Lubleskie getto - Mieczysław Zych - fragment relacji świadka historii [TEKST]

(1)

MIECZYSŁAW ZYCH

ur. 1926; Nieciecz

Miejsce i czas wydarzeń Lublin, II wojna światowa

Słowa kluczowe Lublin, II wojna światowa, okupacja niemiecka, Żydzi, getto, Ukraińcy, głód, obszar getta

Lubelskie getto

Było tak, że wszystkich wyganiali z domów na Rynek, z każdej kamienicy. To było przygotowanie tak jakby do wywózki. Wszyscy musieli wyjść i później cały dzień tak stali. Pamiętam, że taki jeden stary Żyd żonę trzymał, bo nie mogła chodzić w ogóle, [to on] tak trzymał biedny. Tam policjanci nas przeganiali, żebyśmy pouciekali. Żydów wszystkich powyrzucali w ciągu jednego dnia do getta. [Getto było] wzdłuż Grodzkiej, znaczy Grodzka, Rybna i Noworybna na zewnątrz na Lubartowską. Sama Lubartowska nie była wzięta do getta, tylko Kowalska obcięta była tutaj, gdzie w tej chwili na dół się schodzi. Część Kowalskiej była wolna, ta na lewo, a na prawo już było to getto. Przez Wodopojną i tam późnej była ulica Świętego Mikołaja, teraz Szkolna - tam już po jednej stronie była aryjska - a po prawej stronie aż do Czwartku, tam do kościoła, do Ruskiej ulicy i tą ulicę Ruską i z tyłu za Zamkiem. Ja już tutaj mało chodziłem, bo mieszkałem gdzie indziej, a chodziłem do szkoły przy ulicy Jezuickiej, róg Dominikańskiej i Jezuickiej. Tak, że tutaj nie przychodziłem, ponieważ mówili, że to takie rzeczy przykre są, więc ja unikałem tych rzeczy, nie chciałem patrzeć. Chodziło o jedzenie, najważniejsze było, że nie mieli co jeść po prostu i z początku to tak powiadali, że [Żydzi] pieniądze dawali i kupowali im jedzenie ci, co ich pilnowali. A później to tylko to, co przez płot z Polakami załatwiali albo z Ukraińcami.

Ci Ukraińcy podobno część tych pieniędzy sobie przywłaszczali, ale za część im kupowali po prostu. Nie było muru, tylko było [ogrodzenie] z desek wzdłuż Grodzkiej, a tam, przy Świętego Mikołaja, to był tylko drut kolczasty. Jak likwidowali getto, to jakoś tam mi wszystko [umknęło]. Tylko słyszałem, że wywożą, że likwidują getto, ale tu nie przychodziłem, tak że nie wiem jak to się odbywało.

(2)

Data i miejsce nagrania 2006-04-05, Lublin

Rozmawiał/a Wioletta Wejman

Redakcja Piotr Krotofil