Biernat, Andrzej
"Historia XIX i XX wieku. Studia i szkice.
Prace ofiarowane Henrykowi
Jabłońskiemu w siedemdziesiątą
rocznicę urodzin", komitet red. A.
Garlicki, J. R. Szaflik, M. Wojciechowski,
Wrocław [etc.] 1979 : [recenzja]
Przegląd Historyczny 71/2, 437-438
1980
Artykuł umieszczony jest w kolekcji cyfrowej bazhum.muzhp.pl,
gromadzącej zawartość polskich czasopism humanistycznych
i społecznych, tworzonej przez Muzeum Historii Polski w Warszawie
w ramach prac podejmowanych na rzecz zapewnienia otwartego,
powszechnego i trwałego dostępu do polskiego dorobku naukowego
i kulturalnego.
Artykuł został opracowany do udostępnienia w Internecie dzięki
wsparciu Ministerstwa Nauki i Szkolnictwa Wyższego w ramach
dofinansowania działalności upowszechniającej naukę.
Z A P I S K I 437
/ okresu gdy K alin o w sk i był w ychow aw cą A u g u sta C zartoryskiego. W tym p rz y p adku a d re sa ta m i k o resp o n d e n cji oprócz rod zin y był jego p rac o d aw ca W ładysław C zartoryski o raz p rzy ja cie le z zesłania, ja k np. J a k u b G ieysztor czy F elik s Z ien- k'iwicz. P isan e w w iększości z u zdrow isk (m.im. M en/tany i Davos), ale ta k że P a- r \ i a , otiracaiy się w k rę g u p ro b lem ó w zdro w o tn y ch i bytow ych podopiecznego, ale przynoszą także nieco in fo rm ac ji o życiu e m ig ra c ji we F ra n cji.
A. B.
Historia X I X i X X w ieku. S tu d ia i szkice. Prace ofiarow ane H en r y k o w i J a b ł o ń s k i e m u w siedemdziesiątą rocznicę urodzin. K o m itet R e
dak c y jn y : A. G a r l i c k i , J. R. S z a f l i k , M. W o j c i e c h o w s k i , W yd aw n ictw o Z a k ła d u N arodow ego im . O ssolińskich. W rocław —W a r szaw a—K raików —G d ań sk 1979, s. 252.
W o m aw ianym tom ie znalazły się p rac e w spó łp raco w n ik ó w J u b ila ta z In sty tu tu H istorycznego UW, z k tó ry m zw iązany je st od la t bez m a ła 30, Jego uczniów i — co n a jb a rd z ie j in te re su ją c e — p rze d staw ic ie li najm łodszej g en e racji h isto ryków, będących u czniam i jego uczniów czyli tym i, k tó rz y stan o w ią n iejako w tórny owoc pro w ad zo n y ch w In sty tu c ie H isto ry cz n y m przez la t p o n ad d w ad zie ścia sem in arió w m ag iste rsk ieg o a p rzede w szy stk im doktorskiego. Zam ieszczone lu studia i szkice, ja k to zw ykle byw a w tego ty p u p u b lik a c ja c h , dotyczą róż norodnej p ro b lem aty k i. Z n a jd u ją się w ięc tu p rac e z za k resu h isto rii politycznej, gospodarczej, społecznej, h isto rii h isto rio g ra fii, m etodologii czy h isto rii m yśli. Z da niem re d a k to ró w t a ró żn o ro d n o ść o d d a je w ja k im ś sto p n iu za k res za in tereso w ań Ju b ilata , trze b a je d n a k zauw ażyć, że n ie ty lk o tych badaw czych czy szerzej m ó wiąc naukow ych, a le ta k ż e politycznych, p ań stw o w y c h d społecznych.
A rty k u ły A. C h o j n o w s k i e g o o u k ra iń sk im sz kolnictw ie wyższym w D ru giej R zeczypospolitej i T. P i o t r k i e w i c z a o U k ra iń c a c h na łam ach „ Ilu s tro wanego K u rie ra C odziennego” k o resp o n d u ją z ro z p ra w ą J u b ila ta , k tó ra stała się podstaw ą Jeg o h a b ilita c ji a była pośw ięcona p olskiej au to n o m ii naro d o w ej na U krainie. ..Józef P iłsu d sk i w T ym czasow ej R adzie S ta n u ” (T. N a ł ę c z a ) , ..Udział chłopów w działalności o rg an izacji p a ra m ilita rn y c h ” (T. K r a w c z а к a) i po części stu d iu m P. P. W i e c z o r k i e w i c z a o bisk u p ie E ulogiuszu i o d er w aniu C hełm szczyzny, są to now e p rzy c zy n k i do „N arodzin D ru g iej R zeczpospoli te j”. P ro b le m a ty k a ru o h u robotniczego, k tó ra zaw sze była b lisk a Ju b ila to w i z n a j duje swój w y ra z w szkicach A. Ż a r n o w s k i e j o społecznych rodow odach m ie j skich sk upisk p ro le ta ria c k ic h w K ró lestw ie Polskim , J. K a n c e w i c z a o m aso wych a k c ja ch po lity czn y ch w K ró lestw ie P o lsk im w o sta tn ic h la ta c h X IX w. czy w a rty k u le M. W ierzbickiej o arg u m e n ta c h z h isto rii n aro d o w ej w p u b lic y styce I P ro le ta ria tu . Z za in te re so w a n ia m i dotyczącym i w alk n aro d o w o -w y z w o leń czych, k tó re legły u początków k a rie ry n au k o w e j J u b ila ta k o resp o n d u je szkic J. S k o w r o n k a o sta n o w isk u P olaków do Ligi P riz re ń sk ie j i alb ań sk ieg o ru ch u narodowego. Z w iązki P ro fe so ra z socjologią (a w śród sw oich m istrzów w ym ienia On S. C z a r n o w s k i e g o ) z n a jd u ją w y ra z w ro z p ra w a c h J. H a l b e r s z t a d t a " prob lem aty ce „ e lit w ład z y ” i P. W r ó i b l a { „O rganisation C orasul-tudium za bójstw a politycznego”). P rzechodząc na in n e pola działalności, zw iązków z po czątkam i p rac y społecznej i polity czn ej d o p atrz eć by się m ożna w a rty k u le E. • M a z u r o re a liz a c ji p ro g ra m u spółdzielczego w m ię d zy w o je n n ej W arszaw skiej S p ó łd zieln i M ieszkaniow ej, zaś z działaln o ścią m in iste ria ln ą w szkicu B. B a r t o s i e w i с z o p olityce o św iatow ej stro n n ic tw ludow ych w pierw szy ch la ta c h Pol- 'k i L udow ej. W to m ie ponad to zam ieszczony został sy n te ty c z n y szkic I. P i e t
-438 Z A P I S K I
г z a k - P a w l o w s k i e j o społeczeństw ie polsk im w p a n o ra m ie cyw ilizacji e u ro p ejsk ie j oraz J. M a t e r n i c k i e g o („Józef S zu jsk i w obec tzw. idei ja g iello ń skiej"), in fo rm ac ja A. G a r l i c k i e g o o A rc h iw u m O chrony w The H oover I n stitu tio n , S. R u d n i c k i e g o o w alce sa n ac ji o p ozyskanie z iem iań stw a w 1927r., zarys biografii działacza ludow ego W ładysław a K ie rn ik a (pióra J. R. S z a f l i k a ) , a ta k ż e T. S z u m o w s k i e g o i A. S z w a r c a o p ro je k ta c h zw iązku p a ń stw o wego Polski i C zechosłow acji z 1941 r.
N a zakończenie należy zw rócić uw ag ę n a rze c z w o sta tn ic h czasach rzadką, s ta ra n n e i ciek aw e o p raco w an ie ty p o g rafic zn e k sią żk i oraz do b ry p ap ier, co jest w ynikiem s ta ra ń W y d a w n ictw a Z a k ła d u N arodow ego im . O ssolińskich.
A. B.
Polonia w obec niepodległości Polski w czasie 1 w o j n y św iatowej,
p ra c a Zbiorowa pod red. H alin y F 1 o r k o w s kd e j-F r a n č i ć, M i ro sła w a F r a n č i ć a, H iero n im a K u b i a k a , „B ib lio tek a P o lo n ijn a ” t. V I, Zalkład N arodow y im. O ssolińskich — W ydaw nictw o, W rocław — W a rsza w a—K ra k ó w —G d a ń sk 1979, s. 278.
P ra c a jest zbiorem r e fe ra tó w i głosów w d y sk u sji p rze d staw io n y c h i w ygło szonych n a k o n fe re n c ji zo rg an izo w an ej w listopadzie 1978 r. w K ra k o w ie pod a u sp icjam i K o m ite tu B a d a ń P olonii P olskiej A k ad em ii N auk. W chodzące w skład tom u m a te ria ły n ie p r e te n d u ją do m ia n a sy n tez. S ą ra c z e j podsum ow aniem do tychczasow ego s ta n u w iedzy oraz zary so w an iem k a ta lo g u p roblem ów , k tó re w inny być uw zględnione w p o d ejm o w an y c h p rac ach b adaw czych. Z tego też pow odu w y daw cy św iadom ie zachow ali różnice zdań w y stę p u jąc e pom iędzy au to ram i, oczyw iście w ty c h p rzy p a d k ach , gd y k o n tro w e rsje zw iązane były z odm iennym i p ropozycjam i w y k o rz y sta n ia m a te ria łó w źródłow ych. Z r e g u ły owe rozbieżności nie były w y n ik ie m sam odzielnych u sta le ń a rc h iw a ln y c h a sta n o w iły k onsekw encję p o w ta rz a n ia przez uczestn ik ó w k ra k o w sk ie j se sji odm ien n y ch p u n k tó w w idzenia od d aw n a ju ż fu n k c jo n u ją c y c h w lite ra tu rz e przedm iotu.
P ra c a sk ła d a się z czterech części. P ierw szą sta n o w ią a rty k u ły L echa T r z e c i a k o w s k i e g o i M a ria n a Ż g ó r n i a k a pośw ięcone ogólnym problem om zw iązanym z ro lą e m ig ra c ji w w alce o niepodległość P olski. Część d ru g a to teksty pośw ięcone P olonii a m e ry k a ń sk ie j — H iero n im a K u b i a k a , M a ria n a M. D r o z d o w s k i e g o , A n d rz eja B r o ż k a i M irosław a F r a n č i ć a o P o lak a ch w S ta nach Z jednoczonyöh i M a rii I g n a t o w i c z o P olonii b r a z y lijs k ie j. Część trzecia dotyczy ak ty w n o ści P olak ó w w k ra ja c h eu ro p e jsk ic h . W ojciech W r z e s i ń s k i za jm u je się em ig ra c ją p o lsk ą we F ra n c ji, H alin a F 1 o r k o w s k a -F r a n č i ć Po la k am i w S z w a jc a rii a M ieczysław W r z o s e k p o lsk im i fo rm a c ja m i w ojskow ym i w Rosji. Na część c z w a rtą s k ła d a ją się głosy w d y sk u sji, w w iększości dotyczące Polonii a m e ry k a ń sk ie j — K rzy szto fa G r o n i o w s k i e g o , Ire n y S p u s t e k, Flo ria n a S t a s i k a , A d am a G a 1 o s a, M irosław a C y g a ń s k i e g o i A n d rz eja К a p i s z e w e k d e g o. W iesław S l a d к o w s k i i M ieczysław Wirzosek n a w ią z u ją do te k stó w pośw ięconych em ig ra c ji we F ra n c ji a E d w a rd P a ł y g a form ułuje k ilk a ciekaw ych *uwag na te m a t u d ziału o rg a n iz a c ji p o lo n ijn y ch w fo rm o w an iu placów ek zag ran iczn y ch o d ra d z a ją c e j się Polski.
C iekaw y bez w ą tp ie n ia zbiór a rty k u łó w u k azu je, ja k n ie w iele w gruncie rzeczy w iem y jeszcze o ta k w ażnym za g ad n ien iu , ja k im je st udział P olonii w dziele odbudow y w ła s n e j państw ow
