i administracyjne studia prawnicze

NR 12 (2) ROK 2015

ISSN 2081-8025 e-ISSN 2449-9722

studia prawnicze i administracyjne

K. Drozd, K. Surowiec:

Udział Polski w tworzeniu Wspólnej Poli- tyki Bezpieczeństwa i Obrony Unii Euro- pejskiej / Polish participation in the forma- tion of the Common Securityand Defence Policy of the European Union

M. Jakubik:

Udostępnianie akt spraw karnych „innym osobom” z art. 156 k.p.k. po reformie pro- cesu karnego / Access to case files by „per- sons other” (Art.156 of CCP) after the re- form of the criminal process

H. Kostecki, S. Serek:

Problematyka długu publicznego w  kon- tekście nacjonalizacji środków z  Otwar- tych Funduszy Emerytalnych / The nation- alization of the debenture part of assets of Open Pension Funds in correlation with the public debt

PUBLIKACJA JU BILEUSZOW

A. 20-LECIE W

YŻSZEJ SZKOŁY M

ED EN SKIE ŻER

W J W

ZAW ARS IE NN / A RSA IVE

PU RY

ICBL

IOAT

EARS O Y0 . 2N

F WARSAW MANAGEMENT UNIVERSITY /

LAT / YEARS

# 12 (2) /2015Studia Prawnicze i Administracyjne

Czasopismo indeksowane na liście czasopism punktowanych MNiSW (3 pkt.) / Journal indexed in Ministry of Science and Higher Education Index (3 pts.)

Wydawca / Publisher: Wyższa Szkoła Menedżerska w Warszawie /

20-LECIE WYŻSZEJ SZKOŁY MENEDŻERSK IEJ W

WAR SZAW

IE / 2 EA 0 Y OF RS RSA WA

AN W M MEN AGE

NI T U RS VE Y IT

/

LAT / YEARS

NR 12 (2) ROK 2015

ISSN 2081-8025 e-ISSN 2449-9722

studia prawnicze i administracyjne

Wyższa Szkoła Menedżerska w Warszawie

Adres Redakcji i Wydawcy:

Wyższa Szkoła Menedżerska w Warszawie

ul. Kawęczyńska 36, 03-772 Warszawa,

tel. 22 59 00 868 wsm.warszawa.pl

wydawnictwo@mac.edu.pl

Redaktor Naczelny / Editor-in-Chief:

dr Jarosław Kostrubiec

Sekretarz Redakcji / Managing Editor:

dr Norbert Malec

Redaktorzy tematyczni / Section Editors:

prof. dr hab. Ewa Nowacka prof. dr hab. Kazimierz Piasecki

Redaktor statystyczny / Statistical Editor:

dr hab. Ewa Frątczak

Redaktorzy językowi / Language Editors:

język polski / Polish: Dorota Bruszewska, język angielski / English:

Eric Banks (native speaker), Marta Dawidziuk, język rosyjski / Rus- sian: Jadwiga Piłat, język słowacki / Slovak language: Andrea Gieciová-Èusová (native speaker).

Redaktor techniczny / Technical Editor: Wiesław Marszał Skład i łamanie / DTP:

Wydawnictwo WSM. Grafiki oraz zdjęcia zgodne z / All imag- es in accordance with:

Okładka / Cover: Elżbieta Kąkol

Rada Naukowa / Editorial Board:

Przewodniczący / Chairman:

Prof. zw. dr hab. Alexander J. Belohlavek, Dr h.c. (USA) Członkowie / Members:

prof. PhDr. Viera Bacova, PhD., DrSc. (Słowacja / Slovakia), prof. dr hab. inż. Ján Bajtoš (Słowacja / Slovakia), prof. dr hab. Alexander J.

Belohlavek, dr h.c. (Czechy / Czech Republic), prof. dr hab. Ewgenii Bobosow (Białoruś / Belarus), prof. dr hab. Paweł Czarnecki (Polska / Poland), prof. dr Stanisław Dawidziuk (Polska / Poland), prof. ThDr.

Josef Dolista, CSc. (Czechy / Czech Republic), prof. PhDr. Rudolf Dup- kala, CSc. (Słowacja / Slovakia), prof. dr hab. Piotr Dutkiewicz (Kanada / Canada), prof. Devin Fore, PhD. (USA), prof. dr hab. Iurii Frytskyi (Ukraina / Ukraine), prof. dr Otar Gerzmava (Gruzja / Georgia), PhDr.

Marta Gluchman, PhD. (Słowacja / Slovakia), prof. Wasilij Pietrowicz Griszczenko (Federacja Rosyjska / Russia), prof. Ing. dr Renáta Hótová (Czechy / Czech Republic), prof. dr hab. Lech Jaczynowski (Polska / Poland), prof. dr hab. Bohdan Jałowiecki (Polska / Poland), prof. dr hab. Hassan Jamsheer (Irak / ), doc. PhDr. Nadežda Krajčova PhD.

(Słowacja / Slovakia), prof. MUDr. Vladimir Krčmery, PhD, DrSc., dr h.c. Mult. (Słowacja / Slovakia), dr Izabella Kust (Polska / Poland), prof.

dr Botwin Marenin (USA), JUDr. Maria Marinicova, PhD. (Słowacja / Slovakia), prof. dr hab. John McGraw (Kanada / Canada), prof. dr hab.

Nella Nyczkało (Ukraina / Ukraine), prof. dr hab. dr h.c. Hans Joachim Schneider (Niemcy / Germany), Bp prof. ThDr. PhDr. Stanislav Stolarik PhD. (Słowacja / Slovakia), prof. dr hab. Maria Szyszkowska (Polska / Poland), prof. dr hab. Peter Vojcik (Słowacja / Slovakia), prof. dr hab.

Minoru Yokoyama (Japonia / Japan).

Wszystkie nadsyłane artykuły naukowe są recenzowane. Procedura recenzowania artykułów, zapora ghostwriting oraz zasady przygot- owywania tekstów i instrukcje dla autorów znajdują się na stronie in- ternetowej czasopisma www.wsm.warszawa.pl w zakładce Wydawn- ictwo / All articles are peer reviewed. The procedure for reviewing articles, and the Guide for Authors can be found on the website of the journal

(www.kaweczynska.pl/wydawnictwo/czasopisma) Korekta artykułów zamieszczanych w czasopiśmie wykonywana jest przez Autorów periodyku / Proofreading by authors.

Drukowane w Polsce / Printed in Poland — Nakład / Circulation: 500

© Copyright by Wyższa Szkoła Menedżerska w Warszawie (Warsaw Management University)

Żaden fragment tej publikacji nie może być reprodukowany, umieszczany w systemach przechowywania informacji lub przekazywany w jakiejkolwiek formie − elektronicznej, mechanicznej, fotokopii czy innych reprodukcji – bez zgodny posiadacza praw autorskich. / All rights reserved by Warsaw Management University. No part of this publication may be reproduced, stored in a retrieval system, transmitted in any form or by any means, electronic, mechanical, photocopying, recording or other-

wise, without the prior written permission of the publisher.

Wersja pierwotna (referencyjna) czasopisma to wersja papierowa. / The original (reference) version of the journal is the paper version

Za publikację w „Studiach Prawniczych i Administracyjnych”

(zgodniez Wykazem czasopism naukowych MNiSW, część B), Autorzy wpisują do dorobku naukowego 3 pkt. / Authors of “Studies in Law and Administration” receive 3 points (according Polish Ministry of Science and Higher Education) „Studia Prawniczei adminiStracyjne” to KWARTALNIK zzakresuprawa

i administracji zawierający artykuły, w których pracownicy naukowi przedstawiają i analizują bieżące problemy prawne i administracyjne zachodzącenietylkow polsce, ale takżenaświecie. celemperiodyku jestuczynieniez czasopismaogniwa spajającegopoglądyugruntowane

wdoktrynieoraznowetendencjiwzakresienaukprawnychiadministracyjnych.

Redakcja „Studiów Prawniczych i Administracyjnych” ” zaprasza do współpracy Autorów, którzy chcieliby publikować swoje teksty na łamach naszego pisma. Uprzejmie informujemy, że przyjmujemy do publikacji artykuły nie dłuższe niż 20 stron znormalizowa- nego maszynopisu (1800 znaków ze spacjami na stronę), a w przypadku recenzji – niż 8 stron. Do artykułów prosimy dołączyć streszczenie w języku polskim i angielskim (wraz z angielskim tytułem artykułu) o objętości do 200 słów. Prosimy o niewprow- adzanie do manuskryptów zbędnego formatowania (np. nie należy wyrównywać tekstu spacjami czy stosować zróżnicowanych uwypukleń, wyliczeń itp.). Sugerowany format: czcionka Arial, 12 pkt., interlinia 1,5. Piśmiennictwo zawarte w artykule należy sformatować zgodnie z tzw. zapisem harwardzkim, zgodnie z którym lista publikacji istotnych dla artykułu ma być zamieszc- zona na jego końcu i ułożona w porządku alfabetyczny. Publikacje książkowe należy zapisywać:

Fijałkowska B., Madziarski E., van Tocken T.L. jr., Kamilska T. (2013). Tamizdat i jego rola w kulturze radzieckiej. Warszawa:

Wydawnictwo WSM.

Rozdziały w publikacjach zwartych należy zapisywać:

Bojan A., Figurski S. (2013). Nienowoczesność – plewić czy grabić. W.S. Białokozowicz (red.), Nasze czasy – próba syntezy.

Warszawa: Wydawnictwo WSM.

Artykuły w czasopismach należy zapisywać:

Bobrzyński T.A. (2009). Depression, stress and immunological activation. British Medical Journal 34 (4): 345-356.

Materiały elektroniczne należy zapisywać:

Zientkieicz K. Analiza porównawcza egocentryka i hipochondryka. Żart czy parodia wiedzy? Portal Naukowy “Endo”. www.endo.

polska-nauka.pl (data dostępu: 2013.07.31).

W tekście artykułu cytowaną publikację należy zaznaczyć wprowadzając odnośnik (nazwisko data publikacji: strony) lub – gdy przywołane jest nazwisko autora/nazwiska autorów w tekście – (data publikacji: strony), np.: Radzieckie władze „[…] podjęły walkę z tamizdatem na dwóch płaszczyznach: ideologicznej i materialnej” (Fijałkowski i wsp. 2013: 23). lub: Radziecka prasa, jak stwi- erdzają Fijałkowski i wspólnicy, „lżyła autorów druków bezdebitowych” (2013: 45). W przypadku przywoływanych tekstów, gdy nie ma bezpośredniego cytowania, należy jedynie podać nazwisko i rok publikacji (bądź sam rok, jeśli nazwisko autora pada w tekście głównym). W odnośnikach w tekście głównym należy w przypadku więcej niż dwóch autorów wprowadzić „i wsp.”, np. (Fijałkowski i wsp. 2013). W tekście piśmiennictwa (tj. alfabetycznie ułożonej literaturze) prosimy wymienić wszystkich autorów danej publikacja. Więcej o zasadach stylu harwardzkiego m.in. na Wikipedii (http://pl.wikipedia.org/wiki/Przypisy_

harwardzkie). Uwaga, przypisy krytyczne, inaczej tzw. aparat krytyczny, prosimy w miarę możliwości zredukować do minimum i wprowadzać do głównego tekstu manuskryptu.

Zaznaczamy, że Redakcja nie płaci honorariów, nie zwraca tekstów niezamówionych oraz rezerwuje sobie prawo do skracania tekstów.

Teksty prosimy przesyłać drogą elektroniczną na adres wydawnictwo@mac.edu.pl Materiały można również składać w dwóch egzemplarzach maszynopisu wraz z wersją elektroniczną (zapisaną na nośniku, np. płycie CD, w formacie Microsoft Word lub Open Office), w siedzibie Redakcji lub wysyłać pocztą na adres:

Wydawnictwo Wyższej Szkoły Menedżerskiej w Warszawie ul. Kawęczyńska 36, 03-772 Warszawa

Do tekstu należy dołączyć informację o aktualnym miejscu zamieszkania, nazwie i adresie zakładu pracy, tytule naukowym, stanowisku i pełnionych funkcjach. Każdy tekst przesłany pod adres Redakcji z prośbą o druk na łamach czasopisma podlega ocenie. Proces recenzji przebiega zgodnie z założeniami „double blind” peer review (tzw. podwójnie ślepej recenzji). Do oceny tekstu powołuje się co najmniej dwóch niezależnych recenzentów (tzn. recenzent i autor tekstu nie są ze sobą spokrewni, nie występują pomiędzy nimi związki prawne, konflikty, relacje podległości służbowej, czy bezpośrednia współpraca naukowa w ciągu ostatnich 5 lat). Recenzja ma formę pisemną i kończy się stwierdzeniem o dopuszczeniu lub niedopuszczeniu tekstu do druku.

W związku z przypadkami łamania prawa autorskiego oraz dobrego obyczaju w nauce, mając na celu dobro Czytelników, uprasza się, aby Autorzy publikacji w sposób przejrzysty, rzetelny i uczciwy prezentowali rezultaty swojej pracy, niezależne od tego, czy są jej bezpośrednimi autorami, czy też korzystali z pomocy wyspecjalizowanego podmiotu (osoby fizycznej lub prawnej).

Wszystkie przejawy nierzetelności naukowej będą demaskowane, włącznie z powiadomieniem odpowiednich podmiotów (instytucje zatrudniające Autorów, towarzystwa naukowe itp.).

Do przedłożonych tekstów z prośbą o druk, Autor tekstu jest zobowiązany dołączyć:

1. Informację mówiącą o wkładzie poszczególnych Autorów w powstanie publikacji (z podaniem ich afiliacji oraz kontrybucji, tj. informacji, kto jest autorem koncepcji, założeń, metod, protokołu itp. wykorzystywanych przy przygotowaniu publik- acji), przy czym główną odpowiedzialność ponosi Autor zgłaszający manuskrypt.

2. Informację o źródłach finansowania publikacji, wkładzie instytucji naukowo-badawczych, stowarzyszeń i innych podmiotów.

Autorów

Czasopismo indeksowane/ Journal indexed by: Index Copernicus International, BazEkon, BazHum

Spis treści / Contents

Kinga Drozd Krzysztof Surowiec

Udział Polski w tworzeniu Wspólnej Polityki

Bezpieczeństwa i Obrony Unii Europejskiej / Polish participation in the formation of the Common Securityand Defence Policy of the European Union

3

Łukasz Hnatkowski Pojmowanie i stosowanie domniemań – wymogi formalno- redakcyjne / Comprehension and application of presumptions 9 Mariusz Jakubik

Udostępnianie akt spraw karnych „innym osobom” z art.

156 k.p.k. po reformie procesu karnego / Access to case files by „persons other” (Art.156 of CCP) after the reform of the criminal process

21

Hubert Kostecki Szymon Serek

Problematyka długu publicznego w kontekście

nacjonalizacji środków z Otwartych Funduszy Emerytalnych / The nationalization of the debenture part of assets of Open Pension Funds in correlation with the public debt

31

Katarzyna Ławniczak

Żużlowiec-sportowiec czy przedsiębiorca? Glosa do wyroku Naczelnego Sądu Administracyjnego z dnia 8 kwietnia 2014 r. ( II FSK 1125/12) / Speedway rider- a sportsman or an entrepreneur?The Gloss to the judgment of the Supreme Administrative Court of 8 April 2014 ( II FSK 1125/12)

37

Katarzyna Osiak

Glosa do wyroku Naczelnego Sądu Administracyjnego z dnia 16 października 2014 r. ( II FSK 2455/12) [dot.

możliwości wystąpienia przez niepełnoletnią posiadającą jedynie legitymację procesową do Ministra Finansów o wydanie urzędowej interpretacji przepisów prawa podatkowego] / Gloss to the judgment of the Supreme Administrative Court of 16 October 2014 (II FSK 2455/12) [about the possibility of the minor having only locus standi to apply to the Minister of Finance for an official interpretation of tax law is voting]

41

Spis treści – cd. / Contents – cont.

Anna Szwed

Glosa do wyroku WSA w Szczecinie z 10 września 2014 r. (I SA/Sz 151/14) [dot. podatkowej kwalifikacji świadczeń spełnianych przez osobę, na której ciąży obowiązek alimentacyjny w części przekraczającej potrzeby uprawnionego] / Gloss to the judgement of the Administrative Court in Szczecin of 10 September 2014. (I SA / Sz 151/14) [tax classification of the provision provided by the person to whom the duty to pay maintenance is assigned, in the part exceeding of the needs of legitimate]

45

Zasady recenzowania artykułów / The peer-review policies 51

ISSN 2081-8025 e-ISSN 2449-9722

Krzysztof Surowiec

Politechnika Rzeszowska

Udział Polski w tworzeniu Wspólnej Polityki Bezpieczeństwa i Obrony Unii Europejskiej /

Polish participation in the formation of the Common Securityand Defence Policy of the European Union

AbstrAct

In the modern world there are many threats to the security of states and international organizations in the form of attacks from third countries, asymmetric threats, especially terrorism or mass influx of immigrants. The European Union and Po- land have in an appropriate and effective way to secure their existence in the international arena. The European Union in the next decade to develop its defence capabilities. Polish ac- cession to the organization on 1 May 2004 also resulted in the acquisition of new experiences and opportunities associated with the development of a common security and defence po- licy. This paper presents the creation of the European Security and Polish participation in it, both before and after accession it. It also shows the position of our country to the European Security and Defence Policy, experience in the field of mili- tary operations of the EU and the Polish and the challenges facing the EU and Polish. In summary, while the assessment is current practice in the field of security of the EU and Polish, presenting both the failures and successes of its policies.

Keywords: PolishsecurityPolicy, euroPeAn union, internAtionAl security, ^{thesecurityofthe} e^uroPeAn u^nion

streszczenie

We współczesnym świecie występuje wiele zagrożeń dla bez- pieczeństwa państw i organizacji międzynarodowych w po- staci ataków ze strony państw trzecich, zagrożeń asymetrycz- nych, a w szczególności terroryzmu czy masowego napływu imigrantów. Unia Europejska i  Polska muszą w  odpowiedni i skuteczny sposób zabezpieczyć swoją egzystencję na arenie międzynarodowej. Unia Europejska w ciągu kolejnych dekad rozwijała swoje możliwości obronne. Wstąpienie Polski do tej organizacji 1 maja 2004 r. spowodowało również nabycie nowych doświadczeń i możliwości związanych z rozwijaniem wspólnej polityki bezpieczeństwa i obrony. Niniejszy artykuł prezentuje tworzenie europejskiej polityki bezpieczeństwa i udział w niej Polski, zarówno przed akcesją jak i po niej. Po- nadto przedstawia stanowisko naszego państwa wobec Eu- ropejskiej Polityki Bezpieczeństwa i  Obrony, doświadczenia w  zakresie operacji wojskowych UE i  Polski oraz wyzwania stojące przed UE i Polską. W podsumowaniu znajduje się na- tomiast ocena dotychczasowej praktyki w  zakresie bezpie- czeństwa UE i Polski, prezentujące zarówno porażki i sukcesy prowadzonych polityk.

słowAKluczowe: ^PolityKAbezPieczeństwA P^olsKi, u^niA e^uroPej-

sKA, bezPieczeństwomiędzynArodowe, bezPieczeństwo unii euroPejsKiej

1. wProwAdzenie

w

1 Zob. szerzej, S. Parzymies, Stosunki międzynarodowe w  Europie 1945-2009, Warszawa 2009, s. 13 i n.

Rzeczpospolita Polska po 1989 r. widziała swój podstawowy cel w  jak najszybszej integracji ze strukturami zachodnimi. Zadanie to wymagało jednak czasu i  zmian we wszystkich możliwych sektorach państwa, w  tym także w  mentalności ludzkiej. Podjęte reformy gospodarcze, społeczne, ustrojowe, a  także wojskowe doprowadziły w końcu do pierwszego sukcesu Polski. W marcu 1999 r. Polsce udało się wejść do Sojuszu Północnoatlantyckiego (NATO), co zapewniło ogromne bezpieczeństwo i  dostęp do nowych technologii oraz systemów dowodzenia. Dziesięć lat starań o przyjęcie do NATO opłaciło się.

Kolejnym zadaniem jaki stanął przed niepodległą Polską było uczestnictwo na równych warunkach z  innymi krajami członkowskimi w  Unii Europejskiej. Zadanie

str. 3-8

to było niełatwe, gdyż stan polskiej gospodarki po 1989 r. pozostawiał wiele do życzenia, dochodziły do tego, również duże wymagania ze strony UE, których realizacja wymagała czasu i  pieniędzy. Wspólna praca kolejnych rządów polskich zaowocowała 1 maja 2004 r. przystąpieniem Polski do Unii Europejskiej.

To wydarzenie w  ostateczny sposób przekreśliło porozumienia jałtańskie i oznaczało tworzenie nowych perspektyw, także w dziedzinie bezpieczeństwa dla Polski i innych krajów z Europy Środkowej i Wschodniej, które do dnia dzisiejszego wstąpiły do Wspólnoty².

Członkostwo Polski w  UE oznaczało branie udziału w  tworzeniu Wspólnej Polityki Zagranicznej i  Bezpieczeństwa. Te możliwości Polska wykorzystała dla lepszej realizacji swojego interesu narodowego w  ramach UE. Traktat z  Maastricht określił Wspólną Politykę Zagraniczną i  Bezpieczeństwa (WPZiB), jako II filar EU. W ramach jego odbywają się kontakty z  podmiotami zewnętrznymi wobec UE. Natomiast Europejska Polityka Bezpieczeństwa i Obrony (EPBiO) została utworzona, jako swoiste dopełnienie WPZiB³.

2. PolsKieinstytucjeodPowiedziAlnezA wsPółPrAcęz wPzib orAz ePbio

Najważniejszą polską instytucją odpowiedzialną za współpracę w zakresie kreowania polityki bezpieczeństwa w  UE i  tworzenie stanowisk czy doktryn dla WPZiB jest Ministerstwo Spraw Zagranicznych. W  ramach tej instytucji wyznaczone są dwa departamenty, które w sposób szczegółowy interesują się tą dziedziną. Są to Departament Polityki Europejskiej (DUE) i Departament Polityki Bezpieczeństwa (DPB).

Departament Polityki Europejskiej:

„1) współdziała w zapewnieniu merytorycznej obsługi przedstawicieli Rzeczypospolitej Polskiej biorących udział w  posiedzeniach Rady Europejskiej oraz Rady do spraw Ogólnych i do spraw Zagranicznych;

2) prowadzi sprawy związane z  wypracowaniem strategii aktywnego członkostwa Rzeczypospolitej Polskiej w  Unii Europejskiej w  odniesieniu do politycznych aspektów głównych polityk wspólnotowych Unii Europejskiej, rozwoju

2 Zob. szerzej S. Koziej, Między piekłem a rajem. Szare bezpieczeństwo na progu XXI wieku, Toruń 2006,s. 254-260.

3 J. Czaputowicz, System czy nieład? Bezpieczeństwo europejskie u progu XXI wieku, Warszawa1998, s. 192-197; R. Zięba, Bezpieczeń- stwo międzynarodowe po zimnej wojnie, Warszawa 2008, s. 263- 295; R. Zięba, Wspólna polityka zagraniczna i bezpieczeństwa UE, Warszawa 2007, s. 77-106.

instytucjonalnego, przyszłości Unii Europejskiej i rozszerzenia Unii Europejskiej;

3) prowadzi sprawy dotyczące przyszłości Unii Europejskiej, reformy traktatowej, rozwoju instytucji unijnych i  kwestii instytucjonalnych, utworzenia i  rozwoju Europejskiej Służby Działań Zewnętrznych;

4) prowadzi sprawy w  zakresie strategicznych kierunków rozwoju polityk zewnętrznych UE, w tym rozszerzenia i polityki sąsiedztwa. Odpowiada za kwestie negocjacji akcesyjnych. Prowadzi sprawy związane z  programowaniem instrumentów finansowych – przedakcesyjnego (IPA) i sąsiedztwa (ENPI);

5) współuczestniczy w  opracowaniu strategii polityki RP w ramach UE;

6) współdziała w odniesieniu do prac programowych i  analitycznych dla polskiego przewodnictwa w Radzie UE;

7) monitoruje i  analizuje rozwój UE w  obszarze wymiaru sprawiedliwości i spraw wewnętrznych;

8) uczestniczy w  przygotowaniu stanowiska Rzeczypospolitej Polskiej w odniesieniu do planów prac Komisji Europejskiej i  sześciomiesięcznych programów prac rotacyjnych prezydencji;

9) prowadzi sprawy Mechanizmu Wymiany Poparć i proponuje stanowiska RP w tym zakresie;

10) odpowiada za kontakty z  departamentami ds.

europejskich ministerstw spraw zagranicznych państw członkowskich;

11) prowadzi prace analityczne mające na celu przygotowanie projektów stanowisk wobec reform podejmowanych w  Unii Europejskiej, w  zakresie reform traktatowych i instytucjonalnych⁴”.

Natomiast Departament Polityki Bezpieczeństwa:

„1) odpowiada za realizację zadań w  zakresie działań dyplomatycznych związanych z  bezpieczeństwem Rzeczypospolitej Polskiej w  środowisku międzynarodowym oraz umacnianiem roli RP i  realizacją jej interesów poprzez regionalne i globalne systemy bezpieczeństwa;

4 Zarządzenie ministra spraw zagranicznych nr 30 z dnia 31 grudnia 2009 r. w  sprawie nadania regulaminu organizacyjnego Minister- stwu Spraw Zagranicznych, za: www.msz.gov.pl/files/BIP/akty_

prawne

2) prowadzi sprawy dotyczące działań Rzeczypospolitej Polskiej w ramach NATO i OBWE, oraz umacniania roli RP w  tych organizacjach, w  tym poprzez udział w  kształtowaniu ich polityki, strategii i zaangażowania operacyjnego;

3) przygotowuje stanowiska w  zakresie Wspólnej Polityki Bezpieczeństwa i Obrony UE; w aspektach objętych kompetencjami WPZiB przygotowuje odpowiednie stanowisko w  porozumieniu z  tym departamentem;

4) prowadzi sprawy dotyczące działań na rzecz umacniania bezpieczeństwa i  stabilności regionalnej oraz zapobiegania konfliktom, w  tym w szczególności na obszarze OBWE;

5) koordynuje monitorowanie rozwoju sytuacji międzynarodowej w dziedzinie bezpieczeństwa pod kątem zaangażowania Rzeczypospolitej Polskiej w działania kryzysowe i stabilizacyjne;

6) prowadzi sprawy związane z  politycznymi aspektami zaangażowania Rzeczypospolitej Polskiej w  międzynarodowe operacje zarządzania kryzysowego, w  tym w  szczególności w  ramach NATO, UE, ONZ i OBWE oraz koalicji państw;

7) prowadzi sprawy związane z  implementacją istniejących i  udziału w  tworzeniu nowych porozumień dotyczących kontroli zbrojeń konwencjonalnych oraz umacniania środków budowy zaufania i bezpieczeństwa;

8) odpowiada za udział Rzeczypospolitej Polskiej i  budowę jej pozycji w  działaniach organizacji i  inicjatyw międzynarodowych w  dziedzinie nieproliferacji oraz kontroli zbrojeń i  rozbrojenia, w  szczególności dotyczących broni masowego rażenia i środków jej przenoszenia

9) prowadzi sprawy związane z udziałem ministerstwa w  krajowym systemie kontroli eksportu oraz wspieraniem wzrostu międzynarodowej współpracy w tym zakresie, a także implementacją sankcji oraz współpracą przemysłów obronnych;

10) prowadzi analizę politycznych aspektów współpracy międzynarodowej w  dziedzinie przeciwdziałania terroryzmowi, istotnych z  punktu widzenia bezpieczeństwa Rzeczypospolitej Polskiej;

11) odpowiada za udział ministerstwa w  rozwoju sojuszniczych i  unijnych systemów zarządzania kryzysowego, w  tym poprzez koordynację udziału

ministerstwa w  ćwiczeniach NATO i  UE w  tej dziedzinie5”.

3. b^udowAeuroPejsKiegobezPieczeństwA w ^rAmAch uⁿⁱⁱeuroPejsKiej

Wspólna polityka krajów UE w  dziedzinie bezpieczeństwa ma postać międzyrządową, a  nie wspólnotową oraz ma charakter reagowania na sytuacje kryzysowe, a  nie ma charakteru obronnego. Zadania z tym związana realizuje 28 państw członkowskich w tym Polska. Od 1999 r. funkcjonuje również w ramach UE komponent wojskowy, realizowany w ramach wspólnej Europejskiej Polityki Bezpieczeństwa i Obrony (EPBiO).

Od zawarcia traktatu lizbońskiego EPBiO funkcjonuje pod nazwą Wspólnej Polityki Bezpieczeństwa i Obrony WPBiO i stanowi część WPZiB. UE podejmuje działania wyłącznie na budowaniu swoich możliwości reagowania na sytuacje kryzysowe, natomiast obrona terytorialna państw członkowskich jest głównie podejmowana przez NATO⁶.

Od zakończenia II wojny światowej pojawiała się koncepcja budowy w Europie organizacji zapewniającej budowanie wspólnej polityki obronnej i  politycznej.

W  latach 50-tych przyśpieszono realizację tych zamierzeń. Podjęte inicjatywy w  postaci próby powołania Europejskiej Wspólnoty Obronnej (EWO) i  Europejskiej Współpracy Politycznej jednak upadły.

Późniejsze chęci państw członkowskich również nie doprowadziły do wytworzenia wspólnej polityki bezpieczeństwa i  obrony na poziomie zapewniającym wszystkim krajom UE odpowiedniej ochrony na miarę Sojuszu Północnoatlantyckiego. Płaszczyzną, na której zajmowano się tematyką bezpieczeństwa we Wspólnotach Europejskich była Unia Zachodnioeuropejska⁷. Nie doprowadziło to jednak do większych sukcesów w budowaniu wspólnoty obronnej. Złożyło się na to wiele przyczyn, w szczególności różne interesy poszczególnych krajów, brak większego zainteresowania czy wytyczenia sobie konkretnych i  dalekosiężnych celów, którym państwa członkowskie potrafiłyby się podporządkować.

Dopiero Traktat z Maastricht z 1992 r. obudził prowadzone dawniej dyskusje na temat bezpieczeństwa w  nowo powstałej Unii Europejskiej⁸. Spory trwały natomiast w  temacie ustanowienia wspólnej polityki obronnej, ostatecznie włączono tę tematykę do Wspólnej Polityki

5 Ibidem.

6 A. Ciupiński, Wspólna polityka bezpieczeństwa i obrony UE, Warsza- wa 2013, s. 125-130.

7 E. Dynia, Integracja Europejska, Warszawa 2004, s. 24 i n.

8 M. Cini (red.), Unia Europejska: organizacja i funkcjonowanie, War- szawa 2007, s. 328.

Zagranicznej i  Bezpieczeństwa. Traktat amsterdamski dał prawną podstawę do rozwoju Europejskiej Polityki Bezpieczeństwa i  Obrony (EPBiO)⁹. Początki Europejskiej Polityki Bezpieczeństwa i Obrony związane są ze szczytem francusko-angielskim w  Saint Malo z grudnia 1998 r. Wydano na nim deklarację dotyczącą prowadzenia wspólnej polityki obronnej w UE¹⁰. Premier brytyjski Tony Blair dążył do ustanowienia niezależnych sił reagowania Unii Europejskiej niezależnych od NATO, przy jednoczesnym uznaniu roli i  znaczenia Stanów Zjednoczonych¹¹.

Kolejnym krokiem w  kierunku zwiększenia bezpieczeństwa w  Europie było spotkanie Rady Europejskiej w Kolonii w czerwcu 1999 r. Podczas tego spotkania narodziła się formuła Europejskiej Polityki Bezpieczeństwa i  Obrony (EPBiO). Sprecyzowanie kompetencji EPBiO nastąpiło natomiast podczas szczytu Unii Europejskiej w  Helsinkach w  grudniu 1999 r.

Zgodzono się, aby jej celami były militarne i niemilitarne formy działania kryzysowego. Zdefiniowano również Europejski Cel Operacyjny, który zakładał powołanie wojsk Unii Europejskiej w  sile kilkudziesięciu tysięcy żołnierzy. Unia Europejska dążyła w kolejnych latach do zwiększenia swojego bezpieczeństwa oraz zahamowania eskalacji konfliktów poza swoim terenem. Mimo tego rozwój EPBiO pozostawia wiele do życzenia, a na wiele sytuacji kryzysowych, w  których byłoby wskazane użycie wspólnych, zbrojnych sił europejskich, Unia Europejska jeszcze nie stworzyła odpowiednich wzorców postępowania. Cały czas kraje UE pokładają główne nadzieje w  NATO, jeśli chodzi o  przeciwdziałanie zagrożeniu z zewnątrz.

4. PolsKAi jej udziAłwe wsPólnej Polityce bePzieczeństwAi o^brony uⁿⁱⁱ euroPejsKiej

Utworzenie Wspólnej Polityki Bezpieczeństwa i Obrony Unii Europejskiej w 1999 r. nie zostało przez Polskę entuzjastycznie przyjęte¹². Nasz kraj należący już do NATO, a  starający się o  przyjęcie do Unii Europejskiej, nie chciał naruszenia spójności Sojuszu Północnoatlantyckiego i ograniczenia wpływów Stanów Zjednoczonych na bezpieczeństwo Europy. Polska starała się zapewnić państwom nienależącym do UE wpływ

9 Por. J. Barcik, Europejska Polityka Bezpieczeństwa i Obrony. Aspekty prawne i polityczne, Bydgoszcz-Katowice 2008.

10 Deklaracja z Saint-Malo, 3-4 grudnia 1998 roku. Jej tekst można znaleźć w From St-Malo to Nice, European Defence: Core Document, Compiled by M. Rutten, Chaillot Paper”, no. 47, May 2001, s. 8-9.

11 R. Zięba, Europejska Polityka Bezpieczeństwa i Obrony. Geneza i za- łożenia. W: „Przegląd Europejski”, 2003, nr 1, s. 32-33.

12 Por. R. Zięba, Polska we wspólnej polityce bezpieczeństwa i obrony Unii Europejskiej, Polityka i Społeczeństwo, 2012, s. 161-163.

na prowadzoną politykę bezpieczeństwa na terenie UE, co nie spodobało się m. in. Francji¹³. Zaognienie stosunków między Paryżem a Warszawą spowodowała wypowiedź, że „Polska jest koniem trojańskim USA w  Europie”. Zachodnie media odczytywały stanowisko rządu polskiego, jako sugerujące brak możliwości zapewnienia bezpieczeństwa swoim członkom ze strony Unii Europejskiej.

Mimo rezerwy Polska uczestniczyła i  popierała utworzenie armii europejskiej, która działałaby w sposób skoordynowany z NATO. Polscy ministrowie spraw zagranicznych Bronisław Geremek i  Władysław Bartoszewski aktywnie wspierali wszelkie działania zmierzające do zapewnienia lepszego zabezpieczenia militarnego dla Polski, choćby miało to nastąpić dopiero w przyszłości, ale bez uszczuplenia efektywności NATO.

W 2003 r. Polska zadeklarowała oddanie do dyspozycji UE 1500 żołnierzy. Uczestniczyła również aktywnie w  działalności ośmiu grup „Planu działania na rzecz europejskich zdolności obronnych” (ECAP) powołanych na szycie w Laeken grudniu 2001. Rok później państwa UE zdecydowały się zabezpieczyć finansowanie struktur wojskowych EPBiO w  kwocie 379 mld dolarów¹⁴. Zmiana rządu w Polsce na SLD i PSL nie doprowadziła do większych przewartościowań w  polskiej polityce zagranicznej. Rząd Leszka Millera skupił się na zakończeniu procesu akcesyjnego do Unii, uznając jednak kluczową rolę NATO i pozostawiając trochę na uboczu sprawy EPBiO¹⁵.

W  2004 r. rozpoczęły się prace ze strony Niemiec, Francji i Wielkiej Brytanii nad powołaniem tzw. „grup bojowych” (EU Battlegroups)¹⁶. Obecnie UE dysponuje już ponad dwudziestoma grupami bojowymi. Polska na skutek popierania NATO, a  także braku odpowiednio dużych zasobów finansowych nie mogła w  sposób bardzo aktywny wspierać grup bojowych UE. Mimo tego postanowiono, że Polska razem z Niemcami, Słowacją, Litwą i Łotwą wystawi wspólną grupę bojową. Powołano także już Weimarską Grupę Bojową oraz trwają prace nad powołaniem, także z  udziałem Polski Wyszehradzkiej Grupy Bojowej¹⁷.

13 B. Balcerowicz, Aktywność Polski w dziedzinie bezpieczeństwa euro- pejskiego, [w:] S. Bieleń, Polityka zagraniczna Polski po przystąpie- niu do NATO i do Unii Europejskiej. Problemy tożsamości i adaptacji, Warszawa 2010, s. 135 i n.

14 Unia Europejska wobec wyzwań nowego wieku, [w:] Rocznik Strate- giczny 2001/2002, Warszawa 2002, s. 145.

15 Por. T. Hoffman, Polska i jej stosunek do europejskiej wspólnej polityki zagranicznej i obrony Unii Europejskiej, Zeszyty Naukowe WSOWL, nr 3 (161) 2011, s. 78-84.

16 M. Kawałowski, Zaangażowanie Polski w  Grupach Bojowych Unii Europejskiej, Zeszyty Naukowe AON, nr 3(68) 2007, s. 54-65.

17 I. Pawlikowska, Koncepcje bezpieczeństwa państw Europy Środko- wej po 1989 roku, Toruń 2006, s. 250.

W  licu 2004 r. powołano Europejską Agencję Obrony (EDA)¹⁸. Miała ona za zadanie rozwój zdolności bojowych w  ramach reagowania kryzysowego w  UE, współpracę w  dziedzinie uzbrojenia, wspomaganie europejskiego przemysłu obronnego i  badań technologicznych.

Polska uczestniczyła w  działalności Agencji od samego początku, licząc na to, że wzmocni politykę bezpieczeństwa UE skoordynowaną z NATO i w ścisłym sojuszu ze Stanami Zjednoczonymi. Polska w  ramach Agencji realizowała również w sposób zgodny ze swoją racją stanu własną politykę w zakresie bezpieczeństwa¹⁹. Najbardziej jednak zależało Polsce na zmodernizowaniu swojego wojska i przemysłu zbrojeniowego przy pomocy Agencji i EPBiO, a także wsparcie badań prowadzonych nad uzbrojeniem w naszym kraju.

Posiedzenie Rady Unii Europejskiej w Feira w czerwcu 2000 r. zaowocowało rozwijaniem cywilnych zdolności do prowadzenia działań przy reagowaniu kryzysowym.

Ich przeznaczenie to cztery następujące dziedziny:

policja, umacnianie rządów prawa, wzmacnianie administracji cywilnej i  ochrona ludności. Polska wstąpiła do pięciu państw-założycieli (Francja, Włochy, Hiszpania, Portugalia, Holandia) Siły Żandarmerii Europejskiej (EGF, powołane 17 września 2004), deklarując wystawienie 130 żandarmów. Polska nie angażuje się w większym stopniu w działalność cywilną w ramach EPBiO.

Polska wysłała swoich żołnierzy mimo początkowo dość niechętnego stanowiska do różnych regionów świata, w ramach reagowania kryzysowego UE. Polacy brali udział w unijnej operacji Concordia w Macedonii (kwiecień-grudzień 2003; 20 Polaków), EUFOR Althea w Bośni i Hercegowinie (od grudnia 2004), EUFOR RD Congo (kwiecień-grudzień 2006; ok. 130 żołnierzy), w operacji w Czadzie i Republice Środkowoafrykańskiej

18 Europejska Agencja Obrony; Nowa dynamika współpracy państw UE w  budowie wspólnej polityki obronnej, [w:] Przegląd Strategiczny 2004/2005, Warszawa 2005, s. 390-392.

19 Utworzenie Europejskiej agencji obrony a interesy Polski, [w:] Rocz- nik Strategiczny 2004/2005, Warszawa 2005, s. 404-406.

(EUFOR TCHAD/RCA, od wiosny 2008 r. do wiosny 2009 r. uczestniczyło ok. 350 polskich żołnierz, EUTM Mali od lutego 2013.

Po traktacie reformującym UE, od 2007 r. Polska aktywnie zaczęła uczestniczyć w sprawach UE, a także w  WPZiB oraz EPBiO. Pomocnym narzędziem do wyciągnięcia korzyści i  polepszenia własnej pozycji w systemie obronnym UE była sprawowana przez Polskę prezydencja w Radzie UE w 2011 r²⁰.

5. PodsumowAnie

Polska rozwija partnerstwo w dziedzinie bezpieczeństwa w ramach współpracy

z różnymi partnerami: NATO i UE, najbardziej jednak licząc na współdziałanie ze Stanami Zjednoczonymi. Bardzo przy tym zależy Polsce na harmonijnej i skoordynowanej działalności miedzy UE a USA. Mimo początkowych obiekcji nasz kraj dojrzał szansę w możliwość zwiększenia bezpieczeństwa Polski poprzez wspieranie działań podejmowanych przez EPBiO. Udział w misjach prowadzonych przez UE zwiększył możliwości i doświadczenie polskiej armii. Europejska Polityka

Bezpieczeństwa i Obrony nie pozostaje bez wad. Stanowi jednak pierwszy krok w celu stworzenia europejskiej armii, która mogłaby reagować szybko na zagrożenia na kontynencie europejskim, a poprzez wciągnięcie do UE w przyszłości krajów Europy Wschodniej, takich jak Białoruś, Ukraina w ewidentny sposób wzmocniłaby bezpieczeństwo w Europie i ograniczyłaby wpływy Rosji.

20 R. Zięba, Uwarunkowania polityki zagranicznej Polski na początku drugiej dekady XXI wieku, Stosunki Międzynarodowe –Internatio- nal Relations, t. 43, nr 1–2, 2011, s. 9–37.

bibliogrAfiA/references

• Balcerowicz B., Aktywność Polski w dziedzinie bezpieczeństwa europejskiego, [w:] S. Bieleń, Polityka zagraniczna Polski po przy- stąpieniu do NATO i do Unii Europejskiej. Problemy tożsamości i adaptacji, Warszawa 2010

• Barcik J., Europejska Polityka Bezpieczeństwa i Obrony. Aspekty prawne i polityczne, Bydgoszcz-Katowice 2008

• Cini M. (red.), Unia Europejska: organizacja i funkcjonowanie, Warszawa 2007

• Ciupiński A., Wspólna polityka bezpieczeństwa i obrony UE, Warszawa 2013

• Czaputowicz J., System czy nieład? Bezpieczeństwo europejskie u progu XXI wieku, Warszawa1998

• Deklaracja z Saint-Malo, 3-4 grudnia 1998 roku. From St-Malo to Nice, European Defence: Core Document, Compiled by M.

Rutten, Chaillot Paper”, no. 47, May 2001

• Dynia E., Integracja Europejska, Warszawa 2004

• Europejska Agencja Obrony; Nowa dynamika współpracy państw UE w budowie wspólnej polityki obronnej, [w:] Przegląd Strate- giczny 2004/2005, Warszawa 2005

• Hoffman T., Polska i jej stosunek do europejskiej wspólnej polityki zagranicznej i obrony Unii Europejskiej, Zeszyty Naukowe WSOWL, nr 3 (161) 2011

• Kawałowski M., Zaangażowanie Polski w Grupach Bojowych Unii Europejskiej, Zeszyty Naukowe AON, nr 3(68) 2007

• Koziej S., Między piekłem a rajem. Szare bezpieczeństwo na progu XXI wieku, Toruń 2006

• Parzymies S., Stosunki międzynarodowe w Europie 1945-2009, Warszawa 2009

• Pawlikowska I., Koncepcje bezpieczeństwa państw Europy Środkowej po 1989 roku, Toruń 2006

• Unia Europejska wobec wyzwań nowego wieku, [w:] Rocznik Strategiczny 2001/2002, Warszawa 2002

• Utworzenie Europejskiej agencji obrony a interesy Polski, [w:] Rocznik Strategiczny 2004/2005, Warszawa 2005

• Zarządzenie ministra spraw zagranicznych nr 30 z dnia 31 grudnia 2009 r. w sprawie nadania regulaminu organizacyjnego Mini- sterstwu Spraw Zagranicznych

• Zięba R., Bezpieczeństwo międzynarodowe po zimnej wojnie, Warszawa 2008

• Zięba R., Europejska Polityka Bezpieczeństwa i Obrony. Geneza i założenia. [w:] Przegląd Europejski, nr 1, 2003,

• Zięba R., Polska we wspólnej polityce bezpieczeństwa i obrony Unii Europejskiej, Polityka i Społeczeństwo, 2012

• Zięba R., Uwarunkowania polityki zagranicznej Polski na początku drugiej dekady XXI wieku, Stosunki Międzynarodowe - Inter- national Relations, t. 43, nr 1–2, 2011

• Zięba R., Wspólna polityka zagraniczna i bezpieczeństwa UE, Warszawa 2007

ISSN 2081-8025 e-ISSN 2449-9722

Pojmowanie i stosowanie domniemań – wymogi formalno-redakcyjne / Comprehension

and application of presumptions

wProwAdzenie

t

Domniemanie jest szczególnym rodzajem normy o okre- ślonej formule składowej, a występowanie domniemania w wielu postaciach i znajdowanie przezeń swego źródła w różnych miejscach systemów prawa czyni z niego in- stytucję prawa¹. Ramowa postać domniemania ma stałe założenie strukturalne, jednak w  drodze teoretyczno-

1 Założenie moje podpieram stanowiskiem J. Gwiazdomorskiego, który pisząc o  domniemaniach, użył sformułowania „instytucja domniemań” – zob. J. Gwiazdomorski, Dwa „domniemania” [w:]

(red.), Osuchowski W., Sośniak M., Walaszek B., Księga pamiątkowa dla uczczenia pracy naukowej Kazimierza Przybyłowskiego, Kraków 1964, s. 7.

prawnej analizy może przyjąć różne modele w zależno- ści od przyjętego kryterium badawczego, rozpatrywanej właściwości i innych aspektów.

W niniejszej pracy nie będę podejmował charakterystyki teoretyczno-prawnego modelu domniemania, lecz sku- pię się na możliwych sposobach pojmowania domnie- mania oraz na funkcjach, które domniemania mogą pełnić. jednocześnie posiłkując się możliwie nielicznymi odwołaniami do przepisów prawa pozytywnego, oraz udowodnię tezę, że domniemanie jest wyjątkową i wy- różniającą się kategorią normy prawnej na tle całości sys- temu prawa niezależnie od jego gałęzi.

i. domniemAnie – PróbAdefinicji

Przed przystąpieniem do właściwej analizy problematy- ki możliwego pojmowania domniemań należy zwrócić uwagę na samą kwestię definicji omawianego zagadnie- nia. Prawidłowe określenie przedmiotu badania stano- wi bowiem niezbędną podstawę do konstruowania dal- szego toku rozumowania i  szeregowania argumentów służących budowaniu konkretnego obrazu treści ana-

A^bstrAct

This article is devoted to analyzing the presumption as a spe- cial legal structure. At the beginning a problem presumption’s definition is presented. The article characterises taken in lite- rature attempts to describe the presumption, then the result of a dictionary research is presented. The first part of the ar- ticle is topped with an attempt to construct a universal defi- nition of a presumption. In further steps of the article there is presented a proposal for a typology of functions performed by a presumption in application of law. Relationship between the way of understanding the presumption and its functions is analysed as well.

Key words: PresumPtion, legAlPresumPtion, definitioneofPre-

sumPtion, ^functionsofPresumPtion.

streszczenie

Artykuł poświęcony jest analizowaniu domniemania jako szczególnej konstrukcji prawnej. Na początku przedstawiony jest problem definicji domniemania. Artykuł charakteryzuje podjęte w literaturze próby opisania domniemania, następ- nie zaś zaprezentowany jest wynik badania słownikowego.

Część pierwsza artykułu zwieńczona jest próbą skonstruowa- nia uniwersalnej definicji domniemania. W  dalszym etapie artykułu zaprezentowana jest propozycja typologii funkcji, które pełni domniemanie w stosowaniu prawa. Zanalizowany jest związek pomiędzy sposobem rozumienia domniemania i funkcjami domniemania.

słowA Kluczowe: domniemAnie, domniemAniePrAwne, definicjA domniemAniA, ^funKcjedomniemAniA.

str. 9-20

lizy. Poniższa próba definicji ma ujęcie bardzo szerokie i ogólne, wszak nie ogranicza się do omówienia domnie- mania w prawie, ale podejmuje staranie scharakteryzo- wania domniemania jako takiego, m.in. na płaszczyźnie językowej czy w kontekście rodzajów wnioskowań.

Zastanawiać może, że domniemanie jest relatywnie szeroko przywoływane w  literaturze prawniczej bez jednoczesnej próby określenia, czym ono jest. W  zde- cydowanej większości przypadków można spotkać się z  podawaniem przykładów przepisów prawa pozytyw- nego, które konstruują normy zawierające domniema- nia, co okraszone jest określeniem formy domniema- nia, tj. jego nazwą niejako roboczo wskazującą zakres przedmiotowy domniemania. Domniemanie, często- kroć wskazywane nie tylko w postaci przykładów kon- kretnych rozwiązań normatywnych, ale nawet jako ogól- noprawne rozwiązanie modelowe stanowiące szkielet konstrukcji pewnego rodzaju normy, często nie jest defi- niowane. Fakt, że próba ta jest istotna i konieczna, może wynikać chociażby ze sposobu, w  jaki domniemanie potraktowane zostało w kręgu prawniczych podręczni- ków akademickich – określona została ich rola i funkcja, nakreślony schemat rozumowania oraz przedstawione zostały przykłady norm zawierających domniemania, ale brak tam definicji². Niedostatek ten zauważalny jest już na początkowym etapie zapoznawania się z literaturą prawniczą, a  mianowicie w  podręcznikach akademic- kich poświęconych tematyce teorii prawa. Nie należy tu jednak stawiać zarzutu zbyt powierzchownego i ogólni- kowego omówienia tematu, pozycje bibliograficzne, któ- rych adresatami są osoby dopiero zapoznające się z pod- stawowymi pojęciami z  zakresu prawoznawstwa, nie powinny być miejscem do przedstawiania wielotorowej i  gruntownej analizy teoretycznoprawnej, jednak sam fakt prezentowania domniemania czy też jego kroju jako takiego bez podjęcia starań ich zdefiniowania pozwala budzić podejrzenie, że sformułowanie takiej definicji nie jest sprawą bezproblemową. Nawet Ch. Perelman w swoim opus magnum posługuje się pojęciem „domnie- manie” przy omawianiu i analizowaniu innych zjawisk prawnych, bez uprzedniego zdefiniowania wyrazu „do- mniemanie”: „Praca administracji nie byłaby możliwa bez domniemania legalności jej działań. Domniemanie to może być jednak obalone orzeczeniem sądowym, gdy administracja zamiast korzystać ze swobody oceny przy- znawanej jej zawsze w granicach ustawy, nadużyła swej władzy i dopuściła się aktów bezprawnych”³. Co więcej,

2 red. A. Malinowski, Logika dla prawników, wyd. 8, Warszawa 2013, s. 256 - 257; T. Chauvin, T. Stawecki,P. Winczorek, Wstęp do prawoznawstwa, wyd. 7, Warszawa 2012, s. 215 - 216.

3 Ch. Perelman, Logika prawnicza. Nowa retoryka, Warszawa 1984, s.

197.

dotyka tutaj również zagadnienia obalania domniema- nia, co tylko eskaluje błąd ignotum per ignotum. Wśród pozycji bibliograficznych będących akademickim mate- riałem dla studentów prawa spotkałem się tylko z jed- ną definicją domniemania, a właściwie – domniemania prawnego: „wyrażona w przepisie prawnym reguła po- stępowania w  zakresie ustaleń faktycznych w  procesie stosowania prawa, nakazująca uznawać za udowodniony fakt X, o ile nastąpił fakt Y. Osoba O korzystająca z d.p.

[domniemania prawnego – przyp. autor.], zainteresowa- na w wykazaniu, że fakt X zaistniał, nie musi tego udo- wadniać, wystarczy, jeżeli wykaże, iż miał miejsce fakt Y.

Zastosowanie d.p. skutkuje przerzuceniem ciężaru do- wodu na stronę przeciwną. Osoba O nie dowodzi wystą- pienia faktu X, ale za to jej przeciwnik procesowy stara się obalić domniemanie, czyli wykazać, że mimo zaist- nienia faktu Y nie nastąpił fakt X”⁴. Definicja ta odbiega od klasycznego modelu definicji, również definicji kon- tekstowej. Jest to przykład definicji aksjomatycznej – de- finiuje termin („domniemanie”) poprzez zlokalizowanie go w kilku zdaniach w sensie logicznym, które łącznie pozwalają odczytać znaczenie badanego pojęcia.

Zastanawiające może być pomijanie zagadnienia do- mniemania w  treści wielu opracowań akademickich, przez co można przypuszczać, że instytucja domnie- mania jest niejako deprecjonowana w  nauce prawa, a zatem – uważana za irrelewantną z punktu widzenia prawoznawstwa, teorii prawa czy logiki prawniczej. Taki pogląd uważam za dyskusyjny.

Jednocześnie zapowiada to moim zdaniem pewien pro- blem, jaki możemy napotkać podczas analizy domnie- mania jako zjawiska pojawiającego się w systemie praw- nym.

1. Problemz ustAleniemjednolitejdefinicji

Problem z jednolitym określeniem terminu „domniema- nie” wynika z nieustalenia w pełni jego postaci prawno- normatywnej oraz z  niekonsekwentnego posługiwania się terminami „domniemanie”, „domniemywać” oraz zbliżonymi znaczeniowo, ale innymi pod kątem rdzenia językowego (czyli: innymi niż „domniem-”), termina- mi. Nieustalona postać skutkuje wieloznacznością, która powoduje, że wszelkie próby udzielenie odpowiedzi na pytanie, jaka jest istota domniemania, mogą zakończyć się niepowodzeniem. T. Gizbert-Studnicki, przystępując do zbadania znaczenia terminu „domniemanie prawne”

4 A. Malinowski (red.), Logika dla prawników. Słownik encyklopedyczny, wyd. 2, Warszawa 2012, s. 53.