i administracyjne studia prawnicze

NR 19 (1) ROK 2017

ISSN 2081-8025 e-ISSN 2449-9722

studia prawnicze i administracyjne

W numerze między innymi / In this issue:

K. Moras-Olaś:

Opodatkowanie czynności wykonywanych przez komorników podatkiem VAT / VAT taxation of activities performed by court exe- cutive officer

A. Panasiuk, A. Rybak:

Zasada VfM w polskim systemie zamó- wień publicznych / VfM principle in the Polish public procurement system

K. Stępniak:

Szwajcarski model badania konstytucyj- ności prawa / Swiss model of constitutional law study

# 19 (1) /2017Studia Prawnicze i Administracyjne

Czasopismo indeksowane na liście czasopism punktowanych MNiSW (7 pkt.) / Journal indexed in Ministry of Science and Higher Education Index (7 pts.)

Wydawca / Publisher: Wyższa Szkoła Menedżerska w Warszawie / Warsaw Management University

NR 19 (1) ROK 2017

ISSN 2081-8025 e-ISSN 2449-9722

studia prawnicze i administracyjne

Wyższa Szkoła Menedżerska w Warszawie

Adres Redakcji i Wydawcy:

Wyższa Szkoła Menedżerska w Warszawie

ul. Kawęczyńska 36, 03-772 Warszawa,

tel. 22 59 00 868 wsm.warszawa.p l

wydawnictwo@mac.edu.pl

Redaktor Naczelny / Editor-in-Chief:

dr Jarosław Kostrubiec

Sekretarz Redakcji / Managing Editor:

dr Norbert Malec

Redaktorzy tematyczni / Section Editors:

prof. dr hab. Ewa Nowacka prof. dr hab. Kazimierz Piasecki

Redaktor statystyczny / Statistical Editor:

dr hab. Ewa Frątczak

Redaktorzy językowi / Language Editors:

język polski / Polish: Dorota Bruszewska, język angielski / English:

Eric Banks (native speaker), Marta Dawidziuk, język rosyjski / Rus- sian: Jadwiga Piłat, język słowacki / Slovak language: Andrea Gieciová-Èusová (native speaker).

Redaktor techniczny / Technical Editor: Wiesław Marszał Skład i łamanie / DTP: Wydawnictwo WSM.

Grafiki oraz zdjęcia zgodne z / All images in accordance with:

Okładka / Cover: Elżbieta Kąkol

Rada Naukowa / Editorial Board:

Przewodniczący / Chairman:

Prof. zw. dr hab. Alexander J. Belohlavek, Dr h.c. (USA) Członkowie / Members:

prof. PhDr. Viera Bacova, PhD., DrSc. (Słowacja / Slovakia), prof. dr hab. inż. Ján Bajtoš (Słowacja / Slovakia), prof. dr hab. Alexander J.

Belohlavek, dr h.c. (Czechy / Czech Republic), prof. dr hab. Ewgenii Bobosow (Białoruś / Belarus), prof. dr hab. Paweł Czarnecki (Polska / Poland), prof. dr Stanisław Dawidziuk (Polska / Poland), prof. ThDr.

Josef Dolista, CSc. (Czechy / Czech Republic), prof. PhDr. Rudolf Dupka- la, CSc. (Słowacja / Slovakia), prof. dr hab. Piotr Dutkiewicz (Kanada / Canada), prof. Devin Fore, PhD. (USA), prof. dr hab. Iurii Frytskyi (Ukraina / Ukraine), prof. dr Otar Gerzmava (Gruzja / Georgia), PhDr.

Marta Gluchman, PhD. (Słowacja / Slovakia), prof. Wasilij Pietrowicz Griszczenko (Federacja Rosyjska / Russia), prof. Ing. dr Renáta Hótová (Czechy / Czech Republic), prof. dr hab. Lech Jaczynowski (Polska / Poland), prof. dr hab. Bohdan Jałowiecki (Polska / Poland), prof. dr hab.

Hassan Jamsheer (Irak / ), doc. PhDr. Nadežda Krajčova PhD. (Słowacja / Slovakia), prof. MUDr. Vladimir Krčmery, PhD, DrSc., dr h.c. Mult.

(Słowacja / Slovakia), dr Izabella Kust (Polska / Poland), prof. dr Botwin Marenin (USA), JUDr. Maria Marinicova, PhD. (Słowacja / Slovakia), prof. dr hab. John McGraw (Kanada / Canada), prof. dr hab. Nella Ny- czkało (Ukraina / Ukraine), prof. dr hab. dr h.c. Hans Joachim Schnei- der (Niemcy / Germany), Bp prof. ThDr. PhDr. Stanislav Stolarik PhD.

(Słowacja / Slovakia), prof. dr hab. Maria Szyszkowska (Polska / Poland), prof. dr hab. Peter Vojcik (Słowacja / Slovakia), prof. dr hab. Minoru Yokoyama (Japonia / Japan). Prof. zw. dr hab. Genowefa Grabowska (Polska / Poland), Prof. zw. dr hab. Jan Grabowski (Polska / Poland)

Wszystkie nadsyłane artykuły naukowe są recenzowane. Procedura recenzowania artykułów, zapora ghostwriting oraz zasady przygot- owywania tekstów i instrukcje dla autorów znajdują się na stronie in- ternetowej czasopisma www.wsm.warszawa.pl w zakładce Wydawn- ictwo / All articles are peer reviewed. The procedure for reviewing articles, and the Guide for Authors can be found on the website of the journal

(www.kaweczynska.pl/wydawnictwo/czasopisma) Korekta artykułów zamieszczanych w czasopiśmie wykonywana jest przez Autorów periodyku / Proofreading by authors.

Drukowane w Polsce / Printed in Poland — Nakład / Circulation: 150

© Copyright by Wyższa Szkoła Menedżerska w Warszawie (Warsaw Management University)

Żaden fragment tej publikacji nie może być reprodukowany, umieszczany w systemach przechowywania informacji lub przekazywany w jakiejkolwiek formie − elektronicznej, mechanicznej, fotokopii czy innych reprodukcji – bez zgodny posiadacza praw autorskich. / All rights reserved by Warsaw Management University. No part of this publication may be reproduced, stored in a retrieval system, transmitted in any form or by any means, electronic, mechanical, photocopying, recording or other-

wise, without the prior written permission of the publisher.

Wersja pierwotna (referencyjna) czasopisma to wersja papierowa. / The original (reference) version of the journal is the paper version

Za publikację w „Studiach Prawniczych i Administracyjnych”

(zgodniez Wykazem czasopism naukowych MNiSW, część B), Autorzy wpisują do dorobku naukowego 7 pkt. / Authors of “Studies in Law and Administration” receive 7 points (according Polish Ministry of Science and Higher Education) „Studia Prawniczei adminiStracyjne” to KWARTALNIK zzakresuprawa

i administracji zawierający artykuły, w których pracownicy naukowi przedstawiają i analizują bieżące problemy prawne i administracyjne zachodzące nietylkow polsce, aletakżena świecie. celemperiodyku jestuczynieniezczasopisma ogniwaspajającegopoglądy ugruntowane

wdoktrynieoraznowetendencjiwzakresienaukprawnychiadministracyjnych.

Redakcja „Studiów Prawniczych i Administracyjnych” ” zaprasza do współpracy Autorów, którzy chcieliby publikować swoje teksty na łamach naszego pisma. Uprzejmie informujemy, że przyjmujemy do publikacji artykuły nie dłuższe niż 20 stron znormalizowa- nego maszynopisu (1800 znaków ze spacjami na stronę), a w przypadku recenzji – niż 8 stron. Do artykułów prosimy dołączyć streszczenie w języku polskim i angielskim (wraz z angielskim tytułem artykułu) o objętości do 200 słów. Prosimy o niewprow- adzanie do manuskryptów zbędnego formatowania (np. nie należy wyrównywać tekstu spacjami czy stosować zróżnicowanych uwypukleń, wyliczeń itp.). Sugerowany format: czcionka Arial, 12 pkt., interlinia 1,5. Piśmiennictwo zawarte w artykule należy sformatować zgodnie z tzw. zapisem harwardzkim, zgodnie z którym lista publikacji istotnych dla artykułu ma być zamieszc- zona na jego końcu i ułożona w porządku alfabetyczny. Publikacje książkowe należy zapisywać:

Fijałkowska B., Madziarski E., van Tocken T.L. jr., Kamilska T. (2013). Tamizdat i jego rola w kulturze radzieckiej. Warszawa:

Wydawnictwo WSM.

Rozdziały w publikacjach zwartych należy zapisywać:

Bojan A., Figurski S. (2013). Nienowoczesność – plewić czy grabić. W.S. Białokozowicz (red.), Nasze czasy – próba syntezy.

Warszawa: Wydawnictwo WSM.

Artykuły w czasopismach należy zapisywać:

Bobrzyński T.A. (2009). Depression, stress and immunological activation. British Medical Journal 34 (4): 345-356.

Materiały elektroniczne należy zapisywać:

Zientkieicz K. Analiza porównawcza egocentryka i hipochondryka. Żart czy parodia wiedzy? Portal Naukowy “Endo”. www.endo.

polska-nauka.pl (data dostępu: 2013.07.31).

W tekście artykułu cytowaną publikację należy zaznaczyć wprowadzając odnośnik (nazwisko data publikacji: strony) lub – gdy przywołane jest nazwisko autora/nazwiska autorów w tekście – (data publikacji: strony), np.: Radzieckie władze „[…] podjęły walkę z tamizdatem na dwóch płaszczyznach: ideologicznej i materialnej” (Fijałkowski i wsp. 2013: 23). lub: Radziecka prasa, jak stwi- erdzają Fijałkowski i wspólnicy, „lżyła autorów druków bezdebitowych” (2013: 45). W przypadku przywoływanych tekstów, gdy nie ma bezpośredniego cytowania, należy jedynie podać nazwisko i rok publikacji (bądź sam rok, jeśli nazwisko autora pada w tekście głównym). W odnośnikach w tekście głównym należy w przypadku więcej niż dwóch autorów wprowadzić „i wsp.”, np. (Fijałkowski i wsp. 2013). W tekście piśmiennictwa (tj. alfabetycznie ułożonej literaturze) prosimy wymienić wszystkich autorów danej publikacja. Więcej o zasadach stylu harwardzkiego m.in. na Wikipedii (http://pl.wikipedia.org/wiki/Przypisy_

harwardzkie). Uwaga, przypisy krytyczne, inaczej tzw. aparat krytyczny, prosimy w miarę możliwości zredukować do minimum i wprowadzać do głównego tekstu manuskryptu.

Zaznaczamy, że Redakcja nie płaci honorariów, nie zwraca tekstów niezamówionych oraz rezerwuje sobie prawo do skracania tekstów.

Teksty prosimy przesyłać drogą elektroniczną na adres wydawnictwo@mac.edu.pl Materiały można również składać w dwóch egzemplarzach maszynopisu wraz z wersją elektroniczną (zapisaną na nośniku, np. płycie CD, w formacie Microsoft Word lub Open Office), w siedzibie Redakcji lub wysyłać pocztą na adres:

Wydawnictwo Wyższej Szkoły Menedżerskiej w Warszawie ul. Kawęczyńska 36, 03-772 Warszawa

Do tekstu należy dołączyć informację o aktualnym miejscu zamieszkania, nazwie i adresie zakładu pracy, tytule naukowym, stanowisku i pełnionych funkcjach. Każdy tekst przesłany pod adres Redakcji z prośbą o druk na łamach czasopisma podlega ocenie. Proces recenzji przebiega zgodnie z założeniami „double blind” peer review (tzw. podwójnie ślepej recenzji). Do oceny tekstu powołuje się co najmniej dwóch niezależnych recenzentów (tzn. recenzent i autor tekstu nie są ze sobą spokrewni, nie występują pomiędzy nimi związki prawne, konflikty, relacje podległości służbowej, czy bezpośrednia współpraca naukowa w ciągu ostatnich 5 lat). Recenzja ma formę pisemną i kończy się stwierdzeniem o dopuszczeniu lub niedopuszczeniu tekstu do druku.

W związku z przypadkami łamania prawa autorskiego oraz dobrego obyczaju w nauce, mając na celu dobro Czytelników, uprasza się, aby Autorzy publikacji w sposób przejrzysty, rzetelny i uczciwy prezentowali rezultaty swojej pracy, niezależne od tego, czy są jej bezpośrednimi autorami, czy też korzystali z pomocy wyspecjalizowanego podmiotu (osoby fizycznej lub prawnej).

Wszystkie przejawy nierzetelności naukowej będą demaskowane, włącznie z powiadomieniem odpowiednich podmiotów (instytucje zatrudniające Autorów, towarzystwa naukowe itp.).

Do przedłożonych tekstów z prośbą o druk, Autor tekstu jest zobowiązany dołączyć:

1. Informację mówiącą o wkładzie poszczególnych Autorów w powstanie publikacji (z podaniem ich afiliacji oraz kontrybucji, tj. informacji, kto jest autorem koncepcji, założeń, metod, protokołu itp. wykorzystywanych przy przygotowaniu publik- acji), przy czym główną odpowiedzialność ponosi Autor zgłaszający manuskrypt.

2. Informację o źródłach finansowania publikacji, wkładzie instytucji naukowo-badawczych, stowarzyszeń i innych podmiotów.

Autorów

Czasopismo indeksowane/ Journal indexed by: Index Copernicus International, BazEkon, BazHum

Spis treści / ^Contents

Oktawia Jurgilewicz, Iwona Pigoń

Kilka uwag na temat „Genetycznie Modyfikowanych Organizmów (GMO)” / Some remarks on „Genetically

modified organisms (GMO)” 3

Dorota Kozioł

Analiza doktryny i wybranych orzeczeń sądów w zakresie tymczasowego aresztowania pracownika samorządowego / The analysis of the doctrine and selected judicial decisions in the field of the provisional detention of a local government employee

7

Kinga Moras-Olaś Opodatkowanie czynności wykonywanych przez komorników podatkiem VAT / VAT taxation of activities

performed by court executive officer 13

Arsen Ovsepyan

Rozliczanie ubytków powstałych podczas przemieszczania wyrobów w procedurze zawieszenia poboru akcyzy

pomiędzy krajami Unii Europejskiej / Settlement of losses during the movement of goods under suspension of excise duty between the countries of the European Union

21

Andrzej Panasiuk,

Agnieszka Rybak Zasada VfM w polskim systemie zamówień publicznych / VfM principle in the Polish public procurement system 27

Mirosław Rewera

Debata współczesna nad pojęciem i zjawiskiem

demokracji: wybrane aspekty / The contemporary debate on the concept and the phenomenon of democracy: selected contexts

35

Marcin Rulka a powszechność wyborów / Present Conditions for Having

the Right to Vote in the Light of Universal Suffrage 45 Dominika

Rydlichowska

Charakter prawny funduszu ograniczenia

odpowiedzialności za roszczenia morskie / Legal aspects of

the maritime limitation fund 55

Kamil Stępniak Szwajcarski model badania konstytucyjności prawa / Swiss

model of constitutional law study 63

Mateusz Wiśniewski, Małgorzata Żukowska

Współczesne problemy rozumienia pojęcia „włamania” na gruncie przepisu art. 279 § 1 kk / Contemporary problems in understanding the notion of “burglary” under the article 279

§ 1 of the Penal Code

69

Zasady recenzowania artykułów / The peer-review policies 77

Studia Prawnicze i Administracyjne 19 (1) 2017 ISSN 2081-8025 e-ISSN 2449-9722

Oktawia Jurgilewicz

Politechnika Rzeszowska

Iwona Pigoń

Politechnika Rzeszowska

Kilka uwag na temat „Genetycznie

Modyfikowanych Organizmów (GMO)” /

Some remarks on „Genetically modified organisms (GMO)”

D

roga rozwoju kultury ludzkiej do czasów współ- czesnych składa się z wielu etapów. Pierwszym krokiem do rozwoju ludzkości było stworze- nie i używanie pierwszych narzędzi wykorzystywanych w gospodarstwach domowych pierwotnych ludzi. Proces ten łączył się z łowiectwem i zbieractwem. Wskutek tej rewolucji wskazuje się, iż definitywnie została przekro- czona granica pomiędzy człowiekiem, jako zwierzęcym elementem ekosystemu a człowiekiem który zmienia ten ekosystem. Kolejnym etapem zwanym rewolucją neoli- tyczną stanowił proces przechodzenia ludzkości od ło- wiectwa-zbieractwa i koczownictwa do produkcji żyw- ności, czyli rolnictwa i hodowli, oraz do osiadłego trybu życia, trwający w naszym kręgu cywilizacyjnym w latach ok. 10000-4000 p.n.e.¹.

Rewolucja neolityczna miała swój początek na obszarze tzw. Żyznego Półksiężyca na Bliskim Wschodzie, gdzie występowali dzicy przodkowie wielu współczesnych ro- ślin uprawnych i zwierząt hodowlanych. Ze swojej ko-

1 A. Ziółkowski, Historia Powszechna. Starożytność, Warszawa, 2009, s. 31.

lebki nowe umiejętności rozprzestrzeniały się na zachód, południe i wschód – do Europy, Afryki i Azji Południo- wej. W kilku innych miejscach globu (Azja Wschodnia, niektóre rejony Ameryki, Nowa Gwinea) rolnictwo, a niekiedy i hodowla zwierząt rozwinęły się niezależnie². Z upływem czasu osiedlano się w miejscach, w których występowały naturalnie lub przypadkowo rozsiane rośliny jadalne. W literaturze przedmiotu wskazuje się, iż taka pierwotna polityka żarowa (slash-and-burn) po- legała na stałym przemieszczaniu się w pogoni za niewy- jałowionymi jeszcze terenami w cyklu 10-30 letnim aby w miarę doskonalenia technologii osiedlać się na stałe³. Rolnictwo w  omawianym okresie służyło do utrzyma- nia jednej rodzinie. Zależało to od siły ludzkich mięśni, prymitywnych narzędzi gospodarczych i  wytrwałości.

Można stwierdzić, iż w  porównaniu ze współczesnym rolnictwem prezentowany wpływ antropogeniczny był

2 H. Yuval Noah, Sapiens - A Brief History of Humankind, Penguin Ran- dom House, 2014.

3 G. Dobrzański, Krótka historia użytkowania środowiska [w:] B. Do- brzańska, G. Dobrzański, D. Kiełczewski, Ochrona środowiska przy- rodniczego, Warszawa 2009, s.56.

A

^bstrAct

The concept of genetically modified organisms called. GMO is currently a very controversial issue. As well as Poland and other countries of the European Union has a rather skeptical attitude to the issue of GMOs. One of the reasons being the lack of knowledge on the effects of consuming products of genetically reconstructed. It is crucial to raising public aware- ness on the issue of genetic modification, and research and analysis related to this issue. Certainly bring to light the many troubling problems and dispel many doubts. The article is a theoretical study of the basic issues related to GMOs as is- sues of food security.

KeyworDs: ^security; ^ecology; gMo.

s

treszczenie

Pojęcie genetycznie modyfikowanych organizmów tzw. GMO stanowi obecnie bardzo kontrowersyjne zagadnienie. Polska, jak też i inne kraje Unii Europejskiej posiada dość sceptycz- ne nastawienie do problematyki GMO. Jednym z  powodów takiego stanowiska jest brak wiedzy w przedmiocie skutków spożywania produktów poddanych genetycznej przebudo- wie. Niezwykle istotne jest uświadamianie społeczeństwa w kwestii modyfikacji genetycznych oraz prowadzenie badań i analiz związanych z tym zagadnieniem. Z pewnością rozjaśni to wiele nurtujących problemów i rozwieje liczne wątpliwo- ści. Prezentowany artykuł stanowi teoretyczne studium pod- stawowych zagadnień związanych z GMO jako problematyką bezpieczeństwa żywnościowego.

słowAKluczowe: bezpieczeństwo; eKologiA; gMo.

str. 3-6

niewielki co wpływało na kolejny etap jakim był wzrost demograficzny a za tym problemy dystrybucji dóbr, po- działu klasowego, wojen czy też podziału pracy. Ten etap doprowadził do następujących negatywnych skutków:

y

y wylesiania i niszczenia siedlisk, y

y problemów związanych z erozją, zasoleniem czy też utrata żyzności gleby,

y

y problemów z gospodarką wodną, y

y nadmiernymi polowaniami i przełowieniem, y

y introdukcją obcych gatunków, y

y wzrostem populacji, y

y wzrostem oddziaływania per capita⁴.

Wszystkie ww. efekty poczynań ludzkich doprowadziły w dość odległym czasie do tzw. rewolucji przemysłowej.

Rozpoczęta w Anglii w drugiej połowie XVIII w. stano- wiąca całokształt zmian technicznych, ekonomicznych i  społecznych związanych z  powstawaniem przemysłu fabrycznego i  nowoczesnej cywilizacji przemysłowej.

Na ten okres przypada rozwój zainteresowań ludzkich techniką i poszukiwaniem pomocy na rosnące potrzeby ludzkie i problemy związane m. in. z przeludnieniem.

Efektem prowadzonych działań było m. in. silne eks- ploatowanie zasobów środowiska, a  co za tym idzie, pojawianie się nowych zagrożeń dla środowiska, czego przykładem są odczuwalne współcześnie antropogenicz- ne zmiany klimatyczne. Wszystko to wpłynęło na roz- wój działań naukowców w  celu poszukiwania nowych rozwiązań jakie mają pomóc ludzkości w przetrwaniu, czego przykładem są organizmy genetycznie modyfiko- wane.

GMO (genetically modified organizm) – organizm gene- tycznie zmodyfikowany to zgodnie z art. 3 ust. 22 ustawy z dnia 22 czerwca 2001 r. o mikroorganizmach i orga- nizmach genetycznie zmodyfikowanych⁵ organizm inny niż ludzki, w którym materiał genetyczny został zmie- niony w  sposób niezachodzący w  warunkach natural- nych wskutek krzyżowania lub naturalnej rekombinacji, w szczególności przy zastosowaniu technik:

y

y rekombinacji kwasów nukleinowych obejmujących formowanie nowych kombinacji materiału gene- tycznego przez włączenie cząsteczek kwasu nukle- inowego otrzymanego w dowolny sposób poza or-

4 Tamże, s. 60.

5 Dz.U z 2015 r. poz. 806 z późn. zm.

ganizmem do wirusa, plazmidu bakterii lub wektora oraz ich przenoszenie do biorcy, w którym nie wy- stępują w warunkach naturalnych, ale w którym są zdolne do ciągłego powielania,

y

y bezpośredniego włączenia materiału dziedzicznego przygotowanego poza organizmem, w  tym mikro- iniekcji, makroiniekcji lub mikrokapsułkowania, y

y łączenia komórek, w  tym fuzji protoplastów, lub technik hybrydyzacji, w  wyniku których drogą fuzji dwóch lub większej liczby komórek tworzy się żywe komórki o  nowej kombinacji dziedzicznego materiału genetycznego.

Najczęściej modyfikacji genetycznej poddaje się rośliny.

Ten proceder posiada ogromne znaczenie dla gospo- darki, gdyż zmieniając gen kreowane są pożądane przez człowieka właściwości realizując tym samym założone przez niego cele. Zaliczyć można do nich między inny- mi: odporność na wirusy, szkodniki, herbicydy i grzyby.

Przekształceniu genów poddawane są również zwierzę- ta. Te modyfikacje wymagają większego nakładu pracy, czasu oraz wkładu finansowego niż modyfikacje roślin.

Stosuje się je w celu uzyskania odmiennych cech ocze- kiwanych w  hodowli, szybszego zwiększenia masy ciał u zwierząt, ich odporności na choroby, redukcji ilości za- nieczyszczeń hodowlanych a także wytworzenia białek, które pełnią rolę medykamentów. Modyfikacje gwaran- tujące szybszy wzrost zwierząt wiążą się z wprowadze- niem genów odpowiadających za produkcję hormonu wzrostu. Testuje się to głównie na świniach, owcach, królikach, a  także łososiach i  karpiach. Prezentowa- ne badania na zwierzętach przynoszą również korzyści w dziedzinie medycyny. Z mleka modyfikowanych kóz, owiec i  krów pozyskuje się ludzką antytrypsynę, czyli białko osocza krwi, antytrombinę hamującą krzepnięcie krwi oraz hormon odpowiadający za stymulację produk- cji erytrocytów – erytropoetynę.

Należy także wspomnieć, iż króliki wykorzystywane są do tworzenia interleukiny, biorącej udział w procesach krwiotwórczych i  układu odpornościowego. Polscy naukowcy poddali również modyfikacji świnię w  celu zredukowania immunologicznej przeszkody pomiędzy człowiekiem a świnią. Ten kontrowersyjny projekt miał na celu wykorzystywanie narządów świni do ludzkich przeszczepów. Dzięki modyfikacji genetycznej pozyska- no także koty, które nie powodują alergii, świnie zawiera- jące gen meduzy oraz fluorescencyjne rybki. Najczęściej modyfikuje się jednak zwierzęta laboratoryjne, takie jak szczury czy myszy⁶.

6 http://www.e-biotechnologia.pl/Artykuly/inzynieria-genetyczna (17.01.2017).

5

O. Jurgilewicz, I. Pigoń: Kilka uwag na temat „Genetycznie Modyfikowanych Organizmów (GMO)”

Wprowadzeniem modyfikacji genetycznych w  organi- zmach żywych zajmuje się tzw. inżynieria genetyczna⁷. Istnieją trzy podstawowe metody mające na celu na- danie produktom oczekiwanych właściwości. Jednym z nich jest umieszczenie w genomie genu, który pocho- dzi z  organizmu odmiennego gatunku. Pozwala to na łączenie genów zwierzęcych z  ludzkimi albo roślinny- mi, roślinnych z roślinnymi jak również zwierzęcych ze zwierzęcymi. Dzięki tej metodzie powstała soja o smaku orzeszków czy ziemniak wytwarzający ludzkie białko osocza krwi. Kolejnym sposobem jest zmiana aktywno- ści genów w organizmie. Przyczyniło się to do powstania pomidora FlavrSavr, który wolniej dojrzewa utrzymuje dłużej świeżość. Następna metoda modyfikacji genetycz- nych opiera się na implementacji do organizmu kolejnej wersji jego własnego genu. Mia to odnośnik do mody- fikacji genetycznej zwierząt i zwiększa mleczność krów, czy biomasę trzody chlewnej oraz bydła⁸.

Zamierzeniem inżynierii genetycznej jest wprowadzenie pozytywnych zmian w produkcie w dziedzinie ochrony zdrowia, ochrony środowiska naturalnego, rolnictwa i  produkcji żywności oraz w  przemyśle chemicznym.

W  kwestii ochrony zdrowia tworzy się nowe metody diagnostyczne, produkuje się białka i hormony zawiera- jące metody modyfikacji. Jeżeli chodzi o ochronę środo- wiska, należy zaznaczyć, iż główny cel stanowi likwida- cję zanieczyszczeń przy wykorzystaniu drobnoustrojów oraz ustawiczne monitorowanie zagrożeń. Zmiany w rolnictwie i produkcji żywności wiążą się z implemen- tacją cech pozytywnie oddziałujących na zdrowie czło- wieka, dezaktywacją szkodliwych substancji, wzboga- ceniem wartości odżywczej produktów, kształtowaniem właściwych cech organoleptycznych gotowych wyrobów spożywczych. W  przemyśle chemicznym natomiast opracowuje się nowe technologie wykorzystując mikro- organizmy genetycznie modyfikowane, a także produku- je się odczynniki chemiczne przy użyciu biosyntezy⁹. W  świetle omawianego zagadnienia powstaje następu- jące pytanie: Czy GMO stanowi jeden z filarów bezpie- czeństwa, jakim jest bezpieczeństwo ekologiczne i  może wspomóc ludzkość przed ewentualnymi ubytkami materii w środowisku?

Nie łatwo jest wskazać jednoznaczne określenie słowa bezpieczeństwo. Przykładowo można je określić jako:

7 T. Twardowski, Biotechnologia i inżynieria genetyczna – zagadnie- nia wstępne [w:] W. Bednarski, A. Reps (red.), Biotechnologia żyw- ności, Warszawa 2003, s. 13-30.

8 L. Mościcki, Transformacja genetyczna wyzwaniem XXI wieku. Prze- gląd Zbożowo-Młynarski, Nr 45/2001, s. 30-31.

9 W. Grajek, Modyfikacje genetyczne surowców jako narzędzie kształ- towania jakości żywności. Postępy Nauk Rolniczych, nr 53, 2006, s.

9-19.

brak zagrożeń (ang. danger) oraz poczucie pewności (ang. safety), które stanowi naczelną potrzebę człowieka oraz grup społecznych¹⁰.

Szersza definicja omawianego pojęcia uwzględniająca potrzeby człowieka a tym samym w szerokim aspekcie problematykę ekologiczną i wskazuje na to, że bezpie- czeństwo oznacza stan, który daje poczucie pewności, i  gwarancje jego zachowania oraz szansę na doskona- lenie. Jest to jedna z podstawowych potrzeb człowieka lub też sytuacja odznaczająca się brakiem ryzyka utraty czegoś co człowiek szczególnie ceni; na przykład: pracy, zdrowia, uczuć, szacunku, dóbr materialnych¹¹.

W literaturze przedmiotu zjawisko bezpieczeństwa jest klasyfikowane według różnych rodzajów. Najbardziej popularny podział bezpieczeństwa występuje według poniższych kryteriów: podmiotowego: bezpieczeństwo narodowe i  bezpieczeństwo międzynarodowe; przed- miotowego: bezpieczeństwo polityczne, wojskowe, społeczne, kulturowe, ideologiczne, informacyjne, eko- logiczne; czy przestrzennego: bezpieczeństwo lokalne, regionalne i globalne¹².

Bezpieczeństwo ekologiczne którego jednym z aspektów jest środowisko naturalne i jego elementy mają istotne znaczenie dla aspektu bezpieczeństwa w całości. Ciągła działalność człowieka jak też czynniki naturalne coraz częściej wpływają na bezpieczeństwo różnych podmio- tów zagrażając ich dalszej egzystencji a w konsekwencji ich degradacji czy wyginięciu dlatego też naukowcy pró- bując temu zapobiec stworzyli GMO.

W odpowiedzi na postawione wyżej pytanie w literatu- rze spotyka się zarówno wielu przeciwników, jak i zwo- lenników genetycznie modyfikowanych organizmów¹³. Najbardziej sporny temat stanowi wykorzystanie me- tod inżynierii genetycznej przy kreowaniu organizmów transgenicznych. Jeżeli chodzi o  wady GMO to mają one destrukcyjny wpływ głównie na zdrowie człowieka i środowisko naturalne. Według naukowców spożywanie produktów poddawanych modyfikacji genetycznej może między innymi:

y

y powodować alergie i choroby układu pokarmowego,

10 M. Jurgilewicz, Bezpieczeństwo zgromadzeń. Komentarz praktyczny, Warszawa 2015, s. 17.

11 Słownik terminów z zakresu bezpieczeństwa narodowego, pod red.:

J. Kaczmarka, W. Łepkowskiego, B. Zdrodowskiego, Warszawa 2008, s. 14.

12 Tamże, s. 15.

13 S. Wiąckowski, Genetycznie modyfikowane organizmy - obietnice i fakty, Białystok 2008, s. 3 i n.

y

y niesie za sobą ryzyko zintensyfikowania tzw. „alergii pokarmowej” jak również powstawania nowych alergenów w żywności,

y

y niemożliwe jest na chwilę obecną wskazanie wszyst- kich konsekwencji skutkujących długotrwałym spożywaniem genetycznie modyfikowanej żywnoś- ci,

y

y genetycznie zmodyfikowana żywność jest mniej wartościowa od ekologicznej,

y

y zminimalizować bioróżnorodność przyrody.

Stronnicy żywności zmodyfikowanej genetycznie po- siadają swoje argumenty, przemawiające wg. nich za pozytywnym skutkiem wynikającym ze spożywania produktów podlegających modyfikacji genów. Stara- ją się przekonywać opinię publiczną o bezpieczeństwie wynikającym ze spożywania takiej żywności. Swą tezę opierają na braku dowodów przemawiających za ne- gatywnym oddziaływaniem GMO, ponieważ badania przeprowadzane na zwierzętach uważają za niewystar- czająco wiarygodne.

Do zwolenników modyfikacji genetycznych zalicza się z  reguły specjalistów gwarantujących ekonomicz- ną rentowność upraw GMO. Jako przykład stanowić mogą pomidory spełniające wymogi oceny sensorycznej konsumentów. Charakteryzują się one bowiem czerwo- ną barwą, przyjętym przez społeczeństwo kształtem, właściwą twardością oraz gładką skórką.

Analizując korzyści płynące z  GMO w  literaturze wy- mienia się najczęściej:

y

y zwiększenie produktywności upraw rolnych dzięki ulepszonej odporności genetycznie modyfikowa- nych organizmów na czynniki zewnętrzne,

y

y możliwość likwidowania problemu głodu na świecie, y

y możliwość prowadzenia upraw GMO na terenach o niesprzyjających warunkach klimatycznych, y

y możliwość zebrania dużych plonów zbóż GMO, po- mijając przy tym warunki glebowe,

y

y żywność zmodyfikowana genetycznie odznacza się lepszymi walorami zapachowymi i smakowymi, y

y aspekt wizualny charakteryzuje intensywniejsza barwa oraz powstawanie nowych kolorów,

y

y trwałość żywności zmodyfikowanej genetycznie ulega przedłużeniu co stanowi istotny czynnik dla branży transportowej,

y

y tworzone są tzw. ”jadalne szczepionki”, poprzez im- plementację do genetycznie zmodyfikowanych ro- ślin genów odpowiedzialnych za odporność na cho- roby wirusowe i bakteryjne¹⁴.

Podsumowując, nie sposób jednoznacznie odpowiedzieć na pytanie odnośnie pomocniczego charakteru dla nisz- czejącego środowiska naturalnego, a tym samym ludz- kości, przez GMO. Żywność GMO stanowi zagadnienie otwarte i jest aktualne, ponieważ korzystny wpływ ge- netycznie modyfikowanych organizmów na środowisko naturalne nie ma większego potwierdzenia. Spór pomię- dzy zwolennikami i  przeciwnikami GMO w  dalszym ciągu pozostaje nierozstrzygnięty, toteż można byłoby oczekiwać pogłębionej dyskusji w tym zakresie.

14 P. Drewniak, Żywność genetycznie zmodyfikowana, Nr 2(3)2010, s.

10-18.

b

ibliogrAfiA

/r

^eferences

• Bednarski W., Reps A. (red.), Biotechnologia żywności, Warszawa 2003.

• Dobrzańska B., Dobrzański G., Kiełczewski D., Ochrona środowiska przyrodniczego, Warszawa 2009.

• Jurgilewicz M., Bezpieczeństwo zgromadzeń. Komentarz praktyczny, Warszawa 2015.

• Wiąckowski S., Genetycznie modyfikowane organizmy – obietnice i fakty, Białystok 2008.

Studia Prawnicze i Administracyjne 19 (1) 2017 ISSN 2081-8025 e-ISSN 2449-9722

Dorota Kozioł

Krakowska Akademia im. Andrzeja Frycza Modrzewskiego

Analiza doktryny i wybranych orzeczeń sądów w zakresie tymczasowego aresztowania

pracownika samorządowego /

The analysis of the doctrine and selected judicial decisions in the field of the provisional detention of

a local government employee

n

ierozłącznym elementem prawidłowego funk- cjonowania jednostek samorządu terytorialne- go są zatrudnieni w jej strukturach pracownicy samorządowi. Według Jana Szreniawskiego pracownicy samorządowi stanowią komponent społeczeństwa: są kompetentni i inkompetentni, pracowici i opieszali, kul- turalni i aroganccy, uczciwi i mniej prawi (Szreniawski 2003: 214). W związku z mającymi miejsce przypadkami doniesień medialnych dotyczących aresztowania wójta (burmistrza, prezydenta miasta) czy innych pracowni- ków samorządowych, nie sposób przejść obok nich obo- jętnie. Tym bardziej, że te doniesienia budzą powszech- ną dezaprobatę społeczeństwa. Szczególnie gdy słyszy się o  wyżej wskazanych osobach, które zostały oskarżone

o  popełnienie ciężkich przestępstw i  w  związku z  tym tymczasowo aresztowane lub zawieszone w wykonywa- niu czynności służbowych, trzymają się za wszelką cenę do końca pełnionych funkcji. A przecież pracownicy sa- morządowi z uwagi na pełnioną funkcję winni cieszyć się szczególnym zaufaniem publicznym.

Niniejszy artykuł ma na celu przybliżenie i analizę ak- tualnej regulacji prawnej środka zapobiegawczego w po- staci tymczasowego aresztowania, praw i  obowiązków wobec pracowników samorządowych, podczas jego za- stosowania i po jego ustaniu w przypadku uniewinnienia bądź umorzenia postępowania karnego, warunkowego

A

bstrAct

The main purpose of this article is to present the issues related to the provisional detention of a local government employee, which is associated with the suspension of the employment relationship under the law. It is a preventive measure regulat- ed by art. 35 of the Act on self-government employees. The provisions of the Labour Code shall be applicable in matters not regulated by the Act on self-government employees (pur- suant to art. 43 sec. 1 of above mentioned Act). On the basis of the current case law and the doctrine the paper attempts to approximate the most important issues related to the pro- visional detention of a local government employee, such as:

circumstances of termination of employment, the method of calculating the term of provisional detention, entitled al- lowances and benefits, the amount of remuneration, proper competence etc.

Key worDs: provisionAlDetention, locAlgovernMenteMployee,

reMunerAtion, ^{suspensionoftheeMployMent}relAtionship, ^justifieDAb-

sence, sicKnessbenefit.

s

treszczenie

Głównym celem niniejszego artykułu jest przedstawienie zagadnień związanych z  tymczasowym aresztowaniem pra- cownika samorządowego, które wiąże się z  zawieszeniem z mocy prawa stosunku pracy. Stanowi środek zapobiegaw- czy uregulowany w art. 35 ustawy o pracownikach samorzą- dowych, a w sprawach nieuregulowanych zgodnie z art. 43 ust. 1 stosuje się przepisy Kodeksu pracy. W niniejszym arty- kule starano się przybliżyć na podstawie aktualnego orzecz- nictwa i doktryny najistotniejsze kwestie dotyczące pracow- nika samorządowego tymczasowo aresztowanego takie jak:

okoliczności rozwiązania umowy o pracę, sposób obliczania terminu tymczasowego aresztowania, przysługujących zasił- ków i świadczeń, wysokości wynagrodzenia, przysługujących kompetencji etc.

słowA Kluczowe: ^tyMczAsowe AresztowAnie, prAcowniK sA-

MorząDowy, wynAgroDzenie, zAwieszeniestosunKuprAcy, nieobecność usprAwieDliwionA, ^{zAsiłeKchorobowy}.

str. 7-12

umorzenia postępowania karnego, przedawnienia, am- nestii.

Tymczasowe aresztowanie wywołuje określone skut- ki prawne dla istniejącego stosunku pracy, zarówno po stronie pracownika, jak i  pracodawcy. Stanowi środek zapobiegawczy, którego celem jest zabezpieczenie prawi- dłowego toku postępowania (II AKz 793/08).

Instytucja „zawieszenie w pełnieniu obowiązków” doty- czy wszystkich pracowników samorządowych pomimo, że w art. 8 i 9 poprzednio obowiązującej ustawy z dnia 22 marca 1990 r. o  pracownikach samorządowych (Dz.U.

1990 Nr 21 poz. 124) mowa była tylko o pracownikach mianowanych. Wyżej przywołane artykuły zawierały również szereg odesłań do ustawy o pracownikach pań- stwowych (Baran 2014: s. 628). Za takim stanowiskiem w doktrynie przemawia także art. 11 ustawy z dnia 16 września 1982 r. o  pracownikach urzędów państwo- wych (Dz.U. 1982 Nr 31 poz.214), w którym mowa była o  wszystkich urzędnikach, a  nie tylko mianowanych.

Nadto od dnia 1 stycznia 2012 roku, stosunki pracy mia- nowanych pracowników samorządowych z mocy prawa przekształciły się w umowne stosunki pracy (Szewczyk 2012: 196).

Zgodnie z art. 35 ust. 1 ustawy z dnia 21 listopada 2008 r. o pracownikach samorządowych (Dz.U. 2008 Nr 223 poz. 1458), stosunek pracy pracownika samorządowego tymczasowo aresztowanego ulega zawieszeniu z  mocy prawa i obejmuje całość więzi prawnej łączącej strony.

Jest to zmiana o nietypowym charakterze, która nie tyle modyfikuje treść stosunku pracy, ile czasowo ją znosi.

Według Steliny tymczasowe aresztowanie, czyli zawie- szenie w obowiązkach służbowych stanowi odmianę cza- sowej modyfikacji treści stosunku pracy (Stelina 2009:

119, Kozioł 2016: 9). Tego typu zawieszenie traktowane jest jako rodzaj środka prewencyjnego o  znacznej sile oddziaływania motywacyjnego, łączący się z  odpowie- dzialnością karną i dyscyplinarną. Przy czym nie może przekształcić się w  antycypację kary (II AKz 793/08).

Zatem posiłkować należy się nim w ostateczności w sy- tuacji, gdy za jego stosowaniem przemawia interes pu- bliczny (Dubowik 2011: 217).

Zgodnie z art. 261 § 3 ustawy z dnia 6 czerwca 1997 r.

Kodeks postępowania karnego (Dz.U. 1997 Nr 89 poz.

555) o  zastosowaniu tymczasowego aresztowania pra- cownika samorządowego prokurator lub sąd jest zobo- wiązany poinformować pracodawcę czyli urząd.

W myśl art. 3 ustawy z dnia 26 czerwca 1974 r. Kodeks pracy (Dz.U. 1974 Nr 24 poz.141) pracodawcą mogą być

osoby fizyczne i  prawne oraz jednostki organizacyjne, które zatrudniają pracowników, a  jednocześnie mają ukształtowaną strukturę organizacyjną oraz posiadają źródła finansowania. Zatem dla pracowników samorzą- dowych w  urzędzie gminy lub miasta pracodawcą jest dany urząd, a nie burmistrz czy wójt będący kierowni- kiem owego urzędu (I PK 95/09; Stelina 2009: 86). Przy czym urząd gminy czy miasta nie jest pracodawcą dla pracowników zatrudnionych w  gminnych (miejskich) ośrodkach pomocy społecznej (I PKN 390/98). Praco- dawcą kierownika gminnego ośrodka pomocy społecz- nej jest ten ośrodek, a nie gmina. Natomiast kierownika gminnego ośrodka pomocy społecznej zatrudnia i zwal- nia burmistrz gminy (III PK 125/14).

Sąd wysyła odpis wyroku również właściwej jednostce nadrzędnej. Z  przepisu tego wynika obowiązek sądu zawiadomienia urzędu, o  orzeczonym środku karnym wobec pracownika samorządowego, a nie o zastosowa- nym wobec oskarżonego w postępowaniu środku zapo- biegawczym. Samo zaś wydanie przez sąd postanowienie o aresztowaniu nie powoduje wygaśnięcia umowy.

Niestawienie się do pracy z uwagi na tymczasowe aresz- towanie stanowi nieobecność usprawiedliwioną. W tym czasie pracodawca nie może pracownikowi samorzą- dowemu złożyć oświadczenia o  wypowiedzeniu umo- wy o pracę ani oświadczenia o rozwiązaniu tej umowy bez wypowiedzenia z  przyczyn niezawinionych przez pracownika. Fakt aresztowania pracownika samorządo- wego nie stanowi przyczyny uzasadniającej rozwiązanie umowy bez wypowiedzenia, zaś samo wypowiedzenie złożone w  tych okolicznościach będzie skuteczne lecz wadliwe.

Rozwiązanie umowy bez wypowiedzenia dopuszczalne jest w okolicznościach, gdy pracownik samorządowy do- puści się przestępstwa w trakcie zatrudnienia, a okolicz- ności jego popełnienia nie budzą wątpliwości, bądź gdy upłynie miesiąc absencji z powodu tymczasowego aresz- towania zgodnie z  treścią art. 53 §1 pkt 2 k.p. (Baran 2012: 357, Krowiak: 460). Przy czym jeżeli rozwiązanie w tym trybie dotyczyłoby osoby, której przysługuje spe- cjalna ochrona przed rozwiązaniem stosunku pracy np.

kobiety w ciąży, kobiety przebywającej na urlopie macie- rzyńskim (art. 177 k.p.), pracownika w wieku przedeme- rytalnym (art. 39 k.p.), pracownika nieobecnego w pracy z przyczyn nieusprawiedliwionych (art. 41 k.p.), to wów- czas pracodawca winien zasięgnąć opinii związków za- wodowych i uzyskać ich zgodę (Stelina 2009: 130).

Zakres czasowy tymczasowego aresztowania pracow- nika samorządowego liczy się od chwili zatrzymania

9

D. Kozioł: Analiza doktryny i wybranych orzeczeń sądów w zakresie tymczasowego aresztowania...

do chwili zwolnienia z  aresztu, przy czym do okresu jego trwania wlicza się pierwszy dzień jego zastosowa- nia zgodnie z art. 265 k.p.k. (II PK 213/10). Co więcej art. 66 § 1 k.p. przewiduje wygaśnięcie umowy o pracę z  upływem trzech miesięcy nieobecności pracownika z  powodu tymczasowego aresztowania, a  nie jakby się mogło wydawać z  upływem trzech miesięcy od zasto- sowania wobec pracownika samorządowego tymcza- sowego aresztowania. Nadto do obliczania czasu jego trwania nie ma zastosowania art. 123 § k.p.k. dotyczący bezpośrednio terminów procesowych. Natomiast do ob- liczania trzymiesięcznego okresu nieobecności pracow- nika samorządowego w pracy stosuje się przepisy prawa materialnego z  zastosowaniem art. 112 ustawy z  dnia 9 lutego 2017 r. Kodeks cywilny (Dz.U. 2017 poz. 459) o sposobie naliczania terminów. Oznacza to, iż trzymie- sięczny okres nieobecności pracownika samorządowego w pracy z powodu tymczasowego aresztowania nie musi pokrywać się (i na ogół nie pokrywa się) z trzymiesięcz- nym okresem tymczasowego aresztowania.

Do tego rodzaju nieobecności nie mogą być wliczane okresy nieobecności pracownika samorządowego z  in- nych przyczyn niż tymczasowe aresztowanie. Mowa tu o  urlopie bezpłatnym przypadającym na czas trwania aresztu, który nie powoduje wygaśnięcia umowy o pra- cę. Z analogiczną sytuacją mamy do czynienia, gdy nie- obecność w pracy pracownika samorządowego obejmu- je dni ustawowo wolne od pracy (III PZP 1/84). Okres tymczasowego aresztowania liczony jest od dnia fak- tycznego pozbawienia wolności, a nie od wydania w tym przedmiocie postanowienia, które wywiera skutek ex tunc (Świątek-Rudoman).

Pracownik samorządowy, który został tymczasowo aresz- towany podczas urlopu wypoczynkowego, nadal przeby- wa na tym urlopie. Przy czym dozwolone jest przerwanie wykorzystywania urlopu wypoczynkowego, gdy praco- dawca i pracownik samorządowy porozumieją się w tym zakresie. Przesunięcie urlopu na późniejszy termin jest zasadne i  dopuszczalne, jeśli pracownik samorządowy został aresztowany przed jego rozpoczęciem. Wówczas zgodnie z przepisami Kodeksu pracy pracodawca zobo- wiązany jest przesunąć termin urlopu wypoczynkowego z powodu usprawiedliwionej nieobecności w pracy. Pra- cownikowi samorządowemu powracającemu do pracy po trwającym co najmniej 1 miesiąc okresie nieobecno- ści w pracy z powodu tymczasowego aresztowania obni- ża się wymiar urlopu wypoczynkowego proporcjonalnie za okres tej nieobecności pod warunkiem, że taki urlop wypoczynkowy będzie mu jeszcze przysługiwał zgodnie z art. 155² § 1 pkt 4 k.p. (Skałkowski).

W okresie urlopu bezpłatnego udzielonego na podsta- wie art. 174 § 1 k.p. pracownik samorządowy nie korzy- sta z  ochrony trwałości stosunku pracy w  tym sensie, że pracodawca może go w tym czasie zwolnić z pracy.

Przy czym upływ trzymiesięcznego pobytu w tymczaso- wym areszcie przypadający na czas trwania urlopu bez- płatnego udzielonego pracownikowi samorządowemu w związku z pełnieniem funkcji w związkach zawodo- wych nie powoduje wygaśnięcia na podstawie art. 66 § 1 k.p. umowy o pracę (III PZP 1/84). Podczas tymcza- sowego aresztowania pracownika samorządowego pra- codawca nadal odprowadza składki na ubezpieczenie zdrowotne czy społeczne (Baran 2014: 628).

W  praktyce orzeczniczej (w  różnych instancjach) od dłuższego czasu istotne zagadnienie prawne stanowi- ła odpowiedź na pytanie: czy pracownik samorządowy, wobec którego bezpośrednio po okresie tymczasowego aresztowania zastosowano środek zapobiegawczy prze- widziany w  art. 276 k.p.k. i  który od pierwszego dnia stosowania tego środka stał się niezdolny do pracy, a niezdolność ta trwała bez przerwy co najmniej 30 dni, nabywa prawo do zasiłku chorobowego w razie choroby i macierzyństwa?

Zgodnie z art. 7 pkt. 1 ustawy z dnia 25 czerwca 1999 r.

o świadczeniach pieniężnych z ubezpieczenia społeczne- go w razie choroby i macierzyństwa (Dz.U. 1999 Nr 60 poz. 636), zasiłek chorobowy przysługuje osobie, która stała się niezdolna do pracy po ustaniu tytułu ubezpie- czenia chorobowego, jeżeli niezdolność do pracy trwała bez przerwy co najmniej 30 dni i powstał nie później niż w ciągu 14 dni od ustania tytułu ubezpieczenia chorobo- wego. Sąd uznał, iż rozważania prawa do zasiłku choro- bowego za okres tej niezdolności są bezprzedmiotowe.

W związku z powyższym Sąd Najwyższy odmówił pod- jęcia uchwały bowiem rozstrzygnięcie przedstawionego problemu prawnego nie miało żadnego znaczenia dla rozpoznawanej sprawy. Zatem Sąd Najwyższy nie mógł uznać, iż w sprawie występuje zagadnienie prawne w ro- zumieniu art. 390 § 1 ustawy z dnia 17 listopada 1964 r.

Kodeks postępowania cywilnego (Dz.U.1964 Nr 43 poz.

296).

Zasiłek macierzyński nie przysługuje w okresie tymcza- sowego aresztowania lub odbywania kary pozbawienia wolności, z wyjątkiem przypadków, w których prawo do zasiłku wynika z ubezpieczenia chorobowego osób wy- konujących odpłatnie pracę na podstawie skierowania do pracy w czasie odbywania kary pozbawienia wolności lub tymczasowego aresztowania (ZUS).

Podczas tymczasowego aresztowania pracownik samo- rządowy może nabywać prawo do nagrody rocznej na- leżnej pracownikom sfery budżetowej za okres owego zawieszenia pod warunkiem pozostawania w stosunku pracy (Świątek-Rudoman 2012: 60, Baran 2014: 629).

Umowa o  pracę wygasa gdy tymczasowe aresztowanie pracownika trwa powyżej 3 miesięcy (Świątek-Rudoman 2016: 135). Rezultat ten następuje z mocy prawa. Zatem nie jest konieczne składanie przez pracodawcę w tym za- kresie oświadczenia woli. Pracodawca stwierdza jedynie wygaśnięcie umowy o pracę (II PK 213/10). Odmienne zdanie zaprezentował Sąd Najwyższy, który przyjął, że art. 35 ust. 1 u.p.s. określa samodzielnie wpływ aresztu tymczasowego na obowiązek wykonywania pracy, powo- dując jego zawieszenie, a tym samym nie ma podstaw do sięgania do art. 66 k.p., który zakłada inny skutek w po- staci wygaśnięcia stosunku pracy. Pomijając przepisy (art. 43a-43c u.p.s.) dotyczące skutków zmian w podzia- le administracyjnym państwa, pragmatyka pracowników samorządowych nie zawiera unormowań dotyczących wygaśnięcia stosunku pracy oraz żadnych innych form jego ustania (III PZP 4/09, III UZP 10/15, I PK 136/13).

Natomiast Baran oraz Płażek zwracają uwagę na fakt po- sadowienia przepisu w  rozdziale o  obowiązkach, a  nie o  rozwiązaniu stosunku pracy oraz użyciu w  ustawie o  pracownikach samorządowych pojęcia wygaśnięcia, a nie rozwiązania (Baran 2014: 630).

Stanowisko to spotkało się z  krytyką, z  uwagi na wąt- pliwości związane z  twierdzeniem o  wyczerpującym charakterze art. 35 u.p.s. w  zakresie regulacji sytuacji prawnej pracownika samorządowego tymczasowo aresz- towanego. Prawidłową wydaje się wykładnia sugerująca, iż zgodnie z zapisem art. 35 ust. 1 u.p.s. uzupełniająco należy stosować art. 66 k.p. zw z art. 43 § 1 u.p.s. (Szmit).

Przesłanką wygaśnięcia umowy o pracę na podstawie art.

66 § 1 k.p. nie jest trzymiesięczny okres tymczasowego aresztowania, lecz upływ trzech miesięcy nieobecności pracownika samorządowego w pracy z powodu tymcza- sowego aresztowania. Aby umowa o pracę z pracowni- kiem samorządowym wygasła na mocy przepisu 66 k.p., muszą zaistnieć kumulatywnie dwie przesłanki: długość trwania nieobecności pracownika tj. 3 miesiące i zaist- nienie konkretnej przyczyny tej absencji tj. tymczasowe aresztowanie (Świątek-Rudoman).

Tymczasowe aresztowanie niejednokrotnie budzi od- mienną ocenę prawną w  zakresie posiadania bądź nie kompetencji w  razie tymczasowego aresztowania pra- cownika samorządowego szczególnie w sytuacji gdy ów pracownik zatrudniony jest w drodze wyboru. Taki stan rzeczy ma swoje źródło w licznych ułomnościach unor-

mowań prawnych, które mogą skłaniać do szukania róż- nych dróg interpretacji danego stanu faktycznego.

Sytuacja taka miała miejsce podczas sporu dotyczącego kompetencji aresztowanego prezydenta miasta między organem nadzoru a gminą. Organ nadzoru zajął stano- wisko, że wraz z tymczasowym aresztowaniem prezydent miasta traci przysługujące mu kompetencje, a  te prze- chodzą na pierwszego zastępcę lub też na wyznaczoną przez Prezesa Rady Ministrów osobę.

Skarżąca gmina przyjęła diametralnie inne stanowisko, według której prezydent miasta pomimo tymczasowego aresztowania zachowuje przysługujące mu kompetencje.

Zgodnie z wykładnią literalną art. 28g ust. 6 pkt 1 usta- wy o samorządzie gminnym (Dz.U. 1990 Nr 16 poz.95) w przypadku przemijającej przeszkody w wykonywaniu zadań i kompetencji wójta spowodowanej tymczasowym aresztowaniem jego zadania i  kompetencje przejmuje jego zastępca. Nadto przepis ten przewiduje ustawowe umocowanie do działania dla zastępcy prezydenta bez konieczności wydawania dodatkowych upoważnień.

Zatem uzasadnionym wydaje się być wniosek, iż celem powołanej wyżej regulacji jest zapewnienie ciągłości wy- konywania zadań przez gminę. Tego typu unormowania nie stoją w sprzeczności z postanowieniami Konstytucji RP czy Europejską Kartą Samorządu Lokalnego.

Zdaniem sądu rozpatrującego spór, nie zasługuje w tym wypadku na uwzględnienie wykładnia przedmiotowa wyżej powołanego przypisu, z  uwagi na to, że nada- je mandatowi organu wykonawczego gminy taką moc, która nie jest przewidziana przepisami Konstytucji RP.

Nigdzie bowiem nie znajdziemy zapisu, z którego wyni- kałoby, iż organowi wykonawczemu gminy, z uwagi na to, że pochodzi z wyborów powszechnych przysługiwała jakaś szczególna pozycja prawna, która uniemożliwiała- by ustawodawcy wprowadzanie unormowań regulują- cych jego sytuację prawną.

Zgodnie z art. 35 u.p.s. w związku z tymczasowym aresz- towaniem prezydenta miasta z mocy prawa uległ zawie- szeniu jego stosunek pracy, a sama kwestia jego wyboru w drodze wyborów powszechnych w żaden sposób nie wpływa na ocenę prawną tego stosunku pracy (SA/Gl 279/10). Obecnie w jednostkach samorządu terytorial- nego wyróżniamy następujące rodzaje podstaw nawiązy- wania stosunku pracy: umowę o pracę, powołanie i wy- bór (Stelina 2009: 89).

Zastępca prezydenta miasta, który z mocy art. 28g ust.1 u.s.g. przejmuje zadania i kompetencje prezydenta mia- sta (wójta, burmistrza) podczas np. jego tymczasowego

11

D. Kozioł: Analiza doktryny i wybranych orzeczeń sądów w zakresie tymczasowego aresztowania...

aresztowania nie może liczyć na przyznanie dodatku specjalnego. Taki stan rzeczy spowodowany jest luką w  ustawie o  pracownikach samorządowych w  zakresie przyznania takiego dodatku pracownikowi zatrudnio- nemu na podstawie powołania. Odesłanie do kodeksu pracy na mocy art. 43 u.p.s. nie rozwiązuje tego pro- blemu, gdyż przepis art. 772 k.p. podobnie jak ustawa o pracownikach samorządowych pozwala na objęcie re- gulaminem wynagradzania wyłącznie pracowników za- trudnionych na podstawie umowy o pracę. Regulaminu nie ustala się bowiem dla pracowników samorządowych zatrudnionych na podstawie wyboru, mianowania i po- wołania. Nadto zgodnie z  wykładnią literalną art. art.

36 ust. 3 u.p.s. to wójtowi (burmistrzowi, prezydentowi miasta), staroście oraz marszałkowi województwa przy- sługuje dodatek specjalny (Rzepecka-Gil 2009: 236, II SA/Ke 354/12).

Możliwość powrotu na dotychczas zajmowane stano- wiska (ewentualnie stanowisko równorzędne, bądź też zgodne z  kwalifikacjami, czy też odpowiadające po- przednim warunkom wynagrodzenia) przez pracowni- ka samorządowego tymczasowo aresztowanego istnieje gdy został uniewinniony bądź umorzono wobec niego całe postępowanie karne, a on sam zgłosi swój powrót w ciągu 7 dni od uprawomocnienia się ww. orzeczenia (I  PZP 42/80). Diametralnie inaczej wygląda sytuacja w  przypadku warunkowego umorzenia postępowania karnego czy też przedawnienia bądź amnestii. W  tych przypadkach pracownik samorządowy nie ma możliwo- ści powrotu na dotychczas zajmowane stanowisko (Ku- ropatwa 2011).

Pracownikowi samorządowemu na podstawie art. 35 ust 2 u.p.s. w okresie zawieszenia spowodowanego jego tymczasowym aresztowaniem, należne jest wynagrodze- nie w wysokości połowy wynagrodzenia przysługujące- go mu do dnia tymczasowego aresztowania. Przy czym w  okresie obowiązywania środka zapobiegawczego na podstawie art. 276 k.p.k. (np. zawieszenia w  pełnieniu czynności służbowych) nie można w  drodze analogi stosować wyżej powołanego artykułu, z uwagi na fakt, iż pracownik samorządowy doznaje jedynie pewnych ograniczeń w zakresie aktywności zawodowej. Zasada ta dotyczy wszystkich pracowników samorządowych bez względu na podstawę zatrudnienia. W związku z powyż- szym brak jest podstaw prawnych do nabycia przez pra- cownika samorządowego wynagrodzenia za czas niewy- konywania pracy z powodu zawieszenia w czynnościach służbowych (III APa 16/13, III PK 51/13).

Natomiast w  przypadku bezwarunkowego umorzenia postępowania karnego (z wyjątkiem umorzenia warun-

kowego) albo wydania wyroku uniewinniającego pra- cownikowi samorządowemu należy wypłacić pozostałą część wynagrodzenia (I PK 136/13, III UZP 10/15).

Zasadą jest, że wynagrodzenie przysługuje za pracę wy- konaną, natomiast za czas niewykonywania pracy pra- cownik samorządowy zachowuje prawo do wynagro- dzenia tylko wówczas, gdy przepisy prawa tak stanowią.

Wyjątkiem od tejże reguły jest zarówno przytoczony przepis art. 35 u.p.s., jak i art. 81 k.p., który odnosi się do wynagrodzenia należnego pracownikowi za czas nie- wykonywania pracy, jeżeli był gotów do jej świadczenia, a doznał przeszkód z przyczyn dotyczących pracodawcy.

Wobec powyższego wyjątki podlegają ścisłej wykładni i nie mogą być interpretowane rozszerzająco.

Nadto na podstawie przepisów rozdziału 58 k.p.k. do- chodzić można roszczenia o odszkodowanie (i zadość- uczynienie) z tytułu niesłusznego tymczasowego aresz- towania, które ma cywilnoprawny charakter. Zgodnie zaś z  regulacją wyrażoną w  art. 6 k.c., wnioskodawca winien udowodnić podstawę, jak i wysokość zgłoszone- go roszczenia. Przy czym punktem wyjścia do obliczania odszkodowania powinny być zarobki netto. Sąd rozpo- znający wniosek o odszkodowanie zgodnie z treścią art.

2 § 2 k.p.k. winien w procedowaniu dążyć do tego, ażeby podstawę rozstrzygnięcia stanowiły prawdziwe ustalenia faktyczne (II AKa 427/13, II AKa 165/13, II AKa 295/12).

Zdaniem Sądu Najwyższego pracownik samorządowy, który został zawieszony w  czynnościach służbowych na mocy postanowienia wydanego przez sąd w  postę- powaniu karnym, doznał przeszkód w podjęciu swoich obowiązków zawodowych z przyczyn leżących po jego stronie. W takiej sytuacji nie dochodzi do zawieszenia funkcjonowania pracodawcy, a  zatem pracodawca nie może ponosić negatywnych konsekwencji działania sa- mego pracownika. Co oznacza, iż w tym przypadku nie może odpowiedniego zastosowania znaleźć ww. art. 81 k.p.

Reasumując po przeanalizowaniu aktualnego ustawo- dawstwa oraz orzecznictwa i doktryny można dojść do wniosku, iż spora część regulacji dotycząca tymczasowe- go aresztowania pracowników samorządowych jest wy- czerpująca. Istnieją jednak sfery konfliktogenne, które winny na nowo zostać uregulowane przez ustawodawcę, aby nie wpływały na negatywny odbiór i ocenę całej ad- ministracji samorządowej przez społeczeństwo.

b

ibliogrAfiA

/r

^eferences

• Baran K., Prawo urzędnicze. Komentarz, Warszawa 2014.

• Dubowik A., Pisarczyk Ł., Prawo urzędnicze, Warszawa 2011.

• Kozioł D., Zmiana treści umowy o pracę pracownika samorządowego, „Młoda Humanistyka” nr 2 (7), 2016, s. 1-16 <http://

humanistyka.com/wp-content/uploads/2016/09/Dorota-Kozio%C5%82-Zmiana-tre%C5%9Bci-umowy-o-prac%C4%- 99-pracownika-samorz%C4%85dowego.pdf>, 15.03.2017.

• Krowiak M., Przesłanki rozwiązania umowy o pracę bez wypowiedzenia z winy pracownika w świetle orzecznictwa Sądu Najwyż- szego, s.458-469, <www.wspia.eu/file/20324/41-KROWIAK+MIROSŁAW.pdf >, 10.03.2017.

• Kuropatwa P., Tymczasowe aresztowanie pracownika [data publikacji 31.05.2011] <http://http://www.informacjaprawnicza.

pl/Article,1428,10>, 05.04.2017.

• Rzepecka-Gil A., Ustawa o pracownikach samorządowych. Komentarz, Warszawa 2009.

• Skałkowski M., Czy aresztowanie pracownika przerywa urlop?, <http://kadry.infor.pl/kadry/indywidualne_prawo_ pracy/urlo- py/87096,Czy-aresztowanie-pracownika-przerywa-urlop.html)>, 17.03.2017.

• Stelina J., Prawo urzędnicze, Warszawa 2009.

• Szewczyk H., Stosunki pracy w samorządzie terytorialnym, Warszawa 2012.

• Szmit J., Glosa do uchwały SN z dnia 14 stycznia 2010 r., III PZP 4/09 <http://www.lex.pl/akt/-/akt/glosa-do-uchwaly-sn-z-dnia- 14-stycznia-2010-r-iii-pzp-409>, 27.02.2017.

• Szreniawski J., Wybrane zagadnienia relacji między interesantem a urzędem, [w:] Prawo do dobrej administracji, (red.) Z. Niewia- domski, Z. Cieślak, Warszawa 2003.

• Świątek-Rudoman J., Glosa do wyroku SN z dnia 2 marca 2011 r., II PK 213/10 <http://www.lex.pl/akt/-/akt/glosa-do-wyroku- sn-z-dnia-2-marca-2011-r-ii-pk-21310>, 17.03.2017.

• Świątek-Rudoman J., Tymczasowe aresztowanie oraz zawieszenie w czynnościach służbowych, a stosunek pracy z wyboru wójta (burmistrza, Prezydenta Miasta), „Samorząd Terytorialny” nr 4, 2012, s. 55-62.

• Świątek-Rudoman J., Wpływ tymczasowego aresztowania i obserwacji sądowo-psychiatrycznej na trwałość stosunku pracy pracow- nika, „Palestra” poz. 21/A, 2016, s. 142-150 [data publikacji: 13.12.2016] <http://palestra.pl/upload/14/89/39/1489395039_16.

pdf>, 10.03.2017.

• Zakład Ubezpieczeń Społecznych (ZUS), Zasiłek macierzyński <http://infoliniazus.pl/zasilek-macierzynski>, 05.04.2017.

orzecznictwo

• Uchwała Sądu Najwyższego z dnia 19 grudnia 1980 r. I PZP 42/80 <http://prawo.money.pl/orzecznictwo/sad najwyzszy/

uchwala;sn;izba;pracy;ubezpieczen;spolecznych;i;spraw;publicznych,ia,i,pzp,42,94,97,orzeczenie.html>, 19.03.2017.

• Uchwała Sądu Najwyższego z dnia 23 luty 1984 r. III PZP 1/84 <http://prawo.legeo.pl/prawo/iii-pzp-1-84/>, 16.03.2017.

• Wyrok Sądu Najwyższego z  dnia 20 października 1998 r. I  PKN 390/98 <https://mojepanstwo.pl/dane/sn_orzecze- nia/3648,pkn-390-98>, 15.03.2017 r.

• Postanowienie Sądu Apelacyjnego w Katowicach z dnia 22 październik 2008 r. II AKz 793/08, <https://palestrapolska.word- press.com/2014/01/17/tymczasowe-aresztowanie-wybor-orzecznictwa/ >, 28.03.2017.

• Wyrok Sądu Najwyższego z  dnia 28 października 2009 r. I  PK 95/09, <https://mojepanstwo.pl/dane/sn_orzecze- nia/18617,pk-95-09>, 15.03.2017.

• Uchwała SN z  dnia 14 stycznia 2010 r., III PZP 4/09 <http://www.sn.pl/orzecznictwo/SitePages/Baza_orzeczen.aspx>, 10.03.2017.

• Wyrok Wojewódzkiego Sądu Administracyjnego w Gliwicach z dnia 21 czerwiec 2010 r., IV SA/Gl 279/10 <http://orzeczenia.

nsa.gov.pl/doc/31737A00E7>, 18.03.2017.

• Wyrok Sądu Najwyższego z  dnia 2 marca 2011 r. II PK 213/10, <http://www.sn.pl/sites/orzecznictwo/Orzeczenia1/II%20 PK%20213-10-1.pdf>, 16.03.2017.

• Wyrok Wojewódzkiego Sądu Administracyjnego w Kielcach z dnia 21 czerwca 2012 r., II SA/Ke 354/12 < http://orzeczenia.

nsa.gov.pl/doc/232C2A8F83>, 18.03.2017.

• Wyrok Sądu Apelacyjnego we Wrocławiu z dnia 23 października 2012 r., II AKa 295/12 < http://orzeczenia.wroclaw.sa.gov.pl/

details/$N/155000000001006_II_AKa_000295_2012_Uz_2012-10-23_001>, 19.03.2017.

• Wyrok Sądu Apelacyjnego w Warszawie z dnia 14 czerwca 2013 r., II AKa 165/13 < http://orzeczenia.waw.sa.gov.pl/detail- s/$N/154500000001006_II_AKa_000165_2013_Uz_2013-06-14_001>, 19.03.2017.

• Wyrok Sądu Apelacyjnego w  Krakowie z  dnia 2 lipca 2013 r., III APa 16/13 < http://orzeczenia.krakow.sa.gov.pl/conten- t/$N/152000000001521_III_APa_000016_2013_Uz_2013-07-10_001>, 18.03.2017.

• Wyrok Sądu Administracyjnego w Katowicach z dnia 5 grudnia 2013 r. II AKa 427/13 < http://orzeczenia.katowice.sa.gov.pl/

details/$N/151500000001006_II_AKa_000427_2013_Uz_2013-12-05_001>, 18.03.2017.

• Wyrok Sądu Najwyższego z dnia 24 stycznia 2014 r. III PK 51/13 < https://sip.lex.pl/#/orzeczenie/521712989/1?directHit=tru- e&directHitQuery=III%20PK%205~2F13\>, 20.03.2017.

• Wyrok Sądu Najwyższego z dnia 18 września 2014 r., I PK 136/13 < http://www.sn.pl/sites/orzecznictwo/Orzeczenia3/III%20 PK%20136-13.pdf>, 18.03.2017.

• Wyrok Sądu Najwyższego z dnia 6 sierpnia 2015 r. III PK 125/14 <http://www.sn.pl/sites/orzecznictwo/Orzeczenia3/III%20 PK%20125-14-1.pdf>, 15.03.2017.

• Postanowienie Sądu Najwyższego z dnia 6 październik 2015 r. III UZP 10/15 < http://www.orzeczenia.com.pl/orzeczenie/

eksdj/sn,III-UZP-10-15,postanowienie_sn_izba_pracy_ubezpieczen_spolecznych_i_spraw_publicznych_iii/>, 18.03.2017.