ANNALES
UNIVERSITATIS MARIAE CURIE-SKŁODOWSKA LUBLIN - POLONIA
VOL.LVIII, SUPPL. XIII, 177 SECTIO D 2003 Śląska Akademia Medyczna
Wydział Opieki i Oświaty Zdrowotnej w Katowicach Medical University of Silesia
Departament of Didactics and Health Care in Katowice
DOROTA ORDYS, JOLANTA ESZYK
The trial estimation the lifestyle of the young people of student's silesian colleges
Próba oceny stylu życia młodzieży studenckiej śląskich uczelni
WSTĘP
Zdrowie każdego człowieka zależy od czynników: genetycznych, środowiskowych, systemu opieki zdrowotnej i stylu życia. Przy czym styl życia czyli zespół określonych zachowań zdrowotnych jest czynnikiem, który w największym stopniu determinuje zdrowie jednostki.
Zachowania zdrowotne w zdrowiu obejmują działania ludzi zdrowych. Mogą one być ukierunkowane na umacnianie zdrowia, na zapobieganie chorobom, na jak najwcześniejsze ich wykrywanie lub będą sprzyjać jego utracie.
Wśród zachowań zdrowotnych, które w pozytywny sposób wpływają na zdrowie zalicza się: unikanie używek, odpowiedni czas snu, regularne ćwiczenia fizyczne, sposób odżywiania, umiejętność radzenia sobie ze stresem.
Negatywnie oddziaływać będą takie zachowania jak: palenie papierosów, nadużywanie alkoholu, i leków, duża skłonność do ryzyka, konfliktogenny system wartości, agresja i przemoc. Decyzja dotycząca tego w jaki sposób zachowywać będzie się jednostka zależy w dużej mierze od niej samej, od wiedzy i motywacji jaką ma do tego by zdrowie zachować, czy je utracić.
Styl życia i składające się nań zachowania zdrowotne człowieka zmieniają się w ciągu całego jego życia, a kształtują się we wczesnym dzieciństwie i młodości pod wpływem wiadomości i wzorów przekazywanych przez rodziców, szkołę, grupy rówieśnicze i środki masowego przekazu.
Zdrowe życie to podstawowe zadanie człowieka, determinujące każdą sferę zachowań ludzkich. Obecne czasy to czasy narastającego zagrożenia ze strony działań destrukcyjnych, działań jakie powoduje cywilizacja, a jednocześnie wzrastającej mody na zdrowy styl życia.
CEL PRACY
Celem pracy jest poznanie i próba oceny stylu życia studentów śląskich uczelni oraz próba poznania wpływu środowiska uczelni na zachowania zdrowotne młodzieży. W pracy wzięto pod uwagę przede wszystkim zachowania zdrowotne wynikające tzw. świadomego wyboru tj. odżywianie, aktywność fizyczna, sen i wypoczynek, używki, radzenie sobie ze stresem.
MATERIAŁ I METODA
Badaniami objęto 486 studentów. Do badań wykorzystano kwestionariusz ankiety własnej konstrukcji, który składał się z pytań otwartych, półotwartych i pytań wyboru.
Ankieta poruszała problemy związane ze sposobem odżywiania, unikania palenia papierosów i picia alkoholu, aktywności fizycznej i sposobem radzenia sobie ze stresem.
Materiał uzupełniający uzyskano w trakcie wywiadów nieskategoryzowanych i ob- serwacji.
CHARAKTERYSTYKA GRUPY BADANEJ
Największą ilość badanych stanowiły kobiety 65,0%, mężczyźni 35,0%. Pochodzenie społeczne badanych studentów 50,4% stanowili studenci z rodzin inteligenckich, 41,6%
z rodzin robotniczych i 5,1% z chłopskich. Badaniami objęto studentów od I do IV roku studiów: 43,6% to studenci I roku, 32,1% to studenci II, 15,7% IV rok i 7,4% III rok.
Spośród przebadanych studentów 97,7% w czasie studiów przebywało w mieście. W domu rodzinnym 47,5%, we własnym mieszkaniu 6,4%, na prywatnej kwaterze 15,4%, w akademiku 22,2%. Badani byli w wieku 18-32 lata. Najwięcej badanych było w wieku 21 lat 24,9%, następnie 20 lat 22,0%.
WYNIKI BADAŃ.
SPOSÓBODŻYWIANIA
W ogólnej populacji badanych studentów 53,9% odżywia się nieregularnie, 46,1%
regularnie. Jest to na pewno związane z miejscem pobytu w czasie studiów. Samodzielność i brak kontroli przez rodzinę wpływa na to, że o jedzeniu przypomina się wtedy gdy doskwiera głód.
Śniadanie powinno być filarem codziennego pożywienia, daje zapas energii na cały dzień. Z badań wynika, że codziennie śniadanie zjada 63,6% badanych studentów, a 36,0%
nie je śniadania. Przyczynami nieregularnego odżywiania przede wszystkim była: zła organizacja czasu wolnego i brak czasu 47,1%, brak apetytu 11,3%, odchudzanie 5,6%.
Przyczyny te można sprowadzić wypowiedzi które mówiły o złej organizacji zajęć na uczelni np.: „zbyt długie przebywanie na uczelni”, „zły plan zajęć”, itp. Tylko 1,0%
badanych zwracał uwagę na złą pracę stołówek i problemy finansowe.
Wśród badanych codziennie warzywa spożywa 31,3%, kilka razy w tygodniu 55,8%
UŻYWKI
Ważnym elementem zdrowego stylu życia jest unikanie picia alkoholu i palenia papierosów.
Z przeprowadzonych badań wynika że 47,7% pije alkohol kilka razy w miesięcy, 39,3%
deklaruje że nie pije alkoholu w ogóle, kilka razy w tygodniu pije 7,2% badanych studentów, kilka razy w tygodniu 3,1%, codziennie alkohol spożywa 1,9% wśród badanych studentów.
W przypadku palenia tytoniu 68,1% nigdy nie paliło, 11,1% pali codziennie, 9,9%
okazjonalnie, 7,6% rzuciło palenie, 2,9% pali okazjonalnie.
Nie stosuje żadnych używek 75,5%, a 21,0% przyznaje się do ich stosowania. Wśród tych używek najczęściej wymieniane są: kawa, herbata. Pojedyncze osoby przyznają się do stosowania różnego rodzaju narkotyków tj. marihuana, haszysz, LSD. Pojawiły się też takie wypowiedzi jak: słodycze, komputer, internet.
ODPOCZYNEKIAKTYWNOŚĆFIZYCZNA
Największa liczba badanych 63,6% sypia 6-8 godzin, poniżej 6 godzin 29,6%
badanych, powyżej 6,0%. Dane ilustruje wykres 1.
Źródło: badania własne
Aktywność fizyczna jest istotnym czynnikiem, który wpływa na samopoczucie i ogólny stan zdrowia. Sport uprawia 45,3% badanych studentów, rzadko uprawia sport 41,2%, w ogóle nie uprawia żadnego sportu 7,0%. Wśród ćwiczeń które najczęściej są uprawiane wymieniają studenci : aerobik 22,5%, bieganie 16,9%, jazda na rowerze 14,8%, siłownia 7,7%, pływanie 5,6%. Podejmowane są także inne rodzaje aktywności fizycznej jak np. : turystyka górska, żeglarstwo, jazda konna, wschodnie sztuki walki, jazda na nartach itp.
Wykres 1. Czas przeznaczany na odpoczynek nocny 29,6%
63,6%
6,0%
0,0%
10,0%
20,0%
30,0%
40,0%
50,0%
60,0%
70,0% do 6 godzin
6 - 8 godzin powyżej
UMIEJĘTNOŚĆRADZENIASOBIEZESTRESEM
Generalnie oddziaływanie stresu na siebie studenci odczuwają negatywnie 82,3%, pozytywnie 12,8%, różnie 2,9% badanych.
Najczęstszymi przyczynami stresu są: egzaminy i zaliczenia 82,3%, dużo nauki 34,2%, brak czasu 32,9%, kłopoty i zła sytuacja rodzinna 14,%. Dane ilustruje wykres 2.
Źródło: badania własne
Najczęściej studenci radzą sobie ze stresem poprzez : relaks 53,1% badanych, rozmowy z osobą bliską 41,4%, postawę obojętną wykazywało 15,6% badanych, po alkohol sięgało 4,7%, po papierosy 8,6%, nie miało sposobu 7,2%. Dane ilustruje wykres 3.
Wykres 2. Przyczyny stresu w opinii młodzieży studenckiej 82,3%
34,2% 32,9%
14,0%
6,0%
0%
10%
20%
30%
40%
50%
60%
70%
80%
90% egzaminy i zaliczenia
dużo nauki brak czasu
kłopoty i zła sytuacja rodzinna
inne
Wykres 3. Sposoby radzenia sobie ze stresem 15,6%
41,4%
8,6%
3,3%
53,1%
4,7% 7,2%
13,0%
0%
10%
20%
30%
40%
50%
60% relaks, sen odpoczynek
postawa obojętna rozmowa z bliską osobą papierosy
alkohol
środki uspokajające nie mam sposobu inne
Oceniając swoje wyniki radzenia sobie ze stresem: 55,3% badanych oceniało jako dobrze, 28,2 słabo, inne wypowiedzi stanowiły około 20%.
STANZDROWIA
Najwięcej bo 60,7% badanych oceniło swój stan zdrowia jako dobry, 20,4% jako bardzo dobry, 17,5% jako średni, a tylko 0,8 % badanych studentów oceniło jako zły i bardzo zły.
WNIOSKI
Przeprowadzone badania pozwoliły na wyciągnięcie następujących wniosków:
1. Studenci odżywiają się nieregularnie, ale mimo tego starają się by śniadanie było podstawowym posiłkiem w ciągu dnia i dostarczać organizmowi witaminy i sole mineralne pochodzące z jarzyn i owoców.
2. Studenci badanych uczelni nie unikają alkoholu, piją go kilka razy w miesiącu, większość z nich nigdy nie paliła i nie pali papierosów, a wśród innych używek dominuje kawa i herbata.
3. Studenci podejmują różnego rodzaju aktywność fizyczną, najchętniej: pływanie, ćwiczenia siłowe, bieganie, jazdę na rowerze czy gimnastykę. Ćwiczenia te wykonywane są kilka razy w tygodniu.
4. Odpoczynek nocny trwa 6 –8 godzin
5. Stres oddziałuje na nich negatywnie, a sposobami, które pozwalają zniwelować to negatywne działanie są: relaks, sen, odpoczynek i rozmowy z bliskimi osobami.
Metody te oceniane są jako skutecznie redukujące stres.
Powyższe stwierdzenia pozwalają na wyciągnięcie ostatecznego wniosku, że mimo negatywnych zjawisk tj. nieregularne odżywianie i nie unikanie alkoholu styl życia studentów można nazwać prozdrowotnym.
PIŚMIENNICTWO
1. Jabłoński L. (red.): Sanologia. Nauka o społeczeństwie. Warszawa1998.
2. Karski J. B.:Promocja zdrowia. Warszawa 2000.
3. Kawczyńska–Butrym Z. (red.): Uczelnia promująca zdrowie. Lublin 1995.
4. Kosińska M.: Analiza zachorowań i chorobowości studentów uczelni województwa katowickiego w roku akademickim 1988/1989. Katowice 1995.
5. Latalski M. (red.): Zdrowie Publiczne. Lublin 1999.
6. Ostrowska A.: Styl życia a zdrowie. Warszawa 1999.
7. Siciński A. (red.): Style życia w miastach polskich (u progu kryzysu). Wrocław 1988.
8. Pike S. Foster D.: Promocja zdrowia dla wszystkich. Lublin 1998.
9. Zdrowie publiczne. Praca zbiorowa. Tom I, II. Kraków 2000.
STRESZCZENIE
Styl życia, zgodnie z definicją Sicińskiego, oznacza „zespół codziennych zachowań specyficznych dla danej zbiorowości i jednostki; inaczej mówiąc charakterystyczny sposób bycia odróżniający daną zbiorowość lub jednostkę od innych”.
Koncentrując się na czynnikach mając wpływ na stan zdrowia, próby poszukiwań doprowadziły do sformowania pojęcia „pole zdrowia”, w obrębie których oprócz czynników środowiskowych, uwarunkowań genetycznych, profesjonalnej opieki medycznej wyróżnia się styl życia i przyznaje mu się znaczącą rolę w kształtowaniu zdrowia indywidualnego człowieka i całych grup społecznych.
Spośród czterech elementów tworzących „pole zdrowia”, styl życia ma większy wpływ niż suma trzech pozostałych. Według teorii M. Lalonda przedstawia się to w sposób następujący:
styl życia 53 %
czynniki środowiskowe 21%
dziedziczenie 16%
opieka zdrowotna 10%
SUMMARY
A life style, in compliance with the definition by Siciński means “a set of everyday man- ners specific for the certain community and individuals; otherwise speaking it is the charac- teristic behavior discriminating one community or an individual from others”
Concentrating on the factors having an influence on the state of health, researches have led to forming the notion “the fields of health” within which except environmental factors, genetic conditionings, the professional medical care, lifestyle is in favor and significant part in the formation of health of an individual man and of whole social groups is acknowledged.
Among the four elements forming “the field of health”, the life style has greater influ- ence than the sum of the three remaining. According to the theory by M. Lalonda it pre - sented in the following manner:
the lifestyle 53%
environmental factors 21%
the inheritance 16%
medical, professional care 10%
