
Zatem jaki był ten 2004 rok?
Ze względu na zaplanowaną organiza
cję Gminnych Dożynek większość prac w sołectwie została przyporządkowana temu wydarzeniu, co nie znaczy, że nic innego się nie działo.
Udało się przygotować podłogę prze
nośną (7 pól o wymiarach 2 na 3 m) nie
zbędną przy imprezach organizowanych na wolnym powietrzu, przywieźć z Dobrze
nia płyty chodnikowe i ułożyć z nich ścieżkę rowerowądł. ok. 500 m. Zorgani
zować i otworzyć W iejską Izbę Regio
nalną, wraz ze stałąekspozycjązewnętrzną zabytkowego sprzętu rolniczego.
Z uroczystości środowiskowych naj
ważniejszą były Gminne Dożynki połą
czone z podpisaniem partnerstwa gminy Turawy z Saalfelder Hóhe, spotkanie seniorów, spotkanie dzieci z Mikołajem (75 paczek) oraz wigilia dla samotnych (55 osób).
NajlepsząpromocjąSołectwa był udział delegacji z koroną w dożynkach powiato
wych w Popielow ie, w ojew ódzkich - w Opolu - Bierkowicach, Międzynarodo
wym Konkursie w Rudnikach (I miejsce) i Konkursie „Najpiękniejsza Wieś Opol
ska”, w którym Wiejska Izba Regionalna w kat. „Najlepszy Projekt Odnowy Wsi”
otrzym ała wyróżnienie i nagrodę pie
niężną.
Poprawie nawierzchni poddano część ulic Dobrodzieńskiej i Dworskiej, a na łączniku ulic koło kościoła na połowie dłu
gości została przełożona kostka brukowa.
Odmulenie kolejnych rowów przydroż
nych i melioracyjnych poprawiło gospo
darkę w odną wsi.
Gościliśmy turystów m. in. z Austrii, Szwecji, Niemiec, w tym z drugiej par
tnerskiej gminy Wetter oraz zorganizo
wane delegacje z woj. śląskiego i dol
nośląskiego.
N a fe sty n ie d o ży n k o w y m s o łe c two zarobiło 7074,96 zł, z czego 2500 zł
Dokończenie na stronie 13
Zespół „Osowiec”
w czasie występów w Czarnowąsach.
Nowinki Zakrzowskie
20 stycznia se
niorzy spotkali się w budynku szkol
nym w Zakrzowie Turawskim na im-
<e>
Jak minqł rok?
f A L A mmmmmmmmmmmmmmmmmmmmmmmmmmmmmmmm M A R . Z Ł C 2 0 0 3
Z kroniki zespołów
Jak co roku zespół „Osowiec” i zespół niejszych gości, czyli sponsorów z dara-
„Trio Galus” odwiedziło Dom Opieki Spo- mi by li też goście z piosenkami i kolędami, łecznej w Czarnowąsach. Oprócz najważ- którzy swoim śpiewem i humorem umilili
czas wychowankom i w y ch o w a w c z y -
| niom w domu dziew
cząt w C zarnow ą
sach.
Z esp ó ł ludow y
„Jaźwinki” z Bier- dzan w dniach 21
W idow nia w Domu Opieki Społecznej w Czarnowąsach
i 23 stycznia dał dwa przepiękne koncer
ty z okazji Dnia Bab
ci i Dziadka. Oprócz piosenek i tańców zespół zaprezento
w ał k ilk a skeczy, k tó re s e rd e c z n ie u b a w iły lic z n ie przybyłych gości.
P o c z ę s t u n e k również przygoto
wały członkinie ze
społu „Jaźwinki”.
R y s z a r d M o h r h a r d t
prezie zorganizowa
nej p rz e z p rz e d sz k o la k i. M am y upiekły pyszne cia
sta, ra d a so łeck a c ia s t d o ło ż y ła , a maluchy z Zakrzo- wa i Ligoty przygo
towały interesujący program artystyczny.
Za przygotowanie uroczystego spo
tkania serdeczne słowa podziękowania należą się paniom z przedszkola: Beacie Barszcz i Dorocie Joszko.
♦ ♦ ♦
P ro jek t z Z ak rzo w a T u raw sk ieg o pt. „ Ratujmy to, co najcenniejsze ” został nagrodzony w konkursie Kultura Bliska
Dokończenie na stronie 11
M A E . Z Ł C 2 0 0 5 m m f A L A
■<3>
Nowinki Zakrzowskie
Dokończenie ze strony 10
zorganizowanym przez Fundację Wspo
magania Wsi, Fundację im. Batorego oraz Bank BISE.
Na konkurs wpłynęły 423 wnioski z ca
łego kraju, z czego 35 wniosków nagrodzo
no dotacjami od 3 tys. do 10 tys. zł. Za- krzów otrzyma kwotę 10 tys. zł na renowa
cję drewnianego kościółka oraz odtworze
nie starych grobowców. Ponieważ warun
kiem otrzymania górnej kwoty dotacji było włączenie do projektu działalności eduka
cyjnej, pracom renowacyjnym będą towa
rzyszyły również'imprezy kulturalne takie jak konkurs plastyczny dla dzieci, konkurs fotograficzny dla młodzieży gimnazjalnej
•
oraz rajd rowerowy szlakiem zabytków naszej gminy zakończony ogniskiem.
N a uroczystości wręczenia laureatom dyplomów w dniu 19 stycznia w Warsza
wie obecny był sołtys, Jerzy Zubeil oraz Laureaci konkursu „K ultura Bliska”
Spotkania
„ Wodzenie niedźwiedzia ”, od lat or
ganizowane przez sportowców z LZS w Ligocie Turawskiej odbyło się w sobotę, 22 stycznia. Barwny korowód otwierał le
śniczy (K. Panicz) prowadzący okazałe
go niedźwiedzia (A. Czapla) w towarzy
stwie policjanta (A. Karczewski), straża
ka (R. Liebe), kominiarza (A. Rataj), leka
rza (A. Staś) i pielęgniarza (S. Lipp) oraz cyganek (M Gordzielik i S. Sopa).
Serdeczne przyjęcie w domach i hoj
ność gospodarzy pozwoli społecznikom - sportowcom na kolejny etap moderniza
cji swojego obiektu a w podzięce za go
ścinę zapraszają wszystkich na wyłącznie zwycięskie mecze!
S o łty s D . M a ty s e k
kierownik Referatu Turystyki i Kultury w Urzędzie Gminy, Tomasz Golec. ■
Za pomoc w opracowaniu wniosku sołtys dziękuje Księdzu Proboszczowi Jerzem u O bstowi oraz panu Pawiowi Grzesikowi za dokonanie pomiaru kościo
ła, panu Walterowi Świercowi za możli
wość skorzystania z jego wydawnictw i panu Tomaszowi Golcowi za pośrednic
two w przekazywaniu do Fundacji uzu
pełnień do wniosku.
♦ ♦ ♦
Bieżący rok zapowiada się w Zakrzo
wie bardzo pracowicie. Wiosną będzie as
faltowana ul. Kolo
n ią a następnie cze
ka nas rekultywacja dzikiego wysypiska śm ieci, w y m ian a przystanku w środ
ku wsi oraz częścio
wy remont budyn
ku poszkolnego.
D o p ra c p rzy wymianie przystan
ku b ę d ą m u sieli włączyć się miesz
kańcy wsi.
M . Z u b e il
W ostatni czwar
tek te g o ro czn eg o karnawału, tzw. „ tłu
sty c z w a r te k " na uroczystości „Se- niorentreffen ”, zor
ganizowanej przez Radę Sołecką i Koło TSKN, razem z Wój
tem Gminy, Walde
m a rem K a m p ą i
Przewodniczącym Rady Gminy Turawa, Arturem Gallusem spotkało się 106 naj
starszych mieszkańców Ligoty.
Przy tradycyjnym pączku i kabarecie M. Wilczka miło spędzony czas pozostał
w pamięci jego uczestników i na fotogra
fiach w kronice wsi. Serdecznie dziękuję wszystkim, którzy pomogli przygotować to spotkanie.
S o łty s D . M a ty s e k
F A L A ■ H H M M M M H M i M A E .Z L C 2 00 5
Nasza kolęda
Zgodnie z wieloletniątrądycjąw ostat
n ią niedzielę stycznia w Klubie „Zgo
da” odbyła się kolęda dla m ieszkań
ców Turawy oraz Marszałek. Jednak po raz pierwszy została ona zorganizowana wspól
nie przez sołtysa Janusza Buczka z Radą Sołecką oraz mniejszość niemiecką.
Uczestnicy kolędy mieli możliwość de
gustacji wspaniałych wypieków przygo
towanych przez panie z ww. m iejsco
w ości, a także w ieprzow ego m ięsiw a sponsorow anego przez Radę Sołecką oraz dw ie osoby pragnące zachow ać anonimowość.
Przybyli również zaproszeni goście - proboszcz naszej parafii ksiądz JózefSwo- lany, Wójt Gminy Turawa, Waldemar Kampa, Sekretarz Gminy, Stanisława Brzozowska.
Całość spotkania uświetnili swoimi wy
stępami członkowie chóru parafialnego przy kościele pod wezwaniem Świętego Micha
ła w Kotorzu Wielkim oraz chóry mniejszo
ści niemieckiej z Ko- torza Małego prowa
dzone przez Gerdę Golla.
Dzieci przygoto
wane przez siostrę zakonn^Anuncjatę wystąpiły z bardzo ładnym p rz e d sta w ieniem „ D ziew czynka z zapałka
mi ”. Na akordeonie przygryw ał J ó z e f Palt.
Do Klubu „Zgo
da” przybyło wie
lu m ieszkańców , śpiewano kolędy po polsku i po niemiec
ku. Tradycja kolędo
wania będzie nadal kontynuowana.
Iw o n a S ły c h a ń
Czy nowa dodatkowa przyczyna zabru
dzenia wody w Turawskim Jeziorze?
Gęś
zboiowa
— łac. - Ans er- fabalis
Po praw ie 60 latach istnienia tego sztucznego akwenu wodnego o dużej, bo 22 km kw. powierzchni lustra wody, upa
trzyły go sobie te ptaki, jako bezpieczne miejsce nocowania w sezonie jesienno - zimowym. Nie dosięgnie ich tu najwięk
szy wróg - lis. Jest ich tu z roku na rok więcej. Znane są mieszkańcom miejsco
wości na zachód od naszego Jeziora. Prze- latujądwa razy dziennie nad ich głowami.
Rankiem na zachód na zaodrzańskie plan
tacje kukurydzy, później oziminy tamtej
szych rozległych pól, gdzie z daleka mogą zauważyć każde zbliżające się niebezpie
czeństwo. Wieczorem w racająna nocleg na rozległą w odną taflę. Z powodu dużej liczebności - szacuje się je na 3 000 osob
ników - stały się plagą i szkodnikiem dla tamtejszych rolników. Z uwagi na maso
wość ich pojawienia się, nie do lekcewa
żenia jest ich przyczynienie się do zanie
czyszczenia wody Jeziora odchodami!
Złote Gody
W grudniu 2004 ro k u w U rzęd zie Stanu Cywilnego w Turawie, po pięć
d z ie się c iu latach w spólnego życia, spotkały się z w ła
dzami gminy i kie
rownikiem urzędu
stanu cywilnego cztery pary małżeńskie.
Jubilaci mieli okazję poznać się i na chwilę oderwać od codziennych trosk.
Tradycją takich spotkań jest uhonoro
wanie par małżeńskich pamiątkowymi me
dalami za długoletnie pożycie małżeńskie od Prezydenta Rzeczpospolitej Polskiej oraz kwiatami i upominkami.
Otrzymali je następujący Jubilaci:
Adelajda i A lojzy Fronia z Turawy, Elżbieta i Alfred Świtała z Zawady, Emi-
lia i Paweł Egeman z Zakrzowa Turaw- skiego, Erich i Hildegard Leschik z Za
krzowa Turawskiego.
Aktu dekoracji dokonali Wójt Gminy - Waldemar Kampa i Zastępca W ójta S ła
womir Kubicki. Szanowni Jubilaci zgod
nie stwierdzili, że pięćdziesiąt lat wspól
nego pożycia wypełnione było zarówno troskami jak i radością.
♦ ♦ ♦
Proszę o zgłaszanie w Urzędzie Stanu Cywilnego w Turawie pokój nr 15 lub te
lefonicznie 4212 109 o rocznicy 50-lecia pożycia małżeńskiego w roku 2005, celem wystąpienia do Prezydenta Rzeczpospo
litej Polskiej o przyznanie medali.
Krystyna Moch Noce jesienno-zimowe są długie i w związ
ku z tym ilość oddawania ich do wody jest proporcjonalnie duża.
Dokończenie na stronie 13
Kulig w sołectwie ale była zabawa!
Turawa, czyli
W środku ferii zimowych w sobotnie popołudnie spotkaliśmy się w centrum Turawy na zaproszenie sołtysa Janusza Buczka. Na miejsce zbiórki przybyły bar
dzo licznie wszystkie chętne dzieci z Tura- wy, Marszałek oraz Rzędowa, a także wielu dorosłych. Dużo osób przyniosło sanki.
N a uczestników czekał wóz wypoży
czony z koła myśliwskiego tzw. podwoda, którym pojechaliśmy w głąb lasu. N a miej
scu zastaliśmy ju ż wcześniej rozpalone
•
ognisko, starannie wystrugane patyki do smażenia kiełbasy, termosy z gorącą herbatą i kawą, pyszny bigos oraz dwa kolo
rowe bałwany.
Zaczęła się zabawa! Mężczyźni bardzo dokładnie przymocowali sanki do trakto
ra i kulig ruszył. Chętnych było tak wielu, że odbyło się kilka kursów.
Wśród uczestników przejażdżki byli również dorośli, którzy bawili się równie wspaniale jak dzieci.
W międzyczasie można było poćwi
czyć strz e la n ie z wiatrówki do celu, a także celność rzu
tów śnieżkami do naszego sołtysa.
B aw iliśm y się do zmierzchu. Og
n isk o ro ztaczało ciepło, a jedzenia było w bród. Na za
kończenie sołtys rozdał wszystkim dzie
ciom po tabliczce czekolady.
Szkoda było wracać, ale nawet naj
wspanialsze zabawy m uszą się niestety skończyć.
Będziemy długo pamiętać czas spędzo
ny w lesie.
Dziękujemy organizatorom - sołty
sow i, radzie sołeckiej oraz p o zo sta
łym osobom, które poświęciły swój wol
ny czas i przyczyniły się do sprawnego i bezpiecznego zorganizow ania całej zabawy.
Liczymy, że kulig stanie się tradycją naszego sołectwa, a na pewno będzie nie
cierpliwie oczekiwanym wydarzeniem przez nasze dzieci.
Jeszcze raz dziękujemy!
Iw o n a S ły c h a ń n a u c z y c i e l k a
Gęś zbożowa
Dokończenie ze strony 12
Skąd wzięła się raptem ta gęś u nas?
Zamieszkuje i gniazduje w tundrze i pół
nocnej strefie tajgi. Dotychczas zimowała na nadm orskich nizinach Holandii i Nie- kmiec. N ie wiadomo dlaczego część z nich upodobała sobie raptem naszą okolicę.
P raw dopodobnie z uw agi na ostatnie łagodne zimy, bliską obfitość żeru i bez
pieczne legowisko na dużym jeziorze. Nie bez znaczenia może być ich zwalczanie na dotychczasowych zimowiskach na holen
derskich intensywnie eksploatowanych rolniczo polderach. Jaka będzie ich szko
dliwość dla naszego rolnictwa i czystości wody jeziora pokaże przyszłość. W każ
dym razie powinny odpowiednie służ
by temu zjawisku bliżej i wnikliwie się przyjrzeć.
I n f o r m a c j i udzielił mi Pan Je
rzy S ta s ia k ze Szczedrzyka. Po
mocniczo skorzy
stałem z przewod
nika ornitologicz
nego „ Ptaki Euro
p y " Larsa Jonsso- na.
A K u
Jak minął rok
Dokończenie ze strony 10
w równych kw otach przeznaczono dla OSP, LZS, szkoły i na dodatkowe wywo
zy śmieci z cmentarza parafialnego.
Nie wymieniając wielu drobniejszych osiągnięć, to wszystko nie byłoby możli
we do wykonania bez ogromnego zaan
gażowania wielu mieszkańców wsi, DFK, LZS, OSP czy szkoły. Składając wszyst
kim podziękow a
nie ży czę sobie, aby za p a łu , siły i wsparcia wspól
n y ch in ic ja ty w s ta rc z y ło nam i w tym roku.
S o łty s D a n u t a M a ty s e k
f A L A mmmm M AE.ZC.C 2 0 0 5
0 naszych rołbsikach (niem. Raubschütz) - ktusownikach i ich przeciwnikach
Op o wi eś ć IX - ostatnia
Opowiadania o rołbsikach i ich prze
ciwnikach zacząłem na drodze patykowej, w okolicach Prawołsową jako centrum tu- rawskich lasów. Drogę patykow ą zwano też dawniej krętą ścieżką przez Niemców zaś C ritotscheska (czyt. K ritoczeska) mimo, że pewnie nie znali znaczenia tej nazwy. Tutaj też chcę tę serię zakończyć.
Z racj i położenia - bliskości łąk, wody i wiełu gęstwin leśnych, miało tu swoje ostoje najwięcej grubej zwierzyny i kapi
talnych jeleni. To niedaleko stąd, na po
łudniowym skraju Samantu, 14-letni Hu
bertus von Garnier upolował swego pierw
szego jelenia. Miejsce to upamiętnione zostało głazem. Właśnie tutaj Hubertus, już jako hrabia, upolował wspaniałego je
lenia, którego poroże na aukcji w Heidel
bergu uzyskało w ysoką ocenę i tutaj usta
wiono głaz z pam iątkową inskrypcją. Te
ren ten był zastrzeżony dla polowań hra
biów i ich szlachetnie urodzonych gości.
Niedaleko stąd, 300 metrów w stronę Bierdzan, po lewej stronie szlakówki, na małym wzniesieniu, stała tzw. obora albo lauba, oficjalnie zwana pawilonem. Była to drewnianą sześciokątną zadaszona bu
dowla, o przekątnej ok. 8 m, obita do wy
sokości 1,5 m heblowanymi deskami. Do
okoła stały estetycznie wykonane ławy i stoły. Naprzeciwko, po drugiej stronie drogi znajdow ała się studnia z dobrą wodą.
To tutaj, przy udziale strojnych dam z towarzystwa, w asyście leśników, służby i naganiaczy z psami, uroczyście zaczy
nały i kończyły się tzw. wysokie polowa
nia hrabiów i ich gości na grubego zwie
rza.
Jak dominującym myśliwym był hrabia Hubertus dowiadujemy się z jego wspo
mnień spisanych po wojnie, ju ż na wy
gnaniu w Niemczech. Jak sam pisze, zaj
mował na 70 procent polowań niskich, śrutowych pierwsze miejsce w skali kra
jowej. N a wszystkich innych polowaniach plasował się zawsze w pierwszej trójce naj
lepszych strzelców.
W rekordowym, 1911 roku upolował 5600 sztuk zwierzyny łownej. Jednego dnia upolował śrutem 242 kuropatwy, innym razem 240 zajęcy. W jednym sezonie my
śliwskim upolował 2068 zajęcy. Często
Z braku innego zdjęcia - pokazujem y H ubertusa von G arnier na tle w łasnego pałacu.
U jego stóp leży jeleń dwunastak upolow any przez innego m yśliw ego, o czym świadczy brak złomu jedliny w jego kapeluszu - przystrojon ym w pióra cietrzewia.
Hrabia w ystępuje tutaj jako pan I właściciel wszelkiej zwierzyny łownej na swoim terenie.
Zdjęcie dostarczył uprzejm ie pan Jerzy Jaszko z Marszałek.
udawało mu się ustrzelić w ciągu jedno
dniowego polowania 300 sztuk zwierzy
ny. Średnio w roku ok. 3000 sztuk zwie
rzyny padało pod jego strzałami.
W sumie za życia upolował śrutem:
1 wydrę, 26 000 bażantów, 9000 kuropatw, 300 kaczek, 23 000 zajęcy, 9 000 królików, 200 cietrzewi, 35 głuszców, 200 słonek i mnóstwo ptactwa wodnego jak np. be
kasy itp.
Z broni kulowej upolow ał: 1 łosia (w Szwecji), 600 jeleni, w tym 292 byki, z tego 1 dwudziestaka, tj. posiadającego 20 końców poroża, 3 osiemnastaki, 3 szes- nastaki, 30 czternastokońcowych. Ca
ła reszta to dwunastaki i inne - słabsze.
175 danieli, 70 dzików, w tym 8 kapital
nych odyńców! 70 kozic górskich (w Al
pach), 1197 kozłów samy, mnóstwo lisów, kilka głuszców i ponad 150 cietrzewi. Uff!!!
- iście podejrzanie rekordowe ilości.
Wyniki wprost niewiarygodne, a jed nak m ająbyćpraw dziw e-dzisiaj na pew
no nieosiągalne. Jako ciekawostkę poda
ję, że jednego dnia po drodze z Bierdzan do T urawy upolował 3 j elenie - 2 walczą
ce ze sobą stare byki na rykowisku, a trze
ciego zaraz nieopodal.
Jak pisze hrabia liczby te są na pewno prawdziwe, a nawet zaniżone. Gdyby nie wojna osiągnąłby zapewne liczbę 100 000
sztuk zwierzyny upolowanej za swego życia. Ubolewa, że mimo usilnych starań nie udało mu się upolować żadnego nie
dźwiedzią wilka ani rysia.
Któregoś roku, ju ż krótko przed ostat
nią w o jn ą w czasie mi jelenia, od kilku dni i nocy lał deszcz. W końcu hrabia nie wytrzymał i kazał zawieźć się swoim sa^
mochodem (sportowym BMW cabrio) n^|
krętą ścieżkę. Z samochodu chciał czato
wać i obserwować rykowisko, aby na
stępnie upolować sobie dobrego jelenia.
Miał lokaja o nazwisku Baway. Był to mężczyzna niepospolicie silny. On też był kierow cą pojazdu w czasie tej eskapady.
Przy krzyżu na Prawołsowie skręcili w prawo i wjechali w drogę patykową.
Pomimo rozmiękłego podłoża śmiało po
suwali się do przodu. Dojechali do m iej
sca, gdzie z uwagi na głębokie koleiny, samochód ugrzązł i stanął.
Hrabia zmartwił się i pytał kierowcę, co teraz zrobią. Ten zamiast odpowiedzi wy
siadł z au tą złapał za przedni zderzak, pod
niósł przód samochodu razem z siedzą
cym w nim hrabią ważącym ok. 90 kg, i obrócił o 180 stopni. Potem wsiadł z po
wrotem i powiedział, że teraz mogąjechać do domu, co też podobno uczynili. Takim to osiłkiem był lokaj hrabiego, Baway.
Dokończenie na stronie 16
M A R Z E L C 2 . 0 0 3 WÊtÊÊÊÊÊÊÊÊÊÊÊÊKÊÊÊÊÊÊÊÊÊÊÊÊÊÊÊÊÊÊÊÊÊÊÊÊÊÊÊÊÊÊÊlÊÊÊÊÊÊÊÊÊÊÊÊÊÊÊIÊÊKÊÊÊÊÊKÊÊÊÊÊÊÊm f ^ A L A
\ !*■' ->* V ,,? /jSSgl*-
M apa z 1883 r. do Opowieści IX o rołbsikach.
«§>■
F A L A wmmmmm M A & Z Ł C 20 0 3O naszych rołbsikach.
Dokończenie ze strony 14
Mieszkał on z żoną i dw ójką dzieci na drugim piętrze budynku, stojącym tuż przy północnej stronie pałacu. Po wojnie przez długie lata mieściło się tam biuro PGR, świetlica dla pracowników i miesz
kania służbowe kierownictwa. Ów Baway został w 1944 roku - był w stopniu feldfe
bla - z wyroku sądu wojskowego, roz
strzelany. Różnie ludzie mówili, za jakie przewinienie i pozostało to w sferze do
mysłów - od udziału w zamachu na Hitle
ra, po zwykłe przestępstwo kryminalne.
N a zakończenie wypada mi jeszcze wymienić znanych ze źródeł pisanych i tradycji ustnej przeciwników naszych Rołbsików . N iektórych znam y naw et z imienia i nazwiska.
W pierwszej kolejności wymieniam
„Oberforstrów”, zwanych u nas po pro
stu „ołbrami” jak to jest do dziś.
Oto oni: przez cały XIX wiek dynastia trzech Nerlichów, ostatni o imieniu Carl.
Następnie Robert Stiller, jego sekretarz Schübner, dalej Alexander Voigt i Herz - Kleptow. Ostatnim ołbrem u hrabiego był jego najstarszy syn i spadkobierca, też Hubertus, zwany po prostu Bobem. Miał sekretarza i zastępcę Franza Jońca z M ar
szałek, którego zdjęcie z upolowanym przez siebie jeleniem tutaj pokazujemy.
Dalej „Fejsztrowie” tj. leśnicy, od naj
dawniejszych począwszy. W 1866 r. wy
stępuje Nikolaus Schneider z Ligoty Tu- rawskiej. W 1867 r. Carl Glätzer senior w Turawie i jego syn, także Carl, w Trzęsi- nie. Następnie w 1907 roku źródła podają:
Hugon Brühlmayer w Rzędowie, Max Hin
ke i Georg Frantzky w Bierdzanach, En- gelman w Kadłubie, Emil Kügler w Tura
wie i Carl Wurst w Ligocie Turawskiej.
Ostatnimi znanymi, przed 1945 rokiem, fejsztrami byli w następujących rewirach kolejno: w Turaw ie K ügler i Zajonc, w Marszałkach Buchwald, Henschel i Fritz Wehner. W Rzędowie Spät, Bresler i Hah
ne. W Kadłubie Engelman, Höhne i Dawi- dei. W Poliwodzie Kaczmarczyk, Parusel i Janek. W Ligocie Turawskiej - leśni
czówka II - Barcik i Schirdewahn. Ligota I (folwark) - Parusel senior, następnie brat hrabiego Carl von Garnier, a od 1936 r.
Klose. W Bierdzanach - Koby lnie Barcik, a po wybudowaniu leśniczówki Ligota II - Barcik poszedł tam, a w jego miejsce przyszedł Pawlas; Bierdzany wieś - Max Hinke i Georg Frantzky. I w Trzęsinie: Carl Glätzer syn, Georg W urst i Stelmach.
Wszyscy oni opuścili te strony na krótko
Franz Joniec - zastępca ostatniego otbra H ubertusa von G arnier (Boba) - z upolow anym przez siebie jeleniem, 0 czym świadczy złom jedliny zatknięty w kapeluszu.
Zdjęcie dostarczył nam pan Jerzy Joszko z Marszałek.
przed wejściem Armii Czerwonej. W in
nym razie, jako mundurowych, czekałaby ich tu pewna śmierć.
Nazwisk Rołbsików publikować nie będę, gdyż działali poza prawem. Jeszcze tylko korci mnie podanie nazwiska najsłyn
niejszego Rołbsika naszych okolic, o któ
rym mówi się do dziś, tym bardziej, że żył 150 lat temu. Był nim Barcik z Trzęsiny.
Druga wojna światowa, przejście fron
tu w Turawie w 1945 roku i koniec wojny przyniósł w turawskich lasach radykalny 1 całkowity upadek profesji tutejszych Rołbsików. Większość mężczyzn zginęła na wojnie lub poszła w niewolę. Pozosta
ły kobiety, dzieci i starcy.
To na nich szukali odwetu żołnierze ro
syjscy za bezmiar cierpienia i krzywd wy
rządzonych im i ich bliskim przez hitlerow
skiego najeźdźcę. Znalezienie jakiejkol
wiek broni palnej było karane natychmia
stow ą śm iercią domowników. Zwano to po prostu „ kulą w łeb Dlatego też po
zbyto się jej raz na zawsze.
Powyższe przyczyny spowodowały całkowity zanik i nieodrodzenie się do dziś profesji Rołbsików w naszej okolicy. Jeśli dzisiaj u nas ktoś kłusuje, to na pewno nie oni, bo ich już nie ma i być nie będzie.
Cześć ich pamięci!
Z małymi wyjątkami, na niązasłużyli. Im i ich przeciwnikom, też w większości szla-
Hugo Kensy w rozm owie z autorem . Zdjęcie z września 2003. W ykonał Józef Matysek
chętnym - reąuiescat in pace. Jeszcze na
leżałoby dopowiedzieć, iż starałem się opi
sywać nasze zdarzenia chronologicznie, czyli począwszy od najstarszych, jakie prze
kazała nam tradycja ustna i źródła pisane.
Jest ku temu najwyższy czas, a n a w e t^ B można by powiedzieć „pięć p o dwuna
s te j”. Odchodzi nieuchronnie pokolenie, w którym była przekazywana ustnie zna
jom ość dawnych dziejów.
Dobitnie uzmysłowiła mi to niedawna śmierć mojego nieodżałowanego informa
tora, Hugona Kensy z Rzędowa.
Urodzony w 1917 r., pamiętał jeszcze dawne dzieje naszych okolic z czasów sprzed i w trakcie budowy Jeziora Turaw- skiego. Będzie mi go bardzo brakowało.
Już nie otrzymam od niego odpowiedzi na żadne nurtujące mnie pytanie.
Zdjęcie poniżej, wykonane przez Józefa Matyska, pokazuje 86-letniego Hugona podczas jednej z naszych ostatnich rozmów zjesieni 2003 roku. Żegnaj Przyjacielu!
* 4 V A
Opracowano na podstawie w sp o m n ie ń ^ * hrabiego Hubertusa: „An Rena ”, „ Oppel- ner Kreisblatt ” rocznik 1907, a także prze
kazu ustnego Jerzego Joszko.
W kolejnych opowieściach postaram się przybliżyć czytelnikom dzieje turaw skiej szkoły.
A lf r e d K u p k a
M A & Z Ł C 20 0 3 T A L A wmmmmmmmmmmmm w m m m m m m m m .
Kqcik fotoamatora
Do jednych z ciekawszych miejsc na Opolszczyźnie należą tereny byłych obo
zów jenieckich w Łambinowicach. Histo
ria tego miejsca sięga roku 1864, kiedy pow stają tam pierwsze zręby poligonu wojsk pruskich.
W latach 1870 - 1871 w czasie wojny prusko - francuskiej opuszczone koszary zam ieniają się w obóz dla ok. 3 tys. je ń ców francuskich. Pozostaje po nim cmen
tarz z 52 mogiłami.
Ponownie poligon zamienia się w obóz jeniecki w latach I wojny światowej.
W śród 90 tys. jeń có w są R osjanie, golący z armii carskiej, Rumuni, Serbowie, /łosi, Anglicy i Francuzi. M ogiły blisko 7 tys. z nich zmarłych na skutek chorób i wycieńczenia pozostają na łambinowic
kim cmentarzu.
Po Powstaniach Śląskich w 1921 roku utworzono tam obóz przejściowy dla prze
siedleńców z tej części Górnego Śląska, która została przyłączona do Polski. Na cmentarzu pozostaje 28 mogił.
Po dojściu Hitlera do władzy łambi
nowicki poligon rozrasta się stopniowo do wielkiego kom pleksu obejmującego 1250 h ą a wraz z wybuchem II wojny świa
towej do ok. 2000 ha i ponownie przekształ
ca się w obóz jeniecki.
We wrześniu 1939 roku przez dwa dni przetrzym ywany je st tam ojciec Maksy
milian Kolbe, a obozowe baraki zapełniają
i
ię polskimi żołnierzami z kampanii wrze- n iow ej. N astępnie przybyw ają jeńcy francuscy, brytyjscy (w tym Hindusi), Belgowie i Holendrzy, a w latach następnych Grecy, Jugosłowianie, Amerykanie i Kanadyjczycy. Największągrupę jeńców stanowili jednak jeńcy radzieccy bo ok.
200 tys. z 300 tys. jacy szacunkowo prze
szli przez łambinowicki obóz w latach II wojny światowej. Byli też najgorzej trak
towani - ok. 40 tys. z nich zostało pocho
w anych w masowych grobach.
Do obozu trafili też w końcowej fazie wojny żołnierze włoscy oraz 5789 uczest
ników powstania warszawskiego - w tym k o b iety (ok. 1500) o raz m łodociani (553 - w wieku 12-18 lat).
Armia Czerwona wkroczyła do obo
zu w marcu 1945 roku zastając tam ok.
500 żywych osób.
N a tym jed n ak nie zakończyła się tragiczna historia tego miejsca. W lipcu 1945 roku ponownie utworzony zostaje tam obóz. Tym razem dla Niemców wysie
dlanych ze Śląska. Wielu z nich pochodzi z poblis
kich miejscowości. Przez ten tzw. obóz pracy w latach 1945 - 1946 przechodzi ok.
5 - 6 tys. osób, z których ok.
1-1,5 tys. zmarło.
Taka była pokrótce hi
s to ria Ł a m b in o w ic k ic h Cmentarzy Jenieckich.
Zajęła się niągrupka gim
nazjalistów w ramach kon
kursu fotograficznego ogło
szonego przez C entralne M uzeum Jeńców W ojen
nych w Łam binowicach - Opolu oraz Związek Polskich A rty stó w F o to g ra fik ó w w Opolu.
Po zapoznaniu się z dzie
jam i tego miejsca do pracy zabrało się pięcioro ucz
niów : A g a ta T om aszek, M agda Krywalska, N ata
lia Libor, M ichał Ostrowski i Kamil Lip.
Wspólnie, od maja do października 2005 r., dwukrotnie zwiedzili poobozowe tereny - cmentarze i pomniki oraz wykonali zdję
cia. Po wywołaniu filmów i przejrzeniu odbitek, najciekawsze zostały wysłane pod ocenę konkursowego jury.
Do pracy motywowały uczniów słowa A. Mickiewicza „Jeśli zapomną o nich, Ty Boże na niebie — zapomnij o mnie ”,
Nie zdobyli wyróżnień ani nagród, ale fotografie czterech uczniów zostały zapre
zentowane na pokonkursowej wystawie prezentowanej jak do tej pory w holu ho
telu „ Merkury ” w Opolu oraz w Urzędzie Wojewódzkim w Opolu. Jak sami powie
d z ie li-b y li najmłodszymi i najmniej do
świadczonymi uczestnikami konkursu, ale
nie przeszkadzało im to czuć się swobod
nie i wymieniać wrażenia z innymi w cza
sie wernisażu. Wystawa wszystkich prac zagości także w murach turawskiego gim
nazjum. Tak więc pozostali uczniowie będą mogli zapoznać się bliżej zarówno z dziejami obozów w Łambinowicach jak i z pracą swoich szkolnych kolegów i kole
żanek. Być może zachęci to i innych do chwycenia za aparat fotograficzny, by coś nim przekazać - a ciekawych tematów nie brakuje.
Z y g fr y d M a z u r
* Historię Obozów Jenieckich w Łam
binowicach opracowano na podstawie artykułów zawartych w Zeszytach Edu
kacji Kulturalnej. J.von Eichendorff KON
SERWATORIUM nr 7-8 Opole 1994-1995.
Wystawa fotograficzna
Wójt Gminy Turawa serdecznie zapra
sza wszystkich mieszkańców gminy do obejrzenia wystawy fotograficznej.
Wystawa ta powstała z okazji 5-lecia podpisania Partnerstwa pomiędzy Gminą Turawa, a niemieckim Miastem Wetter oraz współpracy wsi Węgry z dzielnicą Wengern.
Kolekcja zawiera kilkadziesiąt pięk
n ych z d ję ć , tw o rz ą c y c h w sp o m n ie
n ia d z ie jó w i b ie ż ą c y c h w y d a rz e ń gminy.
Wystawa cieszyła się dużym powodze
niem wśród mieszkańców naszego zaprzy- jaźnionego miasta Wetter.
W szystkich chętnych mieszkańców zapraszam do oglądania ciekawych foto
grafii w godzinach pracy w siedzibie Urzę
du Gminy.
W a l d e m a r K a m p a
Wiersze Hrabiego
Der Himmel auf Erden
Von Hubertus Graf von Garnier - Turawa - gestorben am 6.10.1952 in Unterwössen/Oberbayern
Und spricht mich einst fr e i auch das jüngste Gericht Von Liebes und Zornessünden,
Und w a r' auch der Himmel noch einmal so licht Wie H e il’ge und Priester künden:
Ist alles, ihr Freunde, mit Zweiglein verweht, Und mein Harfenspiel und mein Singen, M ö ch t’, der ich a u f Erden viel einsam gelebt,
Wohl kaum sehr harmonisch klingen.
Denn ich h a b ’ meinen Herrgott im Walde gesucht Und im Kiefernbusch gefunden,
Und mein Schrifttum hat sie getreulich verbucht, Diese vielen glückseligen Stunden.
Was mir auch das Jenseits bescheren mag — Und ich will meine Wünsche beschränken — A u f Erden, Gott Vater, den Heimkehrtag, Den sollst Du in Gnaden mir schenken.
Um den Heimkehrtag in den Heimatwald Ranken sich Sehnsucht und Träume.
Und im nächtlichen Schlummer gewinnen Gewalt Meines Hauses so trauliche Räume.
Ist bitter genug, daß mich grausam verstieß Das Schicksal aus Scholle und Auen:
Laß ’ in gnädiger Allmacht, mich, Herrgott, dereinst Das, was mein war, dieses Waldparadies,
Im Jenseits dann wiederschauen.
Wiersz ten napisał hrabia już na wygna
niu w Unterwössen w Bawarii, gdzie osiadł z żonąi córkąRenąpo ucieczce w styczniu 1945 r.
D aje w nim w y raz swej b e z g ra nicznej tęsknoty za umiłowanym gniaz
dem rodzinnym i ponad wszystko ukocha
nym lasem przyrównując go z dala niemal
że do raju.
Prosi dobrego Pana Boga, aby ten w swej wszechmocy umożliwił mu powrót, a gdy to nie okaże się możliwe, aby kiedyś już z tamtego świata mógł patrzeć do syta na ten swój ziemski raj.
♦ ♦ ♦
Rechts unten ein Foto der letzten Ru
hestätte des letzten Grafen von Garnier auf Turawa und seiner zweiten Ehefrau.
Daneben die Epitaphien zweier gefal
lenen Söhne D etlev und K arl H einz und dem inzwischen verstorbenen Erbe und Nachfolger auch Hubertus gennant Bob.
♦ ♦ ♦
Obok po prawej pasująca w swej wy
mowie trochę do naszego tematu pieśń ludowa o ukochanym lesie, polowaniu i refleksjach myśliwego.
Zarówno proste słowa jak i melodia chwytają za serce człowieka związanego uczuciowo z nasząpięknąokolicą. Wyżej zdjęcie miejsca ostatniego spoczynku hra
biego i jego małżonki z epitafiami pole
głych jego dwóch synów Detleva i Karla Heinza oraz zmarłego ju ż najstarszego syna spadkobiercy Hubertusa zwanego Bobem. w y b r a ł A lf r e d K u p k a
Im grünen Wald, dort wo die/: Drossel singt:/
und im Gebüsch das munt 're /: Rehlein springt:/
/: Wo Tann und Fichten steh ’n am Waldessaum, verlebt ’ ich meiner Jugend schönsten Traum .7 Das Rehlein trankt wohl aus dem /: klaren Bach .7
Während der Kuckuck aus dem /: Walde lacht, .7 /: Der Jäger zielt schon hinter einem Baum, das war des Rehleins letzter Lebenstraum .7 Getroffen war 's und sterbend /: lag es da .7 Das man vorher noch munter /: hüpfen sah .7 /: Aus starren Augen sah ’s den Jäger an als wollt es sagen du bist schuld daran :/
D ie Jugendjahr ’ sie sind schon /: längst entfloh 'n .7 da ich gejagt als ju n g er /: Waidmannsohn :/
da tratt der Tod ganz nah an ihn heran und sprach komm m it du alter Jägersmann.
/: Er nahm die Büchse schlug sie um ein Baum Und sprach .Das Leben ist j a nur ein Traum .7
r,sRi« iw»«“,
i u r 1
