i administracyjne studia prawnicze

NR 8 (2) ROK 2014

ISSN 2081-8025

studia prawnicze i administracyjne

W numerze między innymi / In this issue:

Kołodziejski K. Ku silnej władzy. Ge- neza konstytucji Federacji Rosyjskiej z 1993 roku / Towards strong power. Origins of the Constitution of the Russian Federation, 1993

Wielec M. Instytucja kuratora proceso- wego w postępowaniu karnym – uwagi na marginesie Uchwały 7 sędziów Sądu Najwyż- szego z dnia 30 września 2010 r., sygn.

I KZP 10/10  / The institution of the process to the superintendent of the criminal proceedings – Observations on the sidelines of Resolution 7 judges of the Supreme Court of 30 September 2010, Ref. I KZP 10/10

Wojciechowski K. Z badań nad myślą polityczno-prawną Johna F. Kennedy’ego:

zasada równości w prawie publicznym / From the studies of the political and legal thought of John F. Kennedy: the principle of equality in public law

PUBLIKACJA JU BILEUSZOW

A. 20-LECIE W

YŻSZEJ SZKOŁY M

ED EN SKIE ŻER

W J W

ZAW ARS IE NN / A RSA IVE

PU RY

ICBL

IOAT

EARS O Y0 . 2N

F WARSAW MANAGEMENT UNIVERSITY /

LAT / YEARS

# 8 (2) /2014 S tudia P ra wnicz e i A dministr ac yjne

Czasopismo indeksowane na liście czasopism punktowanych MNiSW (3 pkt.) / Journal indexed in Ministry of Science and Higher Education Index (3 pts.)

Wydawca / Publisher: Wyższa Szkoła Menedżerska w Warszawie /

Warsaw Management University

NR 8 (2) ROK 2014

ISSN 2081-8025

studia prawnicze i administracyjne

w Warszawie

Adres Redakcji i Wydawcy:

Wyższa Szkoła Menedżerska w Warszawie

ul. Kawęczyńska 36, 03-772 Warszawa,

tel. 22 59 00 868 wsm.warszawa.p l

wydawnictwo@mac.edu.pl

Redaktor Naczelny / Editor-in-Chief:

dr Jarosław Kostrubiec

Sekretarz Redakcji / Managing Editor:

dr Norbert Malec

Redaktorzy tematyczni / Section Editors:

prof. dr hab. Ewa Nowacka prof. dr hab. Kazimierz Piasecki

Redaktor statystyczny / Statistical Editor:

dr hab. Ewa Frątczak

Redaktorzy językowi / Language Editors:

język polski / Polish: Dorota Bruszewska, język angielski / English:

Eric Banks (native speaker), Marta Dawidziuk, język rosyjski / Rus- sian: Jadwiga Piłat, język słowacki / Slovak language: Andrea Gieciová-Èusová (native speaker).

Redaktor techniczny / Technical Editor: Wiesław Marszał Skład i łamanie / DTP:

Wydawnictwo WSM. Grafiki oraz zdjęcia zgodne z / All imag- es in accordance with:

Okładka / Cover: Elżbieta Kąkol

Rada Naukowa / Editorial Board:

Przewodniczący / Chairman:

Prof. zw. dr hab. Alexander J.Belohlavek, Dr h.c. (USA) Członkowie / Members:

prof. PhDr. Viera Bacova, PhD., DrSc. (Słowacja / Slovakia), prof. dr hab. inż. Ján Bajtoš (Słowacja / Slovakia), prof. dr hab. Alexander J.

Belohlavek, dr h.c. (Czechy / Czech Republic), prof. dr hab. Ewgenii Bobosow (Białoruś / Belarus), prof. dr hab. Paweł Czarnecki (Polska / Poland), prof. dr Stanisław Dawidziuk (Polska / Poland), prof. ThDr.

Josef Dolista, CSc. (Czechy / Czech Republic), prof. PhDr. Rudolf Dup- kala, CSc. (Słowacja / Slovakia), prof. dr hab. Piotr Dutkiewicz (Kanada / Canada), prof. Devin Fore, PhD. (USA), prof. dr hab. Iurii Frytskyi (Ukraina / Ukraine), prof. dr Otar Gerzmava (Gruzja / Georgia), PhDr.

Marta Gluchman, PhD. (Słowacja / Slovakia), prof. Wasilij Pietrowicz Griszczenko (Federacja Rosyjska / Russia), prof. Ing. dr Renáta Hótová (Czechy / Czech Republic), prof. dr hab. Lech Jaczynowski (Polska / Poland), prof. dr hab. Bohdan Jałowiecki (Polska / Poland), prof. dr hab. Hassan Jamsheer (Irak / ), doc. PhDr. Nadežda Krajčova PhD.

(Słowacja / Slovakia), prof. MUDr. Vladimir Krčmery, PhD, DrSc., dr h.c. Mult. (Słowacja / Slovakia), dr Izabella Kust (Polska / Poland), prof.

dr Botwin Marenin (USA), JUDr. Maria Marinicova, PhD. (Słowacja / Slovakia), prof. dr hab. John McGraw (Kanada / Canada), prof. dr hab.

Nella Nyczkało (Ukraina / Ukraine), prof. dr hab. dr h.c. Hans Joachim Schneider (Niemcy / Germany), Bp prof. ThDr. PhDr. Stanislav Stolarik PhD. (Słowacja / Slovakia), prof. dr hab. Maria Szyszkowska (Polska / Poland), prof. dr hab. Peter Vojcik (Słowacja / Slovakia), prof. dr hab.

Minoru Yokoyama (Japonia / Japan).

Wszystkie nadsyłane artykuły naukowe są recenzowane. Procedura re- cenzowania artykułów, zapora ghostwriting oraz zasady przygotowywa- nia tekstów i instrukcje dla autorów znajdują się na stronie internetowej czasopisma www.wsm.warszawa.pl w zakładce Wydawnictwo / All arti- cles are peer reviewed. The procedure f or reviewing articles, and the Guide for Authors can be found on the website of the journal (www.kaweczynska.pl/

wydawnictwo/czasopisma)

Korekta artykułów zamieszczanych w czasopiśmie wykonywana jest przez Autorów periodyku / Proofreading by authors.

Drukowane w Polsce / Printed in Poland — Nakład / Circulation: 500

© Copyright by Wyższa Szkoła Menedżerska w Warszawie (Warsaw Management University)

Żaden fragment tej publikacji nie może być reprodukowany, umieszczany w systemach przechowywania informacji lub przekazywany w jakiejkolwiek formie − elektronicznej, mechanicznej, fotokopii czy innych reprodukcji – bez zgodny posiadacza praw autorskich. / All rights reserved by Warsaw Management University. No part of this publication may be reproduced, stored in a retrieval system, transmitted in any form or by any means, electronic, mechanical, photocopying, recording or other- Wersja pierwotna (referencyjna) czasopisma to wersja papierowa. /

The original (reference) version of the journal is the paper version

Za publikację w „Studiach Prawniczych i Administracyjnych”

(zgodniez Wykazem czasopism naukowych MNiSW, część B), Autorzy wpisują do dorobku naukowego 3 pkt. / Authors of “Studies in Law and Administration” receive 3 points (according Polish Ministry of Science and Higher Education) „S tudia P rawnicze i a dminiStracyjne ” ^to KWARTALNIK z zakresu prawa

i administracji zawierający artykuły , w których pracownicy naukowi przedstawiają i analizują bieżące problemy prawne i administracyjne zachodzące nie tylko w p olsce , ale także na świecie . c elem periodyku jest uczynienie z czasopisma ogniwa spajającego poglądy ugruntowane

w doktrynie oraz nowe tendencji w zakresie nauk prawnych i administracyjnych .

Czasopismo indeksowane / Journal indexed by : Index Copernicus International, BazEkon, BazHum

Spis treści / Contents

Joanna Faruga

Case comment on the decision issued by the European Commission in the case AT.39792 – Steel Abrasives / Komentarz do decyzji Komisji Europejskiej w sprawie AT.39792 – Stalowe materiały ścierne

3 Oktawia

Jurgilewicz Kilka uwag na temat przedsiębiorstw państwowych

w Polsce / Some remarks on state enterprises in Poland 9 Konrad

Kołodziejski

Ku silnej władzy. Geneza konstytucji Federacji Rosyjskiej z 1993 roku / Towards strong power. Origins of the

Constitution of the Russian Federation, 1993 15 Agata Młynarska

Zakończenie kadencji jako szczególny przypadek

wygaśnięcia mandatu członka zarządu spółki z ograniczoną odpowiedzialnością / Termination of the term of office as a particular case of expiry of the mandate of the members of the management board in the limited liability company

27

Joanna Niedojadło

Legal and economic consequences of tax evasion / Ekonomiczno-prawne skutki uchylania się od

opodatkowania 33

Marcin Wielec

Instytucja kuratora procesowego w postępowaniu karnym – uwagi na marginesie Uchwały 7 sędziów Sądu Najwyższego z dnia 30 września 2010 r., sygn. I KZP 10/10 / The institution of the process to the superintendent of the criminal proceedings – Observations on the sidelines of Resolution 7 judges of the Supreme Court of 30 September 2010, Ref. I KZP 10/10

39

Karol Wojciechowski

Z badań nad myślą polityczno-prawną Johna F.

Kennedy’ego: zasada równości w prawie publicznym / From the studies of the political and legal thought of John F. Kennedy: the principle of equality in public law

45

Kamil Klamer

Glosa do wyroku Wojewódzkiego Sądu Administracyjnego we Wrocławiu z dnia 13 sierpnia 2014 r. (sygn. akt I SA/Wr 1189/14) – dotyczy zakwalifikowania wielopoziomowego parkingu, jako budowli dla celów podatku od nieruchomości / Gloss to the judgment of the Provincial Administrative Court in Wroclaw of 13 August 2014, files no. I SA/Wr 1189/14:

multi-level parking as structures for property tax purposes

55

Studia Prawnicze i Administracyjne 2/2014 ISSN 2081-8025

str. 3-7

Joanna Faruga

Agence Nationale de la Recherche, Paryż, Francja

Case comment on the decision issued by the European Commission in the case AT.39792 – Steel Abrasives / Komentarz do decyzji Komisji Europejskiej w sprawie AT.39792 – Stalowe materiały ścierne

a ^bStract

The present paper is a case comment of the decision issued by the European Commission in the case AT.39792 – Steel Abrasives on 2 April 2014. The decision establishes that Ervin, Winoa, MTS and Würth engaged in an anti-competitive practice having as its object the restriction of price competition in the steel abrasives market. The cartel at hand covered the entire territory of the European Economic Area and lasted from 2003 to 2010. By imposing fines of € 30.7 million in total the present decision is a reminder that changes in input costs are never an excuse for replacing competition among rivals by collusion. This paper focusses on the nature of the anti-competitive practice concerned and the calculation of the fines imposed by the European Commission.

K ey wordS : EU competition law, European Commission, decision, anti-competitive practice, cartel, leniency, fines

i ntroduction

The present paper is a case comment of a recent decision issued by the European Commission in relation to hori- zontal price coordination (i.e., a cartel) among procedures of steel abrasives in the European Economic Area (here- after: “EEA”). The analysis proposed below is threefold.

It examines the anti-competitive practice concerned and its secret nature. Moreover, it takes a closer look into the methodology used by the European Commission to set fines imposed in the case at hand.

a ^nti - comPetitive Practice concerned

On 2.04.2014 the European Commission issued a deci- sion in the case AT.39792 – Steel Abrasives imposing fines of € 30.7 million in total on producers of steel abrasives for participating in a cartel ¹ . Steel abrasives are loose steel particles produced by the atomisation of molten steel from steel scrap, followed by a series of thermal and mechanical treatments ² . It is possible to distinguish two

1 European Commission decision of 2.04.2014 relating to a pro- ceeding under Article 101 of the Treaty on the Functioning of the European Union and Article 53 of the EEA Agreement (AT.39792 – Steel Abrasives), (hereafter: “decision AT.39792 – Steel Abrasives”), available at: http://ec.europa.eu/competition/antitrust/cases/dec_

docs/39792/39792_2352_7.pdf

2 Decision AT.39792 –Steel Abrasives, at para 3.

types of steel abrasives based on their form. Steel abra- sives which are round are known as steel shot, whereas steel abrasives which are angular are called steel grid ³ . Steel abrasives are used in the steel, automotive, metal- lurgy and petrochemical industries to clean or enhance metal surfaces ⁴ . They serve also to cut hard stones, e.g., granite and marble in the stone cutting industries ⁵ . The steel abrasives producers concerned by the present de- cision were Ervin Industries Inc. and Ervin Amasteel (hereafter: “Ervin”), WHA Holding SAS and Winoa SA (hereafter: “Winoa”), Metalltechnik Schmidt GmbH

& Co. KG (hereafter: “MTS”) and Eisenwerk Würth Gmbh (hereafter: “Würth”) ⁶ . It should be stressed that another producer of steel abrasives seems to have been involved in the cartel ⁷ . However, this producer is not an addressee of the present decision as the present deci- sion was issued under the settlement procedure ⁸ and the

3 Ibidem .

4 European Commission press release of 2.04.2014, Antitrust: Commis- sion fines producers of steel abrasives € 30.7 million in cartel settlement, IP/14/359 (hereafter: “press release of 2.04.2014”).

5 Decision AT.39792 – Steel Abrasives, at para. 3; press release of 2.04.2014.

6 Article 4 of the Decision AT.39792 – Steel Abrasives.

7 Decision AT.39792 – Steel Abrasives, at point 2.2.5, at footnote 4 and at para. 26.

8 In 2008, the European Commission introduced a simplified proce-

dure in relation to cartel cases, i.e., the settlement procedure, in or-

der to streamline cartel proceedings in view of issuing a prohibition

latter producer finally decided not to pursue this path . Nevertheless, the investigation against the latter produc- er is being continued by the European Commission un- der the standard procedure ¹⁰ .

The present decision established that Ervin, Winoa, MTS and Würth engaged in bilateral and multilateral contacts during which they discussed the key price components used to set the final price for steel abrasives. On the one hand, parties agreed to introduce a specific surcharge in relation to the main raw material (metal scrap) used to produce steel abrasives. This metal scrap surcharge was calculated based on a common formula. The purpose of this surcharge was to compensate for sharp price fluc- tuations and significant price differences of metal scrap between the EEA countries ¹¹ . Moreover, parties agreed to introduce an energy surcharge in reaction to sharp energy price increase in 2008 ¹² . On the other hand, parties used mainly bilateral contacts in order to coor- dinate their strategy with respect to individual custom- ers. They agreed not to use price competition in order to attract another supplier’s established customers and to coordinate their pricing policies where customers were multi-sourcing ¹³ . Accordingly, competition between the parties was limited to quality and service whereas it is not unlikely that for products such as steel abrasives price competition may play a more significant role than quality or service. The cartel lasted from October 2003 to June 2010 with variations regarding the start and end date for various parties and covered the entire EEA.

Instead of adapting to the changing economic situation and remaining competitive by, for instance, becom- ing more efficient or innovative, the above-mentioned producers have chosen to coordinate their pricing be- haviour. The present decision and fines imposed are a reminder that changes in input costs are never an ex- cuse for replacing competition among rivals by collu- sion ¹⁴ . This decision illustrates as well that in order to establish an anti-competitive practice contrary to Article 101 TFEU and Article 53 of the EEA Agreement it is not

decision with fines under Articles 7 and 23 of Regulation 1/2003.

See: European Commission press release of 30.06.2008, Antitrust:

Commission introduces settlement procedure for cartels, IP/08/1056.

This procedure leads to a fine reduction. See: Decision AT.39792 – Steel Abrasives, at paras 110-111.

9 Press release of 2.04.2014; Decision AT.39792 – Steel Abrasives, at footnote 4 and at paras 18-19, 22.

10 European Commission press release of 4.12.2014, Antitrust: Commis- sion sends Statement of Objections to Prometon for suspected partici- pation in a steel abrasives cartel, IP/14/2361.

11 Press release of 2.04.2014.

12 Ibidem.

13 Decision AT.39792 – Steel Abrasives, at para. 36.

14 Almunia J., Introductory remarks on two cartel decisions: Power Cables and Steel Abrasives, Press conference of 2.04.2014.

necessary that parties agree on the final price of a given product. It is sufficient that parties collude with respect to the key price components of thereof. This solution is in line with the previous practice of the European Com- mission. For instance, in the decision COMP/39188 – Bananas ¹⁵ the European Commission considered that pre-pricing communication amounted to price-fixing and in the recent interest rate derivatives cases the Eu- ropean Commission considered that benchmark manip- ulation was anti-competitive ¹⁶ . Although this solution might have been criticised ¹⁷ it is based on the wording of Article 101 TFEU and Article 53 of the EEA Agreement.

These provisions prohibit fixing purchase or selling pric- es or any other trading conditions directly but also ¹⁸ in- directly. This reasoning is also quite logical. In fact, in- direct price-fixing is simply a more sophisticated form of price-fixing as it constitutes a slightly less straightfor- ward means of removing uncertainty in relation to pric- ing policies among competitors than direct price-fixing.

Furthermore, it should be recalled that both direct and indirect price-fixing are restrictions of competition by object. This means that by their very nature they have the potential of restricting competition ¹⁹ . Therefore, the European Commission may consider them to be in breach of Article 101 TFEU and Article 53 of the EEA Agreement without the need to demonstrate any actual anti-competitive effect on the market. In fact, there exists a presumption of anti-competitive effects for restrictions of competition by object ²⁰ . This issue was not contested in the present case as this case was dealt with in the set- tlement procedure but it was discussed in the decision COMP/39188 - Bananas ²¹ .

a ^{Secret cartel} ?

The European Commission was informed of the practice following the immunity application submitted by Ervin pursuant to the European Commission’s Notice on Im- munity from fines and reduction of fines in cartel cases

15 European Commission decision of 15.10.2008 relating to a pro- ceeding under Article 81 of the EC Treaty - Case COMP/39188 – Bananas (hereafter: “Decision COMP/39188 - Bananas”), avail- able at: http://ec.europa.eu/competition/antitrust/cases/dec_

docs/39188/39188_2291_1.pdf

16 See for example: European Commission press release of 4.12.2013, Antitrust: Commission fines banks € 1.71 billion for participating in car- tels in the interest rate derivate industry, IP/13/1208.

17 See: Decision COMP/39188 – Bananas.

18 Emphasis added.

19 European Commission, Notice Guidelines on the application of Arti- cle 81(3) of the Treaty, OJ C 101/97 of 27.4.2004, at point 21, available at: http://eur-lex.europa.eu/legal-content/EN/TXT/PDF/?uri=CELEX- :52004XC0427(07)&from=EN

20 Op. cit., at points 20-21.

21 Decision COMP/39188 – Bananas.

J. Faruga: Case comment on the decision issued by the European Commission in the case AT.39792...

5

of 2006 (hereafter: “2006 Leniency Programme”) ²² . The 2006 Leniency Programme provides for a framework to reward cooperation with the European Commission by members of secret cartels willing to disclose the exis- tence of the cartel and provide evidence of thereof to the European Commission ²³ . According to the 2006 Leniency Programme the first successful applicant may receive immunity from fines. This means that it is ex- onerated from paying the fine that would have other- wise been imposed on it by the European Commission for its participation in the cartel. The cooperation with the European Commission by subsequent applicants in relation to the same proceeding may be rewarded by a fine reduction. The 2006 Leniency Programme con- cerns cartels which are considered to be the most serious and harmful violations of Article 101 TFEU and Article 53 of the EEA Agreement and, therefore, a priority of the European Commission’s enforcement policy. As secret cartels are difficult to detect, the European Commission is willing to forego fines within the scope of the 2006 Le- niency Programme in order to be able to better detect and deter cartels and protect public interest. The partic- ularity of the present case stems from the fact that the cartel at hand might have not been as secret as it might seem at the first sight. One may read from the decision that Winoa was in charge of communicating the met- al scrap surcharge to other cartel participants and that it published the surcharge on its own website as of May 2004 ²⁴ . In addition, as of October 2007 the monthly met- al scrap surcharge was published on a dedicated website called www.scrapsurcharge.com ^25. This particularity has not been considered of relevance by the European Com- mission. On the contrary, the present decision contains a cease and disease order imposing the parties to bring the infringement to an end (if they had not already done so) and to refrain from any practice with the same or similar object or effect in the future ²⁶ . For the Europe- an Commission this order was justified because “given the secrecy in which the cartel arrangements were carried out, in this case it [was] not possible to declare with ab- solute certainty that the infringement has ceased ²⁷ ”. One may say that this remedy is part of the present decision as a standard element that may be found in decisions

22 European Commission Notice on Immunity from fines and reduc- tion of fines in cartel cases, OJ C 298/17 of 8.12.2006, available at:

http://eur-lex.europa.eu/legal-content/EN/TXT/PDF/?uri=CELEX- :52006XC1208(04)&from=EN. The 2006 Leniency Programme is the third such a programme introduced by the European Commission.

The first leniency programme was introduced in 1996.

23 The 2006 Leniency Programme, at point 1.

24 Decision AT.39792 – Steel Abrasives, at para 30.

25 Decision AT.39792 – Steel Abrasives, at para. 30.

26 Decision AT.39792 – Steel Abrasives, at para. 79.

27 Ibidem.

issued by the European Commission in cartel cases. At the same time, it should not be forgotten that the scope of the anti-competitive practice at hand was wider than collusion in relation to the metal scrap surcharge. Taken into account this element as well as the fact that a cease and desist order looks not only into the past but also into the future (by requiring from the parties to refrain from the same or similar practices in the future), it is possible to defend the presence of a cease and desist order in the decision at hand. However, knowing that information about scrap surcharge seemed to have been in the public domain, one may wonder whether this practice might have been detected by the European Commission ex of- ficio (i.e., by its own motion) and without Ervin’s coop- eration under the 2006 Leniency Programme. The 2006 Leniency Programme is a very powerful tool at the dis- posal of the European Commission. Indeed, the majority of cartel investigations start following immunity or leni- ency applications whereas few are initiated ex officio ²⁸ . This is due to the fact that as explained above detecting cartels is not so easy and an ex officio investigation may reveal unsuccessful despite public spending and efforts involved. At the same time, an ex officio investigation may be beneficial as it may enable the European Com- mission, e.g., to shape its enforcement policy in a more oriented way and to, for instance, prioritise its actions on sectors with more significant impact on consumers.

c ^{alculation of the fineS imPoSed}

When setting the fines in the present case the Europe- an Commission applied its Guidelines on the method of setting fines imposed pursuant to Article 23(2)(a) of Regulation (EC) No 1/2003 (hereafter: “2006 Guidelines on fines”) ²⁹ . The 2006 Guidelines on fines provide for a two-step methodology ³⁰ . First, the European Commis- sion calculates the basic amount of the fine. Thereafter, if relevant, this basic amount is adjusted upwards or downwards. To calculate the basic amount of the fine, the European Commission starts by taking into account a certain proportion (up to 30 percent) of the value of sales i.e., the value of the undertaking’s sales of goods or services to which the infringement directly or indirectly

28 Note by the European Commission of 11.10.2013, Roundtable on ex officio cartel investigations and the use of screens to detect cartels, DAF/

COMP/WD(2013)125. For an example of an ex officio case see: Europe- an Commission decision of 28.11.2007 relating to a proceeding under Article 81 of the EC Treaty and Article 53 of the EEA Agreement (Case COMP/39165 - Flat glass), available at: http://ec.europa.eu/competi- tion/antitrust/cases/dec_docs/39165/39165_1314_1.pdf

29 European Commission, Guidelines on the method of setting fines

imposed pursuant to Article 23(2)(a) of Regulation (EC) No 1/2003,

OJ C 210, 1.9.2006, available at: http://eur-lex.europa.eu/legal-con-

tent/EN/TXT/PDF/?uri=CELEX:52006XC0901(01)&from=EN

30 2006 Guidelines on fines, at point 9.

relates in the relevant area within the EEA . The Euro- pean Commission normally takes the sales made by the undertakings during the last full business year of their participation in the infringement ³² . According to point 24 of the 2006 Guidelines on fines the amount set on the basis of the value of sales is multiplied by the number of years of the participation in the infringement. In this context, the same point of the 2006 Guidelines on fines clarifies that periods of less than six months are counted as half a year, whereas periods longer than six months but shorter than one year are counted as a full year. To get the basis amount of the fine the European Commission adds a sum of between 15 and 25 percent of the value of sales to the amount obtained from the multiplication of the two above-mentioned figures ³³ . The basic amount may be adjusted by means of aggravating or attenuating factors which may lead to the increase or decrease in the basis amount ³⁴ . Moreover, the European Commission may proceed to further adjustments. For instance, it may decide to increase the fine having regard to undertaking’s large turnover beyond the sales of goods or services to which the infringement relates by means of a deterrence multiplier ³⁵ . However, the final amount of the fine shall not exceed 10 percent of the total turnover in the preced- ing business year of the undertaking participating in the infringement ³⁶ .

The methodology used by the European Commission to set the fines in the present case is of interest at least in relation to three elements. On the one hand, the decision follows the methodology established in the 2006 Guide- lines on fines with respect to certain points. For instance, the European Commission considered that the percent- age of the value of sales to be taken into account as a first step to calculate the basis amount of the fine should be set at 16 percent due to the very serious nature of the practice and its geographic scope. This percentage falls within the standard range used by the European Com- mission in similar cases. The same percentage was also used for the additional amount which is also consistent with the current practice of the European Commission.

On the other hand, the European Commission decided to departure from the methodology established in the 2006 Guidelines on fines. Two types of changes may be

31 2006 Guidelines on fines, at points 13-23.

32 Op. cit., at point 13.

33 Op. cit., at point 25.

34 Op. cit., at points 28-29.

35 2006 Guidelines on fines, at point 30.

36 Op. cit., point 32; Article 23(2)(a) of Regulation (EC) No 1/2003. See also, e.g., Dansk Rørindustri and others v European Commission, Joined Cases C-189/02 P, C-202/02 P, C-205/02 P to C-208/02 P and C-213/08 P, Judgment of the Court of Justice the European Union of 28 June 2005, at paras 277-278, available at: http://curia.europa.eu/juris/

liste.jsf?language=en&jur=C,T,F&num=C-189/02%20P&td=ALL

underlined: a tacit one and an explicit one. To start with, the European Commission used a bit different method to calculate the duration multiplier than the one provid- ed at point 24 of the 2006 Guidelines on fines. However, this is not a novelty introduced by the present decision but a tacit change consistent with previous decisions. In contrast, the European Commission decided also, but this time explicitly, to departure from the methodology established in the 2006 Guidelines on fines by reference to point 37 of thereof. Having observed that the adjust- ed basic amount of the fine would reach in the present case the 10 percent turnover limit described above for all undertakings concerned, the European Commission decided to further exceptionally adjust the basic amount even before the application of the 10 percent statutory cap. This downward adjustment was made having regard to: (a) the fact that the value of sales of the cartelised product represented a high proportion of parties’ total turnover, and (b) the differences between the parties ³⁷ . As a consequence, no fine imposed in the present case had to be capped by applying the 10 percent turnover limit ³⁸ . It is noteworthy that similar considerations and point 37 of the 2006 Guidelines on fines have already been referred to by the European Commission in anoth- er case, namely, COMP/39.452 – Mountings for windows and window doors ³⁹ . This adjustment complies with the willingness of the former Commissionaire for Competi- tion (J. Almunia) to take into account the mono-product nature of companies when setting fines ⁴⁰ . For J. Almunia this mono-product ratio enables the European Com- mission to ensure that fines are sufficiently deterrent but at the same time that they remain proportionate ⁴¹ . A similar concern has recently been expressed by the General Court of the European Union in view of the principle that penalties must be specific to the offence and the offender ⁴² . In addition to the two above-men- tioned departures from the methodology established in the 2006 Guidelines on fines, it is interesting to note a possible omission as regards the assessment of the de-

37 Decision AT.39792 – Steel Abrasives, at para 104.

38 Decision AT.39792 – Steel Abrasives, at para 108.

39 See: Summary of European Commission Decision of 28.03.2012 relat- ing to a proceeding under Article 101 of the Treaty and Article 53 of the EEA Agreement (Case COMP/39.452 – Mountings for windows and window doors), at para. 15, available at: http://eur-lex.europa.eu/le- gal-content/EN/TXT/PDF/?uri=CELEX:52012XC0928(01)&from=EN 40 Almunia J., Competition policy in 2010 and the SGEI reform,

Speech/11/515, European Parliament, ECON Committee, Brussels, 12.07.2011.

41 Almunia J., Higher Duty for Competition Enforcers, Speech/12/453, International Bar Association Antitrust Conference, Madrid, 15.06.2012; see: Decision AT.39792 – Steel Abrasives, at para 105.

42 Putters International v European Commission, Case T-211/08, Judge-

ment of the General Court of the European Union of 16.06.2011,

at para. 75, available at: http://curia.europa.eu/juris/liste.jsf?lan-

guage=en&jur=C,T,F&num=T-211/08&td=ALL

J. Faruga: Case comment on the decision issued by the European Commission in the case AT.39792...

7

terrence multiplier. In fact, the present decision refers to deterrence only in general terms when justifying the ap- plication of point 37 of the 2006 Guidelines on fines stat- ing that fines imposed in the present case are sufficiently deterrent ⁴³ . Finally, it is to be noted that the European Commission decided that there were no aggravating cir- cumstances in the present case and adjusted the basic amount imposed on MTS and Würth based on the fact that these parties contributed to a lesser extent than oth- er parties in some of the arrangements for maintaining the cartel ⁴⁴ . The application of aggravating and attenuat- ing factors in a given case is case-specific and based on

43 Decision AT.39792 – Steel Abrasives, at para 105.

44 Decision AT.39792 – Steel Abrasives, at para 102.

the facts of the case. Therefore, it is not an easy task to comment on the appropriateness of thereof in abstracto.

In addition, the European Commission has a large mar- gin of discretion when it comes to imposing and setting fines. However, to reach the above conclusion, the Eu- ropean Commission must have considered the fact that, for instance, Winoa was in charge of communicating the metal scrap surcharge to other cartel participants did not amount to a leading role ⁴⁵ and that MTS and Würth played minor role in the cartel. It would be interesting to see whether the application of the settlement procedure in the present case had an impact on this assessment.

45 2006 Guidelines on fines, at point 28.

Studia Prawnicze i Administracyjne 2/2014 ISSN 2081-8025

str. 9-14

Oktawia Jurgilewicz

Politechnika Rzeszowska

Kilka uwag na temat przedsiębiorstw

państwowych w Polsce / Some remarks on state enterprises in Poland

a bStract

The question of state-owned enterprises is a complex issue because of its area is covered by the regulation of a large group of acts of different rank. The present study was therefore based on the literature and normative acts in force at the time of the formation of state-owned enterprises, which are currently already have archival in nature, but were referred to the needs of these considerations, as well as universally valid sources of law – in particular the Act and issued to them implementing acts.

K ey wordS : state-owned enterprises, the works council, the director of the company

z ^aryS KSztałtowania Się PrzedSiębiorStw PańStwowych

Przedsiębiorstwa państwowe należą do jednej z praw- nych form państwowej działalności gospodarczej. Jesz- cze przed rokiem 1990, zanim rozpoczęły się w Polsce liczne przemiany w większości dziedzin życia społecz- nego, a w szczególności złożony proces przekształcenia gospodarki z centralnie planowanej na wolnorynkową, przedsiębiorstwa państwowe stanowiły dominującą for- mę działalności gospodarczej ¹ .

Warto wskazać, że pierwszą próbą unormowania w gospodarce socjalistycznej statusu prawnego przedsię- biorstw państwowych był wprowadzony w życie dekret z dnia 3 stycznia 1947 r. o utworzeniu przedsiębiorstw państwowych ² . Jednakże niedługo po jego uchwale- niu wydano kolejny akt normatywny – dekret z dnia 26 października 1950 r. o przedsiębiorstwach państwo- wych ³ , który wprowadzał bardziej szczegółowe regulacje w przedmiotowym zakresie, niż jego poprzednik.

Kolejne zmiany prawne, z lat 60. i 70., nie doprowadziły do zwiększenia efektywności w zarządzaniu przedsię- biorstwami państwowymi, dlatego też dopiero w latach 80. podjęta została właściwa próba reformy gospodarczej,

1 Zob.: K. Rajchel (red.), Prawo gospodarcze. Przedsiębiorcy. Część I, Ofi- cyna Wydawnicza Politechniki Rzeszowskiej, Rzeszów 2007, s. 227.

2 Dz. U. z 1947 r. nr 8, poz. 42 (akt archiwalny).

3 Dz. U. z 1950 r. nr 49, poz. 439 z późn. zm. (akt archiwalny).

której głównym celem miało być wskazanie podstawo- wych zasad funkcjonowania przedsiębiorstw w gospo- darce planowej. Założeniem nowej regulacji prawnej było stworzenie modelu samorządowego przedsiębiorstwa państwowego, które stanowiłoby samodzielny podmiot w ówczesnej gospodarce socjalistycznej. Ogłoszenie zaś programu gospodarczego rządu w 1989 r. stanowiło im- puls do zmian w gospodarce państwowej, w efekcie czego z czasem nastąpiła likwidacja i upadłość przedsiębiorstw państwowych, ich komercjalizacja oraz prywatyzacja ⁴ . Powstały wówczas stan wywołał dyskurs publiczny, głów- nie dotyczący sensu utrzymywania odrębnych reżimów prawnych dla przedsiębiorstw państwowych, szczegółowej zaś krytyce poddano słabą pozycję dyrektora przedsiębior- stwa państwowego, jak również braku odpowiedzialności samorządu załogi, za tzw. ryzyko gospodarcze. Natomiast w związku z wprowadzeniem instytucji komercjalizacji i prywatyzacji, a także wraz z likwidacją i upadłością, liczba przedsiębiorstw państwowych uległa znacznemu zmniejszeniu i choć tendencja ta utrzymuje się, to jednak ciągle jest to pokaźna grupa przedsiębiorców ⁵ .

Natomiast pośród podstawowych regulacji prawnych, w których znajdują się m.in.: zasady działania oraz or- ganizacja przedsiębiorstw państwowych należą przede wszystkim:

4 J. Grabowski (red.), Publiczne prawo gospodarcze. Zarys wykładu, Oficyna Wydawnicza BRANTA, Bydgoszcz 2007, s. 87 .

5 K. Rajchel (red.), Prawo gospodarcze…, s. 227.

• ustawa z dnia 25 września 1981 r. o przedsiębior- stwach państwowych ⁶ ,

• ustawa z dnia 25 września 1981 r. o samorządzie za- łogi przedsiębiorstwa państwowego ⁷ .

S ^{PoSoby tworzenia} PrzedSiębiorStwa

PańStwowego

Aktualnie, ze względu na trwający od wielu lat proces komercjalizacji i prywatyzacji, jak też likwidacji przed- siębiorstw państwowych, odbiega się od ich tworzenia.

Analiza przepisów ustawy o przedsiębiorstwach pań- stwowych pozwala wskazać na podstawowe dwa etapy powstawania przedsiębiorstwa państwowego: powołanie zespołu przygotowawczego oraz sporządzenie aktu zało- życielskiego (erekcyjnego) przez uprawniony organ.

W pierwszej kolejności należy zaznaczyć, że utworzenie przedsiębiorstwa państwowego poprzedza postępowa- nie przygotowawcze, którego celem jest zbadanie i ocena potrzeby oraz warunków utworzenia przedsiębiorstwa.

Badanie prowadzi zespół przygotowawczy składający się z przedstawicieli powołanych przez organ zamierza- jący utworzyć przedsiębiorstwo państwowe. Postępo- wanie sprowadza się do zbadania celowości powołania oraz wydania właściwej opinii organowi zmierzającemu utworzyć takie przedsiębiorstwo. Postępowanie to koń- czy się wydaniem aktu o utworzeniu przedsiębiorstwa, który w przypadku większości przedsiębiorstw przybiera formę decyzji administracyjnej, zaś w przypadku przed- siębiorstw mieszanych, porozumienia założycielskiego ⁸ . Stosownie do postanowień art. 7 ust. 1-2 u. p. p. przed- siębiorstwa państwowe tworzą:

• naczelne oraz centralne organy administracji pań- stwowej,

• Narodowy Bank Polski i banki państwowe,

• inny organ państwowy, po uprzednim porozumie- niu z naczelnym lub centralnym organem admini- stracji państwowej właściwym ze względu na rodzaj działalności tworzonego przedsiębiorstwa oraz w przypadkach uzasadnionych (w taki sposób tworzo- ne są przedsiębiorstwa terenowe).

Akt o utworzeniu przedsiębiorstwa (akt założycielski) określa jego nazwę, rodzaj, siedzibę i przedmiot dzia- łania, natomiast akt o utworzeniu przedsiębiorstwa użyteczności publicznej może określać również zasa-

6 Dz. U. z 2013 r. poz. 1384, dalej zwana u. p. p.

7 Dz. U. z 1981 r. nr 24, poz. 123 z późn. zm., dalej zwana u. s. z. p. p.

8 K. Kruczalak, Prawo handlowe. Zarys wykładu, Wydawnictwa Prawni- cze PWN, Warszawa 2001, s. 256.

dy i warunki powoływania zakładów, filii, oddziałów oraz innych wewnętrznych jednostek organizacyjnych przedsiębiorstwa, które sporządzają bilans ⁹ . Natomiast o strukturze i organizacji przedsiębiorstwa, jak też o in- nej kategorii spraw określonych w przedmiotowej usta- wie decyduje statut przedsiębiorstwa uchwalany przez ogólne zebranie pracowników, na wniosek dyrektora przedsiębiorstwa. Przedsiębiorstwo powinno zaś samo określić swoją wewnętrzną strukturę, zasady organizacji i inne zagadnienia organizacyjno-prawne ¹⁰ .

Należy wskazać, że statut przedsiębiorstwa reguluje strukturę organizacyjną przedsiębiorstwa oraz tworzenie zakładów i innych jednostek organizacyjnych, system kontroli wewnętrznej, stosunki z jednostkami organi- zacyjnymi wchodzącymi w skład przedsiębiorstwa oraz zasady występowania w stosunkach prawnych z innymi jednostkami ¹¹ .

Stosownie do treści art. 13 ust. 1 u. p. p. zatwierdzenia przez organ założycielski wymagają statuty następują- cych przedsiębiorstw państwowych:

• użyteczności publicznej,

• handlu zagranicznego,

• stacji radiowych i telewizyjnych, przemysłu teleelek- tronicznego, transportu samochodowego i budow- nictwa łączności,

• Państwowej Komunikacji Samochodowej oraz za- kładów naprawczych taboru kolejowego.

W przedsiębiorstwie użyteczności publicznej, dla którego organem założycielskim jest wojewoda i którego działal- ność wykracza poza obszar województwa, statut zatwier- dza wojewoda w porozumieniu z ministrem właściwym ze względu na przedmiot działalności przedsiębiorstwa.

Nadmienić należy, że na organie założycielskim ciążą pewne zobowiązania, do których należą m.in.: wyposa- żenie przyszłego przedsiębiorstwa państwowego w nie- zbędne środki materialne, które niezbędne są do prowa- dzenia działalności gospodarczej. Przydzielenie mienia państwowego następuje w formie zarządzenia organu założycielskiego. Powinno ono określać ruchome środki trwałe i nieruchomości, jakie zostają przekazane do dys- pozycji przyszłego przedsiębiorstwa. Jednocześnie organ założycielski nie kreuje w ten sposób nowych praw, jedy- nie zaś rozdziela już istniejące, zatem nie istnieje koniecz-

9 Zob. art. 7 ust. 3-4 u. p. p.

10 Por. K. Rajchel (red.), Prawo gospodarcze…, s. 230.

11 Stosownie do treści art. 28 i 29 u. p. p. statut może również regulo-

wać inne zagadnienia, np. przewidywać powołanie organów dorad-

czych i opiniodawczych dyrektora, komisji do rozstrzygania spraw

majątkowych jednostek wchodzących w skład przedsiębiorstwa,

czy też powołania rady techniczno-ekonomicznej.

O. Jurgilewicz: Kilka uwag na temat przedsiębiorstw państwowych w Polsce

11

ność zawierania kolejnej umowy, pomiędzy dyrektorem przedsiębiorstwa, a jego założycielem. Nie stosuje się tak- że formy notarialnej przy wyposażeniu przedsiębiorstwa w nieruchomości gruntowe ¹² .

W przedsiębiorstwach nowo organizowanych, pierw- szego dyrektora powołuje organ założycielski. Do czasu jego powołania, w nowo powstałych przedsiębiorstwach, organ założycielski, w tym samym trybie może wyzna- czyć tymczasowego kierownika przedsiębiorstwa, jeżeli rada pracownicza w terminie 6 miesięcy nie wykorzy- stała swoich uprawnień w postaci powołania dyrektora.

Kolejnych dyrektorów przedsiębiorstwa państwowego powołuje już rada pracownicza na zasadach ogólnych ¹³ . Warto również wspomnieć, że organ uprawniony do po- wołania dyrektora może wyznaczyć tymczasowego kie- rownika przedsiębiorstwa także w innych przypadkach, niż powyżej wskazane, w szczególności gdy nastąpiło:

• odwołanie dyrektora,

• rezygnacja dyrektora z zajmowanego stanowiska,

• wygaśnięcie okresu, na jaki dyrektor był powołany,

• zawieszenie przez sąd postępowania upadłościowego,

• zakończenie lub przerwanie postępowania napraw- czego,

• rozwiązanie ze skutkiem natychmiastowym umowy o zarządzanie przedsiębiorstwem lub upłyną terminu jej wypowiedzenia bądź nastąpiła śmierć dyrektora ¹⁴ . Ponadto należy też zaznaczyć, że przedsiębiorstwo pań- stwowe podlega obowiązkowi wpisu do Krajowego Re- jestru Sądowego, uzyskując w ten sposób osobowość prawną oraz możliwość podejmowania i prowadzenia – określonej w akcie założycielskim i statucie – działal- ności gospodarczej ¹⁵ .

o ^rgany PrzedSiębiorStwa PańStwowego Przedsiębiorstwo państwowe jest osobą prawną, któ- ra działa przez swoje organy w sposób przewidziany w ustawie i na zasadach wynikających ze statutu przedsię- biorstwa. Charakterystycznym założeniem przyjętym w ustawie o przedsiębiorstwach państwowych i samo- rządzie załogi przedsiębiorstwa jest ustanowienie, jak już wcześniej podkreślono, współzależności między organa- mi przedsiębiorstwa państwowego, a organami samorzą-

12 Por. E. Kędra, A. Krasińska (red.), Ustrój prawny przedsiębiorców, Wy- dawnictwo Uniwersytetu Warmińsko-Mazurskiego, Olsztyn 2006, s.

326.

13 Zob. art. 33 ust. 1-3 u. p. p.

14 Por. art. 33a u. p. p.

15 Zob. art. 14 i 16 u .p .p.

du tychże przedsiębiorstw ¹⁶ .

Organami przedsiębiorstwa państwowego są:

• ogólne zebranie pracowników (delegatów),

• rada pracownicza,

• dyrektor przedsiębiorstwa ¹⁷ .

Ogólne zebranie pracowników (delegatów) wraz z radą pracowniczą są jednocześnie organami samorządu za- łogi i obok dyrektora organami przedsiębiorstwa, co wprost wynika z treści art. 2 ust. 1 u. s. z. p. p. Organami samorządu załogi są zatem: ogólne zebranie pracowni- ków przedsiębiorstwa, ogólne zebranie pracowników poszczególnych zakładów oraz innych jednostek orga- nizacyjnych wchodzących w skład przedsiębiorstwa, jak też rada pracownicza przedsiębiorstwa, która w statucie samorządu załogi może być nazwana radą robotniczą oraz rada pracownicza zakładu w przedsiębiorstwie wie- lozakładowym. Ogólne zebranie pracowników stanowi formę bezpośredniego uczestnictwa załogi w zarzą- dzaniu przedsiębiorstwem. Jest to organ o charakterze kolegialnym, toteż decyzje podejmowane są w formie uchwał, zapadających zwykłą większością głosów. Do ich ważności wymagana jest obecność na posiedzeniach co najmniej połowy liczby pracowników, chyba że sta- tut samorządu załogi stanowi inaczej. Ogólne zebranie pracowników odbywa posiedzenia co najmniej dwa razy w roku, z możliwością zwołania ogólnego zebrania na pisemny wniosek, co najmniej jednej piątej liczby człon- ków ogólnego zebrania pracowników ¹⁸ .

Do wyłącznych kompetencji ogólnego zebrania pracow- ników przedsiębiorstwa państwowego należą w szcze- gólności:

• uchwalanie na wniosek dyrektora statutu przedsię- biorstwa,

• podejmowanie uchwał w sprawie podziału zysku przeznaczonego dla załogi,

• dokonywanie rocznej oceny działalności rady pra- cowniczej przedsiębiorstwa oraz dyrektora przedsię- biorstwa,

• uchwalanie wieloletnich planów przedsiębiorstwa,

• uchwalanie na wniosek rady pracowniczej przedsię- biorstwa statutu samorządu załogi przedsiębiorstwa,

• wyrażanie zgody na zawarcie z określona osobą fi- zyczną lub prawną umowy o zarządzanie przedsię- biorstwem,

16 K. Kruczalak, Prawo handlowe…, s. 235.

17 Zob. art. 30 u. p. p.

18 J. Grabowski (red.), Publiczne prawo gospodarcze…, s. 96.

• wyrażanie opinii w sytuacji, gdy uznano to za sto- sowne, we wszystkich sprawach dotyczących przed- siębiorstwa ¹⁹ .

Podkreślić należy fakt, że uchwały ogólnego zebrania po- wzięte w wymienionych sprawach wiążą radę pracowni- czą i dyrektora. W skład rady pracowniczej (o ile statut nie stanowi inaczej) wchodzi 15 członków, którzy wybie- rani są przez ogół pracowników w wyborach powszech- nych, bezpośrednich, równych i w głosowaniu tajnym.

Kadencja rady pracowniczej trwa 2 lata ²⁰ .

Bierne prawo wyborcze nie przysługuje pracownikom, którzy nie przepracowali 2 lat oraz pracownikom pełnią- cym określone funkcje kierownicze (dyrektorowi, jego zastępcom, głównemu księgowemu, radcy prawnemu, kierownikom zakładów i ich zastępcom oraz pracowni- kowi przedsiębiorstwa oddelegowanemu do pracy poza przedsiębiorstwem na okres dłuższy niż pół roku). Rada pracownicza odbywa posiedzenia co najmniej raz na kwartał. Ze swego grona wybiera prezydium oraz jedne- go lub więcej zastępców. Rada pracownicza przedsiębior- stwa państwowego może powoływać komisje i zespoły spośród swoich członków oraz innych pracowników przedsiębiorstwa. Komisje oraz zespoły są pomocniczy- mi organami rady pracowniczej przedsiębiorstwa ²¹ . Do organów wewnętrznych rady pracowniczej za- liczyć więc można: komisje wyborcze, prezydium rady pracowniczej, komisje i zespoły. Wybory człon- ków rady pracowniczej przedsiębiorstwa organizuje i przeprowadza komisja wyborcza. Statut samorządu załogi przedsiębiorstwa określa szczegółowo zasady powoływania komisji wyborczej oraz tryb jej działania.

Komisja wyborcza określa, proporcjonalnie do liczby pracowników zatrudnionych w poszczególnych we- wnętrznych jednostkach organizacyjnych przedsiębior- stwa, liczbę członków rady pracowniczej, którzy mają być wybrani przez pracowników zatrudnionych w tych jednostkach ²² .

Należy podkreślić, że zakres kompetencji rady pracow- niczej jest rozległy oraz zróżnicowany. Stosownie do tre- ści art. 24 ust. 1 u. s. z. p. p. do kompetencji stanowiących rady należy m.in.:

• uchwalanie oraz zmiana planu rocznego przedsię- biorstwa,

19 Zob. art. 10 i 11 u. s. z. p. p.

20 Zob. art. 13 ust. 1-5 u. s. z. p.p.

21 Por. A. Walaszek-Pyzioł, Organy przedsiębiorstwa państwowego, a za- sada jednoosobowego kierownictwa, „Krakowskie Studia Prawnicze”, Kraków 1985, s. 55.

22 Zob. art. 16-17 u. s. z. p.p.

• przyjmowanie sprawozdania rocznego oraz zatwier- dzanie bilansu,

• podejmowanie uchwał w sprawie inwestycji,

• wyrażanie zgody na utworzenie lub przystąpienie do spółki handlowej lub innej struktury organizacyjnej przewidzianej przepisami prawa bądź nabycie jej udziałów (akcji), jak również podejmowanie uchwał w sprawie wystąpienia z takiej struktury, żądania jej rozwiązania lub zbycia jej udziałów (akcji),

• wyrażanie zgody na oddawanie środków trwałych przedsiębiorstwa osobom prawnym lub fizycznym do korzystania z nich w formie przewidzianej w pra- wie cywilnym,

• podejmowanie uchwał w sprawie łączenia i podziału przedsiębiorstw,

• podejmowanie uchwał w sprawie zakładowego bu- downictwa mieszkaniowego i socjalnego,

• podejmowanie uchwał w sprawie zmiany kierunku działalności przedsiębiorstwa,

• wyrażanie zgody na zbywanie środków trwałych sta- nowiących przedmiot stałego użytku przedsiębior- stwa oraz na dokonanie darowizny,

• decydowanie o przystąpieniu przedsiębiorstwa w charakterze członka zbiorowego do organizacji społecznych,

• podejmowanie uchwał o przeprowadzeniu w przed- siębiorstwie referendum,

• wybieranie swego przedstawiciela do rady zrzesze- nia przedsiębiorstw.

Poza tym warto również dodać, że do kompeten- cji stanowiących rady pracowniczej przedsiębior- stwa należy także podejmowanie uchwał w sprawach powołania i odwołania dyrektora przedsiębiorstwa oraz innych osób wykonujących kierownicze funkcje w przedsiębiorstwie ²³ .

Z zaprezentowanych kompetencji organów samorządu załogi wynika, że zasadniczym problemem jest spo- sób uregulowania wzajemnej pozycji samorządu i dy- rektora. Uprawnienia bowiem dyrektora nie naruszają uprawnień samorządu załogi. Wykonanie uchwał za- łogi stanowi obowiązek dyrektora, ale zgodnie z zasa- dą jednoosobowego kierownictwa, polecenia służbowe w przedsiębiorstwie mogą być wydawane tylko przez dy- rektora lub upoważnionych przez niego pracowników.

Wyłącznie więc dyrektor reprezentuje przedsiębiorstwo wobec władz, urzędów i instytucji ²⁴ .

23 Por. art. 24 ust. 2 u. s. z. p.p.

24 K. Rajchel (red.), Prawo gospodarcze…, s. 234.

O. Jurgilewicz: Kilka uwag na temat przedsiębiorstw państwowych w Polsce

13

Rada pracownicza przedsiębiorstwa ma natomiast pra- wo występowania z inicjatywami, wnioskami i uwagami we wszystkich sprawach dotyczących przedsiębiorstwa.

Rada ma również kompetencje w zakresie zwracania się do dyrektora przedsiębiorstwa z zapytaniem w sprawach stanu przedsiębiorstwa lub działalności organów przed- siębiorstwa ²⁵ .

Poza tym należy podkreślić, że rada pracownicza przed- siębiorstwa ma prawo kontroli całokształtu działalności przedsiębiorstwa, ze szczególnym uwzględnieniem dba- łości o racjonalną gospodarkę mieniem przedsiębior- stwa. Przedmiotowa kontrola obejmuje w szczególności:

• badanie i ocenę wykonania zadań planowych oraz realizacji zawartych umów i porozumień,

• analizę sprawozdania rocznego i bilansu,

• analizę i ocenę okresowych oraz doraźnych spra- wozdań dyrektora przedsiębiorstwa,

• kontrolę wykonania uchwał rady pracowniczej, wła- ściwego wykorzystania zasobów pracy, prawidłowo- ści gospodarki materiałowej i finansowej, ochrony środowiska,

• kontrolę przestrzegania norm pracy oraz dyscypliny pracy i płac (w porozumieniu ze związkami zawodo- wymi) ²⁶ .

Dyrektor przedsiębiorstwa państwowego zarządza przedsiębiorstwem i reprezentuje je na zewnątrz. Po- dejmuje on także decyzje w imieniu przedsiębiorstwa i ponosi za nie odpowiedzialność. Do kompetencji decy- zyjnych dyrektora należą zatem wszystkie sprawy, które nie zostały przepisami szczegółowymi przypisane innym organom przedsiębiorstwa. Należy podkreślić, że kata- log kompetencji organów samorządu przedsiębiorstwa, w świetle przepisów ustawy o samorządzie załogi przed- siębiorstw państwowych ma charakter wyczerpujący.

Uchwały stanowiące tych organów muszą się mieścić w granicach powołanych przepisów prawa. Jeżeli uchwała byłaby sprzeczna z przepisami prawa, wówczas dyrektor wstrzymuje jej wykonanie. Spory na tym tle rozstrzyga komisja rozjemcza i sąd. Dyrektorowi przysługuje rów- nież prawo zaskarżania do sądu uchwał, które naruszają w sposób istotny interes ogólnospołeczny ²⁷ .

Jak już wykazano, dyrektora przedsiębiorstwa pań- stwowego powołuje rada pracownicza, zaś w przedsię- biorstwach nowo organizowanych pierwszego dyrek- tora przedsiębiorstwa powołuje organ założycielski.

25 Zob. art. 27 ust. 1 i 2 u. s. z .p. p.

26 Zob. art. 28 ust. 1-3 u. s. z. p .p.

27 Por. G. Bieniek, Przedsiębiorstwo państwowe: przepisy i komentarz, Wydawnictwo Prawnicze, Warszawa 1997, s. 112.

W tym samym trybie organ założycielski może powo- łać dyrektora, jeżeli rada pracownicza przedsiębiorstwa w terminie 6 miesięcy nie wykorzystała uprawnień. Do czasu powołania dyrektora w przedsiębiorstwach nowo organizowanych organ założycielski może wyznaczyć tymczasowego kierownika przedsiębiorstwa na okres nie dłuższy niż 6 miesięcy. Natomiast w przedsiębior- stwie użyteczności publicznej, którego organem założy- cielskim jest wojewoda i którego działalność wykracza poza teren województwa dyrektor przedsiębiorstwa zo- staje powołany i odwołany przez wojewodę, który działa w porozumieniu z ministrem właściwym ze względu na przedmiot działalności owego przedsiębiorstwa. Od de- cyzji organu założycielskiego dotyczącej powołania i od- wołania dyrektora, stosownie do treści art. 34 ust. 2 u. p.

p., rada pracownicza może wnieść sprzeciw. Wniesienie sprzeciwu wstrzymuje wykonanie decyzji. Jeżeli organ założycielski podtrzyma swoją decyzję, radzie pracowni- czej przysługuje prawo wniesienia sprawy do sądu ²⁸ . Podstawą powołania dyrektora przez radę pracowniczą jest uchwała, która może zapaść na prawidłowo zwoła- nym posiedzeniu rady, przy zachowaniu quorum. Gło- sowanie ma charakter tajny. Dyrektor za zgodą rady pracowniczej powołuje swego zastępcę (lub zastępców) i głównego księgowego przedsiębiorstwa. Zastępca dy- rektora nie jest organem przedsiębiorstwa, nie dyspo- nuje zatem własnym zakresem uprawnień. Wykonuje zadania powierzone przez dyrektora i w jego imieniu podejmuje decyzje ²⁹ .

Dyrektora przedsiębiorstwa powołuje się spośród kan- dydatów wyłonionych w drodze konkursu. Postanowie- nie o ogłoszeniu konkursu powinno zawierać w szcze- gólności: wskazanie organu ogłaszającego konkurs, ustalenie formalnych kryteriów doboru kandydatów na stanowisko dyrektora przedsiębiorstwa państwowego, wskazanie terminu, do którego może nastąpić zgłosze- nie ofert, jak również przewidywany termin zakończenia postępowania konkursowego. Postanowienie w sprawie ogłoszenia konkursu podaje się do wiadomości pracow- ników przedsiębiorstwa, w sposób zwyczajowo przyjęty w danym przedsiębiorstwie oraz publikuje się w prasie o zasięgu ogólnokrajowym ³⁰ . Po zakończeniu konkur- su komisja konkursowa w tajnym głosowaniu wyłania kandydata lub kandydatów na stanowisko dyrektora.

W razie wyłonienia kilku kandydatów na stanowisko dyrektora, komisja konkursowa ustala kolejność kandy-

28 Por. art. 63 ust. 1-3 u. p. p.

29 K. Rajchel (red.), Prawo gospodarcze…, s. 235.

30 Zob. §2 rozporządzenia Rady Ministrów z dnia 21 grudnia 1994 r.

w sprawie organizacji i trybu przeprowadzania konkursu na stanowi-

sko dyrektora przedsiębiorstwa państwowego (Dz. U. z 1994 r. nr 138,

poz. 729), dalej zwane rozporządzeniem RM z dnia 21 grudnia 1994 r.

datów przy uwzględnieniu kryteriów oceny kandydatów.

Komisja konkursowa przedstawia wyniki konkursu wraz z jego dokumentacją organowi powołującemu dyrektora ³¹ . W razie stwierdzenia, że żaden z kandydatów nie odpo- wiada kryteriom oceny, lub niepowołania dyrektora spo- śród wyłonionych kandydatów, organ uprawniony do powołania dyrektora ponownie ogłasza konkurs zaś kan- dydaci, co do których komisja konkursowa stwierdziła, że nie odpowiadają kryteriom oceny, nie są dopuszczani do ponownego konkursu ³² . Dyrektora w przedsiębior- stwie państwowym powołuje się na okres 5 lat albo na czas nieokreślony ³³ .

Rada pracownicza przedsiębiorstwa może wystąpić do organu założycielskiego z wnioskiem o odwołanie dy- rektora przedsiębiorstwa powołanego przez ten organ, jeżeli dyrektor: swoja działalnością poważnie narusza przepisy prawa, swoją nieprawidłową pracą powoduje, że przedsiębiorstwo nie osiąga zadowalających wyników gospodarczych ³⁴ .

Ponadto organ założycielski może odwołać dyrekto- ra, jeżeli: dyrektor w związku z pełnieniem funkcji do- puszcza się rażącego naruszenia prawa, zaistniały prze- słanki określone w ustawie z dnia 26 czerwca 1974 r.

Kodeks pracy ³⁵ (np. ciężkiego naruszenia przez pra- cownika podstawowych obowiązków pracowniczych), czy przedsiębiorstwo państwowe przez co najmniej 3 kolejne miesiące nie wypełnia wobec Skarbu Państwa zobowiązań z tytułu podatków ³⁶ . W przypadku odwo- łania, dyrektorowi przysługuje odprawa w wysokości sześciomiesięcznego wynagrodzenia, wypłacana w dniu rozwiązania stosunku pracy. Odprawa nie przysługu- je, gdy odwołanie nastąpiło, np. na wniosek dyrektora, w związku z likwidacją przedsiębiorstwa, podziałem bądź ogłoszeniem jego upadłości, w związku z przej- ściem dyrektora na emeryturę lub rentę itd. Odprawa nie przysługuje również, jeżeli po ustaniu stosunku pracy, odwołany dyrektor powołany został na stanowisko tym- czasowego kierownika przedsiębiorstwa bądź zarządcy przedsiębiorstwa ³⁷ .

Warto też dodać, że organ założycielski posiada także obowiązek odwołania dyrektora w przypadku: zawarcia umowy o sprawowanie zarządu, wszczęcia postępowa- nia naprawczego, likwidacji przedsiębiorstwa, czy też

31 Zob. §10 rozporządzenia RM z dnia 21 grudnia 1994 r.

32 Zob. §11 rozporządzenia RM z dnia 21 grudnia 1994 r.

33 Art. 36 u. p. p.

34 J. Grabowski (red.), Publiczne prawo gospodarcze…, s. 94.

35 Dz. U. z 2014 r. poz. 1502.

36 Zob. art. 37a ust. 1 pkt 1-3 u. p. p.

37 J. Grabowski (red.), Publiczne prawo gospodarcze…, s. 95.

wszczęcia postępowania upadłościowego .

Radzie pracowniczej przedsiębiorstwa przysługuje pra- wo wstrzymania wykonania decyzji dyrektora, jeżeli została podjęta sprzecznie z prawem, uchwała rady pra- cowniczej i uchwałą ogólnego zgromadzenia pracowni- ków (delegatów) albo jeżeli została podjęta bez uchwały rady pracowniczej w sprawach należących do jej kom- petencji lub bez wymaganej opinii rady. Z kolei dyrek- tor wstrzymuje wykonanie uchwały rady pracowniczej i ogólnego zebrania pracowników (delegatów), gdy jest ona sprzeczna z prawem. Rada pracownicza może za- skarżyć do sądu decyzje dyrektora, która narusza interes ogólnospołeczny. Prawo takie przysługuje także dyrekto- rowi w stosunku do uchwały rady pracowniczej ³⁹ . Dyrektor może zostać zawieszony w czynnościach na okres nie dłuższy niż 6 miesięcy, jeżeli dalsze pełnie- nie przez niego funkcji zagraża podstawowym intere- som przedsiębiorstwa. Decyzje o zawieszeniu dyrektora przedsiębiorstwa państwowego podejmuje rada pracow- nicza uprawniona do powołania dyrektora i wyznacza na okres zawieszenia tymczasowego kierownika przed- siębiorstwa ⁴⁰ .

z ^aKończenie

Przed transformacją ustrojową struktura przedsię- biorstw państwowych zależała od panujących wówczas rozwiązań polityczno-prawnych.

Aktualny zaś kształt rynku stanowi wynik innego po- strzegania omawianego problemu, a zwłaszcza zmiany optyki dotyczącej własności prywatnej. Wejście w życie ustawy z dnia 30 sierpnia 1996 r. o komercjalizacji i pry- watyzacji ⁴¹ stanowiło istotny krok w kierunku zmiany szeroko rozumianej własności przysługującej uprzednio Skarbowi Państwa oraz innym jednostkom państwo- wym, które uosabiały państwo na korzyść innych pod- miotów.

38 Tamże, s. 95.

39 K. Rajchel (red.), Prawo gospodarcze…, s. 236.

40 J. Grabowski (red.), Publiczne prawo gospodarcze…, s. 95-96.

41 Dz. U. z 2013 r. poz. 216 z późn. zm., w dalszej części zwana u. k. i. p.

Studia Prawnicze i Administracyjne 2/2014 ISSN 2081-8025

str. 15-25

Konrad Kołodziejski

Uniwersytet Warszawski

Ku silnej władzy. Geneza konstytucji Federacji Rosyjskiej z 1993 roku / Towards strong power.

Origins of the Constitution of the Russian Federation, 1993

a ^bStract

This article attempts to analyse the process of formation of the modern Russian state, whose culmination is the consti- tution of 12 December 1993 effective to this day. This process was influenced by a number of political and social factors that determined the current political system of the Russian Federation. The most important of these were: the struggle for power, the lack of democratic traditions rooted, the economic crisis, the threat of disintegration of the state and minimal public participation in determining the direction of change. All of them significantly weakened the chances of democratic development in Russia. In spite of the fact that many institutions characteristic of liberal democracy were adopted, such as free elections, civil rights and freedoms, they took on the character of a facade, masking the real authoritarian nature of the state. Created in this way was a hybrid system often referred to as authoritarian democracy or „competitive authoritaria- nism”. The article discusses the major legal acts accompanying this process and places them in the context of the changes taking place in Russia in 1990-1993.

K ey wordS : competitive authoritarianism, democracy in Russia, political system

P ostępująca dezintegracja Związku Sowieckie- go, której jednym z elementów była ogłoszona 12 czerwca 1990 r. deklaracja suwerenności Ro- syjskiej Federacyjnej Socjalistycznej Republiki Radziec- kiej (RFSRR) ¹ , dała Rosji niepowtarzalną szansę grun- townej przebudowy ustrojowej państwa oraz odcięcia się w ten sposób od totalitarnej i autorytarnej przeszłości.

Okoliczności polityczne towarzyszące rozpadowi bloku komunistycznego w Europie wytyczały – zdawałoby się – jedyny możliwy kierunek przemian, jakim była ada- ptacja liberalnej demokracji. Jednak Rosja, podobnie zresztą jak większość byłych republik sowieckich, nie zdołała należycie wykorzystać nadarzającej się histo- rycznej okazji ² . Pomimo zaadaptowania wielu instytucji charakterystycznych dla liberalnych demokracji takich jak np. wolne wybory, prawa i wolności obywatelskie, w krótkim czasie znów nabrały one w Rosji charakteru fasadowego, maskującego rzeczywisty autorytarny cha- rakter państwa. Wytworzył się w ten sposób system hy- brydowy określany często jako autorytarna demokracja

1 Deklaracija o gosudarstwiennom suwiernitetie RSFSR ot 12 ijunia 1990, http://constitution.garant.ru/act/base/10200087/

2 Pozytywnym wyjątkiem od tej reguły były państwa bałtyckie: Litwa, Łotwa i Estonia

lub też „rywalizujący autorytaryzm” ³ .

Na taki stan rzeczy złożyło się wiele czynników. Z jed- nej strony w Rosji – podobnie jak w innych państwach postkomunistycznych – nie istniało zaplecze w postaci instytucji demokratycznych ⁴ . Zaangażowanie społeczne w powstające ruchy obywatelskie było więc w skali całe- go państwa znikome. Było to o tyle dotkliwe, że Rosja – w odróżnieniu od większości byłych państw postkomu- nistycznych Europy Środkowo-Wschodniej – nie mogła odwołać się do wcześniej istniejących instytucjonalnych

3 S. Levitsky, L.A. Way The Rise Of Competetive Authoritarianism Jour- nal Of Democracy, Vol. 13, Nr 2, April 2002. Autorzy definiują „rywa- lizujący autorytaryzm” (competitive authoritarianism) jako system, w którym instytucje demokratyczne są formalną podstawą działa- nia władzy politycznej, która jednak na tyle często i szeroko łamie obowiązujące ją zasady, że sprostanie tym zasadom w warunkach rzeczywiście funkcjonującej demokracji doprowadziłoby tę wła- dzę do upadku. W cytowanym artykule przytaczane są jeszcze inne określenia stosowane w literaturze przedmiotu na określenie tej formy rządów: hybrid regime, semi-authoritarianism, semidemocra- cy, virtual democracy, illiberal democracy, electoral democracy czy pseudodemocracy. Pojęcie competitive authoritarianism przyjęto w Polsce tłumaczyć niezbyt zgrabnie jako „rywalizujący autorytaryzm”

lub „konkurencyjny autorytaryzm”.

4 Wyjątkiem była Polska i Węgry, gdzie powstały liczące się struktury obywatelskie. Z tego powodu poziom zaangażowania w ruchy de- mokratyczne był tam najwyższy w całym byłym Bloku Sowieckim.

W nieco mniejszym stopniu reguła ta dotyczyła także Czechosłowacji.