ANNALES
UNIVERSITATIS MARIAE CURIE-SKŁODOWSKA LUBLIN - POLONIA
VOL.LVIIII, SUPPL. XIII, 41 SECTIO D 2003
1Medyczna Szkoła Pomaturalna Akademii Świętokrzyskiej w Kielcach.
1Medical College of Świętokrzyska Academy in Kielce
2Katedra i Klinika Psychiatrii Akademii Medycznej w Lublinie
2Psychiatric Faculty and Clinik of Medical Academy in Lublin.
3Wojewódzki Specjalistyczny ZOZ Gruźlicy i Chorób Płuc w Chęcinach.
3Provincial Specialist Health Care Centre of Tuberculosis and Lung Disease in Chęciny
4Medyczna Szkoła Pomaturalna Akademii Świętokrzyskiej w Kielcach.
4Medical College of Świętokrzyska Academy in Kielce
1ALEKSANDRA CIEŚLIK, 2HALINA MARMUROWSKA-MICHAŁOWSKA,
3BOGUMIŁA KOWALCZYK–SROKA, 4BARBARA LELONEK
The level of alcohol consumption among youth from secondary school and colleges
Poziom spożycia alkoholu wśród młodzieży licealnej i policealnej
WSTĘP
Alkohol etylowy - etanol, organiczny związek chemiczny, pochodna węglowodorów.
Popularnie zwany alkoholem, znany ludzkości od tysięcy lat. Odkryty przypadkowo na drodze niekontrolowanej fermentacji owoców, nasion zbóż lub innych substancji roślinnych, stał się najbardziej powszechną na świecie substancją odurzającą. Posiada bowiem swoistą cechę – zmienia w stosunkowo krótkim czasie po spożyciu stan psychiczny a również fizyczny człowieka. Od najdawniejszych czasów i we wszystkich znanych kręgach kulturowych ludzie sięgali po rozmaite środki upajające i odurzające. Z racji „tajemniczych”
właściwości tych substancji stosowano je w obrzędach religijnych. Z czasem alkohol nabierał coraz bardziej powszechnego znaczenia i popularności. Pity przy okazji uroczystości rodzinnych, zbiorowych zabaw, spotkań towarzyskich, jako środek rozluźniający (rozweselający), obniżający napięcie psychiczne i ułatwiający komunikowanie się. Te właściwości alkoholu a właściwie jego roztworów, łatwy i stosunkowo tani sposób ich wytwarzania to główny powód, że stały się tak powszechne i popularne. Na wielkość i strukturę spożycia napojów alkoholowych w poszczególnych krajach, regionach, grupach etnicznych, społecznych a nawet zawodowych ma wpływ wiele czynników. Są to m.in. uwarunkowania: historyczne, społeczno-kulturowe, socjologiczne, psychologiczne, a nawet biologiczne o podłożu biochemicznym (np. dziedziczenie)[2].
Masowa produkcja alkoholu okazała się bardzo intratnym źródłem dochodu. Wzrost podaży i obniżanie jego ceny, w konsekwencji prowadziło do coraz większego spożywania.
Nadmierne i częste picie alkoholu prowadzi do uzależnienia i poważnych konsekwencji
zdrowotnych oraz wysokich kosztów społecznych. Rosnąca świadomość tego zagrożenia doprowadziła do prób ograniczenia jego konsumpcji.
O tym jak bardzo alkohol zdominował codzienne życie i uzależnił miliony osób, przekonano się w latach 20-tych ubiegłego wieku, wprowadzając w części stanów USA prohibicję, powodując gwałtowny wzrost cen i ograniczenie jego podaży. Wbrew oczekiwaniom nie nastąpiło znaczące obniżenie spożycia alkoholu. Przeciwnie - wzrost popytu, który uruchomił działania spekulacyjne i czarny rynek produkcji i dystrybucji nielegalnego alkoholu na niespotykaną w historii USA skalę. Wprowadzenie w Polsce w latach 80-ych reglamentacji a nawet ograniczenie godzin sprzedaży alkoholu, nie wnikając w powody dla których wprowadzono takie ograniczenia, nie doprowadziło również do spadku jego spożycia. Również uchwalenie ustawy o wychowaniu w trzeźwości i zapobieganiu alkoholizmowi z 1982 roku a znowelizowanej 1 marca 2001 roku, wprowadzającej szereg restrykcji mających na celu ograniczenie konsumpcji alkoholu, jak wynika ze statystyk nie obniżyły jego spożycia. Także Kościół będący przeciwnikiem spożywania alkoholu, nie może się pochwalić w tym względzie znaczącymi osiągnięciami.
To pokazuje jak bardzo alkohol zniewala i uzależnia. Dowodzi jak trudna i nieskuteczna jest walka ze skutkami alkoholizmu za pomocą instrumentów administracyjnych czy prawnych. Mimo licznych programów prewencyjnych problem ten pozostaje nie rozwiązany.[1].
Jedynym skutecznym sposobem walki jest wyeliminowanie przyczyn nadmiernego spożycia alkoholu, oraz systematyczna praca nad wzrostem świadomości o jego szkodliwości, konsekwencjach zdrowotnych i społecznych, szczególnie wśród młodego pokolenia. Najbardziej niepokojący jednak jest fakt, że spożycie alkoholu wzrasta wśród młodzieży i to coraz młodszej. Badania 2001 roku wykazały, że alarmująco obniża się wiek dzieci i młodzieży rozpoczynającej picie alkoholu w porównaniu do lat 80-tych i 90-tych XX wieku[4,5].
Ze względu na to, że celem tego opracowania nie jest analiza medycznych i socjologicznych przyczyn i skutków jakie wywołuje nadużywanie alkoholu, ograniczono się do przedstawienia historycznego zarysu jego popularyzacji, następnie przedstawiono analizę wyników badań, świadczących o znaczącym wpływie edukacji prozdrowotnej na ograniczenie spożycia alkoholu wśród młodzieży.
Celem przeprowadzonych badań było porównanie poziomu i struktury spożycia alkoholu przez dwie grupy młodzieży: licealnej i policealnej – (o medycznym profilu kształcenia)
MATERIAŁ
Dwie reprezentacyjne populacje młodzieży. Pierwsza to grupa młodzieży szkół licealnych w wieku 17 – 19 lat. Druga grupa to słuchacze różnych wydziałów pomaturalnego studium medycznego w wieku 19 – 24 lat. Z obu grup uzyskano po 150 ankiet, które poddano przedstawionej poniżej analizie statystycznej.
METODA
Wyżej wymienione grupy młodzieży ankietowano w marcu i maju 2002 roku w oparciu o Europejski Program Badań Ankietowych nad Uzależnieniem od Alkoholu i Narkotyków (ESPAD). Ankietę udostępnił Zakład Profilaktyki Społecznej i Resocjalizacji Akademii Świętokrzyskiej w Kielcach. Badania były dobrowolne i anonimowe. Ankieta
zawierała 32 pytania. Ze względu na ograniczenia rozmiaru niniejszego opracowania, do analizy wykorzystano odpowiedzi na osiem najistotniejszych zdaniem autorek kategorii pytań, składających się z 23 zagadnień.
Ponieważ uzyskane dane mają charakter jakościowy do analizy statystycznej posłużono się testem dla różnicy wskaźników struktury [3]. Dla obu badanych prób n1 = n2 =150 możemy więc przyjąć, że rozkład statystyki testowej U jest w przybliżeniu normalny.
Wartość statystyki testowej obliczano ze wzoru:
gdzie p^1 i p^2 są oszacowaniami wskaźników struktury.
Dla założonego poziomu istotności = 0,05, u=1,64.
WYNIKI BADAŃ
Wyniki badań i wartość statystyki testowej przedstawia poniższa tabela.
Tabela 1. spożywanie alkoholu przez młodzież
Lp. Zagadnienie
Młodzież licealna 17-19 lat
Młodzież policealna 19-24 lat
Obliczona wartość „u”
statystyki testowej U n1 =150 n2 =150
1 SPOŻYCIE ALKOHOLU PRZEZ MŁODZIEŻ W CIĄGU OSTATNICH 30 DNI
1.1 Piło alkohol 84,70% 70,90% 2,92*
1.2 Piło 1 – 2 razy 30,00% 26,40% 0,69
1.3 Piło prawie codziennie 4,00% 1,10% 1,60
2 SPOŻYCIE ALKOHOLU W CIĄGU OSTATNICH 12 MIESIĘCY
2.1 Piło napoje alkoholowe 100,00% 98,00% 1,75*
2.2 Piło co najmniej razy w tygodniu 58,00% 37,00% 3,73*
3 RODZAJ SPOŻYWANEGO ALKOHOLU W CIĄGU SWOJEGO ŻYCIA
3.1 Piło piwo 95,20% 96,40% -0,52
3.2 Piło wino 85,60% 87,80% -0,56
3.3 Piło wódkę 82,60% 73,90% 1,84*
4 RODZAJ SPOŻYWANEGO ALKOHOLU W CIĄGU OSTATNICH 30 DNI
4.1 Piło piwo 78,00% 68,30% 1,91*
4.2 Piło wino 39,00% 33,50% 0,99
2 2 2 1
1 1
2 1
ˆ ) 1 ˆ ( ˆ ) 1 ˆ (
ˆ ˆ
n p p n
p p
p u p
4.3 Piło wódkę 63,00% 46,50% 2,91*
4.4 Piło inne trunki 65,30% 54,40% 1,94*
5 MIEJSCE PICIA ALKOHOLU
5.1 Pub, bar, dyskoteka 34,70% 17,40% 3,48*
5.2 W swoim domu 6,70% 26,10% -4,70**
6 LICZBA WYPITYCH , 5 LUB WIĘCEJ DRINKÓW Z RZĘDU, W CIĄGU OSTATNICH 30 DNI
6.1 Więcej niż jeden raz 60,00% 34,80% 4,52*
6.2 10 lub więcej razy 4,40% 2,20% 1,07
7 DEKLAROWANE PRZEZ MŁODZIEŻ ODCZUCIA PO SPOŻYCIU ALKOHOLU
7.1 Uczucie odprężenie 62,70% 36,90% 4,63*
7.2 Problemy zdrowotne 26,70% 54,4% -5,09**
8 POSTRZEGANE ZAGROŻENIE UZALEŻNIENIEM OD ALKOHOLU 8.1 Widzi duże ryzyko w piciu 1-2
drinków dziennie 13,10% 43,50% -6,21**
8.2 Nie widzi żadnego ryzyka w piciu
1-2 drinków dziennie 38,50% 10,90% 5,85*
8.3 Widzi duże ryzyko w piciu 4-5
drinków dziennie 23,50% 76,10% -10,71**
8.4 Nie widzi żadnego ryzyka w piciu
4-5 drinków dziennie 28,70% 8,70% 4,60*
8.5 Nie widzi nic złego w upijaniu się
raz w tygodniu 22,70% 6,50% 4,08*
OMÓWIENIE WYNIKÓW
Wyliczone w tabeli Nr 1. wartości statystyki testowej u > 1,64, (oznaczone „*”) w zagadnieniach świadczących o nadużywaniu alkoholu dowodzą, że te skłonności są statystycznie istotne (dominujące) w populacji młodzieży licealnej - młodszej.
Wartości u < -1,64 (oznaczone „**”) w zagadnieniach Nr 5.2, 7.2, 8.1, 8.3 charakteryzujące cechy pozytywne, świadczą o statystycznie istotnie niższym poziomie tych cech również w grupie młodzieży licealnej - młodszej.
To dowodzi że:
Ankietowana młodzież spożywa zbyt często i dużo napojów alkoholowych.
Młodzież wykazuje daleko idącą tolerancję wobec nadużywania alkoholu.
Badani wykazali niski poziom świadomości zagrożenia uzależnieniem od alkoholu.
Młodzież młodsza ze szkół licealnych pije zdecydowanie więcej i częściej niż młodzież policealna.
WNIOSKI
1. W badaniu wykazano wpływ na obniżenie poziomu spożycia alkoholu i wzrost świadomości szkodliwości jego nadużywania, profilaktyki antyalkoholowej prowadzonej w szkołach o kierunkach medycznych.
2. Przedstawione wyniki badań mogą świadczyć o roli jaką odgrywa w walce z alkoholizmem szerzenie systematycznej oświaty antyalkoholowej wśród młodzieży. Są sygnałem do pilnego opracowania i wdrożenia skutecznego powszechnego programu profilaktycznego zapobiegającego nadmiernemu spożywaniu alkoholu przez młodzież, niezależnie od kierunków kształcenia.
PIŚMIENNICTWO
1. Berberys K.: Nowe nadzieje nowej ustawy, Problemy Alkoholizmu nr 1, Warszawa 2001
2. Marcinkowski J.: Podstawy higieny, Volumed, 1997, 524-525 3. Sobczyk M.: Statystyka, PWN 2002, 156-194
4. Ścisło L. i wsp.: Poziom zagrożenia alkoholizmem wśród młodzieży szkolnej oraz propozycje działań profilaktycznych, Zdrowie Publiczne 2002;112 (supl. 1), 184-187 5. Śledzianowski J.: Inicjacja uzależnień świętokrzyskiej młodzieży, Problemy
Alkoholizmu nr 2, Warszawa 2001
STRESZCZENIE
Alkohol etylowy - etanol, popularnie zwany alkoholem, zmienia po spożyciu stan psychiczny i fizyczny człowieka. Używany jako środek odurzający, rozluźniający, obniża napięcie psychiczne i ułatwia komunikowanie się. Nadmierne i częste spożycie prowadzi do uzależnienia i poważnych konsekwencji zdrowotnych oraz wysokich kosztów społecznych.
W związku z tym zaczęto podejmować próby ograniczania jego konsumpcji. Nie spowodowały one jednak znaczącego spadku spożycia alkoholu. To pokazuje jak trudna jest walka ze skutkami alkoholizmu za pomocą instrumentów administracyjnych. Jedynym skutecznym sposobem walki jest eliminowanie przyczyn nadmiernego spożycia alkoholu, oraz systematyczna praca nad wzrostem świadomości o jego szkodliwości zdrowotnej i społecznej, szczególnie wśród młodzieży. Celem przeprowadzonych badań było porównanie poziomu i struktury spożycia alkoholu przez dwie grupy młodzieży: licealnej i policealnej – (o medycznym profilu kształcenia).
Wyniki badań:
Ankietowana młodzież spożywa zbyt często i dużo napojów alkoholowych.
Młodzież wykazuje daleko idącą tolerancję wobec nadużywania alkoholu.
Badani wykazali niski poziom świadomości zagrożenia uzależnieniem od alkoholu.
Młodzież młodsza ze szkół licealnych pije zdecydowanie więcej i częściej niż młodzież policealna.
Wnioski
1. W badaniu wykazano wpływ na obniżenie poziomu spożycia alkoholu i wzrost świadomości szkodliwości jego nadużywania, profilaktyki antyalkoholowej prowadzonej w szkołach o kierunkach medycznych.
2. Przedstawione wyniki badań mogą świadczyć o roli jaką odgrywa w walce z alkoholizmem szerzenie systematycznej oświaty antyalkoholowej wśród młodzieży.
Są sygnałem do pilnego opracowania i wdrożenia skutecznego powszechnego programu profilaktycznego zapobiegającego nadmiernemu spożywaniu alkoholu przez młodzież, niezależnie od kierunków kształcenia.
SUMMARY
Ethyl alcohol – ethanol, commonly called alkohol, changes mental and physical states of man after drinking it. It is used as an intoxicant, relaxing medication which lowers mental stress and easier to communicate. Excessive and frequent use of alcohol leads to addiction and serious health consequences, and high social costs. In this connection actions to limit its consumption have been undertaken. However, they do not cause the significant decline in alcohol consumption. This shows difficult the fight with the effects of alcoholism is by means of administrative instruments. The only effective way of fighting is to eliminate the reasons of excessive use of alcohol and systematic work concerning awareness increase of its social harmfulness, especially among youth. The aim of this research was to compare the level and structure of the alcohol consumption in two groups of youth: from secondary schools and college – (with medical faculties).
Result of resarch work:
The surveyed youth drinks alcohol too often and much.
The youth shows too much tolerance towards alcohol abuse.
The surveyed characterize the low level of the awareness of the danger of alcohol addiction.
The younger students from secondary schools drink unquestionably more often and bigger amounts of alcohol compared with the youth from college.
Conclusions:
1. In this research it has been proved that anti-alcoholic prevention at schools with medical faculties has a positive influence on lowering the level of alcohol consumption and the awareness of its harmfulness when one can drink too much.
2. The results of the research are a signal to work out urgently and put into practice an effective prevention programme against excessive alcohol consumption by the youth, irrespective of the faculties.
