Praca. R. 1, No 8 (1924)

Ro k l

rok 1924.

8.

========~=======

MIESIĘCZNI

Młodzieży Państw

GimsazjMm im. ks. A. Czartoryskiego w

Adres Redakcji i Administracji: 11

C 40

Palławy, Państw. Ołmnazj•m im. ks. A. Czartflryskiegu.

ena gr.

TREŚĆ Nr. 8.: Wł. Ozga. Pierwiastki narodowe w twórczości Cho19ina.

- Stefan Sykut. Wspomnienia z wycieczki do Zakopanego. (Dokończenie)

-J.

Kronika. Rotne wiadomości.

Kolegom, Czytelnikom i Przyjaciołom "PRAC Y"

ślemy serdeczne życzenia Wesołych świąt i szcę­

śliwPgo

Nowego Roku,

o dal- sze poparcie i współprac~.

REDA KOJA.

2 P

R

=================

Pierwiastki narodowe

Chopina.

(W 75 rocznicę śmierci).

W Pol•ce od grobu Fryderyka Chopina rozwinie

się sztuka, jako powoju wieniec C. Nor" id. Promethidinn.

Oddzwiękiem w elkiej pouji romantycznej Mirkiew cza, Słowa.:kiego 1 Krasitis' iego była w muzyce twórczość Fryderyka Chopinr..

f>11chowa trdć muzy~i tego artv ty stawia go w rzędzie "Wieszczów r, ndowych, l:tó.ych dzieła ko1ły b'll patrjotvcl.lly nandu w ciężkich Ja- tadl nie"Woh.

Pocstawą twor~enia byta dla Chopina p1eśn ludowa. On ^piuwszy~

idą~ za d 1c.h m potd romantyczrei, wprowadzit p1erw1astki ludowe do

SY. ch utworów dając początek muzyce narodowej.

W dziecn1stwie jeszcze ?.apnnill s·e Ch'lpin z żvcie'll 1 muzyką lu- dowa. W c"wlli tworz •nia k Jarzyły s1c w um)śl• twórcy 'brazv z życ1a

wiej k ', 1 z rn~'lodjami ludowerni, przyb1Haj1c p; 'k11"! hrmę 1'1al.Urków, z ktrir rh "Jt>dne sa obrazan'l, pełnemi realizmJ. lub eoizodc~mi l•rvczrH:'mr 1 dr- m 1ty ·zne•n1, tnne m ja pory-NaJącą dztarsknś.: 1 iskrv, krzesane pod-

lwwk~·m w jurnym r<)lmach,l tanecznym, inne wre~zci·~ są jaktmś tęsknym za~pie-Nem na nutę lud •wą t pozwalają wyczl1Ć llrvzm osohisty Ct10p1na ''^{1 )}

Mazurki stanowią większą część twórcz,1ści Chopina, śv.1adcz.ąc nie- zbicie o polskości ich twórcy.

Ob k llc'zrych komentarzy mazurków Ch( pina znalazły one odh1ci i w poezjt.

Kw'lel U; jskl w cyklu swvch poezji "Tłumaczeme Chl)pina" dflje nam poetyczne tnterpretacje nlektórvch mazurków. Z interpretacyj tvch

widać, że Ujejski potraftł wcz.uć się w muzykę Choptna, wydobvwaj4c .,, niewielkich vderszyJ<ach oboK wirtuozostwa formv, charakterystyczne dla ta1ic6w ludowych zmiany nastroju, mianowicie wyb:h:hy radosc1, to znowu smutku lub rozrzewnienia.

Dla przykładu weźmy "Noc straszną" (mazurektJ, w której rozwiJa

---~

----

') ZtltistJ•,y JachimeckJ. Hbtvrja muzyki p.)]~kiej. Nal<ład Gebethnera i Wolffa.

1\120. :;tr t5t.

') Kornel Ujejski. Wybór poezyj. Bibljoteka Narodowa. Oprac. prof. dr. M. Janik.

Str. 145.

Nr. 8. PRAC A 3

Ujejski motyw, zaczerpnięty od Chopina, tworząc mały dramat.

Na wstępie tego wiersza uwydatnia poeta, zgodnie z Chopinem, ma- strój pCłnury, 2"roźny, jako zapowiedź czegeś niezwykłego:

"Tam na dworze zawierucha, w karczmie gra muzyka, Ale jakaś dziwnie głucha

do serca nie wnika. •

Wzbudziwszy w nas taki nastrój, ukazuje poeta poiłać żalącej się

dziewczyny na swego kochanka, który ją plHzueił.

Po słowach dziewczyny następuje nagła zmiana nastroju, wywołaoa śpiewem młodzieńca:

,,Chłopaczek ja rześki

Podków ami krzeszę,

Kaftan mam niebieski, Kogo chcę, uc1eszę"

W dzicwcz.vnie rozparz i żal potęgują się:

,.l powstała:-i idzie- jak trup senna- bla:da- l patrzy prosto w mego-ta11czących wyrn1ja l przyszła 1 krzyknęła - i w serce mu wbija

Długi nóż!"

wołając w dzikim obłędzJe:

"Jemu łzy i grób cmentarny

Ola m11ie szubienica "

W taki to sposób transponuje poeta na język obrazów to, co muzyk

wyśpie..,vał w tonach. Obaj twórcy umieją porwać i wst1ząsnąć duszą słuchaeta. "lłumaczenia Chopina" UJejskiego dają nam wzór mterprcto- wania utworów mu1.ycznych, a równocześnie zapoznają nas z jedną, bardzo

ważną cechą muzyki Chopina: jej charakterem narodowo polskim. Ma- zurki Chopina rozsławiły muzykę polską poza granicami kraju, l(dyż od nich datuje się w muzyce zwrot charakterystycz!'ly dla romantyzmu, zwrot d0 pieśni ludowej, dlatego też 1naczenie ich jest i ogólnoludzkie.

Polak1em jest Chopin także w polonezach. Umieścił w nich wszystko, co otrzymał w darze od PG!skl, która, jak powiedzlał Heine, dała mu ry-

cerskość i ból historyczny.¹⁾ W polonezach Chopina od~ywają si~ uczucia

') Z. Jachimecki. Historja muzyki polski~j. Str. 152.

4 PRAC A Nr. 8

dawnych Polaków. Bije z nich męskość i presteta, cecłly właściwe na- szemu narodowi; tchme z nich s1ła 1 powaga. Patrjotyzm Chepina uwy-

datnił się tu najbardzieJ. Wybucha z nich, obok radosnych hymnów na cześć przesztości, rozpa(;z i wzgarda niewoli, ow10n.ęta promykiem nadziei ¹⁾

Obok mazurków i polonezów stworzył Chopin wiele innych znako- mity h dzieł, kt.>re mimo swe!{o c gól'loludzkiego znaczenia w muzvce, maj~

także narodowe za barwre 1i . Weźmy dla j!lrzvkład.t p pularny marst po- grzebowy, który jest jakby osią Sl)naty b-moll. Tony tego utworu są tak potezne, tak wstrz~sajace i tak uro ... zysre, że odrazu czuje s1e, iż aJtor za- wart w ntch me osob1sty ból, ale Cierpienie całego narodu polskiego, 2' lę­

bione o i ciemięż nego, który wyciąga "bragalną dłoń" po pomoc, miłe­

sierdzie i sprawtedl•wuść Bożą Żadt1e zgrzyty ak0rdów, imitujące przt-.

raźliwe krzyki, jęki lub bluźnierstwa, nie mącą anielskiego, że tak powiem, nastrojtt. jakaś wiara mesjaniczna łagodzi '(.>id cznie ból tych, co żyj~

w czasach mewoli swe1 OJCZ wy. Ich cierpienia nie mają juź cech ludz- kich. Z "ziemi mogił i krzyżów", zroszonej tzami, wzlatują aż do ".stóp stwoxzyciela ", by go błag<'lć o litość, o przyśpieszenie zmartwychwstania.

Błaganie to napawa serca nasze tak wtelką słodyczą, że zapominamy o otaczaJącej nas rzeczywistości. Zdaje nam Sif;', że otacza.1a. nas ogromne chóry anielskie, nucąc jaktś przecudny hymn.

Utvvoramt Chopina w najwyższym ~topniu mistrzowskiemi są prelu- d]a, których piękno, podobnie jak mazurki i marsz pegrzebowy, znalazło też poetycki wyraz u Ujejskiego:

,.Leżę na obłoku

Rozt(lpiony w ciszę, Mgłę marn senną w oku,

Oddechu Mie słyszę; Fijołkowej wom

Opływa mnie morze,

Dłoń złożywszy w dłoni, Lecę, płynę rdzieś ...

Tak to w rozwiewnych obrazach odtwarza Ujejski jedne z najpięk­

niejszych preludiów Chepina^2). Kamentatorowie tych przecudownych mi- niatur muzycznych nie znajdują słów w wyrażeniu podziwu dla geajusza

') Z. Jachimecki. Historja muzyki polskiej. Str. 153.

~) K. Ujejski. Wybór poezyj. P'reludjli. 7. Dzieło 28.

Nr 8. P R A L A 5.

tch h\ órcy, bo też są one art}stycznemi poe nactkami o n; aównane] war-

tCJŚci, tak pod względem treśct uczttctowej, jak i osnowy muzycznej.

Romantyzm Chopina wystąpił najbardziej w balladach. Szuman, zna- ny muzyk, zapewnia, że pobudką do tcil napisania by~y ballady Mickiewi- cza i inne utwory doby romantyczneJ. Ballada G-moll np. zestawtają kry- tycy z pieśnią Wajdeloty z "Konrada Walienrcda", a F-dur z "Switeztanką"

Mkktewicza Wprawdzie zcst:J.wienJa te nte są oparte na konkretnycłl

podstawa ·h, lecz mimo to 'wiadczą o wzajemne n oJdziaływaniu p0ezj1 na muzykę Chopina, i naodwnSt. W innych utworach, Jak ,.lmpi"optus"

i wFantazja", zbliżył się Chopin naslrojem do lirycznego poematu Sło­

wackiego "W Szwajcarjt". Wspólnemi cechami tych utworów jest wyraz marzycielskiej tęsknoty i nieokre~lonego smutku, łagodzonego

Jtrzez piękno przyrody. Również możnaby znaleźć podobieństwo w nastro- ju i treśd ouchov.ej muzyki Chopina z .Rusałkami· Zaleskiego i innerui utworami doby romant~cznej.

Twórczość Chopina n1e jest więc czcmś oderwanem w rozwoju sztu- ki polskiej, ale owszem jest ściśle z nią zespoloną; podobniq, ja~ poezja jest wyrazem ducha epoki w której żył jej twórca, tak wypowiadała ona

dźwiękami to, ce wyśpiewali słowami Mickiewtcz, Słowacki lub Krasiński.

WL, OZGA (T l l/),

Wspomnienia z wyci eczki do Zakopanego .

IV.

(Dokońezenie).

W ctągu następnych dni zwiedziliśmy szereg t>kolicznych hal i szczy- tów, odsłaniających nam coraz dokładniej piękno i rozmaitość przyrody

tatrzańskiej. Byliśmy w Gąsienicowej hali, gdzie znajduje się kamień pamiątkowy, położony strąconemu przez lawinę śnieżną, Mieczysławowi Karłowiczowi, następnie zwiedziliślł'ly Gąsienicowy Staw i Zmarzły Staw pod Zawratem. Tam znaleźliśmy sic; wśród zupełnie dzikiej i posępnej

natury. Od stóp naszych rozetągał iię, pokryty w części lodem, Zmarzły

Staw a naokoło ,iętnyły się ostre skały, JtO&ro4żone w cieniu. Niadzie

żadnej roślinki 111ie wiłlać, wszędzie umarzły świat iłazów, tylk~ brudne

płaty śnieru odrzynajĄ się od ich ciemnej barwy. Na krańcach tei

6. PRAC A Nr. 8

posępnej kotliny stoją, jak ostre wtezyce zaklętego zamku, Kozie Wirchy i Zawrat. Cisza bezbrzeżna śmierci pa!'luje wszędzie, chłód i groza wieją

z każdego zakątka i załomu. Widok niez.wykły, poprostu nie mogliśmy otrząsn<tć się T potężneg~ wrażenia i długo staliśmy, podziwiając jego eso-·

bliwe piękno.

Takich i tym podobnych wrażeń nie brakło nam podczas całej wy- cieczki, do najprzyjemniejszych jednak muszę zaliczyć wyciezkę dG Mor- sktegg Oka. Czas wycieczki kończył sie, pieniędzy już niewiele nam po-

zostało, to też postanowiliśmy .zwiedzić Morskie Oko a następnie odjechać.

do domów.

Początkowo zamierzaliśmy wyruszyć do Morskiego Oka pieszo przez Zawrat, z powodu jeCilnak wielkiego śnieg_u, jaki tam leżał i czestych wy- padków, spotykających turystów na tej drodze, postanowiliśmy pojechać

autem. Tu jednak. spotkat nas zawód. Auto, które miało nas zawieźć na miejsc-e przez11aczenia, rankiem tego samego dnia na drodze do Morskiego Oka uległo katastrofie i wraz z podróżnytni wypadło ze znaczonej wysokośei do potoku. Kilka osób poniosł~ śmierć na miejscu reszta zaś &dniosła cięższe lub lżejsze rany. Ponieważ innego większeg-o autobusu nie byłe,

Jtrzeto ~o]echaliśmy wózkami góralskiemL Dzień był prześliczny, słońce

dopiero rozpaczynato swe~ją "drog-ę, kąpiąc całą naturę w potokach światła.

Powietrze byto nadzwyczaj czyste t aromatyczne, od gór szedł lekki, chło­

dny wiaterek. Humor tmeliśmy przewyb0rny, raz wraz rozlegały się pieśni

i śmiechv.

Przed oczyma przesuwały się nam łąki, pola uprawne i zagrody gó- ralskie. Na prawo w dal1 wznosiły się góry mleczne i różowe w świetle

poranku, do nich zaś tuliła się ta pełna zieleni kratna, jakby szukając tam ochrony. Szybko posuwaHśmy sie naprz.ód, droga, jakkolwiek łagodnie,

1ednak stale podnosiła się ku górze, w końcu wjechaFś:ny w pasmo lasów.

Otoczyły nas, z obu stron, jak murem go~ne jodły. Śliczne to lasy, drze- wa, jedno w drugie wyniosłe, SJTIIlkłe i równe, tworzą gęstwinę nie do przebycia. Wiatr halny czyni w nich wielkie spustoszenia, wyłamując je niekiedy na olbrzymich obszarach. Widzieliśmy nieraz całe zbocza gór,..

pokryte ·takiemi połamanemi drzewami, które z oddali czynią wrażenia ściernisk, zasłanych ściętemi kłosami zboża. Po kilku godzinach drogi

zbliżyliśmy się do Wodogrzmotów Mickiewicza. już z daleka ustyszeli~my

huk spadającej z wielkiej wysokości wody na granitowe podśdelisk0.

Zatrzymaliśmy się, by bliżej im się przypatrzeć. Pas wody p~dzi·

Nr. 8. PRACA 7

wąskiem korytem, wyżł<ibionem w skałach, nagle łożysko się obniża, two-

rząc jakby trzy progi, wzniesione jeden nad drugim do kilkuna&tu metrów.

Z dna t boków wysterczają głazy granitu. Woda szumi i kotłuJe stę, przybierając mleczną barwę. Miljardy kropel, roztrącając się na wystają­

cych zręhach, tworzą obłok mgli ty, unoszący się ponad wodo pade•11.

W głębi ci<li!:łY szum, hargot i przyciszonv jednak grzmot, jakby nadcho-

dzące) burzy, s te d też pechodzi na z w a "Wodogrzmoty". Wtd~k bard z o

p1ękny, wokół zieleń dnew i kw1atów a w ich obramowaniu, takbv cze-

luść p·eklelna, wiecznie gniewna, nienasycona, piem s1ę w złości i wyn~u­

ca masy wody z g~rdz1cli.

Po półgodz.innym odpoczynku ruszyliśmy naprzód i ckoto 2-ej

południu zhllżyl\śmy ste do Morskiego Oka. już w poprzedn11.:h wy- Cieczkach wspótzawodntczyliśmy ze sobą, kto pierwszy stanie u celu po-

droży. Sz.:zE.'gólnie na tym punkcie draźliwym był kolega K., za JJUnkt honoru p..>stavnł sobie być zawsze pierwszym.

K1edy w1ęc z1 leźliśmy się niedaleko Morskiego Oka, w mleJS u, gdzte droga tworzyła kilka z krętów i można ją było sobie skr( cić, t ląc ąa przełaJ 1 prędzej stanąć u ce u, kolega K. wvrwar i~ naprzód, z'ls a-

wiaJąC nas daleko poza sobą. W zapale Jednak za niast po wymwię iu astatmego zakrętu, pÓJŚĆ swsą i w krótkim cza te stanąć u celu, poszedł

daleJ w górę, chcąc jeszcze barJziej skróctć sobie arogę. W rezultacie, kiedy my stanęliśmy u celu, zobaczyhśmv go w dałl, JaK pędził, !:ly rvy-

równać stracony czas. Palma pierszenstwa ^ominęła go tym razem.

Szybko wbiegli~my na wzgórek i oczem naszym przedstawił się cu- dny widok. U stóp naszych olbrzymim owalem rozc1ągało się M )rskte OKo, nac koło zaś ptętrzyły się olbrzymie skały, otaczając ciasnem ko1 1 spokojne lustrzaną tml. Sło11ce, pochylone JUŻ ku ;o:achodowi, krwawe blask kładło na szczyty przeciwległej ściany. l płonęły tak w czerwon nt świetle, tworząc jakby aureolę ponad jeziorem, gdy tymczasem niisLa ich

część t,.,nęła w grubym mrocznym cielllu. Cteń spadał i na wielką część

Jeziora, nadając wsz~dzie granatowy odblask, przechodzący w f1olet u ptze-

ciwległego brzegu, bliżej zaś gramtt przechodził w zieleń, lśniącą miejsca- mi odblasktern stalowym. Przejrzysta tafta odbijótła w swej głębi stojące

w tyle ciemne, nagie skały, tworząc jakby drugi obraz gór, już me tak

posępny i groźny, bo stonowany prz.ez barwy wody, tylko krwawy rąbek, Kładący się na szczytach wyraźnie odbijał się z wodnej toni. Z boków

również przypierały do samego prawie jeziora skaliste zręby !ue osypiska

8. P r~ A C A r. 8.

głatów, t~lko tuż przy brzegu c"agnela s ę w~ '.im

r..,

Wok01 ciągną Się ostre, poszarpt~ne sz~zvt", a z pn r ri i h rr1wt egl) po- z! o nu wystr;;elaja nie. tóre, jakbv władcy nad ca ^<4 ta •k 11 ą. Tu Mnich z Kapturem, który mu teraz płonie w i:. ^N tle Pl! ·zn m, dalej zwarta masa Mieguszowiecktch sz.~zytów' Chłodem martwotą wieje z nich a tymczasem niże.i cudn • sp wjne · '< t fi Indu, rr, '"' sie różnemi bar- wami jezion..1. Mimowoli nrz c 1 > zi na m ~1 s met Asnyka:

Ponad płaszczami burów, ,·tśniętych zaporą

Ścian o!brz\ mich, co wokoło ze sobą się zwarły, CiemHe wody rozlewa po ę, ne jezt'lfO,

Odzwierciedlając w ł >ni' głazów ś..viat za narzly.

Scieżką, pn.wadzącą tuż nad hrz.egiem j 'ztora, pOthżvli <rm, by okrą­

zyc je dokoła .. Zewsząd rozciąga się v. idok również iękm i eoraz. to in- ne skały odbijają się w tonr jeziora Na tępnie udaliśmy się d, Czarnego Stawu, położonego powyżej Morskiego Oka. Po kamiennych sch·>dkach wykutych w skale, wdrapal1ś ny się tam w dość krótktm czasie. Co do

piękna ustępuje on o wiele Morskiemu Oku. Brak w nim tej rozmaitości

barw i tej zie,eni, jaka tamto cechuje.

Tymczasem sł0ńce coraz bardziej chyl1ło sic ku 7.achodowi, należało

wit;c śpieszyć się z odjazdem. Póżną już nocą powróciliśmy do klasztoru.

Na drugi dzień mieliśmy opuścić Zakopane.

Ze szczerym żalem odjeżdżaliśmy z ZakoJ>anego, pozostaw"ając za

sobą śnieżne góry, które nam dały tyle świeżych i pięknych wrażeń. l dzi- siaj, kiedy sobie wspominam to życie nasze tam w górach, wesołe, pełne wrażrń i przygód, kiedy przed oczyma wyobraźni przesuwają się prz.e-

piękne widoki górskie, tak w~raźnie jakbym patrzvł na nie, szczęśliwym się czuję, iż poznałem bodaj w części piękno naszej ziemicy. To też naj-

większ.em mojem pragnieniem jest, by zwiedzić <."'łły kraj ojczysty, ort Tatr do Bałtyku, do laiien Polesia i dalej aż do stepów Ukrainy.

::3tefan Sykut.

Nr. 8. PRAC A -=

Z cyklu "Sonetv".

Śnieg p1dał ... htl z P"L t..v rzv sypał .i płatki, jak p)ł ę. t" i dro ne, z !\ubte'r.ą iekko:c1ą

Okry\ •·J .-' s

i

Siał si<; pu-.·h b1ały ... słał ... , a tc1k leciuchno, Ta· !Jl'~~<ko nH'SKalaną swą bid-: opadał, ja! by życJU p zesz.łości przyrody hołd składał,

l uląc ją do snu wspomni(;ń. Sypał się bieluchno.

By te \\Spomnt n:;; jas'le b\ ły w s~ ej prze.z.tości

l przy zlc)ŚCI prz.:-.Jtdną

''i

Tchnącą czarem ziden1 i życiem młodości.

A p0d pnwł 'ką śnieżną sny marll'ti ^ożyły.

Słały stę plat!o . . słały ... krvty pieśń miłości

l marze1i zmrożonych, a b1elą $wą koiły Ból

Purk w

Spadł śn1eg ... Płaszcz. puchowy okrył drzemiące drzewa, Osypal ziemię, prz.yprósz.ył klomby, gaz.ony

l trawniki Park wygląda jakby wyśniony

W swe] bieli nieskalanej. Żaden ptak nie śpiewa.

Wokół c•sza. Wiatr tylko szumi po konarach.

Czasem puchowa biel osunie stę, rozwieje l w loti...tt tys1ącami br lantów jaśnieje,

Skrząc się. Cała przyreda na snu sweio marach

9.

10. P R A L A

s"poc:z.ywa Wiekowe dr:z.CW'J. Śnią o pizeszłoŚCJ, A w poszum ar h konarów słychać pi Śill chwały, Głoszące o dnJc!Ch sl>~WY 1 chwilach Ś~A-ietnoścl

Nr 8.

Przodków. Wszystko minęło- wspomnienia zostały

A na kobierzec mleczno-śnieżystej białości

Słońce śle swe promienie dla &nów pe1nych lhwały

Z

Puławy jakoteż i okoliczne miejscowości obfitują w liczne pamiątki

i zabytki historyczne, z któremi wią:z.ą się wspomnienia z iycia wvhitnych natizych mężów z przeszłości, z ich pobytem i dziatalnością w tych stro- nach. Pamiątki te datują się prLeważnie z tego okresu, kiedy to na dwo- rze książąt Czartoryskich w Puławach ogniskowało -się całe życie p<.trjo- tyczne, budził się prąd odrodzeniowy, dążący do wydźwignięcia kraju z u padku Na dworze w Puławach gromadzili s1ę najwięksi ówcześni polity- cy, pisarze i poeci polscy i tak: Worontcz, sławny kazneJdzieja, przebywał

przez dłuższy czas w Kazimierzu, Pi amowicz, zasłużony członek Komisji Edukacyjnej, był aż do śmien::r na prob st·w·ie w Kurowie.

W Korl!;kowoli, już po upadku ! olski, przebywał Franciszek Za-

błocki. Ztamany nieszczęAciarni, jaktc spadły na kraj, porzuca [lióro ko- medjapisarza, które mu taką sławę pr, ynioslo w "Fircyku w zalotach"

i Sarmatyźmie, przyjmuje święcenia kapł t1skie i spędza resztki swego ży­

cia na probostwie tute)szem. Tu również p u·by~ at c sob,sty przyjć!CJel Zabłockiego, Franciszek Djen1zy Kmaźn.t1, poprz:edmo stały rezyctent Czar toryskich. Gorąco kachając 0Jczyzrt~, nie m )gł przeboleć JeJ straty, nie-

szczęszcia raz poraz: na mą spadające, przypr t w ly go o ch-.~robę umysto-

wą. Zdziecinniały i zgorzkniały odsunął się z JP~łnL:: od śwtata i tu w za pomnieniu spędził swoje życie, otoczony troskliwą opieką przyjaciela. Tak

więc Końskowola gościła przez dłuższy czas w swoich murach najlepszych :synów polskich

Końskowola jest mewielkiero w od1egłości 6 Km. od Puław, przy

miasteczkiem parafJalnem, trakcie prowadząc'ym do

leżące m Lublina

i •

12. PRAC A Nr. 8.

Niegdyś biegła tędy jedna z dróg handlowych, łączących Polskę ze Wscho- derM. Dziś w niczem nie przypomina Końskowola dawniejszej a świetme rozwijającej się osady z przed kilkuset lat.

Zmiana dróg handlowych usunęła ją na bok i zepchnęła do rzędu małych miasteczek, jakich wiele można spotkać rozrwcony.:h na obszarze

~olski. Wojna światowa r.niszczyła niemal doszczętn!P K 1~k ,wolę, ter z, na miejscu rlawnych karrienic wzneszą się zrzad.ka 1 ędz e l pi nki.

a sterczące ruiny fabryk świadczą o przes1..łcj nad.mia te 1 u zy dz j J.

Dziwnie odbija od te:7o opuszczenia i nędzy, wieJ 1cej z k::tżd

mowiska, piękny krśc ót parafjalny, wznoszący dumnie ~,;Z 11 1~d Cć.l m miastem, jako znak mini~nej świetności i bogactwa miesz at1·ów. Kos ·i H ten wystawiony został w roku 1642. Ma Końskowola i drugt kosdół pod wez- waniem świętej Anny, który jest o wiele mniejszy i ^już b rdzo stary, obecnie zwykle zamknięty, gdyż t~lko raz do roku na świętą Annę odprawia się

w nim uroczyste naboże11stwo.

Przeszłość K01łskowołi o wiele dalej sięga w głąb dz1ejów polskich,

niż przyległych do niej Puław. Kiedy bo\ iem Pulawy zaczynaJą S\ ·ój rozwój dopiero pod koniec XVIII wieku, to tymczasem Końskowola si _ga swajem istnieniem XV wzg_łędnie XIV stulecia. Nazwa jej według opo- wiadania ma pochodzić od olbrzymich tabunów swobodnyd1 koni, które

&ię tu pasły na pastwiskach, rozciągających się na miejscu dzisiejszego miasta. Stąd to odmiana Koiiskiej-woli początkowo utarła się z czasem

teraźniejsza nazwa Końskowola. Przeciętny Polak o Kot1skowoli zapewne niewiele słyszal, a jeśli wie coś o niej, to chyba ze słów jmć. pana Za-

głoby, o której ten mówi, że "marne piwsko w tej Końskowoli". Posiada jednak Końskowola swoje drogocenne pamiątki z przeszłości, które dla

każdego Polaka są nieocenionym skarbem. Na cmentarzu kościelnym

wznosi się skr0mny nagrobek, wystawiony Kniaźniowi przez księcia Ada- ma Czctrtoryskiego z napisem:

Franciszek Dyonizy

Kniaźnin,

Obywateł Województwa Witebskiego, Wierszopis,

Który górnym, tkliwym i gładkim rymem

MiłGść Oyczyzny i Cnoty W sercach swoich braci zapałał,

tu

Spoczywa w Bogu

1'\r. 8. PRAC A 13.

Tik więc ten UT )bO\\ i ^"L, wzno<;ząrv się w ntoczen u br óz, p t

w c hym za!ratK 1 cm ntarny 1, jest J dną z pam ~r k p'1 wt lk n ku, który sercem caleii1 ukochał gteb lko kr J -. z.i ny. Nzrusze1 ¹ og unia na myśl, ŻC: pod tym kam•en1e n kry" 'l, ":ii-, pro ... h~ t go, ^{któn Z} t k ⁿ tfage-

dią hrlu i cierpiema zadawał sob1e to pełne razpacmej udręki serca py- tanie:

Kędyż t-' c;łupv, te -~ranice twarde, Które n, sz C r )brv oznaczał LI zem?

T t: n że to naród c1ry '-\ 1ą:r.a !Jucie,

Gromiąc i or~y 1 ksieżyce raz m?

!1\yż tv, Polacy O\ ych mężów pl · nię,

Co nam krwi1 swoją kuptli ^t iFmię?

mimowtli uś •o~crlami; my sobie, Ile musiał prLecterpieć, jakle katu sze przejść za Z_\ cia, oJ,, ktr:i ·y sądził, że PQ}ska powstanie i przy\ róci

dawną świetność, a gdy wtdztał, że jr>go martenia i wiare ~ozblla twarda rzeczywi tt s~. gdy w1dziilt, ]ak mśc1wa ptęść moskit..·wsKa za u wała w pę­

ta jego OJczyznę,- wtenczas doptero PO!O'UJemy straszną tragcd)ę tego) o cicllem sercu i wrażliwym umysle poety.

Ne('an ,\'?Jltv.t

O

E T

C E

Żyjemy w dobie, gdzie każdy objaw życiowy, każda myśl podlega krytyce i nic nie może przejść obok tej wszechwładnej, a tak kapryśnej

pani bez jej wyroku.

Trzeba przyznać, że krytyka potożyta wielkie zastugi w dziejach

ludzkości. Ona to wywiodła nas z mroków średniowiecznych przesądów,

ona skazała na zagładę wiele z przeżytych haseł, ideałów różnych epok i ona coraz. to nowe wskazLtje drogi w każdej dziedzinie życia.

Zasługa krytyki wielka i ważny to czynnik prly przemierzaniu do- robku duchowego calych wieków istnienia Judzktego- to też i wielki za-

stęp wyznawców gromadzi ta wszechwładna pani naokół siebie.

1) f~efleksje powyższ.e nasunęły się a'ttl)rowi z ~owodu polemiki, t.)czącej się między redakcjami .Echa Szkolnego' a ~Ku Światłu" w Siedlcach.

14. PRACA Nr. 8.

Dzi•iaj w imię krytyki obalamy wiekami i tradycją uswtęcone prawa i dogmaty i na wszystkie przejawy życia zapatrujemy się krytycznie. Czego to stę nie krrtykuJe! Krytyce podlega rząd, system nauczania, wybitna jednostka-wogóle wszystko. A krytykuje każdy, kierując się źle zrozumia-

ną wolnością słowa, a przed wszystkiem własnem widzimisię. Coraz kryh cznit'j n br to patrzymy na śwtat i często popetniamy przez to błędy.

l:p1demja krytyki zaczyna grasować i w szkolnej prasie i w tej to

głównie spraw1e chetalem kiP<a słów powiedzieć. Nie mówię zaś tego na wiatr, bo proszę tvlko zag-lądnąć do niektórych pisemek, jak wtelk:i rozmach krytyczny biJe z przeglądów i ocen szkolnych pism. (z artykułami

jest gorzej.)

Ale niestety krytyka to dyletancka, zależna od chwilowego nasfroju relenzenta i ntl' możn ^rt sie dzh ić że z pod pióra takiego kolegi p.adają

wtedy W» )::;łowne 0r • e 1 • t idą w świat zaprawione kiepskim dowci- pem lub fanfar01'i" ¹ m ferow.· ¹ em wyroków. A przecież ogólnikowe zda- nia nte p( wtnn m1 ć dla n zadnego znaczenia.

Aż by móc coś d1 b t ' ( ~nić, trzeba przedewszystktem rzecz poznać,

wniknąć gęboko w jej istote, a wtedy będziemy napewno ostrożniejsi w są(.iach.

Tymczasem wytwarzać ste zaczyna pewien typ krytyka, który sra]e ste pupru tu pl<1gą w pra te uczniow5kiej. Krytyk taki, jak wszechwładtty

dyl.tator, stara się narzucać innym pisemkom swoją "bezmyślną myśl"

i kapryśną wolę.

Gdyb 'Ż przynajmniej wspom111a01y _krytyk odwaczaf stę wybitną

tG,e tgtnci<l, wszechstronną znaJmośctą rzeczy, wielką erudycJą, logiką

i zdawanie•n sobie sprawy z p ^wyższych psyehicznych wartości ludzk1ego

d u 11"'1, rr>ożnnby mu wtele wybacz\ ć, ale zazwyczaj jest to samozwantec

kt ry staJe na stołku cenwra dzięki swym nie bardzo spotecznym !Jrzy- rntOtom: meto!erancjt, uszczypliwości, zjadliw .. )Ści, brakiem zbiorowej ety- kt, słowem dzięki niejakieJ pierwotności natury.

Że przy takiej psychologii krytyka-recenzenta nie moie być mowy o jakiejś etyce i współpracy z autorem-t!i jasna. Krytyk taki albo będzie chwalił pretensj()nalnie, albo z pasją furjata rzucał się na to wszystko, co prLerasta jego poz10m umysłowy lub ¹ ie dogadza jego literackiemu pod- niebieniu. Zastrzegam się przytem, że nie odnoszę tego, co powiedziałem

specjalnie do pisemnej krytybi ,ale i do tych, którzy przy każdej spo-

Nr. 8. ^{PRAC A} 15.

sobnogci starają się z przyzwyczajenia "kr) ty kować".

Musimv zatem zerwać z taką metodą i kultem niekompetencji. Mu- simy się uczyć od szkoln':j ławy patrzeć z szacunkiem na każdą pracę, na

każdy wysi'ck duchowy, a jeżeli dostrzeżerny gdzieś słabą stronę, postarać się zwrócić na nią uwagę w sposób zgodny z etyką i z wyrozumiałością.

Nie jest to jeszcze ró .vnoznaczne z pobłażanie11 i tolerowaniem wszelkiej

mierności myślowej. W każdym jednak razie kryt\ ka ma mieć za cel

naprawir~ć a nie niszczyc, nie ośmieszać i obrzucać btotem.

l l' ł Baranmcskt

NAS~B PISI~MKA.

Coraz więcej pisemek zaczyna się ukazywać wśród szkolnej mło­

dzieżY. jedne z nich krótko zajaśnieją i n1kną, na co s1ę składa szereg przyczyn, mnym znów trochę dłuższy byt jest pisany.

W wielu jednak można zauważyć brak głębszeJ treści myślowej poza sporadyclllemi przejawami życia związanego z lokalnemi warunkami dane- go środowiska.

Mówiąc o głębszej treści myślowej, mam na uwad7e przedewszy- stklem owe idealne zainteresowania intelektualne, które jui w szkole po- wirtny powstawać i żywo zapn~ątać młode um,sły, twflrząc z n1ch przyszłe

kad1y pracowników społc:c1nycll i umysłowycn.

f'rasa szkolna w1nna stworzyć jak~ś ogólną atmosfer~ v.spólnego

dążenia do zoobycia trwatych z.al'ad ^l prawd na przyszle żvcie, związać pewną wspólnotą mvRiową wsz.y tl{a szkr lną młodzież, a n1e zasKlepiać się w ciasnPm kole widnokręgu, którego środkiem jest dany zak~ad naukowy,

jeżeli chcemy, aby pisemka nasze przl'dstawiały wartość nie tylko w obrębie szkoły, ale dla każdego, kto jt weźmie do ręk1, musliny się starać zawrzeć w nich dużo treśct życiowej i umysłowej i ważkośd ln)ślt.

Na kweSIJę tę można się zre~ztą róźnie zapatrywać, bądź cobądź

jednak pytanie, Jakie mdją być nasze pisemka nadaJe s1ę do dyskusji i są­

dzę, że n1ektóre organy uczniowskie zabiora głos w tej sprawie. Będzie

to daleko ciekawsze, aniżeli lokdlne "zjadanie" się i "Wzajemne spory.

Nadesłane nam pisma różną przedstav .. iają wartośL', jak i też różne·

16. P R A C A Nr. 8.

są ich cele i zatożenia ideowe.

,,Nasza Praca"-Tomaszów Lubelski. R. 1\'-Nr."Jr. 5-7. jest w ca-

łem znaczemu tego słowa pracą "naszą". Doskonale odzwierciedla te drobne, a jednak na całość życia szkolnego, składające się przejawy. Ak- tualne i swojskie spory poruszają w artykułach "Do dyskusji" ( 'v\arja Ko- bierzycka) oraz (Zbigniew Bachowski). Niektóre artykuły, jak np. ., Wy- cieczki szkolne, jako czynnik rozwijający ucznia" (Wacław Chmielewski) lub "Upór i stanowczość jako cechy charakteru" (Zofja Kaltcka), lubo nie

wyczerpują tematu w całości, są jednak sam·odziel·Je 1 przemyślane. Nr. 6.

świadczv o wielkim kuleJe dla patr<Jna młodzieży św. Stanisława Kostki Nr. 7-artykuły nie obszerne, ale zawierające dużo treści i myśli. Z tych tei względów "Nasza Praca" zajmuje wśród prasy szkolnej niepoślednie

miejsce. Na uwagę jeszcze zasługuje pewien duch etyczny, przenikający

pisemko, zdrowa myśl i brak pozy.

"Eeho Szkolne"-Siedlce. Rok l. Nr. Nr. 1-4. nie chce "pozo-

wać na pismo literackie" W założeniach swych ma zilustrować Podlasie i do tego mają posłuż~ ć nawet artykuły pp. profesorów. "Echo Szkolne"

ma zda się tylko Podlasie i szkoły podlaskie na uwadze. Czyżby chciało zamknąć się tylko w obrębte Podlasia? Pierwsze trzy numery noszą cha- rakter obszerniejszeJ kroniki, dają jednak wyrainy obraz SLkolnego życia

organizacji mładzieży oraz jej zainteresowań. W Nr. 4. również dużo wiadomości bieżących. Ogólnie, charakter pisemka jak dotąd niezdecydo- wany, zdaje się jednak, że .Echo Szkolne• rychło znajdzie własną drogę

własną szatę, nie mającą nic wspólnego z szablonem.

"Głos Uczniowski"-Białystok. Rok III. Nr. 5. "Trochę śniegu trochę błota" i trochę efektew stylistycznych. Trzeba przyznać kolegom w Białymstoku łatwość pióra, co do treści pisma mamy Jednak pewne

zastrzeżenia. Recenzent (Rene), zarzucając innym pismom brak artykułu

o Sienkiewiczu zapomina, że "Głos Uczniowski" nie catą stronicę poświę­

ca wielkiemu pisarzowi, ale zato darzy nas przy(odami miłosnemi "kolegi

Bezwąsowicza" (któremu pewnie dlatego nie powiodło się, że nazywa się Bezwąsowicz), wrażeniami z wieczorku i polowaniem na wilki. .Chciała­

bym czasem" (H. Dryllówna) stylem, formą i obrazowaniem przypomina bardzo Konopnicką. Humor w art. .. Wieczorek" (Monokl) kulejący. Oce- na pisemek uczniowskich nie rzeczowa i zmanierowana w wysokim stopniu.

Charakter pisemka za bardzo literacki i swawolny, a za mało uczniowski.

Nr. 8 P R A C A 17.

- - - -

Koledze ukrywającem.t s ę pod przyłbi ą Reilego, a który w r .dakcji trzy- ma skalpel krytyka, przypomnę Asnyka wierszyk p t. "W elklemu czło­

wtekov.i"

Więc i ty, kiedv schodztsz w towarzystwo l dzt, Nie bierz ze sobą gromu, który postrach hudzt, Nie przynog orlich spojrzeti, tytantcznych p staw Lecz wielko~ć z kalo zarni w przedpokOJLl z,,staw.

"Wśród a "- Zam ść. Rok l. Nr. 3. Cały zl'szyt PIIIŚNI~cenY

H. Sienkiewiczov.i; artyl<uł naczelny "Znaczen•e twórczości Henr~ka Sien- kiewicza dla narodu polskiego" (Aikja Namysłowska) je.;t rażącą komp;-

laC]ą 1 możemy wskazać odnośne stronice i wiersze w dtiełku K. Wojcie- chowskiego "Henryk Sienktewicz". Nie licuje to z taiadam organu har- cerskiego. Pismo zdaje się ma nosić wyłącznie charakter literackt Chete-

libyśmy widzieć własne prace mmej może udatne, Jednak bamudzielne

'

"Ku Światłu"- Siedlce. Rok 11. Nr. l. Pisemko wydają trzy

gimnazja, mimo to "Ku Światłu" nie przyn1osto nam ntc ciekawego ponad

trochę szczegółów z życia organizacyj n ego młodzieży. "Samochodem de Lublina" (j. B.) blade. Recenzent pisemka odznacza się napastliwością

i nierzeczową oceną. Nie dziwi nas przeto, że nawet odczyt Boy'a nie znalad jego uznania.

"Ha ło"-Seminarjum nauczycielskie w Siedlcach. Rok II. Nr. 2-3.

Kierunek pisma więcej fachowy, poziom średni. Nr. III. treściwszy.

"Jutrzenka"-Siennica. Rok VI. Nr. Nr. 7-9. Pisemko robi wra-

żenie iympatyczne. "Wycieczka do Wilna" (F. Kalinowski) bardzo ładnie

i z tyc1em napisane. Berło poezji dzierży kol. R. Łopiański. Tętno życia

szkolnego wydatne.

"Filareta"-Radom. Rok l. Nr. 1-3. Pisemlco godne uwagi t nie- mal że wzorowe. Każdy numer przynosi bardzo dużo ciekawych rzeczy.

Widnieją tam i historja "Filarecji" i przyczynki do poznania Radomia i "kilka słów o Sodalicji Maqańskiet (S. M.), a także spora wiązka szczegółów z organizacyj tamtejszych kolegów. Wiersze udatne. Na

podkreślenie zasługuje wierszyk i adykulik • Hanki" w Nr. l. pełen fan ta-

18. PRACA Nr. 8.

zji i poezji. Humor nieszkodliwy. Z pisemka wieje duch pracy tężyzna myśli.

w

KRONIKA.

WI!CZÓR LISTOPADOWY. Zgudnie z coroczną tradycją czczenia pamiątek i wielkich wydarztni narodowych w przeszłości, urządziło nasże gimnazjum dnia 29 listopada r. b w sali starostwa uroczysty wieczór, będący skromnym wyrazem hołdu dla tJohatetów pewstania, których ofiarna krew stała się posiewem d7.isiejszej niepodległej Polski. Wie-

<:zór pięknie wypadł1 ^{co należy} przedewszystkiem p1·zypisać p prof. A. Wesołowskiemu, który z wielkim nakładem pracy i bardzo starannie przygotował część koncertową obchodu

Program uroc7-ystości był msf,;pujący: Rt:ferat "0 powstaniu listopadowem" wy- głosił kol Gałęzow:ski Tadeusz (ki VIII); preJegent omówił w ogólnym zarysie najważ­

niejsze momenty powstania, wspomniał o jego najwybitniejszych pr.1:ywódcach, zastano- wit się n.ad przyczvnami niepow dzcnia powstania, starająt się wreszciE:! wysnuć ogólne wskazówki na nrzvsdość w związku z obecną chwilą w myśl haseł mickiewiczkowskich, zawart}•ch w Księgach Narodu i Pielegrzymstwa Polskiego.

Referat był mądrze i głęboko pomyślany, to też spotkał się z ogólne111 u2::naniem.

Kol. Kopiński józef (kl. V!!) oJdeklamował pięknie i z odczuciem wiersz wsrół­

czesnego poety,

J.

i "Pieśń wieczorna" Mtmiuszki. Połączone chóry męski i żeński (gim p. Hollakowei) odśpiewał.v .Marsz Czwartaków" i .Strat nad wisłą"; męski osobno odśpiewał piękme i dwukrotnie na ogólne życzenie "Hej na bój" Żrinsky'ego. ·

Publiczoość stawiła się dość licznie.

Uror.zystość zakończyła się przy dziarskich dzwiękaah marsza "Wiwat Przyjaciele''

B G.

Z TEATRU. W rozwoju naszego Kółka llram~tvcwego widać znaczny postęp Dowoazi tego ostatnie wystawienie w sali kina .Venus" w dniach 13 i 14 grudnia b. r.

krotochwili Adolfa Walewskiego "Ach to Zakopane", pny współudziale członków z gro- na profe:;orskiegO; Tym razem wybór sztuki był odpowiedni, lecz nie wszystkie role

dostosowane do charakterów osób.

Brak miejsca nie pozwala mi na szersze omówienie treści SLtuki, zwrócę tylko

Nr. 8. PRAC A 19.

ogólnie uwagę na jej całość, jej charakter i grę aktorów.

"Ach to Zakopane" jest trójaktową krotochwilą o charaktt>rze sntyrycwym, ośm·e­

szająca modę turystyki i góra!emanji. Osnowa sduki polega na wypadkach rozgrywa- jących się w rodzinie Krzeptowskich. Jan Krzeptowski p·zebywa dluższv czas w War- szawie, pędząc życie wesołe w gronie literatów i artystów Chcąc jednak uniknąć no-

dejrzenia swej żony Apolonji donosi jej w listach o swych niezwykłych przygodach w czasie wvcieczek w góry, listach będących plagjatero dziełK~ literata Okszy. Żnna zaś cli,·ą<.: uświetnić przypad~jący dzień urodzin swego mę!a uczczeniem j~go iaslug jako zn1lkomitcf;!u taternik~. wydata drukiem zbiór jego listów p t "Oria Perć, wrążenia

z gór Jana Ka1imiert.ćl Krzeptl wskiego " Sytuaeja Krzeptowskieg-·:> stflje się ktopotliwą.

z jednej ;;tron)' obawia się wykrycia kłamstwa przed żon4. z dru!{ieJ strony grozi mu ewentualna rozprawa sądowa z lilt'ratem Okszą o prpełnienie plagjatu Z tego WI~C względu wątek akcji i węLeł intrygi daje sposobnoś~ dt) rozwiniPcii\ komi.:znvch sytuacyj i zabawuych pow•klań. '"'anadt•.l w gtówny tflk akCJI wpl.•ta ~i~ rom:~ntyc~.na m ił )ŚĆ miodegil ~órala, W0jtu::. a Gąsienicy i fe¹icji, rórki Krzepto~o~s:m:ll, stuJentki, wyeman y- powam') z przesądów spo'ecznych, oraz miłość literata Oks1.y do drugit!j Lórki Knep- towskich, trache b1; do skre !onej Waci

W wv,JawtPniu t-ztuki pokonano szczęśliwie trudności tcc"nic .n e, d ••eki czem l

wystaw <Jnll h w 'i,kn j op awil' dekoracyjnej, zwłaszcza piękne byty <1~k mn.je w alc- cic: 11, prwd Ha.vic~)ące kralobraz tatrzat1slci, wykonane pod kierunkitm prof./ A. Kałi­

czvJiskiego

Całość sztuki robi do~ć miłe wrażenie, wadą jeJ jcdtJ1k jest zi'Jyt nagłe zakofu:zc- nie, przez co końc >wy komtzrn zostaje osłabiony wbrt:!W oczek1 wa•1iom w dla

Kreacje niektórvch ról i ich odegranie były dość udatne. Grą szczegó!r11e wy różniała się p Z Nad •Iska w roli Kasi; z wielkiem wcz.ucie1n się wybo1n1e odegrała swą rolę, stwarzając ż1•wy tvp młodej góralki. i>oct koniec ak jt nieco wypadła ⁷e

~wej roli, ale to zd<:cje się1 nie jej wina. r~ołę Felicji u zrozumieniem i op<HlOW<~nicm od~grala r ^E Również w;rle dobrych momentów mial kol P<~kos Wł. w roli Starego G1lSit·nicv, p( dnbntl!ż i p S. w ro'i Szarotki. Kol.

J.

roię, wskutel< ciego l'}'ł za senh•mentalny Najtmdnieisza rolę mial koL W Stępk<•ws~i.

stąd nie zawsze wywiązywał si~ z niej szc7.ęśliwie. prawdop >dobrfe z niedost~tecznego oranowania roli Drugi ra<: wid1imv go w P•Jdobnej roli, ale z teP,n co d'lł sądzić na- leży, że to rllłe dla jego temperamentu nie odpowiednie,

Wspomnieć j-.szcze należy o p. Z Obuchowskim, który dość dobrze wywiązał się w roli redaktora ~~olank•, rod 1bnieź k<JI W 8Jrowski w krótkiej roli fotografa. O resz- cie roi, ucsztą podrzędnych, powiem tyle, że dol§c blado wypad'y.

Niedostatki gry i jej niedociągnienia zostały wynagrodzone przez źródło oblltego kC'mi71llll i humoru, j11ki umieli aktorzy w ciągu całej sztuki roztocryć przed widzami.

To też śmie~hom i uciesze nie było końca

Sarmata.

KÓŁKO POLONISTYCZNE. 0.1. li grudnia r b odbył się odczyt kol. O:.:gi Włady­

sława na temat: "Wizja _przyszłej P< Iski w Przedświcie: Krasili~ kiego.

W rdirade uwz.glęJniono stopniowy r,,zwói historjnznfJi Kmsilskiego, .skrrstali-

•