W ychodzą co m iesiąc, ja k o dodatek do Z w i a s t u n a o w a n g o l i c z n o g o i osobno nio m ogn być prenum erow ane.
Z w i a s t u n w raz z W i a d o m o ś c i a m i k o sztu je w W arszaw ie rsr. 1 kop. 50. Z przosylkty pocztowy: w C esarstw ie i K ró
lestw ie rs r. 2, w A u strji 8 zlr. w a. 10 centów , w N iem czech O m arek.
„ W s z y s c y n a r o d o w i e , k t ó r e ś t y s t w o r z y ł , p r z y c h o d z ą c k ł a n i a ć s i ę b ę d ą p r z e d o b l i c z e m t w o j ć m , P a n i e ! i w i e l b i ć b ę d ą i m i ę T w o j e " (Psalm 86, 9). N adzieja Dawidowa wypowiedziana w tych słowach o rozszerzeniu królestw a bożego po świecie, zbliża się coraz więcćj ku osta
tecznemu celowi. B adanie dróg którem i idzie Pan, należy do najm ilszych i naj- więcćj budujących zajęć. I w tój chwili oddam y się zajęciu temu, dając opis tego czem jest
Misja na wyspach Tokelau,
D o grupy wysp Tokelau leżących n a północy wysp Samoa, zaliczają trzy w y s p y : Takaofo, Nukunono i Atafu, do których nowsi geografowie przy
dzielają jeszcze wyspy P ak ap a k a, L y d ra i Olosenga. N iektóre z tych wysp zostały odkryte w 16 stuleciu; bliższe szczegóły jednak o nich, ogłosiła dopie
ro eksypodycya am erykańska w ysłana na te wyspy w r. 1840 a jeszcze dokład
niejszych wiadomości udzielili m isyonarze. W szystkie wzmiankowane w yspy należą do formacyi korąlowćj, są pozbawione słodkiej wody źródlannój, ziemia ich mało rodzajna a z drzew, rosną tylko pandanusy i drzewa kokosowe. K li
mat w ogólności zdrowy. Ze zwierząt, znajdują się jedynie szczury i świnie, z ptaków , gołębic, lecz, nio zbyw a na ptastwio m orskióm i rybach.
W ysp tych mieszkańcy, których liczba dochodzi do 600, są wychodźcami z wysp Sam oa, czego dowodom ich mowa. K ształtn ie zbudowani, o przyjem nych rysach tw arzy, chciwi nauki, są zresztą zniewieściali. U p raw ą roli nio zajm ują się wcale, lecz za to z zapałom oddają się rybołóstwu. Ubiór ich w ię
cćj ja k p rosty; kobiety noszą przepaskę z liści, włosy obcinają krótko, noszą kolczyki i naszyjniki z łańcuszków muszlowych i kości. Mężczyźni m alują ca
ło ciało, kobiety tw arz tylko. Białych, to je st europejczyków, uważali począt
kowo za istoty nadziemskie, szozególnićj, gdy widzieli ich palących fajki i uży
wających broni palnój. Domy budują w kształcie czworoboku, o niskich ścia
nach i wysokich dachach z liści. Religia ich zbliża się do religii wyznawanćj na w yspach Samoa. Bogiem narodowym , którego święto obchodzili wszyscy mieszkańcy w miesiącu Maju, je st wielki odłam skały znajdujący się na w ys
pie Tokelau a nazyw any Toitolcolau, to je s t W ł a d z c a T o k e l a u . Nazwę tę nosili także wszyscy naczolnicy pokolenia którzy są zarazom najwyższemi k a płanam i. W ybierano na tę godność zw ykle starca, z rodziny najwięcćj wpływu mającój. Obecnie w yspa Tokelau ma swego własnego naczolnika. Chorzy, mieli osobnego kap łan a od chorób, który zw ykle był bardzo nieświadomym człowic-
kiem, a leczenie jego zasadzało się na smarowaniu ran olejem, w kładaniu cho
rujących ha febrę do zimnćj wody, a w yrzekających na zimno, nakazyw aniem grzania się przy ogniu. W razach zaszłćj śmierci, oznajmiał kapłan rodzinie z czego um arł chory, a ogólną przyczyną było, już to że chory k rad ł orzechy kokosowe, już też że w zakazanych miejscach łowił ryby lub zjadł coś z ofiar złożonych bóstwu. U m ierający objawiali zwykle życzenie gdzie chcą być po śmierci i jed n i życzyli sobie być n a księżycu, inni na gwiazdach a inni znów w grobie. O powstaniu człowieka posiadali m yt, zbliżający się nieco do podań biblijnych.
T a k było niegdyś, obecnie, możemy o wyspiarzach tych powicdzićć jak P aw eł św. o Efezczykach: Byliście ciemnością a teraz jesteście światłością w Panu. Stało się to zaś tak. W r. 1856 podczas panującego głodu, pewna liczba m łodych ludzi opuściła w yspę Fakaofo, ab y szukać chicha na wyspie Olosenga. W ydarzyło się im jak o Saulowi synowi Kisa, który szukając oślicy swego ojca, znalazł królestwo. Szukali chicha i znaleźli pokarm niebieski.
Olosenga nie była, ja k mniemali, pustką, lecz, żył tu pewien am erykanin, na
zwiskiem E li Jennings, który z m ieszkańcam i Samoi i innych wysp zajm ował się wyrabianiem oleju kokosowego. P rzy jął on młodzieńców z Fakaofo z wiel
k ą uprzejm ością i był pierwszym, który zaczął im mówić o Bogu i nająw szy nauczyciela z Samoa, kazał ich uczyć. Jeszcze dotąd ze 30 osób z tych które przyszły, zostaje pod kierownictwem Jenninga, drudzy zaś wrócili n a wyspę Fakaofo. Timotco i F aira, udali się na dalszą naukę na wyspę Sam oa i na
bywszy potrzebnych wiadomości ze słowa bożego, postanowili nahytem i sk a r
bami podzielić się z rodakam i swemi. F aira, zaopatrzywszy się w Biblię i inne pism a wrócił do ojczyzny, ufny, że ziomkowie jogo w net przyjm ą ewangelię, zwłaszcza że ojciec jego był naczelnikiem pokolenia. Lecz stało się inaczój, — ojciec um arł a nowy naczelnik nie chciał nic wiedzieć o Ewangelii.
Zasmucony ale niezrażony, udał się F a ira na w yspę Atafn, gdzie znalazł dobre przyjęcie, gdyż naczelnik Foli i jogo drużyna chętnie przyjęli nową naukę i w yrzekli się bałwochwalstwa. Ponieważ F aira zam ierzał powrócić do Samoa, prosili o nauczycieli, jakoż w r. 1861 okręt m isyjny przywiózł im ewangelistów M ąkę i Mafata, którzy z wiolkićm błogosławieństwem tu praco
wali. F aira w krótce po tym umarł. Z Atafu udali się ewangeliści w tow arzy
stwie 20 nawróconych na w yspę Nukunono; lecz tu cala praw ie ludność prze
szła na katolicyzm . W yspiarze już przed tym udaw ali się do Samoa z prośbą o ew angelickich nauczycieli, lecz takow ych nie można było wysłać, przeto bi
skup rzym ski posłał m isjonarza krajow ca. Mala drużyna m isjonarska udała się n a w yspę Fakaofo i opow iadała tam z widocznćrn błogosławieństwom słowo bożo. Król i tym razem staw ił opór i w ydał rozkaz, iż kto się ochrzci musi opuścić w yspę; nawróconych zaś którzy z Atafu z ew angelistam i przybyli, po
n iew a ż zjedli rybę poświęconą bożyszczom, obito niemiłosiernie. O śm nastu męż
czyzn, 15 kobiet i 23 dzieci opuściło w yspę jak o w ygnańcy w świętćj sprawie ewangelii. W y g n ań cy chcieli się osiedlić w Atafu, lecz burza zapędziła ich czółna do Samoa gdzie ich milo przyjęto. Jed n a z łodzi z 15 ludźmi zaginęła
bez śladu. Owych 56 wychodźców odwiózł okręt misyjny na w yspę Fataofo w raz z m isjonarzami Gili i Bird. Na wybrzeżu przyjął ich król Olilca. O bda
rowano go obficie i kiedy Mafata zaniósł prośbę aby przyjął napow rót wy
chodźców, po naradzeniu się zc starszyzną, pozwolił osiedlić się wychodźcom, przez w zgląd na dziwne losy które ich spotkały i miłość ja k ą ich m ieszkańcy wyspy Samoa otoczyli, nadto przyrzekł, iż zostanie chrześcijaninem. E w ange
licka drużyna zaw ołała z głębi serca: D usza moja wielbi P anal
Misjonarze w czasie wędrówek swych po wyspach widzieli owe mniema
ne bóstwo, Toitokelaua, lecz dom bożyszcza był spalony. Zapew ne dom ten podpalili katolicy z w yspy W allis, którzy za przybyciem franenzkiego okrętu wojennego, pogrozili królowi, żc, jeżeli nie przyjm ie religii rzym sko-katolickićj, okręt będzie strzelać. Na w yspie pozostało tylko 261 mieszkańców, gdyż przed kilku laty księża katoliccy z W allis uprowadzili 500 osób, co obudziło w mie
szkańcach nienawiść, nie tylko przeciw rzym skim katolikom, lecz i przeciw
chrześcijanom w ogólności. •
Gil i Bird odjechali do Atafu, gdzie czekała ich radość wielka, lecz za
mącił ją widok żałobą okrytych rodzin 15 zaginionych. P odpłynął na ich spot
kanie M aka, który w wielkićm błogosławieństwie pracow ał tu, a wc wsi powi
tało ich radośnie 140 mieszkańców ubranych czysto i przystojnie. N a nabo
żeństwie znalazło się 123 osób a n a tw arzach ich m alowała się najżyw sza ra dość. Uczniowie szkoły, których było 60 porobili znaczne postępy, a z doro
słych, 80 nauczyło się czytać, — i wszystko to stało się w przeciągu jednego roku. D ziękując Bogu opuścili misjonarze błogosławioną w yspę, zabrali ze so
bą żonę M afaty i jego dobytek i powieźli wszystko na w yspę Fakaofo.
Lecz wróg był już w drodze aby zniweczyć winnicę P ańską, a wrogiem tym byli stręczyciele Kulisów z P eru . Zawiązało się tam tow arzystw o, którego zadaniem było dostarczanie robotników dla kopalń peruw iańskich za pomocą mieszkańców m ałych wysp morza południowego. Z Kalao w ypłynęło 25 okrę
tów aby co najm nićj 10,000 wyspiarzy przewieźć. Rozpoczęto haniebną robotę na wyspach Tahiti, lecz przeszkodzili temu fraucuzi jako protektorowie wyspy.
O inne mało wyspy nik t się nic troszczył. Bez przeszkody zabierali niecni handlarze ludzi po 40, 60 i 100 osób i sadzali na okrętu. Z wyspy Tokelau zabrali 247 osób, z Nunkonowo uprowadzono praw ie całą ludność; z Fakaofo 126, z Atafu 34. Z tćj ostatnićj w yspy Maka, jak o naoczny św iadek, doniósł co się dzieje. K apitan przynęcił mieszkańców w ystaw iając na pokładzie okrętu różno tow ary i zachęcając do ich oglądania. G dy przybyli, wm awiał w nich żo w kajutach są daleko piękniejszo. Gdy zeszli na dół, napadnięci przez żoł
nierzy, zostali powiązani i uprow adzeni.
Kiedy w r. 1868 misjonarz Murray odwiedził Fakaofo, cała ludność prze
lękła się sądząc, iż przybył łupieżca ludzi. Lecz ja k tylko dowiedzieli się kto przybył, wypłynęli naprzeciw niego z radością i zabrali do swoich łodzi. Męż
czyzn znalazł w praw dzie bardzo mało, po większćj części byli tylko m łodzień
cy i dzieci. Ochrzcił 7 mężczyzn i 10 kobiet i w nowo zbudowanym kościółku odbył z niemi Kommunię św. Celom obsługiw ania m aleńkiego zboru, pozosta
wił Mafatę. W Atafu ochrzcił M urray 7 mężczyzn i 20 kobiet a w miejsce M akasa powołał dwóch ewangelistów F ataaikiego i Siono, krajowców. W roku 1870 zwiedził w yspy misjonarz W kitmc i św iadczy, że w szyscy m ieszkańcy z wyjątkiem dwóch starców, umieli czytać i zdać spraw ę z nauki o uspraw ie
dliwieniu, Przyjęto do zboru 20 nowych członków ; w r, 1872 ochrzczono 5 a w r. 1872 istniał zbór skład ający się z 167 dusz. D aw ne miejsce bożyszcza zamieniono na cm entarz.
W Fakaofo wzrósł zbór także i liczy obecnie dusz 162. Oprócz tego jest 45 katolików. Ślady napadu handlarzy niewolnikam i są jeszcze widoczne. P a
stor zboru ewangelickiego A porań otrzym ał poświęcenie dnia 15 Maja 1876 r.
tak , że dzieło misyi jest ukończone na w yspach Tokelau których ludność przed 18 laty była pogańską. Polo śmierci zakw ita ja k ogród boży. O Panie, niech słowo Twoje będzie opowiadane we w szystkich krajach, aby wszystkie narody przyszły do Ciebie składać ci hołd i cześć i wielbiły imio Tw oje! Amen.
Pogląd na Australię.
Na stałym lądzie Australii, krajow cy szybko wym ierają, a gromadzący się w stacyacb, takow e opuszczają, w racając w strony rodzinne, z tego powo
du więc, rząd angielski postanowił nic otwierać już stacyi dla krajowców. — W stacyi Ilernkuckiój R a m a h y n k dochód ze sprzedaży arrowrotu i chmielu przew yższył sześciokrotnie dochód z lat m inionych.— Na stacyę I l c r m a n s - b u r g nad rzeką Finko w środkowój Australii, posłano 1 m isjonarza, 3 koloni
stów i dwie narzeczone. Trzody pomnożyły się znacznie.— W N o w ć j Z e l a n d i i m isja Ilorm ansburgska otworzyła trzecią stacyę, W a i t o t a r a . Główną p rze
szkodą w szerzeniu się ew angelii wśród Maorysów, stanowi ich komunizm, rozrzutność i pijaństwo. — W N o w ć j G w i n e i , w stronie południowo-wschod- niój, misja londyńska założyła stacyę w którój osiedliłd się 2 europejskich m i
sjonarzy i tO nauczycieli chrześcijańskich, krajowców. Ze 105 wsi znajdujących się tam, w r. 1878, dziowiędziesiąt, nie widziało jeszcze nigdy białego czło
wieka. — W M e 1 a n o z i i na wyspach Norfolkskich zajął miejsce zam ordo
wanego biskupa Pattcsona, biskup Solwyn. — W Scminarjum misyjnóm w M a i - / n a na wyspach Sam oa ukończyło nauki 10 wychowańców, z których 13 or
dynowano na Pastorów dla wysp Samoa, 2 dla w ysp Gilberta. Zapisanych jest na nowy kurs 80 uczniów, z tych 00 żonatych. — Na wyspach A r c h i p e l a g u G i l b e r t a , których jest 18 żyje 80,000 mieszkańców. N a wyspie A p a j a n g gdzie w r. 1857 wylądow ał pierwszy misjonarz, opłaca obecnie sam król ko
szta szkoły do lctórćj uczęszczają naw et naczolnicy plemion. Kom m unikantów było 04. Mieszkańcy tutejsi gdy się uniosą gniewem, rw ą się zaraz do bójki i odgryzają jedni drugim nosy. Na wyspie Apamama król Tabu, który bardzo przychylnie przyjął misjonarza i jogo żonę, kazał jednem u z chłopców uczę
szczających do szkoły ściąć głowę, z powodu, iż więcój umiał ja k król.
W ydaw ca I R e d a k to r o d p o w ied zialn y D r. Ke. L. O tto
Aoiuojoiio H oiuypoio, Bupumoa 16 A n p t a 1681 r . W u ram w a. D ruk A. O lnea. Mowołleliro M 37 (1001 U ).
