Scenariusz zajęć II etap edukacyjny
Temat: Czy łatwo poznać „nieznane”? (część I)
Treści kształcenia:
Uczeń:
1) Kształtuje refleksyjną postawę wobec człowieka, jego natury, powinności moralnych oraz wobec różnych sytuacji życiowych – etyka (I),
2) Dostrzega różnorodność postaw i zachowań ludzi – etyka (IV), 3) Wyraża opinię i wartościuje zjawiska społeczne – etyka (V),
4) Wyjaśnia prawdziwe znaczenie własnych zachowań oraz ich przyczyny i konsekwencje – etyka (2),
5) Rozumie, czym jest godność człowieka – etyka (3),
6) Uczestniczy w grupie, porozumiewa się z innymi – etyka (6),
7) Odpowiada na proste pytania postawione do tekstu źródłowego, planu, mapy, ilustracji;
pozyskuje informacje z różnych źródeł oraz selekcjonuje je i porządkuje – historia i społeczeństwo (II),
8) Rozwija sprawność uważnego słuchania, czytania głośnego i cichego oraz umiejętność rozumienia znaczeń dosłownych i prostych znaczeń przenośnych; zdobywa świadomość języka jako wartościowego i wielofunkcyjnego narzędzia komunikacji, rozwija umiejętność poszukiwania interesujących go wiadomości, a także ich porządkowania oraz poznawania dzieł sztuki; uczy się rozpoznawać różne teksty kultury, w tym użytkowe, oraz stosować odpowiednie sposoby ich odbioru – język polski (I),
9) Odczytuje wartości pozytywne i ich przeciwieństwa wpisane w teksty kultury – język polski (4).
Cele operacyjne:
Uczeń:
● Rozumie, że proces poznawania obcej kultury (czyli takiej, w której się nie wychował) jest złożony,
● Zna wskazówki pomagające poznawać elementy z obcych mu kontekstów kulturowych, takie jak: wnikliwość, zaangażowanie poznawcze, powstrzymywanie się od pochopnych ocen, korzystanie z wielu źródeł, i je stosuje,
● Odszukuje potrzebne informacje w zasobach internetowych,
● Korzysta z materiałów źródłowych,
● Tworzy opowiadanie.
1
Nabywane umiejętności:
Uczeń:
● Uczestniczy w dyskusji,
● Rozpoznaje związki przyczynowo-skutkowe,
● Poszukuje informacji i dokonuje ich selekcji,
● Przygotowuje krótką prezentację multimedialną na określony temat,
● Analizuje teksty kultury,
● Twórczo rozwiązuje problemy dzięki współpracy.
Środki dydaktyczne:
● Zasoby multimedialne: słuchowisko Dłuższy, grubszy, rośnie krzywo, karty pracy (Gdzieś w świecie oraz Opowieści z Syrii),
● Etnograficzne materiały źródłowe dla uczniów,
● Dostęp do internetu,
● Arkusze papieru i pisaki lub tablica i kreda/pisak,
● Komputer z głośnikami/odtwarzacz multimedialny/tablica interaktywna.
Metody nauczania:
● Podające: rozmowa, wyjaśnienie,
● Problemowe: aktywizujące – definiowanie pojęć, tworzenie opowiadania, dyskusja,
● Eksponująca: słuchowisko,
● Praktyczna: ćwiczenia przedmiotowe,
● Programowana: z użyciem komputera.
Formy pracy:
● Zbiorowa,
● Indywidualna,
● Grupowa.
Przed zajęciami:
Dwu- lub trzyosobowa grupa uczniów o zainteresowaniach historycznych może przygotować prezentację multimedialną mającą na celu przybliżenie postaci Mikołaja Krzysztofa Radziwiłła, zwanego Sierotką.
Przebieg zajęć:
1. Nauczyciel wita dzieci i rozdaje karty pracy Gdzieś w świecie. Zadaniem uczniów – pracujących w parach – jest przygotowanie krótkiej opowieści o jakimś obyczaju lub zwyczaju właściwym dla dalekiej krainy, w której nigdy nie byli. Należy zwrócić ich uwagę na różnicę semantyczną wyrazów „obyczaj” i „zwyczaj” oraz w sposób dla nich zrozumiały odróżnić w kontekście tych słów język potoczny od języka bardziej wyspecjalizowanego (etnografii i socjologii). Dzieci, wykonując ćwiczenie, korzystają z materiałów źródłowych przygotowanych przez nauczyciela lub z zasobów internetu. Układają plan swojego opowiadania w punktach.
Zwieńczeniem pracy powinno być nadanie opowieści intrygującego tytułu.
Prowadzący czuwa nad działaniami uczniów nie dość biegłych w obsłudze komputera i internetu, a także mających problemy językowe lub z ułożeniem spójnej narracji. Kontroluje także pracę dzieci uzdolnionych literacko, aby postarały się włożyć w pracę nad zadaniem jak
2
najwięcej wysiłku.
2. Prezentacje opowieści dzieci i omówienie prac.
Prowadzący zadaje pytania:
● Skąd macie te wszystkie informacje, skoro nigdy nie byliście tak daleko?
● Czy łatwo dziś człowiekowi dotrzeć do informacji o najdziwniejszych obyczajach różnych kultur?
Zainicjowanie krótkiej dyskusji powinno służyć rekonstrukcji powszechnego poglądu, że do rozmaitych informacji o innych kulturach mamy dziś bardzo prosty dostęp dzięki internetowi, licznym książkom, czasopismom, a także dzięki temu, że nawet bardzo odległe podróże człowiek może dziś odbywać stosunkowo szybko. Nauczyciel zwraca jednak uwagę, że proces poznawania obcej kultury (czyli takiej, w której się nie wychowaliśmy) jest złożony.
3. Wspólne sporządzenie notatki podsumowującej dotychczasowe spostrzeżenia.
Uczniowie piszą w zeszytach; nauczyciel może skorzystać z dokumentu elektronicznego, aby móc na kolejnej lekcji wyświetlić efekty pracy (Czy łatwo poznać „nieznane”? część II).
4. Prezentacja multimedialna przedstawiająca sylwetkę Mikołaja Krzysztofa Radziwiłła, zwanego Sierotką, przygotowana w domu przez grupę uczniów.
Nauczyciel uzupełnia ewentualne niedopowiedzenia.
5. Odtworzenie słuchowiska Dłuższy, grubszy, rośnie krzywo, które powstało na podstawie relacji Mikołaja Radziwiłła goszczącego w Syrii.
Uczniom z trudnościami słuchowymi (obniżona percepcja słuchowa, niedosłuch) lub z problemami ze skupieniem się można wręczyć wydruk z tekstem słuchowiska, tak aby w trakcie odtwarzania materiału mogli w razie potrzeby jednocześnie śledzić jego przebieg.
Nauczyciel omawia z dziećmi wysłuchany materiał – wyjaśnia niezrozumiałe słowa, prosi uczniów o opowiedzenie własnymi słowami treści słuchowiska. W razie potrzeby nagranie należy odtworzyć ponownie.
6. Karta pracy Opowieści z Syrii.
Prowadzący zajęcia rozdaje karty pracy, a wraz z nimi wydruki tekstu słuchowiska, tak by mieli je już wszyscy uczniowie. Dzieci redagują krótkie wypowiedzi pisemne na poniższe pytania:
● O czym opowiada narrator?
● W jaki sposób stara się opisać nieznane zjawisko?
Następuje odczytanie tekstów. Nauczyciel prosi o zilustrowanie zaprezentowanych wypowiedzi cytatami ze słuchowiska, po czym inicjuje rozważania, jak można przybliżyć „nieznane”. Prosi uczniów o podanie sposobów. Kieruje rozmową tak, by dzieci doszły do wniosku, że jedną z metod opisu „nieznanego” jest porównanie go do rzeczy dobrze nam znanych, czyli analogia.
Pozwala ona na oswojenie tego, co trudno nam zrozumieć. Uczniowie podają przykłady analogii – mogą np. odnieść się do swoich opowieści z karty pracy Gdzieś w świecie.
7. Podsumowanie zajęć.
Nauczyciel powraca do ważniejszych wątków lekcji – prosi o przypomnienie, czym jest zwyczaj i obyczaj, oraz przedstawienie zapamiętanych faktów z biografii Mikołaja Radziwiłła.
Jeśli prowadzący przewiduje kontynuację tematu na następnych zajęciach, proponuje dzieciom (grupie 2- lub 3-osobowej) o zainteresowaniach historycznych przygotowanie prezentacji
3
multimedialnej o Ibrahimie ibn Jakubie.
Na zakończenie prosi uczniów o spuentowanie zajęć – udzielenie odpowiedzi na pytanie zawarte w temacie.
Uwagi:
● Przedstawiony scenariusz to I część tematu Czy łatwo poznać „nieznane”?. Nauczyciel może kontynuować tę tematykę na następnych zajęciach, korzystając z materiału Czy łatwo poznać „nieznane”? część II.
● Scenariusz w sporej mierze bazuje na wysokich kompetencjach językowych dzieci, ale także rozwija je poprzez kontakt z tekstem historycznym. Zaplanowane zajęcia służą rozwijaniu krytycznego (refleksyjnego) stosunku do własnych nawyków poznawczych, jak również uczą krytycznego, nastawionego na porównanie, selekcję, weryfikację korzystania z różnych źródeł informacji. Szczególnie interesujące mogą być dla uczniów o zainteresowaniach historycznych.
● Tekst słuchowiska do wydrukowania dla uczniów z trudnościami słuchowymi (obniżona percepcja słuchowa, niedosłuch) lub z problemami w skupieniu się.
Dłuższy, grubszy, rośnie krzywo
Jest w Syrii, zwłaszcza tu w Damaszku, frukt jeden wielu narodom znajomy. Zowią go pospolicie mauza. Wydaje się naszym ogórkom podobny, tylko że dłuższy, grubszy i rośnie krzywo. Pospołu będzie do pięćdziesięciu tych ogórków, niczym laskowych orzechów. Zbiera się je, nim dojrzeją, by w domu powoli i ładniej osiągały doskonałość. Zapach i smak nieco do naszych gruszek uriantówek podobny. Niemniej prędko się nimi człek nasyci i więcej niż dwu z chlebem abo i z serem zjeść nie może. Chrześcijanie, którzy tu w kraju mieszkają, tak mniemają pospolicie, że Adam i Ewa w raju ten owoc jedli, co taką racją udowodnić próbują:
jabłek tu u nas nie masz, a kiedy święty Hieronim biblię tłumaczył, to nie znając słowa mauza po łacinie, owoc z drzewa zamiast tego zapisał.
4
