Żbikowski, Andrzej
"Les pauvres au moyen age. Etude
sociale", Michel Mollat, Paris 1978 :
[recenzja]
Przegląd Historyczny 71/4, 859
1980
Artykuł umieszczony jest w kolekcji cyfrowej bazhum.muzhp.pl,
gromadzącej zawartość polskich czasopism humanistycznych
i społecznych, tworzonej przez Muzeum Historii Polski w Warszawie
w ramach prac podejmowanych na rzecz zapewnienia otwartego,
powszechnego i trwałego dostępu do polskiego dorobku naukowego
i kulturalnego.
Artykuł został opracowany do udostępnienia w Internecie dzięki
wsparciu Ministerstwa Nauki i Szkolnictwa Wyższego w ramach
dofinansowania działalności upowszechniającej naukę.
ІіШР
MUZEUM HISTORII POLSKIŻbikowski, Andrzej
"Les pauvres au moyen age. Etude
sociale", Michel Mollat, Paris 1978 :
[recenzja]
Przegląd Historyczny 71/4, 859
1980
Artykuł umieszczony jest w kolekcji cyfrowej bazhum.muzhp.pl,
gromadzącej zawartość polskich czasopism humanistycznych
i społecznych, tworzonej przez Muzeum Historii Polski w Warszawie
w ramach prac podejmowanych na rzecz zapewnienia otwartego,
powszechnego i trwałego dostępu do polskiego dorobku naukowego
i kulturalnego.
Artykuł został opracowany do udostępnienia w Internecie dzięki
wsparciu Ministerstwa Nauki i Szkolnictwa Wyższego w ramach
dofinansowania działalności upowszechniającej naukę.
ZAPISKI
859
w w yniku an tro p o m orfizacji pojęć ch rześcijańskich. Z ap rzecza n a to m ia s t istnieniu politeiz m u . ja k i też wyżej rozw iniętych form k u ltu u S łow ian z ac h o d n ic h i w schodnich, p o d w aża jąc w iary g o d n o ść przek azó w źró d ło w y ch d o ty czący ch „ p a n te o n ó w ” ru sk ic h i z ac h o d n io sło w iań sk ich . ja k o w trę tó w b ąd ź p óźnych, b ą d ź obcych k u ltu ro w o .
T rzecia i o sta tn ia część p ra cy p o św ięcona jes t ch ry stian izacji Słow ian i kolejnym etap o m recepcji now ej w iary przez ró ż n e gru p y społeczne. U k szta łto w a n ie się sto su n k o w o gęstej sieci p a rafialn e j, co ostateczn ie zad ecy d o w ało o sukcesie ch rześcijań stw a, p rz y p ad ające na koniec X II w ieku, stan o w i k o ń co w ą cezurę ro z w ażań a u to ra . .
C zy sto u ty litarn y , funkcyjny c h a ra k te r religii S łow ian był czynnikiem ułatw iającym p rz y jęcie ch rześcijań stw a, o k tó re g o sukcesie w p ow ażnej m ierze zadecydow ały a trak cy jn e , a obce d o ty ch czaso w em u system ow i w ierzeń idee esch ato lo g iczn e now ej w iary um iejętnie e k sp o n o w a n e przez p ro p a g an d ę m isyjną.
L ek tu rę dzieła u łatw ia o b szerny in d ek s o só b , n sz w geograficznych i etnicznych, a także niezw ykle o b szern e i w y czerpujące przypisy, zaś język p racy , zab arw io n y w m o m e n ta c h d y skusyjnych su b teln y m poczuciem h u m o ru czyni z „R eligii S ło w ian ” rz a d k o dziś sp o ty k an y p rz y k ład n au k o w ej p rozy polem icznej najw yższego rzędu.
M . W .
M ichel M o l l a t . L es pauvres au m oyen age. E tude sociale, H ach ette, P aris 1978, s. 395.
W o k ó ł dziejów średniow iecznych g ru p m arg in aln y ch u ro sła ju ż w h isto rio g rafii europejskiej p o tęż n a lite ra tu ra . W w iększości są to je d n a k an alizy szczegółow e, o g raniczone d o pojed y ń - czych, często w yizolow anych tery to rió w lub w ąskich, ściśle o k reślo n y ch grup społecznych. N a p isa n ia b ra k u ją ce j syntezy p o d jął się z n an y h isto ry k fran cu sk i M ichel M o l l a t . W pięknej książce sp ró b o w ał prześledzić dzieje „ludzi b ied n y c h " na przestrzeni całego k lasycznego średniow iecza. A u to r przyjął przejrzysty, ch ro n o lo g iczn y układ pracy, dzieląc całe średniow iecze na cztery okresy. W każdym z nich istniały inne form y ..u b ó stw a ", różne były przyczyny staw an ia się „b ied n y m " o raz p an o w ały o d m ien n e relacje pom iędzy społecznościam i m arg in al nym i. a resztą społeczeństw a. N a u dział w płynęła tak że h isto ria „ d o b ro cz y n n o śc i" średniow iecznej, przede w szystkim kościelnej. C zęść w stęp n a pracy p o św ięco n a z o stała an alizie średniow iecznego słow nika d o ty cząceg o „ u b ó stw a ” o ra z u stalen iu e k o n o m iczn e g o i społecznego p ro g u staw an ia się człow iekiem b iednym . R o zd ział ten u k azał w ieloznaczność średniow iecznej „m a rg in a ln o śc i” , zależnej w głów nej m ierze od niepew nych, łatw o i nagle się zm ieniających w aru n k ó w bytow ych. R o zd ziały n a stęp n e to a n aliza zm ien iający ch się w d ziejach form „ u b ó stw a ", zależnych p rzed e w szystkim od ogólnego p o zio m u e k o n o m ic zn eg o d an y ch społeczeństw .
O k res pierw szy to stulecia od p iąte g o d o jed e n aste g o , b a rd z o sła b o ośw ietlone źró d ło w o . „B ied n i” tej epoki to praw ie w yłącznie rolnicy, uzależnieni od zm iennych w a ru n k ó w a t m osferycznych, sam ow oli feudałów , itd. W y ró żn ia ich także p raw ie zupełny b rak z ain tere so w ania się reszty społeczeństw a ludźm i p o zb aw io n y m i śro d k ó w d o życia. Sytuację zm ieniło d o p iero p o w stan ie zak o n ó w żebraczych i ich „now e sp o jrzen ie n a b ied n y c h ". Były to czasy w ielkich p rzem ian m en taln y ch i religijnych, a w y p ra co w an a w ów czas n o w a p o sta w a w obec g ru p m arg in aln y ch zw iązana była tak że z o g ro m n y m i przek ształcen iam i s tru k tu raln y m i ó w czesnych społeczeństw , a szczególnie z przeło m em u rb an isty czn y m .
S to su n k o w a o b fito ść źró d eł dla tych czasów sp o w o d o w ała je d n a k zm niejszenie k laro w n o ści w y kładu i p o zo staw ien ie d o d alszych an aliz w ielu w ą tk ó w zaledw ie naszkicow anych. N ie zm ie nia to je d n a k ogólnej oceny, w k tó rej M ichel M o llat p o trafił przybliżyć n am ludzi zupełnie n iezn an y ch z k a rt „h isto rii oficjalnej". N a zak o ń czen ie w a rto d ołączyć opinię w ydaw ców , iż: „M ichel M o lla t p o k a zu je n a m , że los b ied n y ch nie zależy w yłącznie od przyczyn e k o n o m iczn y ch ,, społecznych, technicznych i p o litycznych ale uzależniony jest tak że od m en taln o ści b ied n y ch i od m en taln o ści społeczeństw a k tó re ich o tacza ".
