ISSN 1 4 2 5 -8 7 3 0
KWARTALNIK GMINY TURAWA NR 2 /6 1 /2 0 0 5
Cena 2 zł
BIERDZANY ♦ KADŁUB TURAWSKI ♦ KOTÓRZ MAŁY ♦ KOTÓRZ W IELKI ♦ LIGOTA ♦ OSOWIEC ♦ RZĘDÓW ♦ TURAWA ♦ WĘGRY ♦ ZAKRZÓW ♦ ZAWADA
Vrzyjemnego wypoczynku nad Jeziorami Turawskimi życzy
Wójt fjm iny Turawa
oraz Kolegium Redakcyjne „P ali”
Drugi partner zagraniczny Gminy Turawa
Saalleider - Höhe
Diese Veranstaltung wird finanziert aus Mitteln der Europäischen Union und
der Gemeinde Saalfelder Höhe
P rzen o ś n a ta b lic a in fo rm u ją c a , że S p o tk a n ie je s t fin a n s o w a n e ze ś ro d k ó w U nii Europejskiej i G m in y S a a lfe ld e r - H ó h e
W dniach 20 - 23 maja 2005 roku delegacja Gminy Turawa (Wójt Gminy, radni, sołtysi, przedstawiciel duchowień
stwa, mniejszości niemieckiej, pracowni
cy Urzędu Gminy) przebywała w ramach rewizyty w Saalfelder-H ö h e w Turyngii wNiemczech.
Wizyta miała na celu przypieczętowa
nie p artn erstw a obu gm in poprzez podpisanie niemieckojęzycznej wersji umowy partnerskiej. Aktu podpisania dokonali Waldemar Kampa - Wójt Gmi
ny Turawa oraz Wolfgang Peter - Bur
mistrz Gminy Saalfelder - Höhe. Polskoję
zyczna wersja została podpisana w dniu 18 września 2004 roku podczas gminnych uroczystości dożynkowych w Ligocie Tu- rawskiej.
Podpisanie układu partnerskiego (Part
nerschaftsvertrag) nastąpiło podczas fe
stynu wiosennego w jednej z miejscowo
ści Gminy Saalfelder-H öhe w obecności licznie zgromadzonych mieszkańców.
Poza samym aktem podpisania partner
stwa przedstawiciele Gminy Turawa
zapoznaw ali się z projektami mają
cymi na celu roz
wój obszarów wiej
skich, sfinansowa
nymi przez Unię Europejską (mię
dzy innymi w ra
m ach program u
„O dnowa w s i”) oraz przez Gminę Saalfelder-Hóhe, z zasadam i fun
kcjonowania i or
ganizacji gminy partnerskiej, z dużym (ok.
130 pracowników) przedsiębiorstwem rol
nym wykorzystu-jącym odchody zwierzę
ce do produkcji biogazu.
Spotkanie przedstawicieli obu gmin przebiegało pod hasłem „ Problemy bez
p ieczeń stw a i ochrony środow iska w zjednoczonej Europie ” i zostało sfi
nansowane z budżetu Gminy Saalfelder- Hóhe oraz program u Unii E uropej
skiej „ Miasta i gminy bliźniacze ” (Town
Twinning), o czym na każdym kroku in
formowała specjalnie przygotowana prze
nośna tablica.
Dodajmy, że Gmina Saalfelder - Hóhe w Turyngii jest drugą gm iną partner
ską Gminy Turawa. Pierwsze partner
stwo Gmina Turawa zawarła z Miastem Wetter w Północnej Nadrenii Westfalii wNiemczech.
T o m a s z G o lec K ie ro w n ik R e fe ra tu U rzą d G m in y T u ra w a
W dążeniu do niemiecko-polskiego porozumienia i do pogłębienia dobrosąsiedzkich I przyjacielskich kontaktów,
wybrani w wolnych wyborach przedstawiciele
GMINY SAALFELDER HOHE i
GMINY TURAWA zawierają
U K Ł A D P A R T N E R S K I
Obie strony zobowiązują się do popierania ze wszystkich stt współpracy między mieszkańcami, między wspólnotami religijnymi, związkami
i innymi ugrupowaniami w dziedzinie kultury, oświaty, sportu i rozwoju gospodarczego.
Turawa, dnia 18 września 2004 r.
Za Gminę Turawa Za Gminę Saalfelder Höhe
Waldemar Kampa Wójt Gminy
Wolfgang Peter Burmistrz
Im Streben für die polnisch - deutsche Ü berzeugung und der V ertiefung d er freundschaftlichen nachbarschaftlichen B eziehungen
schließen die freiheitlich gew ählten V ertreter
der Gemeinde Taraw a und der Gemeinde Sanlfeldcr Höhe einen P a rtn er« haftsvertrag.
B eide Parteien verpflichten sich zur U nterstützung entsprechend ihrer K räfte im hum anitären, kulturellen, kirchlich - religiösen,
w irtschaftlichen, touristischen und sportlichen B ereich.
G em einde Saatfelder H öhe, den 2 1. Mai 2005
FOr die Gemeinde Saalfelder Höhe Für die Gemeinde Turawa
ido i f ik i
Wolfgang Peter W aldemar Kampa
Bürgermeister Bürgermeister
Informacja o pracy radnych gminy w okresie styczeń - maj 2005 roku
Prace Rady Gminy
W omawianym okresie odbyły się 4 se
sje Rady Gminy.
W dniu 28 stycznia br. radni zapoznali się z działalnością Gminnej Spółki Wod
nej na terenie gminy, wysłuchali informa
cji z działalności Rady Powiatu i pracy Wójta Gminy w II półroczu 2004 r.
Na powyższej sesji dokonano zmiany wiceprzewodniczącego Rady Gminy. Od
wołano radną Danutę Matysek a funkcję tę objął radny Ryszard Kogut. W związku ze zmianą na stanowisku wiceprzewodni
czącego zaszła konieczność wprowadze
nia zmian w składach osobowych stałych komisji Rady Gminy.
Przewodniczący poszczególnych komi- sji przedstawili sprawozdania z pracy w minionym roku i plany pracy na rok bieżący.
K olejna sesja odbyła się w dniu 25.02.2005 r. i zwołana została na podsta
wie § 14 ust.3 Statutu Gminy, jako tzw. se
sja pozaplanowa w związku z koniecz
nością wprowadzenia zmiany do Planu Rozwoju Lokalnego Gminy Turawa, któ
ry przyjęty został uchwałą Rady Gmi
ny w dniu 4 czerwca 2004 r. Jednakże plan ten nie zawierał zadania pod nazwą
„Budowa drogi dojazdowej do oczysz
czalni ścieków w Kotorzu Małym ”, a za
istniała taka konieczność, ponieważ Gmi
na zamierzała wystąpić do Urzędu Mar
szałkowskiego Województwa Opolskiego o dofinansowanie ww. zadania inwe
stycyjnego z Europejskiego Funduszu Regionalnego w ramach Zintegrowane
go Programu Operacyjnego Rozwoju Regionalnego.
Sesja w dniu 18 marca poświęcona była w głównej mierze sprawom oświatowym.
Radni przeanalizowali wykorzystanie środków finansowych przez poszczegól
ne placówki oświatowe w 2004 r., zwraca
jąc szczególną uwagę na sieć przedszkoli na terenie gminy Turawa. Niezbędnych informacj i w tym zakresie udzielił obecny na sesji dyrektor GZEAS pan Jerzy Mu
sielak. Do sprawy funkcjonowania siatki przedszkoli na terenie gminy radni posta
nowili powrócić w późniejszym okresie, po sporządzeniu arkuszy organizacyjnych kiedy będzie ostatecznie wiadomo ile dzieci zapisanych jest do poszczególnych placówek.
Na omawianej sesji Komisja Rewizyj
na przedstawiła wyniki przeprowadzonej
kontroli w firmie LOBBE, obecnie REMON- DIS. Rada Gminy wnioski pokontrolne skierowała do Wójta Gminy wyznaczając termin odpowiedzi.
Natomiast w dniu 22.04.br radni Rady Gminy ocenili wykonanie budżetu za 2004 r. Przyjęty został wniosek Komisji Rewizyjnej o udzielenie absolutorium, któ
ra zwróciła uwagę na fakt, iż zarówno plan dochodów jak i wydatków został zrealizo
wany w kwocie wyższej niż planowano w uchwale budżetowej Nr XIV/127/2004.
Członkowie Komisji Rewizyjnej zwrócili również uwagę, iż pomimo niskiego wy
konania dochodów z tytułu sprzedaży mienia i w podatku od nieruchomości zo
stały wykonane większe inwestycje zapla
nowane w roku 2004. Natomiast wydatki bieżące zrealizowano w 98%. Komisja nie stwierdziła wydatkowania środków nie ujętych w planie wydatków.
Po zapoznaniu się dodatkowo z opinią Regionalnej Izby Obrachunkowej 14 obec
nych na sali radnych głosowało za udzie
leniem absolutorium Wójtowi Gminy.
Na tej samej sesji radni przyjęli spra
wozdanie z realizacji Gminnego Programu Profilaktyki i Rozwiązywania Problemów Alkoholowych.
W omawianym okresie radni podjęli łącznie 29 uchwał, a w tym w sprawie:
- górnych stawek opłat za wywóz nieczy
stości stałych, - zmiany budżetu gminy,
- zasad i trybu przyznawania świadczeń w ramach zadań własnych gminy na po
moc w dożywianiu dzieci i młodzieży, - zawarcia porozumienia międzygminne
go pomiędzy gminami Tarnów Opolski, Ozimek, Chrząstowice i Turawa w za
kresie bezpieczeństwa i porządku pu
blicznego,
- powołania Wiejskiej Izby Regionalnej Gminy Turawa z siedzibąw Ligocie Tu- rawskiej,
- ustalenia diet dla przewodniczących or
ganów wykonawczych jednostek po
mocniczych gminy,
- nadania nazwy ulicy w Zawadzie, - zasad dokonywania okresowych ocen
kwalifikacyjnych pracowników samo
rządowych mianowanych,
- regulaminu pomocy materialnej o cha
rakterze socjalnym dla uczniów zamiesz
kałych na terenie gminy Turawa.
K. P taszyńska
W numerze:
Drugi partner zagraniczny
G m iny T u ra w a ... 2
R ealizow ane inwestycje g m in n e ... 4
Realizacja budżetu za 2 0 0 4 5 Jubileusz Księdza P roboszcza...6
Co słychać w Dom u D z ie c k a ... 7
Niezw ykła p o d r ó ż ...7
K u lis y ...7
Co w iem o swojej G m in ie ... 8
0 naszych Staubeckach, czyli historia budowy jeziora tu ra w s k ie g o ... 9
Flora w rejonie Jeziora D u ż e g o ...11
0 Turawskiej Pile - Tartaku ... 12
W iersz M atki H rabiego...13
W ernisaż w Turaw skim G im n a zju m ... 14
Kapliczki i krzyże Gm iny T u ra w a ...15
M łodzież w hołdzie p a p ie żo w i...16
Rozstrzygnięto konkurs na a lb u m ... 16
Unia Europejska w p rzed szko lu ... 17
W szystkie dzieci rodzą się m ądre i b o g a te ...17
Inform acja dla w łaścicieli b u d y n k ó w ...18
Zainteresow anie Izbą nie m a le je ...19
H um or ś lą s k i... 19
Bieg po ż y c ie ... 19
Tenis s to ło w y ... 20
LZS „Strażak” W ę g r y 21 Krzyżówka nr 5 1 ... 22
Św ięto w przedszkolu w W ę g ra c h ... 22
Now inki Z a k rz o w s k ie 23
f A L A C ZLE.V/ILC 2 005
Kwartalna informacja o postępach w realizacji Planu Rozwoju Lokalnego Gminy Turawa 2004 - 2008
Realizowane inwestycje gminne
Gminy Turawa to: 15 komputerów, opro
gramowanie do elektronicznego obiegu (e-obiegu) dokumentów, 2 czytniki pod
pisu elektronicznego, 1 kiosk interneto
wy (infomat).
Projekt został oceniony przez panel ekspertów najwyżej z czterech projektów złożonych w województwie opolskim oraz zatwierdzony do realizacji przez Zarząd Województwa Opolskiego.
Ostatnim i najważniejszym krokiem przed realizacją Projektu jest podpisanie umowy z Wojewodą Opolskim w sprawie dofinansowania z pieniędzy Europejskie
go Funduszu Rozwoju Regionalnego.
Obecnie projekt jest na etapie przygoto
wywania Specyfikacji Istotnych Warun
ków Zamówienia.
Wartość projektu dla 57 samorządów wynosi ok. 15 min zł. Udział Gminy Tura
wa wynosi ok. 120 tysięcy zł, z czego ok.
75% zostanie zrefundowanych ze środ
ków Europejskiego Funduszu Rozwoju Regionalnego w ramach Zintegrowanego Programu Operacyjnego Rozwoju Regio
nalnego (ZPORR). Dostawę sprzętu prze
widuje się na początek 2006 roku, a za
kończenie realizacji projektu pod koniec 2006 roku.
Nazwa zadania inwestycyjnego:
Modernizacja budynku Ośrodka Zdrowia w Osowcu, Gmina Turawa
Projekt ten Gmina Turawa złożyła do Urzędu Marszałkowskiego Województwa Opolskiego w dniu 4 maja 2005 roku.
Projekt dotyczy: budowy podjazdu dla osób niepełnosprawnych oraz przebu
dowy schodów terenowych, ocieplenia budynku, wewnętrznej instalacji c.o., za
daszenia wejścia, budowy zbiornika na gaz, przyłącza gazu i wewnętrznej instala- cji gazu płynnego.
Całkowite nakłady inwestycyjne na realizację projektu na podstawie spo
rządzonych kosztorysów inwestorskich według poziomu cen z I kwartału 2005 r.
230 268,38 zł przy uwzględnieniem po
datku VAT.
Zakłada się, że nakłady do wysoko
ści 85% kosztów kwalifikowanych zo
staną refinansowane z Europejskiego
D okoń czenie na stro n ie 5
Nazwa zadania inwestycyjnego:
Przebudowa ulicy Dobrodzieńskiej w Ligocie Turawskiej
W dniu 14 marca 2005 r. odbył się prze
targ nieograniczony na realizację ww. za
dania inwestycyjnego.
Zwycięskim oferentem okazało się Przedsiębiorstwo Drogowe „Trakt” J. Żło- biński, A. Stachurski, K. Biczysko Spół
ka jawna, ul. Matejki 1,46-200 Kluczbork (cena netto: 320 041,45 zł,VAT: 70 409,12zł, cena brutto: 390 450,57 zł).
25 kwietnia weszła w życie umowa z ww. Wykonawcą na realizację zadania.
W tym samym dniu „Trakt” przystąpił do prac. Termin zakończenia inwestycji pla
nowano początkowo na 30 czerwca 2005 r.
Jednak ze względu na szybki i sprawny postęp prac Wykonawca przewiduje, że zakończenie Projektu nastąpi w pierwszej połowie czerwca 2005 r. Jest to wiado
mość pomyślna za
równo dla miesz
kańców, jak i dla Urzędu Gminy Tu
rawa, który będzie mógł wystąpić do Opolskiego Urzę
du Wojewódzkie
go z w nioskiem o płatność (zwrot 85% poniesionych przez Gminę kosz
tów zw iązanych z p r z e b u d o w ą ulicy Dobrodzień
skiej) już w czerw
cu, czyli w II kwar
tale, a nie, jak wcze
śniej planow a
no - w lipcu, czy
li w III kwartale.
Urząd Gminy liczy, że dzięki takiemu obrotow i spraw, G m ina otrzym a wcześniej refun
dację i będzie mo
gła szybciej zain
westować zwróco-
Przypomnijmy, iż Projekt współfinan
sowany jest ze środków Unii Europejskiej (Europejski Fundusz Rozwoju Regional
nego) - 75% oraz Budżetu Państwa -10%
w ramach Zintegrowanego Programu Operacyjnego Rozwoju Regionalnego.
' W tekście zamieszczamy zdjęcia z uli
cy Dobrodzieńskiej w Ligocie Turawskiej wykonane w maju 2005 roku.
Nazwa zadania:
eurząd dla mieszkańca Opolszczyzny
Przypomnijmy, że do projektu przystą
piło 57 samorządów województwa opol
skiego (gminy, powiaty, województwo).
Projekt polega na zakupie komputerów, oprogramowania do elektronicznego obie
gu (e-obiegu) dokumentów, czytników podpisu elektronicznego, kiosku interne
towego (infomatu - publicznego punktu dostępu do intemetu). Zakres rzeczowy
ne przez Opolski Urząd Wojewódzki pieniądze.
CZLE.W/ILC 2 0 0 5 i F A LA
Realizacja budżetu za 2004 r.
Dochody gminy zrealizowano w 2004 r.
w wysokości 14.622.895,-zł.
Struktura dochodów przedstawia się następująco:
-podatki 6.381.786,-tj. 43,7%
- subwencje 6.113.843,- tj. 41,8%
- dochody własne z wyłączeniem podat
ków 1.199.281,-tj. 8,2%
- dotacje na zadania własne i zlecone otrzymane z budżetu państwa
789.685,- tj. 5,4%
- dotacje otrzymane z gminy Łubniany i Powiatowego Funduszu Ochrony Śro
dowiska na kanalizację
135.000,-tj. 0,9%
Wydatki zostały zrealizowane w wyso
kości 14.474.341,- zł.
N a pow yższą kwotę składają się w ydatki inw estycyjne w wysokości 2.584.149,- zł i wydatki bieżące w wyso
kości 11.890.192,- zł.
W zakresie inwestycji wyasfaltowano drogi w Turawie - Marszałkach, Trzę- sinie, Kadłubie, Rzędowie i częściowo w B ierdzanach, wykonano następny odcinek kanalizacji w miejscowościach Osowiec - Węgry, sporządzono doku
mentacje kanalizacji w kolejnych miej
scowościach, częściowo zostało wymie
nione oświetlenie ulic na energooszczęd
ne w miejscowości Zawada, zakończona została rozbudowa strażnicy OSP w Osow
cu, zakupiono wiaty przystankowe do wsi Zakrzów, Węgry, Turawa.
Realizowane inwestycje gminne
D okoń czenie ze strony 4
Funduszu Rozwoju Regionalnego (75%
kosztów kwalifikowanych projektu) oraz z budżetu państwa (10%) w ramach Zin
tegrowanego Programu Operacyjnego Rozwoju Regionalnego (ZPORR - 3.5.2.).
Pozostałe wydatki Gmina Turawa sfi
nansuje środkami własnymi. Strukturę finansowania przedstawia zamieszczona poniżej tabela.
Inwestor (Gmina Turawa) posiada zdol
ność do finansowania przedsięwzięcia.
Planowane do poniesienia wydatki zo
staną ujęte w planie budżetu na poszcze
gólne lata inwestycji.
Konieczność realizacji projektu wyni
ka z najważniejszych dokumentów stra
tegicznych Gminy: Strategii Rozwoju Gmi
ny Turawa, Planu Rozwoju Lokalnego Gminy Turawa na lata 2004 - 2008, Wielo
letniego Planu Inwestycyjnego, Budżetu Gminy Turawa.
Poz. Źródła finansowania Wartość Struktura finansowania
1 Środki własne 34 540,26 15,00%
I Środki obce (Zintegrowany Program Operacyjny Rozwoju Regionalnego)
195 728,12 85,00%
1 Europejski Fundusz Rozwoju Regionalnego
172701,28 75,00%
2 Budżet państwa 23026,84 10,00%
m Ogółem I+n 230 268,38 100,00%
W ramach wydatków bieżących zo
stały zrealizowane zadania zlecone gmi
nie takie jak realizacja wniosków na dowody osobiste i paszporty, wypła
ta świadczeń rodzinnych i zasiłków oraz zadania własne gminy, a więc budowa i utrzymanie urządzeń melioracyjnych, utrzymanie dróg gminnych, prowadze
nie gospodarki leśnej, mieszkaniowej i komunalnej, utrzymanie jednostek OSP, LZS-ów, szkół, przedszkoli i jednostek kultury oraz wykonywanie zadań w zakre
sie opieki społecznej, łącznie z utrzyma
niem stacji „Caritas”.
Gmina utrzymuje osiem jednostek OSP, siedem LZS-ów, cztery szkoły podstawo
we, gimnazjum, pięć przedszkoli, przeka
zuje dotację dla dwóch szkół stowarzy
szeniowych, stacji „Caritas” i Gminnej Bi
blioteki Publicznej.
W ramach przeciwdziałania alkoholi
zmowi prawie we wszystkich miejscowo
ściach działająświetlice środowiskowe.
Tradycyjnie największe wydatki reali
zowane są w oświacie (6.809.568,-zł, co stanowi 47% budżetu), wydatki te sąjed- nak w wysokości 4.858.060,-zł refundo
wane z subwencji oświatowej.
W ubiegłym roku poszczególne szko
ły wykorzystały następujące środki:
-Gimnazjum 1.509.697,-
- Szkoła Podstawowa Zawada 620.467,-
-Bierdzany 481.296,-
- Ligota Turawska 654.781,-
- Osowiec 1.117.403,-
- Kadłub Turawski 80.294,- (dotacja naliczona wg subwencji)
- Węgry 419.492,-
(dotacja naliczona wg subwencj i).
D okoń czenie na stronie 6
Pozostałe zadania inwestycyjne
Pozostałe zadania są obecnie w trakcie oceny lub w trakcie przygotowania i bę
dziemy o nich informować w następnych numerach „Fali”:
- „ Ochrona wód podziemnych oraz ujęć wody pitnej dla Miasta Opola i Gminy Turawa (Kotórz Mały, Zawada)” - projekt złożony, pozytywnie oceniony, oczekujący na liście rezerwowej (Euro
pejski Fundusz Rozwoju Regionalne
go -Zintegrowany Program Operacyj
ny Rozwoju Regionalnego, Działanie 1.2
- Regionalna infrastruktura ochrony środowiska)
- „Budowa kanalizacji sanitarnej nad Jeziorami Turowskimi oraz w sołec
twie Kotórz Wielki i przysiółku Mar- szatki” - projekt w trakcie przygoto
wania, opracowywany w ramach Mię
dzygminnego Związku „Trias Opolski”
(Fundusz Spójności)
- „ Budowa drogi do terenów inwesty
cyjnych przy Oczyszczalni Ścieków w Kotorzu Małym ” - projekt złożony, obecnie w trakcie oceny formalnej (Eu
ropejski Fundusz Rozwoju Regional
nego - Zintegrowany Program Opera
cyjny Rozwoju Regionalnego, Działa
nie 3.2 - Obszary podlegające restruk
turyzacji)
— „ Wykonanie kanalizacji sanitarnej w miejscowości Kotórz Mały, Gmina Turawa ” - projekt złożony, obecnie w trakcie oceny formalnej (Europej
ski Fundusz Rozwoju Regionalne
go - Zintegrowany Program Opera
cyjny Rozwoju Regionalnego, Działa
nie 3.2 - Obszary podlegające restruk
turyzacji)
T o m a sz G o lec K ie ro w n ik R e fe ra tu U rząd G m in y T u raw a
FA L A CZLE.W ILC 2 0 0 5
Świętowanie 70 urodzin ks. Józefa Swolanego w klubie „Pod Lipą”
Jubileusz Księdza Proboszcza
Realizacja budżetu za 2004 r.
D okoń czenie ze strony 5
Na drugim miejscu pod względem wy
datków jest gospodarka komunalna i ochro
na środowiska, która pochłonęła w 2004 r.
środki w wys.2.275.462,-zł tj. 15,7% budżetu.
Na koniec 2004 r. zadłużenie gmi
ny wynosiło 2.400.000,-zł - jest to po-
Już od lat Ow
czarnię Bożą Pa
rafii św. Michała w Kotorzu Wielkim prowadzi ks. Pro
boszcz JózefSwo- lany. Towarzyszy swoim parafianom na co dzień w ich wielkich i małych spraw ach, rado
ściach i smutkach, sukcesach i niepo
wodzeniach, oka
zując zawsze szcze
re, autentyczne za
interesowanie.
20 marca święto
wał wraz z parafia
nami swoje 70 uro
dziny. Na uroczys
tej Mszy św. spra
wowanej w inten
cji Jubilata przed
stawiciele grup pa
rafialnych, Mniej
szości Niemieckiej oraz Wójt Gminy
życzka zaciągnięta w Wojewódzkim Fun
duszu Ochrony Środowiska i Gospodarki Wodnej na budowę kanalizacji.
Poniższa tabela przedstawia wpływy podatku rolnego, leśnego i od nierucho
mości z poszczególnych miejscowości oraz wydatki na realizację podstawowych zadań własnych gminy:
Turawa złożyli Księdzu Proboszczowi życzenia i podziękowania za wszystko co dla tych wspólnot uczynił do tej pory.
Ksiądz proboszcz zaprosił parafian do sali „Pod Lipą” w Kotorzu Wielkim.
Organizację uroczystości wzięła na swoje barki rada sołecka Kotorza Wiel
kiego. Zaangażowały się także rady so
łeckie Kotorza Małego, Turawy - Marsza
łek. O oprawę artystyczną zadbali repre
zentanci wszystkich wiosek.
Dostojnemu Jubilatowi życzenia złożyli przedstawiciele Rad Sołeckich oraz liczni parafianie.
W świąteczny nastrój wprowadził zgro
madzonych gości zespół Ferdynanda Fe
liksa. Z życzeniami przeplatanymi piosen
kami i wierszami napisanymi specjalnie na tę okoliczność wystąpiły przedszkolaki z Ko
torza Wielkiego przygotowane przez Tere
sę Żulewską. Z p. Teresą przyszły także dzieci z Domu Dziecka w Turawie. Składa
jąc życzenia dziękowały za okazywaną im od wielu lat życzliwość.
Ze swoim repertuarem wystąpiły dzieci z Turawy i Marszałek przygotowane przez Iwonę Słychań. W wykonaniu Justyny, uczennicy klasy III SP, usłyszeliśmy kilka utworów na skrzypcach.
Jak zawsze przy różnych uroczysto
ściach można było i tym razem usły
szeć piosenki w języ k u niem ieckim wykonane przez dzieci z Kotorza Ma
łego oraz chór M niejszości N iem iec
kiej. Nie mogło przy tej okazji zabrak
nąć chóru parafialnego pod kierunkiem p.Anny.
Dzieci Maryi, ministranci oraz inne nie zrzeszone w grupach przykościel
nych dzieci, przypomniały o losie czło
wieka, Bożych planach, które nie zaw
sze są tożsame z naszymi. W skeczu na wesoło pokazali jakie trudności może na
potkać proboszcz w swojej pracy dusz
pasterskiej.
Przy suto i smacznie zastawionych stołach wspom inano wspólnie prze
żyte chwile ze swoim Proboszczem i mi
ło spędzono czas niedzielnego popo
łudnia.
Raz jeszcze Księdzu Proboszczowi życzymy wielu lat z nami, dobrego zdro
wia, zgody na wolę Bożą i doprowadzenia nas w komplecie do Domu Ojca.
R a d a S o łe c k a K o to rz a W ie lk ie g o Miejscowość Wpływy
podatku
Wydatki na meliorację
Remonty dróg
Utrzymanie przedszkoli
Oświetle- nie ulic
Inwestycje Bierdzany 68.090,- 704,- 22.098,- 221.566,- 17.030,- 202.140,- Kadłub
Turawski
35.866,- 2.173,- 4.663,- 12.622,- 46.515,- Kotórz Mały 140.554,- 13.074,- 16.474,- 248.638,- 19.069,- 121.048,- Kotórz Wielki 26.499,- 4.691,- 1.584,- 12.369,- 26.638,- Ligota
Turawska
39.806,- 7.362,- 23.837,- 19.833,- 20.664,- Osowiec 78.534,- 4.490,- 1.604,- 26.679,- 1.611.880,-
Rzędów 51.345,- 975,- 44.274,- 9.284,- 61.972,-
Turawa 412.388,- 20.758,- 13.199,- 250.836,- 35.756,- 168.400,-
Węgry 80.291,- 2.309,- 244.028,- 20.104,- 187.681,-
Zakrzów Turawski
41.440,- 12.779,- 46.006,- 14.894,- 2.900,- Zawada 159.454,- 16.455,- 16.750,- 233.390,- 48.080,- 79.255,- M. Z u b eil
Co słychać w Domu Dziecka
W Domu Dziecka wciąż jeszcze trwa Plac jest piękny, zadbany, obsadzony krze- ca koło Wałbrzycha. Wyjechało 22 dzieci remont, prace wewnątrz domu dobiegają wami i dzieci chętnie z niego korzystają. pod opieką wychowawców: A. Janeckiej, końca - w tej części, która była spalona. Pierwszy majowy długi weekend dzie- W. Dzieszkowskiego i A. Bochenka.
Cieszy nas fakt, że ekipa remontowa roz- ci spędziły w miejscowości Niedźwiedzi- Dokoń czenie na stro n ie 8
poczęła odnawianie elewacji, pięknie wy
gląda jej odnowiony fragment.
Dzieci mają do dyspozycji nowy plac zabaw. Przy urządzaniu placu pracowali co silniejsi wychowankowie i pracowni
cy - mężczyźni - naszego domu. Część urządzeń na placu została zakupiona, a część podarowana przez sponsorów.
Gminna reforma oświaty „za lasami”
Kulisy (cz. II)
Ówcześni dyrektorzy pozostałych szkół „za lasami” tj. Zakrzowa i Ligoty bacznie przyglądali się trwającym w ka- dłubskiej szkole pracom budowlanym i z niecierpliwością oczekiwali swojej ko
lejki. A że przysłowia są mądrością naro
dów, stąd też „ kto pierwszy, ten lepszy ” mogło budzić obawy, że dla ich szkół może nie wystarczyć pieniędzy. W każdej z pla
cówek najważniejszym etapem moderni
zacji była m.in. budowa ogrzewania c.o., wewnętrznych sanitariatów i szamba, a z remontów - naprawa dachów i komi
nów o ra z-jeż eli było to absolutnie nie
zbędne - wymiana stolarki.
Prawie w tym samym czasie na potrze
by oświaty w Kadłubie został przekazany budynek z zapleczem gospodarczym, w którym radni postanowili uruchomić przedszkole, a przy licznych pracach spo
łecznych mieszkańców część sklepową zaadaptować na salę gimnastyczną Pra
ce posuwały się szybko i wkrótce przebu
dowa szkoły została zakończona.
Kiedy obejrzałam niewielką przybu
dówkę zaczęłam zastanawiać się, dlacze
go - przy tak wielkim podwórku szkolnym - nikt nie pomyślał o dodatkowych po
mieszczeniach na kącik kuchenny (szkoły zaczęły wprowadzać ciepłe napoje dla uczniów) i szatnię, o rozwiązaniu skom
plikowanego połączenia niektórych klas.
Wniosek nasunął się sam: ktoś nie wszystko do końca przemyślał, nie miał
„ wizji ” tej szkoły po modernizacji jak rów
nież żadnej koncepcji co do jej przyszłości.
P rz e w o d n ic z ą c a K o m is ji O ś w ia ty R ady G m in y D a n u ta M aty s ek
Niezwykła podróż
B ychaw a je st niewielkim, ale bar
dzo malowniczym miastem leżącym w wojew ództwie lubelskim. Od wie- lu już lat współpra
cuje z miastem La Chap elle sur Erdre we Francji. W 2000 r.
pomiędzy tymi mia
stami został podpi
sany akt zbliźnia- czenia.
Pragnę również tą drogą podzięko
wać za każdy gest życzliwości jakiej doświadczyli Fran
cuzi w trakcie po
bytu na terenie Gminy Turawa.
Jan S to n o g a Podczas wizyty
we Francji w maju
ubiegłego roku przedstawiciele miast usta
lili program wymian i współpracy na lata 2005-2006. Z inicjatywy mieszkańców mia
sta La Chap elle sur Erdre, powstał wów
czas oryginalny projekt - „La Marche au Coeur de I ’Europe Marsz ku Sercu Eu
ropy”. Francuzi znaleźli nietypowy spo
sób na powitanie Polaków w Europie oraz na symboliczne połączenie obu narodów.
W tym roku w dniu 8 maja grupa Fran
cuzów wyruszyła zaprzęgiem konnym z Bychawy do francuskiego miasta La Cha- pelle sur Erdre. Marsz zwany również Marszem Pokoju ma być „ symbolem dla całej ludności Unii Europejskiej", ma umożliwić poznanie innych krajów oraz ugruntować wymianę kultur w Europie.
Realizację tego projektu zaplanowano na
lato 2005 roku. W ciągu 17 tygodni uczest
nicy pokonają wszystkie etapy wyprawy tj. ponad 2000 km, wędrując po rzadko uczęszczanych wiejskich dróżkach i uli
cach małych miasteczek Polski, Czech, Nie
miec i Francji.
Jednym z etapów tej niezwykłej podró
ży była Gmina Turawa. Na teren naszej Gminy, grupa 8 podróżników wjechała 27 maja i w ośrodku wypoczynkowym
„Jowisz” przebywali do 30 mają gdzie od
poczywając czynili przygotowania do dal
szego etapu podróży. Również dla konia właściciele ośrodka „Peters” przygotowali doskonałe warunki postoju.
Z ramienia Urzędu Gminy miałem przyjemność opiekować się naszymi gośćmi i jestem pełen podziwu dla ich determinacji w dą
żeniu do realiza
cji podjętego za
dania tym bardziej, że nie są to już mło
dzi ludzie.
rA L A CZLE.W/ILC 2 003
Turniej rozstrzygnięty
„Co wiem o swojej Gminie"
Jak zapewne czytelnicy „Fali” pamię
tają w latach ubiegłych był rozgrywany w naszych szkołach turniej „Co wiem 0 swojej G m inie”. Organizowany był przez Towarzystwo Miłośników Ziemi Tu- rawskiej z ogromnym zaangażowaniem przewodniczącego tegoż Towarzystwa, pana W. Świerca - ówczesnego wójta Gmi
ny Turawa. Jednak coraz mniejsze zainte
resowanie ze strony nauczycieli spowo
dowało, że zaniechaliśmy organizowania tego turnieju.
W tym roku powróciliśmy do trady
cji organizowania tegoż turnieju jed nak w zmienionej formie. Uczniowie szkół podstawowych klas 1-3 zostali popro
szeni o wykonanie prac plastycznych przedstawiających swoją wieś dawniej 1 dziś.
Uczniowie klas gimnazjalnych mieli od
powiadać na pytania dotyczące historii, tradycji i kultury wsi Gminy Turawa. Ma
teriałem potrzebnym do przygotowania się do turnieju były trzy najważniejsze pu
blikacje W. Świerca „ Turawa - album ”,
„ Turawa w grafice i słowie Waltera Świerca ” i „Jak z osady folwarcznej po
wstała wieś Turawa
Rozstrzygnięcie nastąpiło 1.06.2005 r.
w Publicznym Gimnazjum w Turawie. Ko
misja konkursowa oceniła dziewięć prac plastycznych wykonanych przez uczniów szkół podstawowych. Wkład pracy tych malusińskich był ogromny, dlatego też
Co słychać w Domu Dziecka
Dokoń czenie ze strony 7
Zwiedzały tam okoliczne zabytki m.in.
zamek Grodno w Zagórzu Śląskim, Sztol
nie Walimskie, Zalew i zaporę na By
strzycy Kłodzkiej, zwiedzały okolice poruszając się po górach szlakami tu
rystycznymi.
Dziękujemy Urzędowi Gminy Turawa za wsparcie finansowe tego wyjazdu w wy
sokości 600 zł.
Jeszcze przed wyjazdem w góry dzieci szykowały prace indywidualne i grupo
we na duży konkurs pt. „Dom pozytyw
nej energii" ogłoszony przez koncern energetyczny „Energia - Pro”. W konkur
sie tym uczestniczyły wszystkie domy dziecka z południowej Polski. Teraz cze
kamy na rozstrzygnięcie tego konkursu,
U czestn ic y tu rn ie ju - uczn io w ie klas g im n a zja ln y c h .
komisji bardzo trudno było wybrać zwy
cięzców. Po burzliwej dyskusji wyłoniono:
I miejsce - Jakub Buchta - Węgry, II m iejsce- Sabina Trzeciok - Węgry, III miejsce - Nikola Lepsy - Bierdzany, IV m iejsce- Magda Lewicka - Bier
dzany,
V miejsce - Oliwia Lauer - Ligota Tu- rawska.
Następnie gimnazjaliści mogli wyka
zać się swoją wiedzą dotyczącą naszej Gminy.
W rywalizacji uczestniczyło dziewięciu zawodników. Wszyscy wykazali się dużą wiedzą merytoryczną. Zwycięzcami kon
mamy cichąnadzieję, że może właśnie nam przypadnie jakaś nagroda.
Dużą uroczystością w naszym domu była I Komunia Święta wychowanki Sa- binki Gajewskiej, na uroczystość tę przy
jechało 25 gości. Serdeczne słowa podzię
kowania kierujemy do pana J. Ebischa Prezesa GS, który zasponsorował 2 torty na to święto.
W chwili obecnej dzieci czekają na swoje święto - Dzień Dziecka. W tym dniu będą miały zorganizowane gry i zabawy oraz konkursy z nagrodami. Kolejny dłu
gi weekend zaczyna się dla wychowan
ków już w piątek rano, kiedy mają wyje
chać na wycieczkę do Karpacza. Mamy nadzieję, że wyjazd dojdzie do skutku i sponsor - Porty Lotnicze - za pośred
nictwem posła Jarmuziewicza - przekaże nam pieniądze na tę wycieczkę.
kursu w kategorii klas gimnazjalnych zo
stali:
I miejsce - Anna Karwat
IIm iejsce- Monika Matysek i Anna Musielak
IV m iejsce- Anna Długosz V miejsce - Anita Drung
Wszyscy uczestnicy otrzymali nagro
dy rzeczowe. Chciałbym podkreślić, że nagrody te ufundowało Towarzystwo Miłośników Ziemi Turawskiej.
O rg a n iz a to r tu rn ie ju J e rz y Farys Zdjęcie z wystawy prac plastycznych zamieszczamy na tylnej stronie okładki.
Na wakacjach kilkuosobowa grupa na
szych wychowanków pod opieką wycho
wawcy ma wyjechać do Kolonii na Świa
towy Zlot Młodzieży i spotkanie z papie
żem Benedyktem XVI. Oby plany wyjaz
dowe się udały, bo przecież zależy to od wielu czynników.
Zbliża się koniec roku szkolnego, jesz
cze tylko kilka tygodni nauki i upragnio
ne wakacje. Chcielibyśmy, aby wszyscy nasi wychowankowie mogli spędzić je z rodzicami. Niestety, nie jest to możliwe w wielu przypadkach. Dlatego też zała
twiamy dla dzieci różne formy wypoczyn
ku m.in. na obozie harcerskim, koloniach, w rodzinach zastępczych.
Oby tylko zbliżające się wakacje były czasem dobrze i bezpiecznie spędzonym przez nasze dzieci.
Te re s a Ż u le w s k a
C Z Ł R .\ V lE L C 2.003 f A L A
O naszych Staubeckach, czyli historia budowy jeziora turawskiego cz. I
Od zarania swoich dziejów tutejsi miesz
kańcy byli nękani wylewami rzek w dorze
czu Odry a i samej Odry. Niektóre z nich były katastrofalne w skutkach. W pamię
ci zachowały się do dziś te z 1854 i 1903 roku. Na Odrze też jeszcze z 1930 roku.
Nie mówiąc o całkiem świeżej powodzi
„stulecia” z lipca 1997 roku.
Urodzony w 1896 roku na Zaodrzu w Opolu liryk i poeta stron rodzinnych Hans Niekrawietz, zwany też piewcąOdry, w swej jedynej częściowo autobiograficz
nej powieści pt. „ Wiatr wieje od Odry ” opisuje własne przeżycia w czasie tej słynnej z 1903 roku powodzi.
Po powodziach następowały znów okresy suszy i niedoboru wody w rzekach.
W czasach, kiedy głównymi drogami transportu były rzeki, była to znów klę
ska. Toteż kiedy na Górnym Śląsku w szyb
kim tempie zaczął rozwijać się przemysł za
równo przetwórczy jak i wydobywczy, wą
skim gardłem stał się wywóz tam wytwo
rzonych dóbr.
Wybudowano wtedy kanał gliwicki, pogłębiono Odrę aż do Wrocławia, jak i wybudowano na tym odcinku 22 stop
nie wodne ze śluzami. Później doszedł jesz
cze transport kolejowy.
Po latach to okazało się niewystar
czające. Zaczęto wtedy, celem przedłu
żenia i usprawnienia żeglugi na tej rzece, rozważać budowę sztucznych jezior na jej dopływach w miejscach stworzonych do tego przez naturę. Miejsca takie zna
leziono na rzece Nysa Kłodzka koło Otmuchowa i Małej Panwi na wschód od Turawy i Kotorza Wielkiego. Miały
by magazynować wodę w czasach jej nadmiaru i oddawać do Odry w czasie jej niedoboru.
Na podstawie ustawy Landtagu Pru
skiego z 30.IV.1913 roku o regulacji rze
ki Odry i uspraw nieniu gospodarki wodnej w jej dorzeczu, zaczęto jeszcze w tym roku badania terenu, tj. pomia
ry geodezyjne, przepływy wody w tych rzekach i warunki budowy sztucznych jezior.
Stwierdzono wtedy ponad wszelką wątpliwość, że w czasie wielkiej powodzi w 1854 r. fala kulminacyjna na Małej Pan
wi była w Jedlicach 3 m wyższa niż w cza
sie powodzi z 1903 r. Autorzy opracowa
nia zaznaczają jednak, że tak wysoki po
ziom fali kulminacyjnej utrwalony na znaczniku umocowanym na budynku walcowni w Jedlicach, spowodowany został prawdopodobnie przyczyną lo
kalną. Najpewniej zatarasowaniem kory
ta rzeki poniżej Jedlic szczątkami zerwa
nych mostów lub innych budowli albo kłodami drzew.
Obliczono też, że wystąpił wtedy prze
pływ wody 200 m3/s co jak na taką rzekę jest w istocie wielkościąniebotyczną. Dla przykładu w czasie powodzi w 1997 r. prze
pływ fali kulminacyjnej na tej rzece wyno
sił 100m3/s.
Wybuch I wojny światowej przerwał rozpoczęte prace przygotowawcze. Po jej za kończeniu na podstaw ie ustaw y z 4.12.1920 r. powrócono do przerwanych prac. Na przestrzeni następnego dziesię
ciolecia opracowano kilka założeń projek
towych, które w miarę postępu badań i wiedzy w tej nowatorskiej dziedzinie sys
tematycznie modernizowano.
Najstarsze znane sąz datą 14.06.1930, 27.02.1931 i 24.04.1931 r. Do obliczeń przyjęto maksymalnie 250 m3/s fali kulmi
nacyjnej. Zaprojektowano wytwarzanie energii elektrycznej zarówno na wlocie jak i wylocie Małej Panwi. Na wylocie 2 tur
biny Kapłana z dwoma generatorami prądotwórczymi po 0,9 MW każda. Na wlocie natomiast jedną turbinę o wydaj
ności 10m3/s.
Planow ano wyprodukow anie tam 700.000 KWh energii elektrycznej rocznie.
Pow ierzchnia jeziora miała wynieść 22 km2. Pojem ność 93 min m3 plus 16 min m3 rezerwy powodziowej. Wyso
kość piętrzenia wody 176,10 m n.p.m. co odpowiada 13 m nad przyległym terenem poniżej wału głównego. Szerokość wału u podstawy wynosi w najszerszym miej
scu 100 m, szerokość korony 5 m, wał wznosi się na wysokość do 15 m nad naj
niższą okolicą.
Już latem 1928 i 1929 r. po zakończeniu pomiarów geodezyjnych prowadzone były prace przy badaniu kosztów wy
właszczeń i ustalaniu z mieszkańcami te
renów planowanych pod zalew sposobu rekompensaty.
Istniały dwie możliwości: otrzyma
nie nowego gospodarstwa w wybranej
przez siebie jednej z 3 niżej wymienio
nych miejscowości lub wykup za ko
rzystną cenę. Nowe gospodarstwo moż
na było otrzymać w rozparcelowanych folwarkach hrabiego na Turawie, w Za
krzowie Turawskim i Ligocie Turaw- skiej. Także w Dębskiej Kuźni wybu
dowano kilka nowych gospodarstw. Do dziś można je rozpoznać po tzw. stylu frankońskim.
W Zakrzowie i Ligocie osiedlali się rol
nicy przede wszystkim z Zamościa, Krzy- śliny i Ługu. W Dębskiej Kuźni osiedlali się głównie rolnicy z Kotorza Wielkiego, którzy utracili swoje pola na terenie jezio
ra. Niektórzy rolnicy za pieniądze z od
szkodowania zakupili sobie gospodarstwa w innych miejscowościach.
Kilkanaście ha ziemi omej za pole utra
cone otrzymało probostwo z Kotorza Wiel
kiego na Reitenbuchu tj. na wschód od dzisiejszej oczyszczalni w Kotorzu Małym.
To też były ziemie hrabiowskie.
Hrabia sprzedał państwu pod budo
wę jeziora oraz na pole dla przesiedlonych rolników i fary kotorskiej ziemie wartości 1 630 000 marek. Ta suma umożliwiła mu uwolnić się całkowicie od zadłużenia i zmodernizować pozostałe gospodar
stwa. Zaznaczyć należy, że zarówno hrabia jak i rolnicy i inni mieszkańcy za
lanych terenów skorzystali na tych transakcjach - otrzymali gospodarstwa nowoczesne lub dobrą cenę za wykup i byli zadowoleni.
Obszar ziemi przeznaczonej do zala
nia należał mniej więcej po 1/3 do hra
biego na Turawie, w tym rolników i pro
bostwa z Kotorza Wielkiego; 1/3 to lasy nadleśnictwa Krasiejów i Zbicko; 1/3 sta
nowiły ziemie uprawne i łąki rolników ze Szczedrzyka, a przede wszystkim je go przysiółków: Zamościa, Krzyśliny i Ługu. Zamoście musiało opuścić 29 ro
dzin, a Krzyślinę 13. Z Kotorza wyemi
growało 14 rodzin z tego 6 do Dęb
skiej Kuźni.
Na Ługu miało swoje wielkie, kilkudzie- sięciohektarowe gospodarstwa 5 rolni
ków. Największe gospodarstwo i młyn wiatrak należały do Mathiasa Ledwika. Na wlocie Libawki do jeziora stał młyn wod
ny Ledwików tzw. gruchot.
D okoń czenie na stro n ie 11
Mapa terenów zalanych wodami Jeziora Turawskiego i projektowana linia wału zaporowego.
C Z L E A V l L C 2 0 0 5 m m m m m mmmmm T A L A
0 naszych Staubeckach...
D okoń czen ie ze strony 9
Z posiadłości hrabiego na terenie jeziora połowę stanowiły lasy w tym uroczy Wildpark inaczej zwany Anne- m ariepark. D rugą połow ę stanow iły stawy hodowlane, doskonałe zrasza
ne łąki i ziem ie upraw ne folw arku na Kucharach, rolników i probostwa Kotorza Wielkiego. W tym folwarku prowadzono dużą hodowlę jałów ek.
A tuż obok na Małej Panwi była zapora tzw. Gać, która kierowała kanałami wo
dę do zraszania łąk, napędu młyna w Trzę- sinie i Turawie, tartaku w Turawie i sta
wów hodowlanych, a dawniej i turaw- skich hut. Na dzisiejszej Rybaczów- ce stała nowoczesna cegielnia i Leśni
czówka.
Tyle wyliczanka i wybiegliśmy zbyt do przodu. Należy jeszcze podkreślić, że tereny obecnego jeziora w opinii ludzi jeszcze je pamiętających były bajecznie piękne - zwłaszcza Dębowy zagajnik, Wildpark, partia stawów hodowlanych i cała pradolina Małej Panwi! Teraz czas wracać do czasów kiedy w bólach
_ _ < ^>
rodziło się wreszcie rozpoczęcie tej olbrzy
miej budowli, ale o tym już w następ
nym odcinku.
Wycinek mapy prezentuje nam wy
gląd terenu przed zalaniem jeziora, jego miejscowości i przebieg wału zaporowe
go jeziora. Linia przerywana północnego skrzydła projektowanego wału wskazuje, że wtedy tj. w październiku 1933 r. nie zde
cydowano się jeszcze co do jej ostatecz
nego przebiegu.
C.d.n.
A lfre d K u pka
Flora i fauna akwenów turawskich - stan i zagrożenia
Flora w rejonie Jeziora Dużego
Turawskie akweny wodne, położo
ne są na Obszarze Chronionego Kraj
obrazu Lasów Stobrawsko - Turawskich.
Ze w zględu na zróżnicow anie sie dlisk akweny te obfitują w interesu
jące zbiorowisko roślinne i zwierzęce, w tym także rzadkie gatunki roślin i zwie
rząt.
A trakcją przyrodniczą Turawy jest przede wszystkim obszar wokół Jeziora Dużego. Zbiornik wybudowano w dol
nym biegu Małej Panwi w latach 1933 - 1938.
Jest to zbiornik retencyjny o po
wierzchni 22 km2 i pojemności ponad 100 min m3. Należy do najpiękniejszych sztucznych zbiorników wodnych w kra
ju. Duża powierzchnia zapewnia dos
konałe warunki do uprawiania żeglar
stwa i innych sportów wodnych. Osło
nięte lasami od wiatru piaszczyste plaże i słoneczne zatoki zapewniają warun
ki przyjemnego wypoczynku i stano
w ią doskonałe tereny rekreacyjne dla mieszkańców Opolszczyzny i sąsiednich województw.
Brzegi Jeziora Dużego, od południa i zachodu porastają głównie bory sos
nowe i lasy mieszane, w których spot
kać można wiele osobliwości florys- tycznych. Do najciekawszych, obję
tych ochroną roślin zaliczyć należy m .in. pom ocnika baldaszkow atego, naparstnicę zw yczajną i lilię złoto
głową, kwitnące okazy bluszczu pos
politego i storczyki.
Jest tu także jedyne miejsce wystę
pow ania bardzo rzadko spotykane
go w naszym kraju silnie pachnącego goździka sinego. Pozostałością po wy
stępujących tu dawniej pierwot
nych lasach łę
gowych i grądo
wych są liczne p o m n i k o w e okazy dębów szy p u łk o w y c h i bezszypułko- w ych. Jeden z nich, stojący między Turawą a Rzędowem, jest jednym z najstar
szych i najoka
zalszych dębów b e z s z y p u ł k o - wych w Polsce.
W lasach po
rastających brze
gi jeziora wystę- puje rów nież wiele interesują
cych gatunków grzybów. Do naj- c i e k a w s z y c h należy zaliczyć żagwicę listko- watą, szmaciaka gajęzistego oraz gwiazdosza grze
bieniastego, któ
rego ow ocniki w kształcie kil- k u r a m i e n n e j
gwiazdy spotykane sąw lesie koło ośrod
ka „Borowik”.
W kolejnych artykułach postaram się czytelnikom przedstawić ów przepię
kny i bogaty świat przyrody najbliższej
R ys. W a lte r Ś w lerc
Brzegi Je zio ra D u że g o p o ra s ta ją g łó w n ie b o ry s o s n o w e i lasy m ie sza n e.
okolicy, będący przecież w zasięgu ręki a często przez nas niedoceniany i niezau- ważany.
W a lte r Ś w ie rc
F A L A TTirmini^ ^ mmmmmm C Z Ł B - W lŁ C 2 0 0 5
O Turowskiej Pile - Tartaku <z. II
Prezentowany obok obraz jest ksero
kopią fotokopii obrazu olejnego na płót
nie o wymiarach 75x100 cm. Przedstawia stary tartak w Turawie będący poprzed
nikiem, ostatniego znanego nam nowo
czesnego tartaku. Stał z tyłu starego domu, teraz ul. Ogrodowa 6 od strony południo
wej zamieszkałego wtedy, przez obsługę tartaku.
Obecnie mieszkajątam rodziny: Fach, Kiełbas, Duda i inni. Tartak napędzany był wodami kanału wschodniego, jak i huta naprzeciw domku ogrodnika. W miejscu tej huty przy drodze do folwarku Kuchara został zbudowany w 1872 r. nowy tartak.
Kopię tego obrazu i historię jego po
wstania dostarczył mi uprzejmie Ksiądz Radca Józef Swolany proboszcz w Koto- rzu Wielkim.
Otóż wiosną 1871 r. zwiedziła - można by powiedzieć wizytowała - Turawę przy
szła narzeczona i żona hrabiego Karla von Garnier, później sza matka Hubertusa Hed
wig von Blumenthal w towarzystwie swo
ich rodziców. Wrażenie na niej wywarł przede wszystkim stary tartak, który jak się dowiedziała miał ulec likwidacji. Hra
bia zamierzał wybudować nowy w miej
scu starej huty.
Zauroczona poprosiła o namalowanie jego obrazu i taki powstał. Sama zaś napi
sała wiersz o tym tartaku, a w nim o le- sie, który pomaga niszczyć, o architekcie, który z jego belek buduje piękny pałac, ale i o deskach, z których będzie dla niego trumna. Całość kończy optymistycznym akcentem o zmartwychwstaniu!
Wiersz ten jest napisany na odwrocie wzmiankowanego obrazu. Ręczne pismo gotyckie przez te 134 lata od jego napisa
nia i wycierania się na ścianach jest miej
scami niezwykle trudne, wprost można by powiedzieć niemożliwe do odczytania.
Dokonał tego jednak uprzejmie pan Maksymilian Wowro z Berlina. Wspierał go przy tym zachętą i dobrym słowem pan JózefMatysek z Kotorza Wielkiego. Obu panom dziękuję. Wiersz ten drukujemy na następnej stronie „Fali” w miejsce dotych
czas publikowanych wierszy hrabiego Hubertusa, który widocznie odziedziczył po matce zdolności poetyckie.
Jeszcze można dodać, że 11 listopa
da 1871 r. odbyły się w Berlinie oficjalne zaręczyny Jadwigi von Blumenthal z hra
bią Karlem von Garnier. Natomiast ich ślub odbył się również w Berlinie 30 kwiet-
fot. Stary Tartak
nia 1872 r. Następnego już dnia nowo
żeńcy udali się w podróż poślubną do Turawy.
Po tym obszernym, ale chyba ciekawym dla naszych czytelników opisie wracamy już do dokończenia dziejów turawskiego tartaku.
Od 1943 do 1945 r. w miejsce powoły
wanych do Wermachtu mężczyzn zatrud
niono jeńców angielskich, których część mieszkała w domu za młynem w Turawie i część w baraku przy moście we Fazańcu po północnej stronie Małej Panwi.
Jeszcze później już w ostatnim roku woj
ny zatrudniono tam, ale też do prac w le- sie, internowanych Włochów. Mieszkali w krytej hali jeździeckiej w miejscu obec
nego sześcioraka przy ul. Ogrodowej 3.
Po wojnie gdy rzucono hasło „Cały naród buduje swoją stolicę” w tarta
ku maksymalnie wykorzystano wszelkie moce produkcyjne, praca szła na dwie zmiany. Powiększono o prawie 0,5 ha w kierunku wschodnim składowisko tar
cicy i o 0,5 ha składowisko surowca w kie
runku północnym, już poza ogrodzonym terenem tartaku. Teraz rośnie tam dziki drzewostan.
Trzeba pochwalić, że polepszono też warunki pracy. Zmechanizowano wiele ciężkich prac jak cięcie kłód i belek po
przez wprowadzenie pił ręcznych elek
trycznych, jedno i dwuosobowych, a póź
niej i spalinowych. Wybudowano suwni
cę - Demag - do ciężkich prac załadunko
wych. Urządzono stołówkę, gdzie dwie panie gotowały dla załogi wysokokalo
ryczne posiłki i kawę. Napoje chłodzące też wydawano za darmo. W końcu urzą
dzono węzeł higieniczno - sanitarny.
Nadszedł wreszcie rok 1990, a w nim przemiany polityczne w całym bloku ko
munistycznym i demokratyzacja życia po
litycznego. W Polsce gospodarzami w te
renie, choć ze skąpymi funduszami stały się znowu gminy. Właśnie turawska gmi
na chciała przejąć tartak jako mienie ko
munalne. Wystosowano odpowiednie pi
sma. Odpowiedź niestety była negatyw
na. Rada pracownicza OPPD tj. Opolskie Przedsiębiorstwo Przemysłu Drzewnego nadesłała odpowiedź, że nie zgadzają się na skomunalizowanie tartaku w Turawie, gdyż podważyłoby to egzystencję całe
go ich przedsiębiorstwa - nic dodać, nic ująć!
No a potem? Potem widzieliśmy ciągły spadek produkcji - podobno kłopoty ze zbytem - redukcje zatrudnienia, aż w lu
tym 2000 r. tartak przestał istnieć. Kto mógł szedł na emeryturę, a kto nie osiągnął wie
ku emerytalnego musiał dojeżdżać do tar
taku w Suchym Borze.
Teraz w 2003 roku, gdy piszę te słowa, po tartaku nie ma śladu z wyjątkiem budki transformatorowej, kilku żelbetonowych nieczynnych słupów oświetleniowych
D okoń czen ie na stro n ie 13
CZLEAN/ILC 2 0 0 5 FA L A
0 Turawskiej Pile - Tartaku
D o ko ń czen ie ze s tro n y 12
i fragmentów ogrodzenia. W widocznym miejscu stoi tablica z napisaną informacją, że cały teren jest do sprzedaży.
Ludzie mówią, że hrabia się w grobie przewraca! No a co, teraz OPPD może ist
nieć?! Wszelki komentarz wydaje się zbęd
ny, m ieszkańcy Turawy i tak swoje wiedzą, Teren został wykupiony i jak wieść niesie i tablica wskazuje w celach speku
lacyjnych. W związku z tym, apel do władz gminy, aby terenów tych nie przeznaczać na działki i do zabudowy indywidualnej tylko rekreacyjnej. Żeby nie opłacało się różnym przedsiębiorcom, liczyć na szyb
kie bogacenie się poprzez handlowanie naszą ziemią.
Nasze zdjęcie przedstawia cięcie kłód dwuosobową piła elektryczną na składzie surowca. Obok stoi kierownik tego działu pan Stefan Buhl. W głębi, w wysokich butach z drążkiem w ręku stoi pan Józef Tarara, dziadek właściciela użyczonego nam uprzejm ie zdjęcia pana Rolada Długosza z Kotorza Wielkiego. Całkiem w tyle widoczne są wrota wybudowanej w 1892 r. hrabiowskiej stodoły i jej ośnie
Wiersz Matki Hrabiego...
Zum Abschluss der Serie „ Gedichte des letzten Grafem Hubertus von Garnier Turawa", präsentieren wir ein Gedicht seiner künftigen Mutter der Hedwig von Blumenthal, spätere Gräfin von Garnier Turawa. Dieses Gedicht unter dem Titel
„ die Schneidemühle ” wurde von Ihr unter dem Datum 1 Mai 1871 in Berlin verfasst.
Es steht in gotischer Handschrift auf der Rückseite eines Ölgemäldes in Grösse 75x100 cm, welches das alte bis 1872 in Turawa existierende Sägewerk darstellt.
Dieses Gemälde entstand auf Ihre Bitte als Sie im Frühjahr 1871 mit Ihren Eltern das Gut Turawa als künftige Gemahlin des hiesigen Besitzers Graf Carl von Garnier
besucht. Ihre Vermählung fand am 30.
April 1872 in Berlin statt. Die 134 Jahre alte stark verwischte Handschrift ist le
ider stellenweise schwer, ja fast nicht les
bar. Dies gelang dennoch dem Herrn Ma
ximilian Wowro aus Berlin - herzlichen Dank - „ Schneidemühle ” war die damal- ge Bezeichnung für ein Sägewerk.
Die Schneidemühle
So friedlich schaust die Mühle!
So schuldlos morsch und alt Und doch hilfst du zerstören Den schönen grünen Wald!
Zerschneid’st die stolzen Bäume In ruhlos wilder Hast
Der Mensch sie dann verwandelt Zum Schlosse, zum Palast!
Wie ragt so hoch zum Himmel Des mächtigen Baues Pracht
Wie blickt so stolz der Künstler A u f das was er vollbracht
Da fühlt den Todesengel Er durch die Seele ziehn, aus deinen Brettern zimmert man einen Sarg fü r ihn!
In diesem Haus gebettet Liegt Er bis Morgen bald
Und traümt so still und friedlich von dir du schöner Wald!
Er sieht die Bäume modern Doch aus der dunkeln Gruft Dann Frühlingsblumen spriessen Verbreitend süssen Duft
Ein selig glücklich Ahnen Die Seele Ihm durchweht Sagt dass auch er vom Tode Zum Leben aujferstehtü!
H e d w ig von B lu m e n th a l Berlin A. D. l.M ai 1871
żony dach. Spłonę
ła w październiku 1959 r. podpalona przez nieznanego sprawcę.
Do opracowa
n ia tego tem atu korzystałem z na- s t ę p u j ą c y c h źródeł: „Das Majo
rat Turawa ” Księ
dza K ahla, „An R ena” Hubertusa von Garnier oraz z informacji Księ
dza Radcy Józe- fot praca z cjWUOsobową elektrycznie napędzaną piłą ręczną na placu f a S w o lan ego , surowca.
Ś.p. Roberta Dłu
gosza z Marszałek i wielu innych oraz wia- budowania zamieniają się w ruinę. Pola domości własnych. pszenno - buraczane porośnięte lasem, A lfred K u pka zaniedbany zdewastowany Park w Tura-
Posłow ie wie itd. Majątki te dawały utrzymanie wię
cej niż setce ludzi.
Żal ogarnia, że demokracja i wolność Otuchą tylko napawają prace remon- osobista zostały u nas okupione wi- towe prowadzone nareszcie przy 270 lat doczną i znaczną dewastacj ą kwitnących stoj ącym Pałacu i j est pewność, że przy- kiedyś, dobrze prosperujących pohra- najmniej on nie zniknie z powierzchni zie- biowskich dóbr jak Tartak, który zniknął mi, dając świadectwo wysokiej kultury
powierzchni ziemi, czy PGR którego za- materialnej naszej ziemi.
Wernisaż w Turawskim Gimnazjum
„Piękno jest prawdą a prawda pięknem To wszystko, co należy wiedzieć ”
Te słowa z wiersza Jerzego Szymika, były mottem wystawy prac plastycznych, której wernisaż miał miejsce 1 kwietnia w Publicznym Gimnazjum w Turawie.
Na wystawie zatytułowanej „gruszki w popiele ” prezentowały swoje prace ab
solwentki naszego gimnazjum: Paulina Ptaszyńska, Bożena Kała, Magdalena Kisiel, Natalia Libor, Mirela Swierc oraz gościnnie Agnieszka Żulewska. Wszyst
kie dziewczyny obecnie są uczennicami Liceum Sztuk Plastycznych w Opolu.
Licznie przybyłych na wernisaż gości powitał dyrektor gimnazjum pan Jerzy Musielak, następnie głos zabrał wójt gmi
ny pan Waldemar Kampa, który pogra
tulował talentu i pracowitości oraz wrę
czył młodym artystkom przepiękne róże.
Dziewczyny zaprezentowały na wysta
wie swoje prace rysunkowe, malarskie i rzeźbiarskie, jakie wykonująna co dzień w szkole, pracując nad swoim warsztatem artystycznym.
Paulina i Bożena oprócz prac rysun
kowych i malarskich o świetnej kolorysty
ce, zaprezentowały swoje rzeźby. Pauli
na pokazała odlewy w brązie, a Bożena prace w gipsie (konie) świadczące o zna
komitym wyczuciu formy przestrzennej.
Magda pokazała prace malarskie i kom
pozycje graficzne a Agnieszka prace ma
larskie oraz satyryczne szmacianki - wska- zujące, że jest bystrym i inteligentnym ob
serwatorem świata.
Pracowitość i ogromny talent widać w szkicach, rysunkach i pracach malar
skich Natalii i Mireli, które dopiero od kilku miesięcy uczęszczajądo „plastycz- niaka”. Z autoportretów Natalii można przypuszczać, że jest osobą, która wie cze
go chce i wytrwale zmierza do celu, nato
miast w pracach Mireli widać ogromną radość z tego co robi - bo trzeba lubić i kochać świat rysując np. zwykłą szczot
kę do włosów.
Ze swojej strony chciałbym podzięko
wać dziewczynom za to, że zgodziły się na udział wystawie i pokazanie swoich prac w murach turawskiego gimnazjum.
Podziękowania należą się także tym wszystkim, którzy przyczynili się do zor
ganizowania wystawy i wernisażu - szcze
gólnie pani Marii Syboń i panu wójtowi Waldemarowi Kampie, dzięki którym wy
stawie mógł towarzyszyć piękny folder i mały poczęstunek.
Dziękuję wszystkim przybyłym go
ściom za wytworzenie szczególnej atmos
fery podczas wernisażu, a kto nie dotarł niech żałuje!
Z y g fry d M azu r Zdjęcia z wernisażu zamieszczamy rów
nież na tylnej stronie okładki
C Z Ł R . W / I Ł C 2 0 0 5 f A L A ■■
Kapliczki i krzyże Gminy Turawa
Bardzo popularne na Śląsku są ka
pliczki upamiętniające św. Jana Nepomu
cena. Ten czeski czternastowieczny ka
płan nie zdradził tajemnicy spowiedzi mo- narchini czeskiej i poniósł męczeńską śmierć.
Wiadomo, że w okresie Średniowiecza wpływy czeskie na Śląsku były ogromne.
Dlatego na terenie Gminy Turawa znaj
dują się kapliczki upamiętniające tego
świętego, chroniące mieszkańców przed powodziami.
Najbardziej chyba znana kapliczka upa
miętniająca św. J. Nepomucena znajduje się obok Publicznego Gimnazjum w Tura- wie. Jednak uczennica tegoż Gimnazjum S. Jaguś opracowała historię kapliczki ku czci św. Nepomucena, znajdującąsię w Ka
dłubie Turawskim.
Jerzy Farys
Kapliczka św. Jana Nepomucena w Kadłubie Turawskim
Kapliczka znajduje się w Kadłubie Tu
rawskim przy ulicy Głównej, częściowo na prywatnej posiadłości państwa Panicz, naprzeciw kościoła pod wezwaniem Mat
ki Boskiej Różańcowej.
Kapliczka została zbudowana prawdo
podobnie na przełomie XVII i XVIII wieku przez bogatych chłopów z miejscowości Kadłub.
W tym czasie przez wioskę w bar
dzo głębokim rowie płynęła rzeczka, któ
ra prowadziła do lasu. W owym lesie wpływała do rzeki Bryniczanka. Ponie
waż kiedyś bywały obfite opady deszczu, rzeka często wylewała, co prowadziło do powodzi. Chłopi obawiając się zala
nia ich dobytków modlili się do święte
go Jana N epom ucena i postanow ili zbudować kapliczkę pod jego wezwa
niem. Wierzyli, że ustrzegnie ich to przed powodzią.
Jan Nepomucen urodził się w 1350 r.
w Nepomuku koło Pragi. W 1380 r. zo
stał wyświęcony na kapłana. Studiował prawo na Uniwersytecie w Pradze i Pa
dwie. N astępnie bardzo szybko piął się od stopnia do stopnia w hierarchii kościelnej. W 1390 r. został wplątany w sieć intryg króla Wacława IV Luksem- burczyka. Został poddany bardzo wyszu
kanym bestalskim torturom. Na wpół żywego Męczennika zrzucono w nocy z mostu do rzeki Wełtawy. Jego ciało zna
leziono dopiero po kilkunastu dniach i po
chowano w kościele świętego Krzyża w pobliżu rzeki.
W Polsce kult świętego Jana Nepomu
cena należy do najpospolitszych. Ponad kilkaset jego figur można spotkać na dro
gach polnych. Nie ma kościoła ani daw
nej kaplicy, by święty nie miał swojego ołtarza, figury, obrazu, sztandaru. Był czczony powszechnie jako patron mostów i jako orędownik chroniący od powodzi.
W środku kapliczki stoi rzeźba wyżej opisanego Jana Nepomucena wykonana
z drewna. Niestety nie ma na niej daty wy
rzeźbienia. Wiadomo tylko, że jest zabyt
kiem, co jakiś czas odnawiana przez miesz
kańców Kadłuba Turawskiego.
Ludzie mieszkający w pobliżu dbają ojej wystrój.
S y b illa J ag u ś
Młodzież w hołdzie papieżowi
Nie milkną echa pontyfikatu Jana Paw
ła II. Kim był ten człowiek dla każdego kato
lika, chrześcijanina, a nawet dla ludzi innych wyznań religijnych, nie trzeba tu wyjaśniać.
Ukochali Go wierzący i niewierzący. On, który na chrzcie otrzymał imię Karol, a na boisku piłkarskim w latach chłopięcych, był przez kolegów nazywany Lolkiem, swoim życiem zdobył serca wszystkich ka
tolików na całym świecie oraz wzbudził podziw polityków i ważnych tego świata.
Chociaż od śmierci Jana Pawła II upły
nęło już wiele dni, to wciąż w środkach masowego przekazu, w dziełach literackich pojaw iają się opracowania związane z życiem Karola Wojtyły. Należy tu wspo
mnieć niektóre wydania książkowe np.
„ Od małego Lolka do Jana Pawła Wiel
kiego ”, „ Z Wadowic do Rzymu ", „5 mi
nut z Janem Pawłem I I ”, a wkrótce na ekranach polskich kin ukaże się film pt.
,, Historia człowieka, który został papie
żem Na pewno Jan Paweł II nie był obo
jętny również uczniom Publicznego Gim
nazjum w Turawie.
Klasa Ila wraz z wychowawczynią panią mgr Urszulą Dudą, przygotowała i przeprowadziła w dniu 18 maja olimpia
dę dla uczniów miejscowego gimnazjum,
w której trzeba by
ło wykazać się wie
dzą na temat na
szego Wielkiego Papieża. W komi
sji oceniającej wy
niki uczestników konkursu na za
proszenie organi
zatorów zasiedli:
ks. proboszcz Jó
ze f Swolany, sio
stra A n u n cjata, wicedyrektor gim
nazjum mgr Eryka Matysek oraz nauczy
ciel języka angielskiego mgr Damian Niedźwiedzki.
13 maja przeprowadzono eliminacje drużyn klasowych. W finale konkursu walczyło siedem dwuosobowych zespo
łów. Drużyny odpowiadały na pytania przygotowane przez organizatorów, roz
wiązywały krzyżówkę, a nawet rysowały z pamięci portret papieża. W czasie kon
kursu młodzież, przy akompaniamencie fletów i gitar odśpiewała ulubioną pieśń Jana Pawła II „Barka
Wszystkie odpowiedzi na pytania, roz
wiązania krzyżówki oraz narysowane por
trety papieża, były wnikliwie oceniane przez wymienioną komisję konkursową.
Trzy najlepsze drużyny reprezentujące po
szczególne klasy otrzymały nagrody książkowe ufundowane przez księdza Jó
zefa Swolanego.
Naszym zdaniem konkurs o Janie Paw
le II był bardzo ciekawy i udany. Pozwolił on poznać bliżej historię człowieka, który był papieżem. Mamy nadzieję, że w przy
szłym roku w dniu urodzin Jana Pawła II podobny konkurs znowu się odbędzie.
A n ita D rung A n n a K a rw a t u c z e n n ic e k la sy Ila
„Wczoraj i dziś mojej miejscowości - Ocalić od zapomnienia”
Rozstrzygnięto konkurs na album
Publiczna Szkoła Podstawowa w Bier- dzanach była inicjatorem i organizato
rem konkursu na album, którego tematyką była historia i w spółczesność m iej
scowości, z któiych pochodzą uczestnicy.
Celem, w jakim został ogłoszony kon
kurs, było poznanie historii swojej małej Ojczyzny, kształtowanie u dzieci umiejęt
ności wyszukiwania i docierania do róż
nych źródeł informacji, rozbudzanie zain
teresowania przeszłością i współczesno
ścią swojego regionu oraz promowanie swojej miejscowości.
Prace, jakie wpłynęły na konkurs, by
ły bardzo ciekawe. Prezentowały wyso
ki poziom pod względem wartości po
znawczych, estetycznych oraz sposo
bu przekazu informacji. Zawierały m.in.
opisy warunków przyrodniczych i geogra
ficznych, dzieje szkół, kościołów, OSP, zwyczajów i tradycji kultywowanych w danych miejscowościach, zajęć lud
ności w przeszłości i obecnie, a nawet
D okoń czenie na stro n ie 17
