Wąbrzeźno, sobota 1 stycznia 1927 r.
Nr. 1 Rok VII
ILKJIHGFEDCBA
B o ż e , sz c z ę ść i b ło g o sła w Z ie m i n a sz e j!...
S ta n ę liśm y p o d z n a k ie m n o w e g o ro k u , k tó ry p o w ita P o ls k a c a ła z n a d z ie ją le p sz e j p rz y sz ło śc i i w ś ró d w a ż n y c h w y d a rz e ń sw o ic h p o n ie s ie w n ie z n a n ą p rz y s z ło ś ć n o w ą e n e rg ję tw ó rcz ą , n o w e w y s iłk i z m ie rz a ją c e d o u g ru n to w a n ia p a ń s tw o w o ś c i n a s z e j i d o p o d n ie s ie n ia s iły m o c a rstw o w e j, ja k n ie m n iej s p o tę g o w a n ia c o ra z trw a ls z y c h , a c e lo w y c h p o c z y n a ń w d z ie d z in ie p o lity k i n a ro d o w e j i u s tro ju sp o łe c z n e g o .
L e c z , g d y p ó łn o c u d e rz y i p o s y p ią się ż y c z e n ia w ś ró d b ie s ia d u ją c y c h , n a u c z ta c h i p rz y s k ro m n ie z a s ta w io n y c h sto ła c h , n a u lic y , w d o m u i w s z ę d z ie ; n ie c h a j z a ró w n o w ś ró d u c z tu ją c y c h w n o c y ja k i ty c h c o w e d n ie s z c z ę ś c ia ż y c z y ć so b ie b ę d ą , z n a jd z ie o d d ź w ię k n a s z g ło s, ż e g d z ie ś ta m , n a d la z u ro w ą fa lą B a łty k u , w z n o s z ą się s ta ro ż y tn e p o lsk ie o s a d y , o lu d n o śc i rd z e n n ie i o d w ie c z n ie p o lsk ie j, ż e g d z ie ś ta m , n a s k ra w k a c h Ś lą sk a , S p iż u i O ra w y , n a M a z u ra c h i W a rm ji ję c z y w n ie w o li m iljo n P o la k ó w ; a w s p o m in a ją c ic h w te n n o w y ro k , u ś w ia
d o m m y so b ie to , ż e n a ró d n a s z p o w s ta ł p rz e d
ty s ią c e m la t d o ż y c ia n ie n a ty c h te ry to rja c h , n a k tó ry c h n a s tę p n ie ro z e g ra ła się je g o h isto - rja i n a k tó ry c h d z iś ź y je. P o c z ą tk o w o je g o o b s z a ry s ię g a ły z n a c z n ie d a le j n a z a c h ó d . W o k re s ie b o w ie m , g d y n a s z e ry s y p le m ie n n e p o c z y n a ły s ię k s z ta łto w a ć , m ie liś m y w s z y s tk ie d a n e , a b y d o jrz eć n a n a ró d sa m o d z ie ln y , ro z p o ś c ie ra ją c y s ię m ię d z y b ie g ie m O d ry , a Ł a b y d a le k o n a p ó łn o c , a ż d o ic h u jś ć b a łty c k ic h . P ie rw s i P ia s to w ie z n a d G o p ła , m a ją u s ta w i
c z n e s p ra w y n a d O d rą i w o g ó le w k ie ru n k u n a z a c h ó d . G ra n ic a p a ń s tw o w y c h a sp ira c ji C h ro b re g o b ie g n ie p rz e z d z is ie js z e D re z n o , p rz e z L ip s k , k ra j s e rb s k ic h Ł u ż y c z a n ó w k u m o rz u . Z w y c ię s k i, s p a ja ją c y m ie cz K rz y w o u s te g o b ły s k a w s ło w ia ń s k im n a ó w c z a s S z c z e c in ie , w s ło w ia ń sk ie j M a k lem b u ig ji, g o s p o d a rz y ta m , ja k w n a tu ra ln y m o b s z a rz e s w e g o w ła d a n ia . P rz ę d ły s ią c le tn ia s ło w ia ń s z c z y z n a z a c h o d n ia je st ta k s ła b o z ró ż n ic z k o w a n a ję z y k o w o , ż e m ię d zy H a - w e la n a m i, Ł u ż y c z a n a m i i in n y m i, a P o la n a m i z n a d W a rty i G o p ła n ie m a p ra w ie ż a d n e j ró ż n ic y m o w y . G d y b y ro z w ó j n a s z b y ł p o s z e d ł
n a tu ra ln y m to re m , b y lib y śm y d z iś u sieb ie w d o m u w F ra n k fu rc ie n a d O d rą i w B e rlin ie . N a tu ra ln y te n je d n a k k ie ru n e k n a s z e g o ro z w o ju u le g ł s k rz y w ie n iu . F a la g e rm a ń sk a w sw o im u s ta w ic z n y m ,,D ra n g n a c h O s te n 4* z a la ła n a s z - p ie rw o tn e s ie d z ib y z a ch o d n ie i te , k tó re p o w in n y b y ły b y ć te re n e m n a s z e j n e jb liż s z e j e k s p a n sji. U to n ę ła w n ie m ie c k im z a le w ie s ło w ia ń s k a n ie g d y ś Ł a b a , u to n ę ła n a s z a O d ra w ś re d n im i d o ln y m s w y m b ie g u . K o lo s a ln e o b s z a ry n a s z e g o p le m ie n ia d ro g ą w y n a ro d o w ie n ia i p o c z ę ś c i k o lo n iz ac ji z a m ie n iły się w k ra j n ie m ie ck i.
T e i in n e s p ra w y z a s a d n ic z y c h p o s tu la tó w n a ro d o w y c h m a ją c n a u w a d z e i d z ie rż ą c m o c n o to , c o śm y w ro g o m w y d a rli, m iejm y w ia rę i w o lę o d z y s k a n ia k ie d y ś i ty c h z ie m , w p a ja jm y to m o c n o w św iad o m o ść c a łe g o n a ro d u , p rz e k a z u jm y te s ta m e n te m p o lity c z n y m z p o k o le n ia w p o k o le n ie a ż d o n a s tę p n e j sz c z ę śliw e j c h w ili, k tó ra p o z w o li ś w ia tu d e c y d o w a ć o lo s a c h p ru s k ie g o łu p u .
Stanislaw Jasiński.
N o w y ro k — n o w e ż y c ie .
A w ię c z n o w u ro k je d en z a p a d ł w o tc h ła ń p rz e sz ło śc iI A z n im ra z e m sn y n a sz e ... n a sz e n a d zie je ... n a sz e m a rze n ia o sz cz ę śc iu ... o le p sz ej d o li — o p o tę d z e.. I ty lk o z m ro k ó w n o c y — re fre n n a s z n a n y d o la ta — re fre n „ p io se n k i" — p ra w d z iw e j... w y ro k z a sty g łe j ro z p a cz y ... sm u tn e m e m e n to n a s z e :
„ N ic z e g o -śm y się n ie n a u c z y li'* ...
„ I n ic z eg o ż e śm y n ie zap o m n ieli* * . —
— S m u tn e sło w a — a le p ra w d ziw e 1
M ija ją la ta z a la tam i... W m o g iłę c ic h o z s tę
p u ją p o k o le n ia sta re ... L u d z ie się ro d z ą ... lu d zie u m iera ją — a w P o lsc e z a w sz e je d n a k o się d z ieje !
N ic ż e śm y się n ie n a u c z y li. —
P rz e sz ło ść ... U p a d e k .. L a ta n ie w o li — la ta m ę k i i c ie rp ie n ia — w szy stk o m in ę ło b e z ślad u ...
W sz y stk o z a p ad ło w n ie b y t, a — m y z a w sz e je d n a c y : L e k k o m y śln i... k łó tliw i — i p e łn i b łę d ó w !
Z b liż a się o to R o k N o w y ! Ó sm y ro k n a sz e j w o ln o śc i! — ó sm y ro k sa m o d z ieln e g o b y tu p a ń stw o w e g o I
1 c ó ż n a m te la ta p rz y n io sły ?
U p o d le n ie ! N ie n a w iś ć ! K łó tn ie I W a lk i b ra to b ó jc z e I
I je szc z e je d n o : K łam stw o !
I je s z cz e : K o ru p c ję ! — i je s z c z e ...i je sz c ze . N a c ó ż z re sztą w y lic za ć b łęd y , k tó re ta k d o b rz e z n a m y ? N a c ó ż p rz y p o m n ie n ie m d a re m n e m ta rg a ć i rw a ć n a s trz ę p y s e rc e w ła s n e ? —
...N ic z e g o śm y się n ie n a u c z y li!!!
...A ra c z e j... P ra w d a ! N a u c z y liśm y s ię ! N a u c z y liśm y się , — ja k z w a la ć w in y — n a d ru g ich
N a u c z y liśm y się te g o — d o sk o n a le !
Ja k to w y g o d n ie — sią ść w g ro n ie z n a jo m y c h — ro z p a try w a ć b łę d y n a ro d o w e ! Ja k to — p rz y je m n ie — rz u c ić g a rśc ią b ło ta n a sw e g o s ą sia d a, k tó ry „ sk a rb o k rad a* * — lu b n a p rz e c iw n ik a p a rty jn e g o , k tó ry m a ją tek z b ija n a P o lsc e !
Ja k to p rz y jem n ie ! P ra w d a ?
W z a cisz n y m u sią ść p o k o ju — p rż y p e łn y c h k ie lisz k a ch — i p io ru n o w a ć n a in n y c h ż e , z g u b ią O jc z y z n ę !
Z e n ie p ra c u ją d la k ra ju I
Z e sie ją n ie n a w iśc i p a rty jn e lu b k a so w e ! Z e d z ie ln ic o w o ść p ro p a g u ją !
Ja k to p rz y je m n ie sp io ru n o w aćrz ą d , ż e s k ła d a się z lu d z i n iew łaśc iw y c h . —
Z e n a u rz ę d a c h p o o b sa d z a ł „zło d ziei* * — Z e p ro te g u je n ie u k ó w i o słó w !
Z e n ie p o tra fi z a p o b ie d z d ro ż y ź n ie! — K tó ż b y z re sz tą w y lic z y ł te w szy stk ie „ z a rz u - ty“, ja k ie z u st n ie z ad o w o lo n y c h o b y w ate li p a d n ą ? K tó ż b y z d o łał sp a m ię ta ć o w e z b ro d n ie , ja k ie z a rz u c a się „ in n y m * * !!! —
T y lk o — B ro ń B o ż e — n ie so b ie s a m e m u ! M y ? M y je ste śm y c z y śc i! M y je ste śm y d o b rz y ! u c z c iw i, p ra c o w ic i, — u m ie ją c y się p o św ię c a ć d la O jc zy z n y ! A le z a to „tam ci** — ci „in n i* *
— to w sz y stk o p o tę p ie ń c y , ło try z p o d c ie m n e j
— g w iaz d y sz a ta n i w lu d z k ie m c iele , z d ra jcy i s p rz e d a w c z y c y !
A z a g ran ica sły szy n a sz e ż a le, sły sz y n a sz e o sz c z e rstw a — i g ło w ą k iw a , p e łn a o b łu d n e g o w sp ó łc z u c ia — sz e p c ąc d o sie b ie w d u sz y :
— „ C i P o la c y — to sa m e ło try ! C ó ż ta m z a o k ro p n e z b ro d n ie d z ia ć się m u szą , je śli ju ż sa m n a ró d to p rz v z n a je! M u si b y ć c h y b a z e sto ra z y g o rsz e j, sk o ro p u b lic z n ie ty le się o te m m ó w i“ —
F ra n c u z c z y A n g lik m ie rz y n a s sw o ją m iark ą
— n ie p rz y p u sz c z a jąc , ż e P o la k p rz e d e w sz y stk ie m
— p iw a n a w ła sn y n a ró d i n a w ła sn ą O jc z y z n ę ! D z ie ją się w A n g lji lu b F ra n c ji rz e c z y s to k ro ć g o rsz e n iż u n a s — a le A n g lik c z y F ra n c u z w o li o n ic h m ilc z eć — n iż k o m p ro m ito w ać — sie b ie sa m eg o . D late g o n ik t n ie z ro z u m ie , ż e u n a s p o stę p o w a n ie ta k ie — je st z a sa d ą ż y c ia
S a m i w ięc w in n i je steśm y , ż e z a m ia st z a u fa n ia — w z b u d za m y n ie u fn o ść w śró d o b c y c h , k tó rz y sły sz ą c n a sze o sz c z e rstw a w z a je m n e m a ją
n a s z a n a ró d , sk a z a n y n a z a g ła d ę , z a n a ró d , n ie w a rt w o ln o śc i i n ie w a rt w łasn e g o p a ń stw a !
C z y ż w o b ec te g o m o ż e się ro z w ija ć n a sz h a n d e l i p rz e m y sł ? C z y m o ż e k w itn ą ć u n a s d o b ro b y t — je śli w ła sn e m i d ło ń m i ta rg am y w ła sn ą o p in ję — n u rz a ją c w b ło c ie n a sz h o n o r n a ro d o w y ?
L ic zy m y sta le n a o b c ą p o m o c — lę k a ją c się w z ią ć d o p ra c y — z n ie d o lą z a b a ry !
L ic z y m y n a o b c e p o ż y c z k i! A le p o w ie d z m y sa m i — c z y k to k o lw ie k sły sz ąc te n h u ra g a n o sz c z e rstw w z a jem n y c h , ja k i n ie c ic h n ie u n a s o d o śm iu la t — m o ż e p o w ie rzy ć n a m sw e k a p ita ły ?
N ig d y ! P rz e n ig d y !
Ż a d n e p a ń stw o , ż a d n e k o n so rc ju m , ż a d en fin a n sista n ie z a ry zy k u je w e jść z n a m i w sto su n k i h a n d lo w e — c h y b a , ż e z a p e w n i so b ie m a x im u m z y sk u p rz y m in im u m ry z y k a ! N a w e t u b o g a E s- to n ja c z y L itw a z d o ła ły so b ie p o z y sk ać p rz y ja c ió ł 1 Je d n a ty lk o P o lsk a — p rz y ja ció ł m u si so b ie k u p o w a ć , p ła c ą c im g iu b o z a fik c ję ż y c z liw o śc i p e łn e j fa łsz u i o b łu d y !
N a w e t n a jle p s i n ib y w y p r ó b o w a n i
„ p r z y j a le i e 1 e ** z a cz y n a ją n a s o p u sz c z ać w n ie d o li! I ta k b ę d z ie z k a ż d e m p a ń stw e m , n a k tó re g o p o m o c lic z y m y !
— B o n ie p o m a g a się lu d z io m le k c e w a ż ą c y m so b ie w łasn ą g o d n o ść n a ro d o w ą !
— 1 n ie p o m a g a się ty m , k tó ry m p ra c o w a ć się n ie c h c e !
Ś m ie ją się z n a s — a m y , ja k o b łą k a n i — w ie rz y m y w sz cz e ro ść i sy m p a tję o b c y c h — z a p o m in a ją c , ż e w p o lity c e n ie m a sz cz e ro śc i i n ie m a p rz y ja c ió ł!
— Ja k n ie m a sz c z e ro śc i w ż y c iu !
B o g a ty i siln y z n a jd z ie z a w sz e p o m o c i z a w sz e b ę d z ie o to c z o n y „p rzy jaźn ią.* * —
1 d la te g o — n ie z g in ie w śró d k rw a w e j w a lk
o b y t! j
L e c z d o n ę d z a rz a —n ik t n ie w y c ią g n ie d ło ń
— i n ik t g o n ie p o d trz y m a w c h w ili u p a d k u ! I d la te g o — n ę d z a rz — z g in ie!
C z y ż m y m a m y b y ć ty m n ę d z a rz e m ?
Ga MW
D l a c z e g o ?
T o ż t y l e b o g a c t w n a t u r a l n y c h — a n i e w y z y - s l c a n y c h p o s i a d a n a s z a O j c z y z n a !
1 t y l e p ó l — l e ż ą c y c h o d ł o g i e m !
I t y l e r ą k — d o p r a c y z d o l n y c h — a z a ł o ż o n y c h b e z c z y n n i e !
C z e g o m y j e s z c z e c h c e m y ?
B ó g d a l n a m w s z y s t k o , c z e g o j e n o ż ą d a ć b y ł o m o ż n a ! M a m y n a w e t p r z e s z ł o ś ć p o t ę ż n ą i s ł a w n ą — k t ó r ą t y l k o w s k r z e s i ć n a l e ż y !
C z e g ó ż m y j e s z c z e c h c e m y ?
O d S t w ó r c y a n i o d l o s u n i c z e g o w i ę c e j ż ą d a ć n i e m a m y p r a w a — a b y n a s n i e p o k a r a ł c i ę ż k o! O t r z y m a l i ś m y s k a r b y t a k o l b r z y m i e , o j a k ic h i n n y m n a r o d o m s i ę n i e ś n i ł o ! J e n o p o t r z e b a w y z y s k a ć t e s k a r b y !
T r z e b a n a u c z y ć s i ę — „ c h c i e ć ! “ — O t o — c z e g o n a m b r a k : w o l i!
N i e m a m y w o l i d o p r a c y ! N i e m a m y w o li d o c z y n u ! M y b y ś m y c h c i e li , a b y n a m s a m e p i e c z o n e g o łą b k i l e c i a ł y p r o s t o d o u s t ! O b c i ę l i
b y ś m y , a b y k t o ś z a n a s o b r o b i ł t e p o l a , t e u g o r y , w y d o b y ł w ę g ie l z ł o n a z i e m i , w y w ió z ł i s p r z e d a ł j e s z c z e — a n a m , a b y g o t o w y c h p i e n i ę d z y n a s y p a ł p e ł n e k i e s z e n i e , ż e b y ś m y m o g l i z a n i e b a w i ć s i ę t y l k o i u ż y w a ć ż y c i a .
A l e p r a c o w a ć s a m y m ? — T o n i e d l a n a s ! M y u m i e m y t y lk o g a d a ć , u m i e m y p l w a ć n a b r a c i s w o i c h — i s z u k a ć u i n n y c h s ł o m k i n a p o d w ó r z u — n i e w i d z ą c w ł a s n y c h ś m ie c i , w k t ó r y c h t o n i e m y !
Z a p r a w d ę — o b u d ź m y s ię , o t r z ą ś n i j m y z s i e b i e t ę h a ń b ę n a s z ą — i b a c z m y , a b y n i e o b r a z i ć B o g a , k t ó r y w i d z ą c n i e z a r a d n o ś ć i g ł u p o t ę n a s z ą
— m o ż e n a m n a s ł a ć n o w ą p o t ę g ę , n o w y c h l u d z i , k t ó r z y o b s i e j ą n a s z e u g o r y , o b s ł u ż ą n a s z e k o p a l n i e — a n a m ż e l a z n ą s t o p ę n a p i e r s i p o s t a w ią —
a b y ś m y j u ż n i e m o g l i p o w s t a ć z t e g o p r o c h u , w k t ó r y n a s w ł a s n a n i e u d o l n o ś ć w t r ą c i ł a !
B a c z m y — p i ln i e , a b y s i ę n i e p o w t ó r z y ł y l a t a n i e w o l i, l a t a u p o d l e n i a — w k t ó r y c h w r ó g p l e c y b a t o g i e m n a m o r a ł z m u s z a j ą c d o p r a c y — k t ó r e j o w o c e s a m z b i e r a ł . U m ie l iś m y p r a c o w a ć , g d y n a m n a d k a r k i e m w i s i a ł k n u t n a j e ź d ź c y ! C z e m u d z i ś n i e u m i e m y c z y n i ć t e g o s a m e g o ?
C z y ż n a m n i e w o li ż a l ? C z y ż a l n a m b a t o g a ? C z e m u ż w i ę c n i e z o s t a li ś m y w n i e w o l i, k i e d y n a m b y ł o w n i e j t a k d o b r z e ? C z e m u n i e d o p r o w a d z i l i ś m y d o k o ń c a s w e j h a ń b y i u p o d l e n i a ? ? Z m i ł o w a ł s i ę B ó g n a d n a m i — i d o p o m ó g ł n a m w y d o b y ć s i ę z p o d k n u t a n a j e ź d ź c y — a m y d z i ś z a m ia s t p r a c ą i c z y n e m d z i ę k o w a ć M u z a t o
— w o l i m y o b r a ż a ć G o k ł ó t n ia m i i b e z c z y n n o ś c i ą ? Z a i s t e 1 N i e b ą d ź m y s z a l e ń c a m i ! N ie p o w r a c a j m y d o d a w n y c h b ł ę d ó w , z a k t ó r e S t w ó r c a n a s u k a r a ł l a ta m i n a j c i ę ż s z e j n i e w o l i!
W i e m y , ż e g ł ó w n ą p r z y c z y n ą u p a d k u P o l s k i p r z e d l a t y — b y ł a k ł ó t li w o ś ć i b e z c z y n 1 W i e m y , ż e p r a d z i a d o w i e n a s i b e z m y ś ln y m u p o r e m i p r ó ż n i a c t w e m i z a b a w a m i d o p r o w a d z i l i O j c z y z n ę d o z g u b y ! W i e m y , j a k w i e l e k r w i i p o t u , j a k w i e l e o f i a r i ż y c i a l u d z k i e g o k o s z t o w a ł o n a s o d z y s k a n i e W o l n o ś c i ! C z y ż c h c e m y d z i ś z n o w u d o b r o w o l n i e n a r a z i ć s i ę n a t o s a m o ?
Z y c i e w y m a g a o d n a s c z y n u ! O j c z y z n a w y m a g a o d n a s z j e d n o c z e n i a — w s p ó l n y c h w y s ił k ó w — w s p ó l n e j p r a c y ! C z y ż o d m ó w i m y J e j t e g o ? C z y l iż n a p r a w d ę n i e s t a ć n a s n a ż a d n e o f i a r y ? C z y ż t a k s p o d l e l i ś m y w n i e w o l i , ż e n a w e t u m i ł o w a n i e w o l n o ś c i w n a s w y g a s ł o ? C z y ż d l a m i ł o ś c i O jc z y z n y , d l a s z c z ę ś c i a p r z y s z ły c h p o k o l e ń n i e z d o b ę d z i e m y s i ę n a ż a d e n c z y n — n a ż a d n ą o f i a r ę ?
W s z a k ż e t o o n a s c h o d z i. . . o d z i e c i n a s z e . . . o w n u k i n a s z e . . . o z i e m i ę n a s z ą O j c z y s t ą !
— P r z y s i ę g l iś m y w s z a k b r o n i ć J e j — b r o n i ć d o „ o s t a t n i e j k r w i " , d o o s t a t n i e g o t c h u — a d z i s i a j n i e s t a ć n a s n a w e t n a t a k n i e w i e l k ą o f i a r ę , j a k p o z b y c i e s i ę w ł a s n y c h b ł ę d ó w ? Z a i s t e — p i ę k n a p r z y s i ę g a !!!
D z iś o t o k o ń c z y s i ę R o k S t a r y ! N i e c h — ż e z n i m r a z e m w p r z e s z ło ś ć z a p a d n ą n a s z e n i e s n a s k i i w a ś n ie ! R o z p o c z n i j m y t e n N o w y R o k P a ń s k i o d w y r z e c z e n ia s i ę w ł a s n y c h b ł ę d ó w .
W y z b ą d ź m y s i ę k ł ó t n i i o s z c z e r s tw , o t r z ą ś n i j m y s i ę z a p a t ji i b e z c z y n u , z a p o m n i jm y o t e r n c z e m d z i ś j e s z c z e j e s t e ś m y — i r o z p o c z n i j m y — n o w e ż y c i e ! T y l e n a s p r a c y c z e k a . .. t y l e u g o r ó w . . . t y le n i e w y z y s k a n y c h b o g a c t w !
W e ź m y s i ę w r e s z c i e d o c z y n u !
P o d a j m y s o b i e b r a t n i e d ł o n i e — z a p o m n i j
m y w c z o r a j s z y c h k ł ó t n i — o d t r ą ć m y o d s i e b ie w s z y s t k o , c o b y ł o n ę d z ą n a s z ą , c o n a m t a m o w a ł o d r o g ę r o z w o j u ! Z a p o m n i j m y w z a j e m n i e o n a s z y c h b ł ę d a c h i w z ią w s z y s i ę z a r ę c e ś m ia ł o s p o j r z y j m y w o c z y p r z y s z ł o ś c i! D o ś ć t e j t c h ó r z li w e j t a k t y k i p r ó ż n i a c z e j! D o ś ć a p a t ji i b e z c z y n u ! D o ś ć k ł ó t n i i n i e z g o d y !
J e d n o ś c i ą s i ln i — b o g a c i p r a c ą n a s z ą — m o ż e m y ś m i a ł o s t a w i ć 3 c z o ło k a ż d e j b u r z y d z i e j o w e j ! N ie z m o ż e n a s ż a d e n w r ó g — j e ś l i m y s a m i n i e u ł a t w i m y m u n a s z e j k l ę s k i !
J e d n o ś ć , z g o d a i p r a c a — n i e c h a j s i ę s t a n ą n a s z e m h a s ł e m ! T e t r z y p o t ę g i o b r o n i ą n a s n a p e w n o p r z e c i w k o c a ł e m u ś w i a t u !
A l e m u s im y w p r o w a d z ić j e w c z y n !
N i e c h a j t e n R o k N o w y s t a n i e s i ę d l a n a s n a p r a w d ę „ N o w y m “ . N i e c h n a m o d m i e n i d u s z e — n i e c h a j n a m w s k a ż e j a s n ą d r o g ę j u t r a . . . n i e c h a j s i ę s t a n i e p o c z ą tk i e m w a s z e j d o l i !
N i e c h a j s i ę s t a n i e ! ! ! J . K .
S y l w e s t e r i w i n d a .
O p o w i a d a n i e z d z i e j ó w n o c y s y l w e s t r o w e j .
Ż e g n a j ą c z c a ł e j d u s z y R o k S t a r y i n i e m n i e j s z c z e r z e w i t a j ą c .N o w y — p a n K s a w e r y s t r a c i ł z u p e ł n i e l i c z b ę w y p i t y c h k o l e j e k . O s t a t e c z n i e — d o b r z e j u ż n a d r a n e m — ś l i z g a j ą c s i ę i z a t a c z a j ą c — b o h a t e r n a s z z n a l a z ł s i ę w r e s z c i e p r z e d d o m e m — w k t ó r y m o d l a t s z e ś c i u n i e p r z e r w a n i e p ę d z i ł s w ó j s t a r o k a w a l e r s k i ż y w o t . N a m a c a w s z y p o d ł u g i c h i c i ę ż k i c h s t a r a n i a c h k l u c z o d b r a m y — i u ś c i s n ą w s z y c z u l e s t o j ą c y p r z e d d o m e m s ł u p t e l e g r a f i c z n y , k t ó r e g o w p r z y s t ę p i e n a g ł e j e g z a l t a c j i n i e o m i e s z k a ł n a z w a ć „ b r a t n i ą d u s z ą " — p a n K s a w e r y o t w o r z y ł w r e s z c i e b r a m ę — i w i e d z i o n y r a c z e j i n s t y n k t e m n i ż w z r o k i e m i r o z u m e m — z n a l a z ł s i ę n a „ s w o ic h * s c h o d a c h . —
N a g l e — w c h w il i , g d y j u ż m i a ł c h w y c i ć r ę k ą z a p o r ę c z — p o c z u ł , ż e z a m i a s t n a s t o p n i u s c h o d ó w — s t o i n a c z e m ś m i ę k k i e m — c o w d o d a t k u r u s z a s i e i m r u c z y p r z e z n o s .
W p i e r w s z e j c h w i l i p a n K s a w c io u c z u ł , ż e c o ś m u r e s z t ę w ł o s ó w u n i o s ł o w g ó r ę — a l i ś c i
— o p r z y t o m n i a w s z y n i e c o p o d w p ł y w e m s t r a c h u — p o s t a n o w i ł k w e s t j ę z b a d a ć p r z y ś w i e t l e
— i p r z e k o n a ć s i ę n a o c z n i e j a k i m c u d e m z n a n e m u d o b r z e i t w a r d e d o t y c h c z a s , k a m i e n n e s c h o d y — t a k r a p t e m z m i ę k ł y i „ s f l a c z a ł y 4 * . —
B o j ą c s i ę n a w e t o c a l p o s t ą p i ć n a p r z ó d — b o h a t e r n a s z z a b r a ł s i ę g o r l i w i e d o o d s z u k a n i a z a p a ł e k — c o r z e c z y w i ś c i e m u s i ę p o d ł u ż s z e j c h w i li b e z o w o c n y c h o b m a c y w a ń — u d a ł o .
D o p i e r o t e r a z — m a j ą c w s w e j d ł o n i „ ź r ó d ł o o ś w i e c e n i a " n a s z n o c n y b i r b a n t z d e c y d o w a ł s i ę ( o c z y w i ś c i e p o z a p a l e n i u z a p a ł k i ) s p o j r z e ć p o d s w o j e n o g i .
J a k o ż — z e r k n ą w s z y — n i e c o b o j a ź l i w i e — w k i e r u n k u o w e g o „ c z e g o ś “ n a c z e m s t a ł
— p a n K s a w e r y a ż o n i e m i a ł z e z d u m i e n i a . N a s c h o d a c h l e ż a ł j a k i ś j e g o m o ś ć — u r ż n i ę t y d o k u m e n t n i e — i — s p a ł s n e m s p r a w i e d l i w e g o .
O c z y w i ś c i e — p i e r w s z y m c z y n e m p a n a K s a w e r e g o — p o s k o n s t a t o w a n i u t a k z d u m i e w a j ą c e g o f a k t u — b y ł o u s t ą p i e n i e z b r z u c h a n i e s z c z ę s n e j o f i a r y S y l w e s t r o w y c h t r a d y c y j — p o c z e m , z a s t a n o w i w s z y s i ę g ł ę b o k o n a d s k u t k a m i n i e s k o ń c z o n y c h „ k o l e j e k 44 z „ k r o p k ą 44 — o t r z e ź w i o n y j u ż c z ę ś c i o w o n a s z b o h a t e r — z a d e c y d o w a ł , ż e n a l e ż y d o p o m ó d z n i e z n a j o m e m u „ k o l e d z e p o p i j a ń s t w i e *4 — i o b u d z i ć g o . . . J e d n a k ż e o d c h ę c i d o c z y n u — a o d c z y n u — d o i s t o t n e g o s p e ł n i e n i a z a m i a r u — b y ł o d a l e k o . N i e p o m o g ł y a n i p e r s w a z j e , a n i d m u c h a n i e w n o s , a n i t a r g a n i e z a w ł o s y — a n i w r e s z c i e w s a d z a n i e k o ń c a l a s k i w z ę b y ś p i ą c e g o ~ k t ó r y j a k n a z ł o ś ć — z b u d z i ć s i ę n i e c h c i a ł . Z m ę c z o n y , s p o c o n y , z a p l u t y i d o p r o w a d z o n y d o o s t a t e c z n e j p a s j i — p a n K s a w e r y z d e c y d o w a ł s i ę w r e s z c i e n a o s t a t e c z n o ś ć . W y s z e d ł s z y z p o w r o t e m n a u l i c ę — z a b r a ł p e ł n ą g a r ś ć ś n i e g u — i — w s u n ą ł c a ł ą p o r c j ę n i e z n a j o m e m u z a k o ł n i e r z . U c z u w s z y t a k n i e s p o d z i a n y p o d a r e k n o w o r o c z n y n a p l e c a c h — „ ś p i ą c y k r ó l e w i c z 4 — o t w o r z y ł w r e s z c i e o c z y — i o t r z e ź w i a ł . N a z a p y t a n i e p a n a K s a w e r e g o ,
g d z i e m i e s z k a — z d o ł a ł n a w e t w y b e ł k o t a ć p o d ł u g i c h w z d y c h a n i a c h i j e s z c z e d ł u ż s z e j c z k a w c e : N a p i e r w s z e m p i ę t r z e .
P a n K s a w e r y p r z e n i k n ą w s z y „ b y s t r o 44 s y t u a c j ę — d o p o m ó g ł c i ę ż k o w s t a w i o n e m u j e g o m o ś c i d o p o w s t a n i a n a n o g i — i w y t ę ż a j ą c w s z y s t k i e s i ł y — w n i ó s ł g o p o p r o s t u n a p i e r w s z e p i ę t r o . T u j e d n a k s t a n ą ł w o b e c n o w e j z a g a d k i . P i e r w s z e p i ę t r o p o s i a d a k i l k a m i e s z k a ń . W k t ó r e d r z w i t e r a z z a s t u k a ć , a b y s i ę n i e o m y l i ć — i n i e n a r a z i ć n a a w a n t u r ę . N a j p o s t s z ą r z e c z ą b y ł o b y z a p y t a ć o t o n i e z n a j o m e g o — a l e t e n , k o r z y s t a j ą c z c h w i l o w e g o p o s t o j u z a - p a d ł z n o w u w s w ó j k a m i e n n y s e n . O s t a t e c z n i e n i e w i d z ą c i n n e g o w y j ś c i a — p a n K s a w e r y z d e c y d o w a ł p o p r ó b o w a ć d e l i k a t n i e k l a m e k . — A n u ż t o j e s t j a k i s z a n o w n y o j c ie c r o d z i n y — n a k t ó r e g o p r z y b y c i e o c z e k u j ą ?
Z b l i ż y w s z y s i ę z e s w y m c i ę ż a r e m d e l i k a t n i e d o p i e r w s z y c h z b r z e g a p o d w o i — p a n K s a w e r y u j ą ł l e k k o z a k l a m k ę i n a c i s n ą ł j ą . . . D r z w i s i ę o t w o r z y ł y . W i d a ć , ź e r o z u m o w a ł w ł a ś c i w i e — i n a n i e z n a j o m e g o c z e k a n o r z e c z y w i ś c i e . P o s u n ą w s z y s w ó j c i ę ż a r n a p r z ó d
— p a n K s a w e r y o t w o r z y ł d r z w i j a k s z e r o k o
— i c a ł ą s i ł ą s w y c h d r ż ą c y c h z w y s i ł k u r a m i o n
— w e p c h n ą ł s p i ą c e ^ ó w c z a r n ą c z e l u ś ć c i e m n e g o m i e s z k a n i a — p o c z e m s z y b k o z a m k n ą w s z y d r z w i z a s o b ą — „ d a ł n u r a * z p o w r o t e m n a d ó ł — n i e c h c ą c b r a ć u d z i a ł u w „ p r z y w i t a n i u " , j a k i e z a p e w n e z g o t o w a ł a „ ś p ią c e m u " m a ł ż o n k o w i — e w e n t u a l n a m a ł ż o n k a . — A l iś c i — z a l e d w i e s t a n ą ł n a d o l e — a ż t u w i d z i — ź e z p o d ł o g i p o d n o s i s i ę z n o w u j a k i ś „ g o ś ć " n i e m n i e j w s t a w i o n y o d p o p r z e d n i e g o — i t r z y m a j ą c s i ę ś c i a n y — b e ł k o c e n i e w y r a ź n i e .
— „ M i e s z k a m n a p i e r w s z e m p i ę t r z e * . W p r z e k o n a n i u , ź e m o ż e t o j e s t b r a t , a l b o s z w a g i e r p o p r z e d n i e g o p i j a c z y n y — p a n K s a w e r y u j m u j e l e d w ie t r z y m a j ą c e g o s i ę n a n o g a c h o b y w a t e l a w p ó ł — i p o w t a r z a z n i m r a z j u ż d o k o n a n ą o p e r a c j ę . W c i ą g n ą w s z y g o j a k i m ś c u d e m n a p i e r w s z e p i ę t r o — o t w i e r a t e s a m e d r z w i — i w c z a r n y m r o k m i e s z k a n i a w p y c h a s w ą n o w ą o f i a r ę — j ) o c z e m — z n o w u d a j e d r a p a k a n a d ó ł — o c i e r a j ą c p o d r o d z e p o t z c z o ł a .
L e c z k t ó ż o p i s z e j e g o z d u m i e n i e g d y z n a l a z ł s z y s i ę n a d o l e — u j r z a ł , ź e z n ó w k t o ś l e ż y n a s c h o d a c h . —
Z o r j e n t o w a w s z y s i ę s z y b k o — b o h a t e r n a s z p o d n o s i t r z e c i e g o p i j a k a — m ó w ią c w y r o z u m i a ł y m t o n e m : — J u ż w i e m — p a n t a k ż e m i e s z k a n a p i e r w s z e m p i ę tr z e * — I z a b i e r a s i ę d o w p r o w a d z a n i a n i e z n a j o m e g o n a s c h o d y . L e c z t e n
— z a m i a s t p o d d a ć s i ę b e z w ł a d n i e t y m z a b i e g o m — j a k p r z y s t a ł o n a t a k s e r d e c z n i e z a l a n e g o g o ś c i a — n a g l e z r y w a s i ę n a n o g i — o d p y c h a z n i e p r a w d o p o d o b n ą s i ł ą p a n a K s a w e r e g o
— i j a k o p a r z o n y w y b i e g a n a u l i c ę , w r z e s z c z ą c w n i e b o g ł o s y — „ R a t u n k u ! R a t u n k u ! ' —
Z b i e g a s i ę k i l k a o s ó b — m i ę d z y n i m i z n a l a z ł s i ę i p o l i c j a n t . ( J a k t o n a S y l w e s t r a — w s z y s t k o t r o c h ę „ z a w i a n e * ) P a d a j ą b e z ł a d n e p y t a n i a . . . P o l i c j a n t — w p r z e k o n a n i u , ź e m a d o c z y n i e n i a z n a p a d e m b a n d y c k i m — n a g w a ł t w y c i ą g a r e w o lw e r . - - „ C o s i ę s t a ł o ? N a p a d ?
— M o r d u j ą k o g o ? C o j e s t ? C z e g o p a n k r z y c z y - - - -„ N a m i ł o ś ć B o s k ą — w o ł a n i e z n a j o m y , j u ż c a ł k ie m w y t r z e ź w i a ł y - - - u w o l n i j - c i e m n i e o d t e g o d r a b a ( t u w s k a z u j e n a d o g a n i a j ą c e g o p a n a K s a w e r e g o ) — o n m n i e c h c e z a m o r d o w a ć ; p r o w a d z i m n i e w c i ą ż n a p i e r w s z e p i ę t r o — a p o t e m z r z u c a m n i e n a d ó ł p r z e z k l a t k ę o d w i n d y . * —
D o p i e r o t e r a z r o z j a ś n i ł o s i ę p . K s a w e r e m u w g ł o w i e . Z r o z u m i a ł o n , ź e d r z w i , k t ó r e u w a ż a ł z a w e j ś c i e d o m i e s z k a n i a — b y ł y d r z w i a m i o d w i n d y — a ó w j e g o m o ś ć , k t ó r e g o p i e r w s z y r a z w n i ó s ł n a g ó r ę — i t e n . k t ó r e m u p o r a ź d r u g i w y ś w i a d c z y ł t ę p r z y s ł u g ę j a k w r e s z c i e i t e n , k t ó r e g o p o r a z t r z e c i z a b i e r a ł s i ę „ t a s z c z y ć " n a p l e c a c h — w s z y s c y t r z e j b y l i j e d n ą i t ą s a m ą o s o b ą . T e r a z d o p i e r o p o j ą ł — j a k f a t a l n i e p r z y s ł u ż y ł s i ę n i e z n a j o m e m u , k t ó r e g o d w a r a z y z r z u c ił z p i e r w s z e g o p i ę t r a n a d ó ł
— T o t e ż z d j ą w s z y k a p e l u s z z a c z ą ł g o r ą c o p r z e p r a s z a ć s w ą o f i a r ę z a m i m o w o l n e „ p r z y k r o ś c i " .—
N i e p o m o g ł y j e d n a k n a j g o r ę t s z e s ł o w a — g d y ż w s p r a w ę w m i e s z a ł s i ę p o l i c j a n t , p r o s z ą c o b u p a n ó w — k a t a i o f i a r ę — d o k o m i s a r j a t u
„ n a s ł ó w k o " .
O s t a t e c z n i e c a ł a s p r a w a s i ę w y j a ś n i ł a . P r z e k o n a n o s i ę n a o c z n i e , ź e w s z y s t k i e m u w i n i e n b y ł S y l w e s t e r — i ź e p a n K s a w e r y b y ł p e ł e n n a j l e p s z y c h c h ę c i .
D o b r z e j u ż ś w i t a ł o , g d y p o g o d z e n i j u ż m i m o w o ln i w r o g o w i e z n a l e ź l i s i ę p o o p u s z c z e n i u k o m i s a r j a t u — n a u l i c y — p o s t a n a w i a j ą c u r o c z y ś c i e — n i e u p i j a ć s i ę w i ę c e j — i w o g ó l e — w y r z e c s i ę w ó d k i n a w i e k i .
Z e j e d n a k p o s t a n o w i e n i e t a k w a ż n e — i w t a k e x t r a n a d z w y c z a j n e j c h w i li p o w z i ę t e — n a l e ż y z a w s z e o b l a ć — p r z e t o i n a s i b o h a t e r z y z a d e c y d o w a l i w s t ą p i ć „ g d z i e ś 44 p o d r o d z e
— „ n a j e d n e g o 44. —
O k o ł o g o d z i n y 1 1 - e j p r z e d p o ł u d n i e m — w s a m d z i e ń N o w e g o R o k u p r z e c h o d n i e m i e l i s p o s o b n o ś ć o b s e r w o w a n i a j a k i c h ś d w ó c h o b y
w a t e li , u r ż n i ę t y c h d o u t i a t y p r z y t o m n o ś c i — i t o c z ą c y c h s i ę b e z w ł a d n i e , s i ł ą r o z p ę d u — w k i e r u n k u n a j b l i ż s z e j k n a j p y . —
B y l i t o n a s i b o h a t e r z y P a n K s a w e r y z e s w o j ą n i e d o s z ł ą o f i a r ą .
Epitaphium.
Dzisiaj, tak jak i wczoraj minął smutnie Czas; — jałowo, niby pusty wiatr jesienny, Co wonny ogród obdziera okrutnie...
A stan goryczy ten trwa wciąż wezmienny;
Od dawien dawna już... Jestem w żałobie!
1 oto pisze wyraz! Bezimienny.
Na progu życia swego — jak na grobie!
Wincenty Brzozowski.
