Mamo! Tato! Kochajcie mnie! Podręcznik dla dobrych rodziców.

MAMO ! TATO ! Kochajcie mnie!

Podręcznik dla dobrych rodziców

Opracowanie

Alicja Data i Mirosław Sobkowiak

Wsparcie:

Gostyń, 2020 r.

SPIS TREŚCI:

Zamiast wstępu 4

I. Etapy rozwoju i potrzeby dziecka 6

II. Jak wychowywać, żeby dzieci nas słuchały 10

III. Reguły, czyli praktyczne instrukcje ułatwiające wychowanie 24

IV. Apel Twojego Dziecka 38

V. 10 błędów popełnianych przez dobrych rodziców 41 VI. Telefony alarmowe/interwencyjne/zaufania 50 VII. Placówki wspierające rodziców w Powiecie Gostyńskim 51

Mamo! Tato!

Jestem jeszcze mały i słaby, ale kocham Was z całego serca ! Choć jeszcze mało wiem, to naprawdę dużo już umiem i bardzo szybko się uczę.

Chcę być taki mądry, jak Wy i taki silny, jak Wy. Mamo ! Tato ! Kochajcie mnie ! Chcę brać z Was przykład.

Wszystkie DZIECI, niezależnie od zamożności rodziny, wykształcenia rodziców, statusu społecznego czy miejsca zamieszkania, POTRZEBUJĄ MIŁOŚCI, BEZPIECZEŃSTWA, POCZUCIA, że SĄ WAŻNE, AKCEPTACJI, AUTORYTETU i WDRAŻANIA DO SAMODZIELNOŚCI. I oczekują tego od nas, rodziców.

A jak my stajemy się rodzicami?

Uczymy się, jak dobrze pracować, prowadzić samochód, zdobywamy kwalifikacje zawodowe, ale czy jakakolwiek instytucja lub szkoła uczy nas jak być matką lub ojcem, jak dobrze wychowywać własne dziecko? Ojcem i matką po prostu się stajemy. Skąd zatem wiemy, jak być dobrym rodzicem? Wynosimy to głównie z domu rodzinnego. Uczymy się tego przez obserwację zachowań rodziców w stosunku do nas, naszego rodzeństwa i innych ludzi oraz przez słuchanie tego, co do nas mówią. Doświadczamy na sobie okazywania miłości i zrozumienia, zaufania, stawiania i utrzymywania granic. Chłoniemy jak gąbka te zachowania i słowa, niezależnie od tego, czy są to zachowania i umiejętności pozytywne czy negatywne. Wiele lat później jako rodzice automatycznie powielamy pewne wzorce wyniesione z domu rodzinnego, normy postępowania i wartości. Jako rodzice mamy jednak możliwość wyboru tego, co warte ofiarowania swojemu dziecku.

DZIECI UCZĄ SIĘ,

NAŚLADUJĄC NAS I NASZE ZACHOWANIA

SZUKAJ W DZIECKU TEGO, CO DOBRE

I MÓW MU O TYM, CO JEST DOBRE W NIM

I. ETAPY ROZWOJU I POTRZEBY DZIECKA

1. Niemowlęctwo

Niemowlęctwo to okres od narodzin do ok. 1,5 roku życia.

W tym okresie dziecko buduje więzi i przywiązanie z osobą dorosłą. Są one podstawą nawiązywania, gdy dziecko dorośnie, poprawnych relacji z innymi ludźmi, budowania związków, tworzenia swojej własnej rodziny.

Kształtuje się cecha zwana NADZIEJĄ.

Czego najbardziej potrzebuje niemowlak?

1) jedzenia, aby prawidłowo się rozwijać;

2) snu, w cichym i przyjaznym łóżeczku w bliskości kochającej mamy;

3) suchej pieluszki, która daje wygodę w każdej chwili;

4) dobrej zabawki, początkowo grzechotki, potem gryzaczka, pluszowego zwierzątka i wreszcie kolorowej książeczki z obrazkami;

5) ciepłych i ciągłych rozmów z najważniejszym opiekunem, mamą; dzięki temu dziecko nauczy się mówić i rozumieć świat;

6) przytulania i głaskania, które daje podstawę do wiary w dorosłych, którzy prawidłowo odczytują potrzeby malutkiego człowieka.

Pamiętajmy, te potrzeby są ważne przez całe nasze życie!

2. Wczesne dzieciństwo

Wczesne dzieciństwo to okres od ok. 1,5 roku życia do 4. roku życia.

W tym okresie uczymy dziecko między innymi czystości i zasad higieny. To

W każdym etapie swego życia nasze dziecko potrzebuje przede wszystkim:

MIŁOŚCI

BEZWARUNKOWEJ AKCEPTACJI (niezależnie od tego, co by zrobiło)

i BYCIA Z NIM

samodzielność, pewność siebie, poczucie własnej wartości, a jego zaburzenie może doprowadzić do poczucia wstydu, niepewności, zwątpienia we własne możliwości. To etap uczenia dziecka m.in. korzystania z nocnika, toalety. To istotny czas, w którym uczymy dzieci umiejętności dawania i brania, gospodarności i oszczędności. Dziecko uczy się tego, co dobre, a co złe. Tworzy się też jego sumienie. Kształtuje się cecha zwaną WOLĄ.

Czego najbardziej potrzebuje wtedy dziecko?

1) cierpliwości rodziców;

2) możliwości dokonywania własnych wyborów;

3) pewności, że rodzic zawsze jest w pobliżu i czeka na dziecko;

4) stawiania granic, czyli wyraźnego pokazywania dziecku, co mu wolno, a czego nie wolno.

2. Okres przedszkolny

To wiek między 4. a 6. rokiem życia dziecka. Wiek zabawy. W tym okresie dziecko dalej rozwija swoje dotychczas zdobyte umiejętności, poprzez zabawę naśladuje role dorosłych i uczy się ich. To szczególnie ważny etap w uczeniu się roli matki i ojca. Kształtuje się cecha zwaną PRZEDSIEBIORCZOŚCIĄ.

Czego najbardziej potrzebuje wtedy dziecko?

1) akceptacji, że jest takie, jakie jest;

2) aprobaty dla swoich działań;

3) podziwu dla swoich poczynań;

4) docenienia swoich pomysłów.

3. Wiek szkolny

To wiek między 6. a 12. rokiem życia. Na tym etapie dziecko potrafi okiełznać swoją twórczą wyobraźnię i podporządkować się zasadom ustalanym odgórnie. Dziecko w tym okresie bardzo chętnie uczy się i pracuje. Warto pamiętać, aby dawać dziecku zadania mieszczące się w jego możliwościach, co z jednej strony stymuluje rozwój, a z drugiej daje dziecku poczucie, że jest zdolne i „sprawdza się”. U dziecka, które ma możliwość doświadczenia tych elementów, kształtuje się ważna cecha – KOMPETENCJA.

Czego najbardziej potrzebuje wtedy dziecko?

1) właściwego kierowania;

2) wydawania szczegółowych instrukcji;

3) wsparcia w wykonywaniu czynności.

4. Okres dojrzewania

To wiek między 13. a 22. rokiem życia, który można podzielić na kolejne dwa etapy. W pierwszym, trwającym do ok. 17. roku życia, dziecko uwalnia się spod wpływu rodziców, sprawdzając swoje upodobania, umiejętności. Silnie identyfikuje się z grupą rówieśniczą, która staje się dla niego najważniejsza.

Zaprzecza zasadom wyznaczanym przez rodziców i innych dorosłych, buntuje

Czego najbardziej potrzebuje wtedy dziecko?

1) jasnego stawiania granic;

2) zaufania wynikającego z dania dziecku większej swobody;

3) możliwości korzystania z niektórych przywilejów dorosłych.

W drugiej fazie tego okresu, między 17. a 22. rokiem życia, dziecko nawiązuje indywidualne kontakty, przyjaźnie i związki intymne. Świat dla młodego człowieka jest albo biały, albo czarny. W relacjach partnerskich przejawia się to początkowo całkowitą idealizacją partnera i zmienia pod wpływem dostrzeżonych wad w całkowite odrzucenie.

Czego najbardziej potrzebuje wtedy dziecko?

1) akceptacji i wsparcia;

2) zgody rodziców na samodzielne działanie;

3) zaufania rodziców.

W tej fazie rozwoju kształtuje się system wartości, ideałów, poglądów, tożsamość młodego człowieka. Kształtuje się cecha zwana WIERNOŚCIĄ.

Celem całego procesu wychowywania dziecka jest radość i satysfakcja z osiągnięcia przez nasze dziecko samodzielności w przyszłym dorosłym życiu.

Staje się to możliwe przez:

1) osiągnięcie dojrzałych związków z partnerem seksualnym, 2) zdolność zawierania przyjaźni i znajomości z innymi ludźmi, 3) opanowanie społecznej roli związanej z płcią,

4) akceptowanie swej fizyczności i efektywne korzystanie z własnego ciała, 5) osiąganie emocjonalnej niezależności od rodziców i innych dorosłych, 6) osiąganie bezpieczeństwa i niezależności ekonomicznej,

7) wybór i przygotowanie się do zawodu,

8) przygotowanie się do małżeństwa i życia rodzinnego, 9) rozwijanie się sprawności intelektualnych,

10) nabycie kompetencji obywatelskiej,

11) pożądanie i osiąganie społecznie odpowiedzialnego zachowania,

12) nabycie zbioru wartości oraz systemu etycznego jako przewodnika zachowania.

II. Jak wychowywać, żeby dzieci nas słuchały?

1. Autorytet rodzica. Co to jest i jak go zbudować?

Na autorytet rodzica składa się wiele czynników. Przede wszystkim to jego pozycja w rodzinie, jego cechy charakteru, zdolności, wiedza, mądrość życiowa. Te wszystkie czynniki sprawiają, że dziecko jest skłonne podporządkowywać się i wykonywać jego polecenia.

Dobry rodzic - jaki on jest? To taki, który potrafi zbudować i utrzymać swój autorytet.

Cechy dobrego rodzica:

1) cierpliwy 2) troskliwy 3) opiekuńczy 4) opanowany 5) wyrozumiały 6) radosny

7) prawdomówny 8) dobry

9) mądry 10) spokojny 11) stanowczy 12) konsekwentny 13) silny

14) ciepły 15) kochający 16) sprawiedliwy

Umiejętności dobrego rodzica

Jedną z ważniejszych potrzeb dziecka jest potrzeba uznania. Potrzeba ta manifestuje się poprzez chęć bycia zauważonym i docenionym.

Niezaspokojenie tej potrzeby może prowadzić do braku pewności siebie i niskiego poczucia wartości.

Jedną z form zaspakajania tej potrzeby przez rodzica jest udzielanie pochwał.

7) doradza dziecku

w podejmowaniu decyzji, ale nie wyręcza

8) uczy, jak naprawiać błędy 9) umie przyznać się do błędów 10) jest wzorem dla swojego

dziecka

11) dba o rozwój fizyczny i psychiczny dziecka

12) zna potrzeby dziecka i dobrze je zaspokaja

1) lubi i umie rozmawiać z dzieckiem

2) daje dobry przykład

3) interesuje się życiem dziecka jego radościami

i problemami

4) słucha dziecka i rozmawia z dzieckiem

5) znajduje czas na zabawę z dzieckiem

6) pomaga dziecku 7) uczy zasad i norm

Dobry rodzic dla swego dziecka, powinien być opiekunem, doradcą i najlepszym przyjacielem.

Aby to osiągnąć trzeba mieć wielką cierpliwość i wyrozumiałość, szacunek i miłość. Dobry rodzic

ma też prawo do błędów i pomyłek, które

powinny być zachęta do poszukiwania

skutecznych sposobów postępowania.

Aby wspominane działanie było skuteczne, dobry rodzic powinien rzeczywiście interesować się tym, co robi dziecko i okazywać uznanie tak często, jak to możliwe, przy każdej sytuacji, która daje ku temu powody.

Powinien doceniać nie tylko efekty działań dziecka, lecz także włożony w nie wysiłek. Np. -"Moim zdaniem wymagało to wiele czasu i wysiłku, jestem z Ciebie dumny"; czy - "Doceniam Twoje zaangażowanie".

Pochwała jest nagrodą i zachętą do wysiłku. Któż z nas nie lubi być chwalony i doceniany za to, co dobrego zrobi, nawet jeśli znajduje się to na jego liście obowiązków?

Aby nasze dziecko mogło się rozwijać i osiągać wymarzone cele, w jego życiu musi być ktoś, kto w nie uwierzy i doceni jego działania. Dobrze, gdy jest to mama i tata, a później nauczyciel czy przełożony. Dziecko - odpowiadając na tę wiarę i uznanie - osiąga niezwykłe efekty.

Dobre słowo uwalnia możliwości dziecka

RODZICU!

Rozmawiając z dzieckiem lub o dziecku, skupiaj się, poszukaj i mów o jego zasobach, mocnych

stronach, umiejętnościach

i sukcesach - zamiast narzekać na jego złe zachowania i cechy, problemy, wady i braki.

Tak jak mówisz o dziecku, tak je widzisz

i tak je kształtujesz i wychowujesz!

2. Jak chwalić swoje dziecko?

Przykłady:

A. Poziom podstawowy - mówimy np.:

- „dobrze”

- „super”

- „świetnie”

Taki rodzaj pochwały jest poprawny, ale nie daje dziecku dostatecznej motywacji do dalszego wysiłku. Jest zbyt ogólny. Dziecko może nie być przekonane i do końca pewne, jakiego jego zachowania to dotyczy. Warto zastosować coś więcej:

B. Drugi poziom - mówimy, np.:

- „jesteś wspaniały, bo dokładnie posprzątałeś pokój”, - „jesteś super, bo odrobiłeś zadanie”,

- „jesteś staranny, bo dobrze wytarłeś naczynia”

Już lepiej, ponieważ kierujemy słowa bezpośrednio do dziecka, mówiąc, jakie ono jest. To powoduje, że skupiona jest uwaga na konkretnym dziecku, a także odwołujemy się do konkretnych faktów. Taka forma motywuje do dalszych wysiłków. Ale warto zastosować jeszcze coś:

C. Trzeci poziom - mówimy, np.:

- „Sprawiłeś mi przyjemność synu. Jesteś wspaniały, bo dobrze posprzątałeś pokój.”

- „Jestem z Ciebie dumny Aniu, bo świetnie poradziłaś sobie na sprawdzianie i dostałaś piątkę z matematyki.”

- „Cieszę się Marcinie, że tak sprawnie wykonałeś powierzone Ci zadanie"

- „Jolu! Bardzo mnie ucieszyłaś, jesteś wspaniała, bo starannie ułożyłaś naczynia w szafce.”

- „Cieszę się Krysiu! Córeczko jesteś zdolna, bo odrobiłaś samodzielnie zadanie z biologii.”

- „Sprawiłeś mi dużą przyjemność, Jacku. Jesteś grzeczny, bo wróciłeś do domu o wyznaczonej godzinie.”

Doskonale. Rodzic łączy w powyższych pochwałach swoją pozytywną ocenę zachowań dziecka i konkretne działanie dziecka. Taka pochwała podkreśla, że dziecko jest dla nas źródłem radości i satysfakcji, a to, co robi dobrze, jest zauważane i doceniane. Dziecko dostrzega swoje działania jako korzystne nie tylko dlatego, że taka była np. umowa, ale również dlatego, że jego rodzic cieszy się z tego, co dziecko robi i jak robi. Dodatkowo rodzic wskazuje imiennie dziecko. Nawet gdy jest samo z nami, jest to dodatkowe wyróżnienie.

Chwal często!

Dzień bez pochwały dziecka, to dzień

stracony!

SCHEMAT DOBREJ POCHWAŁY DZIECKA

3. Jak zwrócić uwagę swojemu dziecku?

Przykład:

- „Jasiu! To, co zrobiłeś (najlepiej konkretnie nazwać tę czynność), jest niedobre”

Lub inaczej:

- „Haniu! Nie odrobiłaś zadania z matematyki, sprawiło mi to zawód, bo złamałaś obietnicę.”

Wskazujemy imiennie adresata pochwały

Mówimy, jakie jest dziecko w naszej ocenie Uzasadniamy,

za co konkretnie je

chwalimy

Nazywamy uczucie wywołane zachowaniem

dziecka

Nie wolno tak:

- „Jesteś leniwy, bo nigdy nie odrabiasz lekcji. Nie znoszę cię.”

Rodzicu! Zamiast oceniać i opiniować innych, spróbuj mówić o konkretnych zachowaniach i sytuacjach, które widzisz oraz o tym, jakie uczucia one wywołują w Tobie. Np. powiedz: - "Odkurzyłeś dywany i zmyłeś podłogi, cieszę się bardzo!" zamiast: - "Czysto tu dzisiaj" lub -"Wściekam się, gdy wbrew naszej umowie przychodzisz dwie godziny później!" zamiast: -"Ty nigdy nie umiesz dotrzymać słowa!"

4. Jak domagać się skutecznie zmian w zachowaniach dziecka?

Są trzy sposoby mówienia, przy czym sposób asertywny to taki, w którym wyrażamy opinie, uwagi czy obawy tak, by nie naruszyć przy tym praw innych ludzi:

AGRESYWNE BIERNE ASERTYWNE

Sygnały niewerbalne

Krzyk Głos proszący Głos spokojny,

opanowany

Podniesiony głos Zaciśnięte pięści Postawa odprężona Wskazanie palcem Przesuwanie stóp

Założone ręce Oczy zwrócone w dół Bezpośredni kontakt wzrokowy

Pozycja nieruchoma Pochylenie Wyprostowana postawa ciała

Kluczowe słowa i zdania – stosowane razem z odpowiednimi zachowaniami niewerbalnymi

Lepiej żebyś… Może… Ja…

Jeżeli nie… Myślę, że… Uważam, że…

Uważaj Zastanawiam się, czy… Czuję, że…

No dobra… Czy zechciałbyś… Chcę…

Powinieneś… Tak mi przykro… Weźmy się do…

Niedobrze Przepraszam, czy… Jak to możemy załatwić?

Idiota! A jeśli… Co o tym myślisz?

Ty…! Ale..; No wiesz… Co ty na to?

Mam nadzieję, że nie przeszkodzi ci….

Schemat wypowiedzi asertywnej:

Gdy wypowiedź odniesie skutek, chwalimy dziecko.

Gdy jednak ta wypowiedź nie odniesie oczekiwanego przez nas efektu, stosujemy drugi stopień wypowiedzi:

Gdy wypowiedź odniesie skutek, chwalimy dziecko.

Gdy jednak i ta wypowiedź nie odniesie oczekiwanego przez nas efektu, stosujemy trzeci stopień wypowiedzi:

Gdy wypowiedź odniesie skutek, chwalimy dziecko.

Gdy i ta wypowiedź nie odniesie oczekiwanego przez nas efektu, stosujemy czwarty stopień zachowania asertywnego:

Pierwszy stopień :

Czuje się źle…… (nazywam swoje uczucia) gdy Ty…… (opisuję sytuację)

ponieważ…… (uzasadniam)

Drugi stopień:

Czuje się źle…… (nazywam swoje uczucia) gdy Ty…… (opisuję sytuację)

ponieważ…… (uzasadniam)

i oczekuję, że …. (mówię, na czym mi zależy)

Trzeci stopień:

Jeżeli nie przestaniesz, (lub jeżeli tego nie zrobisz)…..

(opisujemy o co chodzi), to…… (opisujemy konsekwencje)

Czwarty stopień:

Realizujemy konsekwencje

Ważne! Konsekwencje (nagrody i kary) muszą być realne.

Nie można obiecywać dziecku rzeczy, których nie możemy spełnić, bo w ten sposób uczymy niepewności i braku zaufania do dorosłych.

Realizując konsekwencje pamiętajmy, że aby uczyły dziecko bycia grzecznym i dobrym, powinny być stosunkowo „uciążliwe i dokuczliwe” dla dziecka, ale nie powinny poniżać i stanowić źródła wstydu. Powinny być dobrze przemyślane i najlepiej wspólnie ustalone z dzieckiem.

Ważne: nagrody mogą stanowić dla dziecka miłą niespodziankę, natomiast konsekwencje ZAWSZE powinny być przemyślane i wspólnie uzgodnione.

Dziecko powinno wiedzieć, co wolno, a czego nie wolno robić.

NAGRODA:

1) pochwała

2) zainteresowanie

3) coś materialnego np. zabawka, książką, ubranie, słodycze

Nagroda, aby była bardziej skuteczna, powinna być natychmiastowa i w miarę możliwości wypowiedziana publicznie. Np. jeżeli dziecko otrzymało dobrą ocenę w szkole ze sprawdzianu, to możemy:

1) powiedzieć: - „Jestem z ciebie dumna, że samodzielnie przygotowałeś się do sprawdzianu i dostałeś czwórkę z geometrii.”;

2) powtórzyć wypowiedź przy innych członkach rodziny, np. przy dziadkach;

3) możemy wykonać nagradzające gesty w zależności od wieku dziecka mogą to być: ucałowanie, uścisk, poklepanie po ramieniu, przytulenie.

Błędy w udzielaniu pochwał:

- "No, dobrze to zrobiłeś, ale stać cię na więcej"...

- "Posprzątałeś pokój, ale niedokładnie i pełno tu kurzu."

Metoda "TAK, ALE...." jest nieskuteczna i zniechęca dziecko, które czuje się krytykowane.

"ALE" - jest zaprzeczeniem pochwały!

Rodzicu, pamiętaj!!!

Twoje dziecko potrzebuje czasu, aby nauczyć się wykonywać wszystkie czynności, tak jak byś tego chciał i oczekiwał.

Pamiętaj - każde dziecko jest inne, dlatego np. nie porównuj go do starszego brata.

Pamiętaj - dziecko ma prawo do błędu.

Pamiętaj - daj swojemu dziecku szanse na zmianę i poprawę.

Przykłady konsekwencji:

1) zabranie uwagi 2) upomnienie, nagana

3) zabranie przywileju, np. zakaz wyjścia z kolegami, zakaz zabawy, zakaz używania komputera, zakaz obejrzenia bajki, filmu, zakaz wyjścia na rower,

4) odesłanie w nudne (ale bezpieczne) miejsce

5) wykonanie obowiązków domowych poza kolejnością.

RODZAJE KONSEKWENCJI:

A) - wymaga współpracy dziecka: - "Jeżeli wyłączysz telewizor - dostaniesz deser";

- niezależna od dziecka: - "Jeżeli nie wyłączysz komputera w ciągu 5 minut, to ja odłączę Internet";

B) - pozytywna (z nagrodą): - "Jeżeli pozmywasz po obiedzie, będziesz mogła wyjść do koleżanki";

- negatywna (z odebraniem przyjemności): - "Dopóki nie pozmywasz po obiedzie, nie będziesz mogła wyjść do koleżanki";

C) - zapowiedziana (ustalona wcześniej z dzieckiem): - "Jeśli wrócisz do godziny osiemnastej do domu, to jutro będziesz mógł pójść z kolegami pograć w piłkę"; (ważne: jest to jednocześnie konsekwencja pozytywna) - oczywista, naturalna: - "Naniosłeś błota do domu, wytrzyj podłogę w korytarzu i w kuchni".

Dzieciom bardzo zależy, żeby ich rodzice

byli z nich dumni i szczęśliwi.

Rodzicu! Zachęcamy Cię, byś próbował formułować konsekwencje pozytywne, które zachęcają dziecko do zachowań, których oczekujemy.

Pamiętajmy! Konsekwencją (karą) nie może być:

- odmawianie dziecku jedzenia - czytanie książki (za karę) - rysowanie (za karę)

- zachowanie rodzica rozładowujące emocje na dziecku, np. wyzwiska, krzyki, szarpanie, klapsy, popychanie, postawa odpychająca dziecko,

Aby konsekwencja przyniosła oczekiwany efekt, powinna być wymierzona natychmiast lub najszybciej, jak to możliwe, aby dziecko zrozumiało za co i dlaczego poniosło konsekwencje.

Konsekwencja powinna być:

 odpowiednia do zawinionego czynu

 realna, czyli możliwa do wykonania i wyegzekwowania Przykłady konsekwencji:

Złamanie przez dziecko ustalonej zasady

Przykładowa konsekwencja

nie odrobiło lekcji i dostało złą ocenę zakaz oglądania telewizora przez np.

jeden dzień,

zakaz gry na komputerze, np. przez 3 godziny

dziecko nie posprzątało swojego pokoju

nie może raz wyjść na plac zabaw dziecko skłamało nie może raz wyjść z kolegami

dziecko ukradło pieniądze musi oddać z oszczędności, jako zadośćuczynienie; wstrzymanie na jakiś określony czas kieszonkowego w części lub w całości,

dziecko nie przestrzega zasad ruchu drogowego i jeździ rowerem w miejscach dla niego niedozwolonych

zakaz jazdy rowerem na określony czas oraz pouczenie o tym, jakie mogą być skutki nieprzestrzegania zasad ruchu drogowego

dziecko jest opieszałe w realizacji ustalonych zasad, unika ich realizacji, wymiguje się

zakaz wizyty u ulubionych osób, w ulubionych miejscach np. zakaz wyjścia do kina, innymi słowy zakaz skorzystania z przyjemności

dziecko nie sprząta po sobie ubrań, zabawek itp.

schowanie przed dzieckiem ubrań, zabawek lub innych rzeczy na określony czas

Rodzicu, pamiętaj, dziecko powinno wiedzieć:

1) jak długo potrwa konsekwencja (nie przesadzaj z jej długością! - maksymalnie 1-3 dni),

2) kiedy nastąpi jej realizacja, 3) za co została wymierzona.

Ważne: Warto oddzielać osobę od jej zachowań, np.:

-" Lubię Cię, ale nie podoba mi się, gdy bijesz brata".

WAŻNE!

Konsekwencja powinna trwać stosunkowo krótko, aby dziecko miało szanse naprawienia błędu. Powinna odnosić się do konkretnych niewłaściwych zachowań dziecka.

Przykład:

Ustalono, że Krysia ma posprzątać po kolacji tzn. pozmywać naczynia, wytrzeć i pochować je do szafki. Mimo zastosowania wypowiedzi asertywnej,

Krysia nie wykonała zadania i jako konsekwencję otrzymuje zakaz obejrzenia wieczorem filmu. Jeżeli było to zachowanie powtarzające się, możemy zakazać dziecku oglądania filmów przez np. dwa - trzy dni.

Pamiętaj! Zapowiadana konsekwencja, aby była skuteczna, musi być realna i natychmiastowa.

Ważne! Konsekwencja nie powinna być nękaniem dziecka i wyładowywaniem na dziecku swoich złych emocji! Kara powinna wynikać z wcześniej ustalonych z dzieckiem zasad.

Nie wszystkie sytuacje, w których dziecko postąpi niezgodnie z obowiązującymi normami i zasadami, można przewidzieć i dlatego nie wszystkie konsekwencje mogą być wcześniej wspólnie ustalone. Wówczas

„pozornie zaskoczony” rodzic pozwala dziecku negocjować wymiar kary; biorąc oczywiście pod uwagę wszystkie wcześniej opisane warunki.

Pamiętaj, że nie należy z góry zakładać, że Twoja pociecha może zrobić coś złego.

Zaufaj Swojemu dziecku!

III. Reguły, czyli praktyczne instrukcje ułatwiające wychowanie – to działa!

1. ZASADY, REGUŁY - Co to jest i jak je ustalać?

Reguły, zasady to inaczej obowiązki, zadania jakie chcemy nałożyć naszemu dziecku, a także umiejętności, których chcemy nauczyć.

Zasady i reguły dają dzieciom przestrzeń, w której mogą dobrze funkcjonować. Pozwalają określać granice i sprawiają, że dziecko czuje się bezpiecznie i pewnie. Ustalenie jasnych, krótkich i konkretnych zasad to jedna z najważniejszych metod pracy z dzieckiem.

Dziecko naśladuje w pierwszej kolejności swoją mamę i tatę, potem swoje rodzeństwo, inne osoby dorosłe w rodzinie, babcie, dziadków, wujków, ciocie. Kiedy idzie do przedszkola i szkoły naśladuje swoich rówieśników oraz innych kolegów.

Pamiętajmy!

NAŚLADOWANIE, TO NAJCZĘŚCIEJ WYSTĘPUJĄCA FORMA UCZENIA SIĘ.

Dlatego ustalając reguły pamiętaj, abyś sam ich konsekwentnie przestrzegał. Jeżeli ustaliłeś z córką, że jak tylko skończy się bajka, wyłączy telewizor, to bądź konsekwentny, kiedy słyszysz błagalny głosik „mamuś, jeszcze tylko jedną bajeczkę, proszę”. Zadbaj, aby twoje NIE naprawdę znaczyło NIE.

W obecnym świecie ogromny wpływ na wychowanie mają również:

 telewizja,

 radio

 gry komputerowe

 Internet.

Dlatego z tym większą dbałością i starannością przestrzegaj ustalonych z dzieckiem zasad. Pamiętaj jednak, że dziecko, im starsze, oprócz tego, że

Rodzicu pamiętaj, że uczysz dziecko

swoją postawą i zachowaniem!

potrzebuje jasnych reguł, jasno określonych zasad i konsekwencji, konkretnie wskazanych granic postępowania, to również oczekuje coraz większej elastyczności dorosłych, czyli pozwolenia mu na negocjowanie i dokonywanie wyborów oraz na przyznawanie mu coraz większego obszaru samodzielności i odpowiedzialności za swoje zachowania.

Zadbaj, aby pozostali dorośli w rodzinie byli twoimi sojusznikami, włącz ich w proces ustalania reguł. Proś o pomoc. Pamiętaj, że podstawą dobrego wychowania dziecka są:

 miłość i cierpliwość rodziców

 stanowczość i konsekwencja rodziców

 wspólne wartości, wzory, zasady i normy rodziców a także dziadków.

Odpowiedz sobie na te pytania i zastanów się, jakim jesteś rodzicem?

Rodzicu!

 Ile czasu Twoje dziecko spędza dziennie przed telewizorem?

 Ile czasu gra na komputerze?

 Ile czasu spędza w Internecie?

 A ile czasu dziennie Ty poświęcasz swojemu dziecku na zabawę z nim?

 Ile czasu spędzacie na wspólnych rozmowach, wspólnych wykonywaniu obowiązków domowych?

 Czy codziennie rozmawiasz ze swoim dzieckiem o jego sprawach?

 Czy codziennie jecie wspólnie choć jeden posiłek?

 Czy chodzicie gdzieś razem?

2. Budowanie zasad

Aby Twoje dziecko wykonywało prośby, zaproś je do tworzenia i budowania wspólnej „instrukcji życia”. Omów zasadę, np. czas powrotu wieczorem do domu, ustal z dzieckiem konsekwencje dotyczące przestrzegania tej zasady, najlepiej niech dziecko pierwsze przedstawi swoje propozycje.

Przekonasz się, że wspólne ustalenia dużo lepiej działają. Dziecko chętniej bierze odpowiedzialność za swoje postępowanie, gdy zna wszystkie konsekwencje, te dobre, czyli smak dumy i te złe, czyli niezadowolenie.

JAK BUDOWAĆ ZASADY? - 10 wskazówek

1) w formie pozytywnej - opisujące pożądane przez nas zachowania np.

zamiast opisywania tego, czego dzieciom nie wolno robić, np.

2) jasne dla dziecka - dziecko powinno je rozumieć 3) w ich ustalaniu uczestniczy dziecko

4) zapisane i powieszone w widocznym miejscu

ZASADA

KONSEKWENCJE

Nagrody Kary

5) dostosowane do możliwości dziecka

6) możliwe do wyegzekwowania przez rodzica

7) elastyczne - gdy zasada nie działa, możemy ją zmienić

8) z określonymi jasno i konkretnie konsekwencjami pozytywnymi i negatywnymi

9) przypominane, jako wspólnie ustalone, dziecku

10) wprowadzane stopniowo - PAMIĘTAJ! ZBYT DUŻO ZASAD

A. Jakie zasady najtrudniej wprowadzić w życie i jak je egzekwować?

Najtrudniej wprowadzić w życie te zasady, z którymi my rodzice mamy kłopot, lub nasz system wychowywania jest niespójny, np. coś innego mówi mama, a coś innego tata. Dlatego warto, aby rodzice wcześniej ustalili między sobą, na czym im zależy w ustalaniu zasad.

Najczęściej rodzice zgłaszają problem z:

1) punktualnymi powrotami dziecka do domu np. z placu zabaw, z imprezy, dyskoteki itp.

2) samodzielnym odrabianiem lekcji

3) sprzątaniem np. swojego pokoju lub części mieszkania 4) wynoszeniem śmieci bez przypominania

Zastanów się, czy na tym na pewno Ci zależy? Czy wszystko jest tak samo ważne? Czy rzeczywistość jest zawsze idealna?

Naturalnym efektem łamania reguł są konsekwencje - kary. Kiedy prosisz swoje dziecko, aby coś zrobiło, sam musisz już wiedzieć, co się stanie, gdy nie spełni Twojej prośby. Dziecko także powinno to wiedzieć. Bądź przewidywalny.

Nie daj się ponieść złości. A kiedy czujesz, że za moment wybuchniesz, powiedz dziecku, co się z tobą dzieje, że jesteś zły (wściekły) i musisz ochłonąć, wyjdź z pokoju albo odeślij dziecko do jego pokoju. Zadbaj o bezpieczeństwo dziecka.

A kiedy już ochłoniesz, wróć do dziecka i wyjaśnijcie problem. Warto nauczyć się mówić „przepraszam”. Zakończ sprawę i nie wracaj do niej.

Zadbaj, aby w rozmowie z dzieckiem być zrozumiałym. Dziecko potrzebuje jasnych, prostych i krótkich komunikatów. Nie gderaj. Daj dziecku czas na zastanowienie i znalezienie dobrego rozwiązania.

Pytaj często swoje dziecko o to, czego potrzebuje lub czego oczekuje?

I krótko i jasno wyjaśniaj, czy zgłoszone potrzeby i oczekiwania mogą być zaspokojone i jak dziecko może to zrealizować oraz na ile możesz mu w tym pomóc.

Dobra rada

Warto pamiętać, że ani dorośli, ani dzieci, nie zmieniają się z dnia na dzień.

B. Czego chcemy nauczyć nasze dziecko?

Chcemy nauczyć dziecko porządku. Słowo „porządek” jest pojęciem bardzo abstrakcyjnym i dla każdego z nas może oznaczać coś zupełnie innego, dlatego nadaj mu znaczenie i sens.

Aby dziecko zrozumiało sens twojego polecenia, stwórz odpowiednią INSTRUKCJĘ OBSŁUGI:

1) powiedz dziecku, co ma posprzątać; dokładnie wskaż każdą rzecz, każdy przedmiot, nazywając go "klocki, książeczki..."

2) powiedz dziecku, jak ma sprzątać, dokładnie wyjaśnij każdą czynność, pokaż jak ją wykonać – „włóż”, „poukładaj”;

3) powiedz dziecku kiedy ma to zrobić; dokładnie określamy czas np. „teraz”,

„od godziny …. od godziny …”;

4) powiedz dziecku, po co ma to zrobić, nazwij sens działań; wyjaśnij prostymi słowami znaczenie porządku, np. „będziesz miała czysty pokój”

„łatwo odszukasz swoje rzeczy”;

5) powiedz dziecku kto to ma zrobić; to szczególnie ważne, gdy jest rodzeństwo; dzięki takim wyjaśnieniom unikasz pytań: „a czemu ja”.

Zadbaj o to, aby dziecko czuło, że to jest sprawiedliwe. Podziel obowiązki tak, aby każde dziecko miało coś do zrobienia.

A gdy już to zrobiłeś, ustal KONSEKWENCJE

Zastanówcie się z dzieckiem, co się stanie, jeżeli ta czynność nie zostanie wykonana zgodnie z przyjętymi ustaleniami np. „klocki nie zostaną włożone do pudełka”? Wspólnie z dzieckiem ustalcie konsekwencje – np. „schowam klocki i jutro nie będziesz mógł się nimi bawić”.

Pamiętaj! Nagrody, to również konsekwencje! Zadbaj o pochwałę, gdy dziecko wykona polecenie.

Czyli co zrobić, aby nasze dziecko nauczyło się porządku?

Przykład:

Kasia ma dwa lata

 „Kasiu posprzątaj swoje zabawki.”

 „Połóż lalki i misie na półkę.”

 „Klocki włóż do pudełka.”

 „Proszę, zrób to teraz.”

 „W posprzątanym pokoiku jest przyjemnie.”

Możemy dodać:

 „Nie będziesz się przewracać o porozrzucane zabawki.”

Ważne, aby wypowiadane zdania były mówione wprost do dziecka i były stosunkowo krótkie. Następnie dajemy dziecku czas na realizacje zadania, a jeżeli nasz maluch nie wykazuje chęci, powtarzamy, co ma zrobić i dajemy przykład. Biorąc jedną lalkę i kładąc ją na półce, mówimy „zobacz, ja kładę lalkę na półkę, a teraz Ty weź misia i połóż obok”. Jak dziecko to zrobi – pochwal.

Następnie zachęć dziecko do pozbierania klocków i włożenia ich w pudełko.

Gdy dziecko nie chce się zaangażować, weź kilka klocków i włóż do pudła, opisując co robisz: „zobacz, sprzątam klocki, zbieram je i wkładam do pudełka”, dodając „proszę, pomóż mi”. Istnieje bardzo duże prawdopodobieństwo, że nasze 2-letnie dziecko chętnie zaangażuje się w to zadanie. Gdyby jednak okazało się inaczej, powinniśmy czynność powtórzyć. Należy powiedzieć dziecku, że „skoro nie sprzątasz zabawek, w pokoju jest bałagan i jest mi smutno (starszemu nieco dziecku powiemy: „bardzo mi się to nie podoba”.) Proszę posprzątaj, bo schowam zabawki i nie będziesz miała się czym bawić”.

To ostrzeżenie należy wypowiedzieć w sytuacji, gdy dziecko zupełnie nie będzie się angażowało. Najmniejsze zainteresowanie dziecka, każdy pozytywny gest nagradzajmy pochwałą: np. „jak ja się cieszę”, „dobrze mi pomagasz”, ”ładnie to robisz”.

Pamiętajmy, że jesteśmy dla naszych dzieci wzorem! Dajmy dziecku dobry przykład! Nauczmy je tej trudnej ale bardzo pożytecznej czynności sprzątania. Każda czynność wymaga powtarzania i dawania dobrego wzoru.

Tylko w ten sposób nasze dziecko nabywa przydatnych umiejętności życiowych.

Rodzicu! Gdy chcesz nagrodzić dziecko, nie obiecuj dziecku rzeczy, których nie możesz spełnić, bo w ten sposób uczysz niepewności i braku zaufania do dorosłych.

Nie obiecuj gruszek na wierzbie. Nie obiecuj nagród materialnych, np.

kupna zabawek, pamiętaj, że wraz z wiekiem dziecka jego upragnione zabawki mogą stać się dla ciebie nieosiągalne finansowo, w ten sposób możesz wychować „egoistycznego materialistę”.

KONSEKWENCJE zamiast KAR

Pamiętaj, aby za każde dobre wykonanie zasady dziecko zawsze otrzymało od nas POCHWAŁĘ!

KARANIE powoduje głównie unikanie kary, zamiast uczyć unikania karanych zachowań. Nie sprzyja więc

poprawie zachowania oraz zwalnia dziecko z odpowiedzialności za swoje czyny.

Lepiej jest pokazywać dziecku KONSEKWENCJE jego niepożądanych zachowań i uczyć odpowiedzialności za

te zachowania i ich skutki.

Karzemy wtedy, gdy

czujemy się bezsilni, nie wiemy, co zrobić, nie radzimy sobie ze złością, kiedy chcemy

odreagować złość lub zemścić się za swój

Konsekwencje nie są formą

odreagowania, wprowadzają

stałość i porządek. Jeśli nie

przestrzegamy zasad -

ponosimy konsekwencje

swoich wyborów, ucząc się

tym samym

Wymierzając konsekwencję pamiętaj, żeby nie poniżała godności Twojego dziecka i nie stanowiła źródła zawstydzenia. Powinna być w miarę możliwości natychmiastowa i krótkotrwała.

Zarówno nagrody, jak i negatywne konsekwencje powinny być dobrze przemyślane i najlepiej wspólnie ustalone z dzieckiem.

Nadawanie sensu, czyli mówienie dziecku, po co ma coś zrobić, służy:

 jasnemu wyznaczaniu granic

 jasnemu ustalaniu reguł funkcjonowania oraz

 daje dziecku poczucie pewności oraz stabilności całej rodziny

 uczy systematyczności

 uczy przewidywalności naszych zachowań

3. PAMIĘTAJ! BICIE NIE WYCHOWUJE!

Irytacja, zmęczenie, brak czasu, duże tempo życia, problemy dnia codziennego, a nasze dziecko ma inne zdanie i czasem pokazuje to złoszczącym nas zachowaniem. Co można zrobić, by nie dać klapsa?

Poniżej kilka propozycji. Zanim przeczytasz, PAMIĘTAJ TO MA BYĆ ROZWIĄZANIE MOŻLIWE DO WYKONANIE PRZEZ CIEBIE.

Poniższe pomysły można łączyć, modyfikować tak, by dostosować do wieku dziecka i zaistniałych sytuacji.

1. Oddychaj głęboko i policz do dziesięciu.

Nie bij! Nie używaj klapsa!

Pamiętaj:

BICIE NIE WYCHOWUJE!

2. Porozmawiaj ze swoim partnerem lub zadzwoń do przyjaciela. Może problem nie będzie wydawał się taki trudny, kiedy podzielisz się nim z kimś innym.

3. Nazwij uczucia, które przeżywasz w danej chwili, nie oceniaj dziecka, np.:

- "Złości mnie, kiedy przezywasz siostrę, nie podoba mi się to. Chcę, byś ją przeprosił!"

- "Bardzo się przestraszyłem, kiedy wybiegłeś na ulicę. Chcę, byś przed ulicą zatrzymał się i poczekał na mnie. Razem przejdziemy."

4. Postępuj łagodnie i stanowczo. Np. możesz powiedzieć:

- "Nie podoba mi się, gdy bawisz się jedzeniem. Jeśli skończyłaś jeść, podziękuj i odejdź od stołu."

- "Nie zgadzam się, żebyś uderzał mnie ręką. Powiedz mi, co Cię tak zezłościło."

- "Nie chcę, żebyś mnie biła po twarzy. Możesz się złościć, ale nie można nikogo bić. Wymyślmy inny sposób..."

- "Przestaję z Tobą rozmawiać, gdy na mnie krzyczysz."

5. Nie mów dziecku, że jest złe lub głupie. Nazwij konkretnie to, co robi źle i powiedz, jak można to zmienić.

6. Zatrzymaj lub przytrzymaj dziecko. Są sytuacje, kiedy trzeba powstrzymać dziecko przed określonym działaniem np.: gdy kogoś bije, coś niszczy, zagraża swojemu bezpieczeństwu. Zatrzymaj dziecko, jednak nie szarp go. Możesz wystawić dłoń, objąć dziecko. Ważne, by nie siłować się z nim, nie ciągnąć za

Dobra rada

Gdy dziecko marudzi, przeklina lub wrzeszczy, skuteczne są słowa: -"Można to powiedzieć w inny,

milszy sposób. Spróbuj jeszcze raz proszę."

Dobra rada

Nawet jeśli współczujesz zdenerwowanemu dziecku, nie próbuj go do niczego przekonmywać. Powiedz: -

"Porozmawaim z Tobą, gdy się uspokoisz."

rękę. Powiedz mu jednocześnie: - „Na to… (nazwij konkretne zachowanie)... się nie zgadzam”.

5. Zastosuj czas na przeczekanie. W zależności od sytuacji i wieku dziecka możesz odesłać je do pokoju, by ochłonęło lub Ty wyjdź, by ochłonąć i uspokoić się.

6. Znajdź naturalne konsekwencje. Nie trzeba karać dziecka, czasem wystarczy, by poniosło konsekwencje swoich działań lub zachowań:

- "Połamałaś kredki, nie możemy teraz kupić nowych."

- "Nie jadłeś obiadu, nie możesz jeść ciastek. Były na deser."

7. Ustal kolejność i podaj plan dnia dziecku, będziesz mógł się do niego odwołać:

- "Teraz zjemy obiad, potem obejrzymy film."

- "W chowanego bawimy się, gdy odrobisz lekcje."

8. Odwracaj uwagę. Gdy nasze dziecko jest małe możemy, próbować odwrócić uwagę od sytuacji konfliktowych:

- "Patrz, ptaszki budują gniazdo."

- "Choć, zrobimy wspólnie obiad. Sprawdzimy, co jest w lodówce."

9. Nie obwiniaj dziecka, np. tak sformułowanym pytaniem: -"Dlaczego to zrobiłeś!". Zamiast tego zapytaj: - " Co chcesz z tym teraz zrobić?" Takie sformułowanie pytania pozwala nie tłumaczyć się i skupia uwagę dziecka na szukaniu rozwiązania.

10. Czasami najlepszym lekarstwem jest poczucie humoru. Staraj się dostrzec zabawne strony sytuacji.

4. Jak wspierać dziecko, żeby się nie bało?

1. Pozbądź się nadmiernych wymagań - czasem zdarza się nam pomylić to, ile nasze dziecko potrafi, z tym, co my zakładamy, że ono już POWINNO UMIEĆ.

A dzieci czasem zapominają o tym, co wiedziały. Zdarza się to też dorosłym!

2. Unikaj nadmiernej ochrony - może powodować, że dziecko nie będzie miało okazji sprawdzić, czy naprawdę się tego boi, czy tylko wie od dorosłych, że powinno się bać.

3. Wyznaczaj dziecku granice - Brak granic może utrudniać dziecku sprawdzanie możliwości, poczucie dyskomfortu, tym samym może nie mieć okazji, by przećwiczyć nowe umiejętności.

4. Rozmawiaj, wyjaśniaj, dopytuj, by uniknąć braku informacji – dorosły czasem zakłada, że dziecko już coś wie, bo jest duże, bo przecież "skądś" wie. Warto czasem sprawdzić, czy wie, ile i od kogo się dowiedziało. Czasem objaśnić, nawet powtórzyć. A gdy dziecko staje się nastolatkiem, wtedy też czasem warto coś wspólnie przypomnieć lub ustalić.

5. Traktuj dziecko z szacunkiem - ośmieszanie, wyszydzanie to metody mogące obniżyć poczucie wartości, przez co dziecko może bardziej się obawiać tego, czego już się boi. Czasem przestaje wierzyć w swoje możliwości. Poza tym osoby dorosłe dla dziecka stają się wtedy zagrożeniem, nie wsparciem.

6. Unikaj karania – dziecko już się boi, po co większa kara.

7. Nie zastraszaj – czy dziecko nie będzie bało się bardziej? Czy zwróci się po pomoc do osoby, która stać się może nowym zagrożeniem.

8. Porządkuj świat wokół dziecka, by był dla niego jasny i zrozumiały - w chaosie trudno odnaleźć drogę, szukać rozwiązania. Czasem to chaos staje sie powodem lęków i obaw.

9. Nie zmuszaj do „przełamania” lęku - może to mieć taki skutek, że dziecko będzie ukrywało, to czego się boi, a z czasem wszystko, co jest dla niego trudne.

Z drugiej jednak strony, może zacząć "życie na krawędzi", przestać odczuwać lęk. Czasem trudno wtedy rozpoznać zagrożenie, ocenić niebezpieczeństwo.

5. Jak być dobrym rodzicem?

Kilka rad, które warto stosować:

1. Kochaj swoje dziecko bezwarunkowo, bo tylko taka miłość pozwala dziecku być prawdziwie szczęśliwym.

2. Nieustannie buduj swój autorytet, oparty na wiarygodności i spójności między naszymi słowami i czynami.

3. Bądź uważny i wrażliwy na to, co mówi Twoje dziecko, ta umiejętność stanowi podstawę prawidłowej komunikacji.

4. Bądź konsekwentny, nie rezygnuj z wymagań, nawet gdy jesteś zmęczony albo gdy dziecko bardzo protestuje.

5. Stawiaj dziecku jasne granice, mów i pokazuj, co wolno, a czego nie wolno robić.

6. Wymagaj od siebie tego, czego wymagasz od dziecka. Jesteś dla

7. Ustal z dzieckiem zasady, w tym tez obowiązków domowych, dając tym samym poczucie porządku i bezpieczeństwa.

8. Planuj czas wolny, bo wspólne jego spędzanie wzmacnia więzi rodzinne i buduje dobrą atmosferę

9. Bądź sprawiedliwy, nie faworyzuj żadnego dziecka, czy to ze względu na wiek, czy płeć, bo bez względu na to, ile ono ma lat i czy jest synem, czy córką, zawsze jest Twoim dzieckiem.

10. Ustal z drugim rodzicem wspólne metody wychowawcze i zgodnie je realizujcie

11. Rozwijaj się i doskonal swój rodzicielski warsztat, czytaj, szukaj, sprawdzaj i ucz się na błędach innych ludzi.

12. Myśl pozytywnie, chwal swoje dziecko i wspieraj jego dobre poczynania.

13. Bądź cierpliwy, konsekwentny i nie zniechęcaj się!

IV. Apel Twojego dziecka

Nie psuj mnie, dając mi wszystko, o co Cię proszę. Niektórymi prośbami jedynie wystawiam Cię na próbę.

Nie obawiaj się postępować wobec mnie twardo i zdecydowanie. Daje mi to poczucie bezpieczeństwa.

Nie pozwól mi utrwalić złych nawyków. Ufam, że Ty pomożesz mi się z nimi uporać.

Nie postępuj tak, abym czuł się mniejszy niż jestem. To sprawia, że postępuję głupio, żeby udowodnić, że jestem duży.

Nie karć mnie w obecności innych. Najbardziej mnie przekonujesz, gdy mówisz do mnie spokojnie i dyskretnie.

Nie ochraniaj mnie przed konsekwencjami tego, co zrobiłem. Potrzebne mi są również bolesne doświadczenia.

Nie przejmuj się zbytnio, gdy mówię „Ja Cię nienawidzę”. To nie Ciebie nienawidzę, ale ograniczeń, które stawiasz przede mną.

Nie przejmuj się zbytnio moimi małymi dolegliwościami. Pomyśl jednak, czy nie staram się przy ich pomocy przyciągnąć Twojej uwagi, której tak bardzo potrzebuję.

Nie gderaj. Będę się bronił udając głuchego.

Nie dawaj mi pochopnych obietnic, bo czuję się bardzo zawiedziony, gdy ich później nie dotrzymujesz.

Nie przeceniaj mnie. To mnie krępuje i niekiedy zmusza do kłamstwa, aby nie sprawić Ci zawodu.

Nie zmieniaj swoich zasad postępowania w zależności od układów. Czuję się wtedy zagubiony i tracę wiarę w Ciebie.

Nie zbywaj mnie, gdy stawiam Ci pytania. Ja znajdę informację gdzie indziej, ale chciałbym mieć w Tobie przewodnika po świecie.

Nie mów, że mój strach i moje obawy są głupie. Dla mnie są bardzo realne.

Nigdy nawet nie sugeruj, że Twoje cechy to doskonałość i nieomylność.

Przeżywam bowiem zbyt wielki wstrząs, gdy widzę, że tak nie jest.

Nigdy nie myśl, że usprawiedliwianie się przede mną jest poniżej Twojej godności. Wzbudza ono we mnie prawdziwą serdeczność .

Nie zabraniaj mi eksperymentowania i popełniania błędów. Bez tego nie mogę się rozwijać.

Nie zapominaj jak szybko dorastam. Jest Ci zapewne trudno dotrzymać mi kroku, ale – proszę Cię – postaraj się.

Nie bój się miłości. Nigdy!

/Tekst anonimowy USA 1985 r. za: Zagadnienia wychowawcze a zdrowie psychiczne. 1988 r. nr 1 s.100/

V. 10 błędów popełnianych przez dobrych rodziców

/za: Kevin Steede, 10 błędów popełnianych przez dobrych rodziców, Gdańskie Wydawnictwo Psychologiczne 2000 r./

I. Wpajanie błędnych przekonań. Błędne przekonania to przekazywane dzieciom przez rodziców szkodliwe komunikaty, które mogą okazać się negatywne i destrukcyjne, gdy dzieci już dorosną, np.:

a) błędne przekonanie: „we wszystkim muszę być dobry”

i przykładowa wypowiedź oparta na powyższym przekonaniu:

- „Wiem, że gra na pianinie jest trudna, ale ja się nauczyłem to lubić, więc i ty możesz…”

DOBRY KIERUNEK: Istnieje różnica między motywowaniem dzieci do tego, by starały się robić coś jak najlepiej od próby przekonywania ich, że muszą być we wszystkim najlepsze. Zauważanie wysiłków dziecka, a nie stopnia jego osiągnięć, zwiększy samoocenę i motywację do podejmowania wysiłków w przyszłości.

b/ błędne przekonanie: „znaczę tyle, co moje osiągnięcia”

i przykładowa wypowiedź oparta na powyższym przekonaniu:

- „Kochanie, masz piątkę z matematyki! Naprawdę Cię kocham!”

DOBRY KIERUNEK: Dzieci, które są otaczane przez opiekunów bezwarunkową miłością, bezpieczniej się czują i ich samoocena jest wyższa. Stają się bardzie pewne własnej wartości i częściej zaczynają polegać na swoich wewnętrznych możliwościach.

c/ błędne przekonanie: „negatywne uczucia są złe”

i przykładowe wypowiedzi oparte na powyższym przekonaniu:

- „chłopcy nie płaczą…”, ”nie powinnaś się na nią złościć…”, - „nie martw się tym, dasz sobie radę…”, - „nie martw się, na pewno klasówka pójdzie

DOBRY KIERUNEK: Celem opiekunów jest uzmysławianie dzieciom, że mają one prawo do okazywania swoich uczuć, a silne emocje są zupełnie normalne.

d/ błędne przekonanie: „wszyscy muszą mnie lubić”, np.:

- „Pokłóciłaś się z Agnieszką? Musisz iść i ją przeprosić! Nie chcesz chyba, żeby była na ciebie wściekła?”

DOBRY KIERUNEK: Opiekunowie starają się uświadomić dzieciom, że nie da się uniknąć konfliktów oraz - że chociaż trzeba wysłuchać odmiennych punktów widzenia - równocześnie trzeba obstawać przy swoim, jeśli jest się przekonanym o swojej racji.

e/ błędne przekonanie: „popełnianie błędów lub proszenie o pomoc jest złe”, np.:

- „Ja musiałem sobie w dzieciństwie radzić sam, więc i ty musisz się sam nauczyć matematyki”.

DOBRY KIERUNEK: Jeśli w domu utrzymuje się atmosfera wspierającą, dzieci najprawdopodobniej wyniosą z niego pewność siebie i poczucie bezpieczeństwa.

II. Nieświadome prowokowanie złego zachowania. Wszystkie dzieci chcą skupiać na sobie swoją uwagę, również przez złe zachowanie. Uwielbiają być chwalone, ale z drugiej strony, wolą raczej być przez opiekuna skrzyczane niż zignorowane i niezauważane. Aby zwiększyć skuteczność swoich działań rodzice mogą nauczyć się szukać pozytywnych zachowań u dzieci, a potem nagradzać je swoją uwagą i pochwałą.

Zachęcamy opiekunów, by starali się wzmacniać dobre zachowania (np. pochwałami). Jeżeli dziecko zachowuje się w nieodpowiedni sposób, rodzice próbują chwalić je wtedy, gdy nie przejawia takiego zachowania.

Reagując tylko na złe zachowania, nagradzamy dziecko swoją uwagą tylko w tych sytuacjach, a więc nagradzamy swoją uwagą złe zachowania i uczymy dzieci, że jak zrobią coś źle, to je dostrzegamy.

Przykład: Dziecko przynosi ze szkoły kartkę z półrocznymi ocenami i są tam same piątki i jedna trójka z matematyki, mają do wyboru, czy skupić się na piątkach czy na matematyce. Skupiając się głównie na ocenie dostatecznej, wzmocnią w dziecku poczucie wstydu i porażki. Takie podejście raczej nie zachęci dziecka do cięższej pracy w następnym półroczu.

WNIOSKI:

- Wszystkie dzieci wymagają uwagi. Proszą o nią.

- Nagradzaj dzieci za dobre zachowanie, a nie za złe.

- Nagradzaj konkretne zachowania, nie stosuj pochwał ogólnych.

- Próbuj "wyłapać" dobre zachowanie u dziecka i je nagradzaj. Np.

Marysia ma nawyk wydawania nieeleganckich odgłosów przy stole.

Opiekunowie chcą, by przestała się tak zachowywać, starają się

„przyłapać” ją na zachowaniu poprawnym i pochwalić ją.

- Chwal każdy mały kroczek dziecka ku pożądanemu zachowaniu.

- Warto nagradzać brak złego zachowania.

- Jeśli dziecko nie umie lub nie wie, jak wykonać jakieś zadanie, rodzice powinni podzielić zadanie na kilka mniejszych partii, z którymi dziecko łatwiej sobie może poradzić.

III. Brak konsekwencji. Konsekwencja oznacza kierowanie się przyjętymi zasadami i logiką. Jeśli ustalasz jakąś zasadę lub ostrzegasz przed następstwami jej nieprzestrzegania, postępuj zgodnie z tym, co zostało powiedziane. Konsekwencja daje dziecku poczucie bezpieczeństwa, przewidywalności i kontroli. Dzieci nie są zmuszane do sprawdzenia swoim zachowaniem granic tolerancji i wytrzymałości opiekunów. Kwestia wyboru między surowością a liberalizmem w wychowaniu ma mniejsze znaczenie od przestrzegania ustalonych zasad i konsekwencji.

RADY:

- Ustal zasady postępowania razem z dzieckiem.

- Postępuj zgodnie z ustalonymi razem z dzieckiem zasadami.

- Daj jedno ostrzeżenie, a potem dopiero wyciągnij konsekwencje.

- Konsekwencja jest dla dziecka źródłem poczucia bezpieczeństwa.

- Dbaj o konsekwentne wykonywanie przez dziecko wyznaczonych mu obowiązków domowych oraz rutynowych czynności higienicznych.

- Stosuj krótkie i łatwe do zastosowania konsekwencje złego zachowania.

- Nie dyscyplinuj dziecka, gdy sam jesteś zły.

- Mamo i Tato - twórzcie wspólny front, by dziecko nie uczyło się różnych granic.

IV. Pułapki porozumiewania się. Aby komunikacja z dziećmi była otwarta i skuteczna, muszą one czuć, że rodzice wysłuchają je z pełną i szczerą uwagą.

a) pułapka pierwsza: - opiekun autorytarny

Opiekun przyjmujący ten styl komunikacji jest bardzo zajęty utrzymywaniem kontroli. Kiedy tylko silne uczucia stają się nieuporządkowane, opiekun taki każe dziecku „pracować nad sobą i iść w dobrym kierunku”. Stosując rozkazy, żądania lub groźby, autorytarny opiekun komunikuje, żeby dziecko po prostu pozbyło się uczuć, które postrzega jako niepotrzebne.

Np.: - „Nie przejmuj się – nie ma powodu do płaczu…”, - „nie musisz się tak czuć”, - „nie waż się podnosić na mnie głosu!” itp.

Autorytarni opiekunowie często przerywają swoim dzieciom i lekceważą je. Taki styl komunikacji jasno pokazuje, że opiekun przywiązuje małe znaczenie do tego, co dziecko czuje, myśli i robi.

Przyjmuje on zasadę, według której opiekun – większy, silniejszy i mądrzejszy – ma ważniejsze potrzeby niż dziecko. Umniejsza w ten sposób potrzeby dziecka i przekazuje mu komunikat, że nie interesuje go to, co dziecko ma do powiedzenia.

b) pułapka druga: - opiekun pouczający

Np.: - „Nie powinieneś być taki znudzony – dzisiaj jest taki piękny dzień…”, - „nie powinieneś się tak czuć – wiesz, że nie o to mi chodziło…”

Ulubione słowo opiekuna pouczającego, to „powinieneś”.

Najważniejsze jest dla niego, by dziecko doświadczało tylko „właściwych”

uczuć. Ten styl komunikacji zamyka proces porozumiewania się między opiekunem a dzieckiem, ponieważ dziecku mówi się w ten sposób, co powinno czuć i robić. I nie ma już miejsca na potrzeby dziecka.

c) pułapka trzecia: - opiekun obwiniający

Taki opiekun stara się, by dziecko wiedziało, że jest dużo mniej ważne. Podstawowy cel to zrozumienie przez dziecko, że opiekun jest starszy, mądrzejszy i zawsze ma rację. Czasami opiekun obwiniający, by postawić na swoim, wybiera sarkazm, obelgi i poniżanie. Te niszczące zachowania nie tylko wywyższają opiekuna, ale także pomniejszają wartość dziecka. Dzieci opiekunów posługujących się obwiniającym stylem komunikacji wahają się, czy dyskutować z nimi o czymkolwiek.

Uczą się, że cokolwiek zrobią i tak nie będzie to wystarczająco dobre.

Np.: - „Co ci mówiłem? Wiedziałem, że tak się stanie…”, - „gdybyś tylko mnie posłuchał…”, - „ale ty potrafisz być głupi!”, - „czasami zastanawiam się, czy ty w ogóle myślisz!...”

d) pułapka czwarta: - opiekun bagatelizujący

Takiemu opiekunowi wydaję się, że szybkie udzielenie pomocy rozwiąże problem. Obawia się zaangażowania uczuciowego lub bywa zbyt zajęty innymi sprawami. Taki styl komunikacji powoduje, że dziecko czuje, że tak naprawdę opiekun nie słucha go i nie rozumie.

Np.: - „Jutro będzie lepiej”, - „to nic wielkiego, po prostu weź się w garść”, - „po co się przejmujesz?”, - „cała awantura z powodu takiej głupoty?” itp.

Uważne słuchanie opiera się na przekonaniu, że każdy porozumiewa się na dwóch poziomach: treściowym i emocjonalnym. Złość to rodzaj

„emocji - parasola”, pod którym chowają się inne emocje.

Uwrażliwienie na niewerbalne sygnały wysyłane przez dzieci może opiekunom wiele powiedzieć o ich nastroju, uczuciach i aktualnym stanie

umysłu. Również dzieci są bardzo wrażliwe na sygnały niewerbalne wysyłane przez opiekunów.

V. Zrobię to za ciebie! Biorąc się za rozwiązywanie wszelkich problemów naszych dzieci, pozbawiamy je możliwości uczenia się na własnych błędach. Mimowolnie zachęcamy je do tego, by były zależne od nas, zamiast uczyć się niezależności i samodzielności. Nie pozwalając dzieciom doświadczać konsekwencji swojego postępowania, powodujemy ich frustrację i zniechęcenie, ponieważ zostaje ograniczone ich naturalne prawo rozwoju i dorastania. Zwłaszcza nastolatki skłonne są do rozwijania w sobie niechęci do rodziców lub nadmiernej zależności od nich wtedy, gdy dają oni liczne rady, zamiast pozwolić im uczyć się samodzielności.

Rozwiązywanie problemu zaczyna się od jasnego i spokojnego określenia jego istoty. Szczegóły trzeba omawiać wtedy, gdy nie działają już silne emocje.

Następny krok to prośba do dziecka o przedstawienie listy ewentualnych rozwiązań. Początkowo nie oceniaj ich. Jeśli dziecku trudno wymyślić rozwiązania alternatywne, spróbuj wysunąć kilka niezobowiązujących sugestii.

Kiedy wszystkie pomysły zostały już wymienione lub nawet zapisane, omówcie każdy z nich po kolei. Następnie wybierzcie najbardziej obiecujące rozwiązanie, zawrzyjcie umowę (ustną lub pisemną), żeby je wypróbować i potem w określonym czasie sprawdźcie, czy dobrze działa.

VI. My przeciwko nim. Na kształt relacji w większości rodzin decydujący wpływ mają opiekunowie. Ten brak równowagi sił zwykle narzuca bardziej autorytarny styl wychowania. W takiej sytuacji dzieci zwykle zaczynają się złościć, są sfrustrowane i urażone, czyli przeżywają emocje, które najczęściej prowadzą do buntu i zaostrzonych konfliktów.

Jedną z najskuteczniejszych metod, jaką rodziny mogą wykorzystać w tworzeniu atmosfery współpracy, jest spotkanie rodzinne. Dzieci, które czują się cennym członkiem „zespołu” rodzinnego, chętniej współpracują i towarzyszą w rozwiązywaniu wspólnych problemów.

Spontaniczne włączanie rodzinny do dyskusji na temat ważnych kwestii bieżących jest skuteczne i prowadzi do większej spójności w rodzinie.

Spotkania rodzinne - wskazówki:

- starajmy się, by spotkania rodzinne odbywały się regularnie w ustalonym wcześniej czasie;

- każdy w rodzinie powinien mieć szansę, aby się wypowiedzieć;

- na ogół lepiej pozwolić wypowiedzieć się najpierw dzieciom;

- ustalenia poczynione w trakcie spotkania obowiązują do następnego spotkania;

- rodzina powinna dążyć do osiągnięcia porozumienia w danej sprawie, ale ostateczna decyzja należy do opiekunów.

VII. Żelazna dyscyplina - to krok w stronę przemocy. Nie idź w tę stronę.

Wskazówki:

- wprowadzaj dyscyplinę, kiedy już się nie złościsz i w odpowiednim momencie (np. nieodpowiednim momentem jest karcenie syna w obecności kolegów);

- unikaj obrzucania wyzwiskami;

- stosuj takie konsekwencje, jakie potrafisz wykonać;

- dawanie dzieciom wyboru zwiększa ich poczucie kompetencji i kontroli.

(np.: „Albo będziesz przychodził w ustalonym przez nas czasie, albo w następną sobotę będziesz musiał zostać w domu..”);

- wprowadzaj dyscyplinę, by uczyć, a nie po to, by udowodnić, kto ma rację;

Celem dyscypliny jest zmiana zachowania, które stwarza problemy.

VIII. Rób to, co mówię, a nie to, co robię. Dziecko doskonale widzi, jak się zachowujemy i jaki mamy stosunek do innych ludzi. Wyłapuje też różnice między tym, czego od niego oczekujemy, a jacy sami jesteśmy.

Wskazówki:

- ucz dzieci odpowiedniego zachowania, dając im dobry przykład;

- pamiętaj! To, co opiekunowie robią, ma na dzieci większy wpływ, niż to, co mówią,

- pamiętaj, że opiekunowie mogą wpływać zarówno na pozytywne, jak i na negatywne zachowania dzieci;

- dzieci i nastolatki mogą ulegać wpływom rówieśników i mediów, ale najczęściej przyjmują wartości i postawy przekazywane im przez rodziców.

IX. Ignorowanie potrzeb i trudności dziecka. Czasami zachowanie dzieci wskazuje na ukryty poważny problem. Opiekunom często trudno jest odróżnić mniejszy czy przejściowy problem od problemu, który może wymagać intensywnej opieki czy pomocy specjalistycznej. Niżej kilka najczęściej występujących problemów w zachowaniach dziecka:

a) nadpobudliwość psychoruchowa i zaburzenia koncentracji uwagi (ADHD – attention deficit hyperactivity dosorder). Zaburzeniem tym dotknięte jest około 5 procent populacji dzieci w wieku szkolnym.

Objawy można zaliczyć do dwóch podstawowych grup:

- nieuwaga;

- nadpobudliwość psychoruchowa i impulsywność.

Dzieci z zespołem ADHD mają trudności z selekcją bodźców słuchowych i wzrokowych, co powoduje, że trudno im się skoncentrować, zwłaszcza w klasie. Dzieci te są często niezorganizowane i nie kończą swoich zadań. Mogą być impulsywne i często ulegają wypadkom. Ich praca szkolna bywa niestaranna i niedokładna. Wiele z tych dzieci lepiej współpracuje w parach niż w grupie. Trudno jest im czekać na swoją kolei i lubią rządzić. Zabawy grupowe kończą się u nich niekiedy wybuchami złości, biciem i dokuczaniem innym dzieciom. Takie dzieci są zazwyczaj inteligentniejsze i dlatego szybciej popadają we frustrację, gdy nie są w stanie osiągnąć sukcesu. Pozostawione sobie, dzieci z zespołem ADHD mogą stać się sfrustrowane i stracić zainteresowanie szkołą. ADHD uważa się za dziedziczone genetycznie zaburzenia neurologiczne. W kontaktach z dziećmi, u których stwierdzono ADHD, ważną rolę odgrywają: motywowanie, porządkowanie i wzmacnianie. Pomocne jest tu realizowanie następujących kroków:

- jasne określenie zasad panujących w rodzinie i w grupie, - planowanie zadań,

- wywieszanie planu zadań na kolejny dzień,

- uprzedzanie o wszelkich możliwych zmianach planu, - kojarzenie tych dzieci w pary z dziećmi bez ADHD,

- przeprowadzanie trudniejszych zadań w godzinach porannych, - zmienność zadań, atrakcyjność zadań,

- korzystanie z multimediów.

b) zaburzenia procesu uczenia się. Zaburzenia te dotyczą zdolności do prawidłowego interpretowania informacji z otoczenia lub łączenia informacji przychodzących z różnych części mózgu. Nie ma to nic wspólnego z inteligencją dziecka. Jeżeli dziecko ma utrzymujące się przez dłuższy czas problemy w szkole, psycholog powinien przeprowadzić szczegółowe badania, aby konkretnie określić rodzaj problemu. Na ogół badania polegają na dokładnej ocenie poziomu intelektualnego oraz na kilku testach określających zdolności w konkretnych dziedzinach.

c) depresja dziecięca, czyli

- utrata zainteresowania przyjemnymi czynnościami, - większa skłonność do izolacji,

- niska energia życiowa, zmęczenie,

- słaba koncentracja uwagi, trudności w podejmowaniu decyzji, - niska samoocena,

- słaby apetyt lub odwrotnie – obżarstwo, - zaburzenia snu,

- poczucie beznadziejności, - uporczywe myśli o śmierci.

Stany depresyjne mogą być krótkotrwałe, spowodowane trudnymi dla dzieci przeżyciami. Jeśli jednak stany takie przedłużają się, należy skontaktować się ze specjalistą.

d) strach i stany lękowe u dzieci, mogą być spowodowane różnymi źródłami, np. :

Wiek dziecka Źródła strachu 0-6 miesięcy głośne hałasy

6-9 miesięcy obcy ludzie, upadek

ok. 2 lat burza, potwory, duże obiekty ok. 3 lat zwierzęta, ciemność, samotność ok. 4 lat duże zwierzęta, ciemność, zostawanie

samemu

ok. 5 lat ciemność, upadek, psy

ok. 6 lat potwory, duchy, coś pod łóżkiem, zabiegi medyczne, dentysta

Tego rodzaju lęki nie powinny nas martwić, chyba, że przeszkadzają w normalnym funkcjonowaniu. Opiekunowie powinni po prostu uspokoić dziecko i prowadzić normalne życie. Zarówno fobie proste (strach przed określonymi zjawiskami lub obiektami), jak i fobie szkolne dają się łatwo wyleczyć przez psychologa lub innego specjalistę. Leczenie zwykle polega na stopniowym oswajaniu dziecka z sytuacją lub przedmiotem, którego się boi; początkowo w wyobraźni, a potem w rzeczywistości. Korzystne jest również uczenie dziecka pozytywnej „mowy wewnętrznej”

(wewnętrznego głosu).

e) nerwica lękowa - polega na utrzymującym się przez dłuższy czas lęku bez konkretnych przyczyn. Może się wiązać z nadmierną potrzebą samozadowolenia, strachem przed odrzuceniem. Jest częsta wśród dzieci, których opiekunowie przekonują, że muszą coś osiągnąć, by być akceptowanym.

f/ zaburzenia obsesyjno-kompulsyjne. Dzieci z tym zaburzeniem na ogół obawiają się przyszłości i rzeczy, które przydarzyły im się w przeszłości. Niektóre dzieci tworzą pewne rytuały i powtarzające się wzory zachowań, np. mycie się, liczenie lub powtarzanie magicznych słów, których używają, by stłumić lęk.