Scenariusz zajęć
III etap edukacyjny, język polski, zajęcia z wychowawcą
Temat: Czy jesteśmy tolerancyjni?
Treści kształcenia:
Uczeń:
1) Odbiera komunikaty pisane, mówione, w tym nadawane za pomocą środków audiowizualnych – rozróżnia informacje przekazane werbalnie oraz zawarte w dźwięku i obrazie – język polski (I.1.1),
2) Ze zrozumieniem posługuje się pojęciami dotyczącymi wartości pozytywnych i ich przeciwieństw oraz określa postawy z nimi związane, np. patriotyzm-nacjonalizm, tolerancja-nietolerancja, piękno-brzydota, a także rozpoznaje ich obecność w życiu oraz w literaturze i innych sztukach – język polski (II.4.1),
3) Dostrzega zróżnicowanie postaw społecznych, obyczajowych, narodowych, religijnych, etycznych, kulturowych i w ich kontekście kształtuje swoją tożsamość – język polski (II.4.3).
Cele operacyjne:
Uczeń:
● Zna pojęcia tolerancja–nietolerancja, nacjonalizm, rasizm, ksenofobia,
● Dyskutuje na temat ponadczasowych zagadnień egzystencjalnych, takich jak śmierć, cierpienie, przyjaźń, miłość, nadzieja, samotność, inność, poczucie wspólnoty,
● Dostrzega i poddaje refleksji uniwersalne wartości,
● Uświadamia sobie, że pomimo różnic każdy zasługuje na szacunek i miłość własną,
● Uświadamia sobie najczęstsze powody nietolerancji, możliwości przeciwdziałania jej, a także rozumie, że tolerancja ma granice.
Nabywane umiejętności:
Uczeń:
● Współpracuje w grupie,
● Interpretuje teksty literackie,
● Dyskutuje na zadany temat.
Środki dydaktyczne:
● Zasoby multimedialne: materiał filmowy Nie znam, nie toleruję, nienawidzę, karty pracy (Co wiem o tolerancji?, Oblicza nietolerancji),
● Komputer z głośnikami/tablica interaktywna/projektor, głośnik,
● Duże arkusze papieru (pięć sztuk, po jednym na grupę), pisaki.
Formy pracy:
● Grupowa zróżnicowana,
● Zbiorowa jednolita.
Metody pracy:
● Problemowa: dyskusja,
1
● Praktyczna: metoda tekstu przewodniego.
Przed zajęciami:
Nauczyciel prosi uczniów o zapoznanie się w domu z fragmentem (kserokopią) utworu pt.
Mrowisko Doris Lessing1 – laureatki Nagrody Nobla w dziedzinie literatury z 2007 roku.
Przebieg zajęć:
1. Nauczyciel wita się z uczniami i zapoznaje ich z tematem oraz celami lekcji. Następnie dzieli klasę na pięć grup, a w każdej z nich wyznacza lidera – ucznia zdolnego – organizatora, taktownego przewodnika.
Każda z grup otrzymuje, losowo kartę pracy Co wiem o tolerancji? z pytaniami do opracowania:
● I grupa – Jakich osób najczęściej dotyka nietolerancja?
● II grupa – Jakie są najczęstsze powody nietolerancji?
● III grupa – Jak można przeciwdziałać nietolerancji?
● IV grupa – Czy tolerancja powinna mieć granice? Kiedy, jakie?
● V grupa – Jak się czujemy, będąc świadkami nietolerancyjnych zachowań (podaj przykłady takich sytuacji)? Co robimy?
Na wykonanie zadania grupy mają 10 minut. Lider dba o rzeczowe przykłady, argumenty, ustala sekretarza, który zapisuje wszystkie wypracowane propozycje na dużych arkuszach papieru. Nauczyciel obserwuje, jak współpracują poszczególni uczniowie w grupach, jest doradcą i konsultantem.
Następnie nauczyciel prosi liderów, aby zaprezentowali swoją pracę innym grupom, po czym zachęca pozostałe osoby do skomentowania odpowiedzi.
2. Kolejny etap zajęć odnosi się do przeczytanego przez uczniów w domu fragmentu utworu Mrowisko D. Lessing. Nauczyciel rozdaje grupom karty pracy Oblicza nietolerancji, na których mają przyporządkować definicje do odpowiednich terminów związanych z tekstem lub nietolerancją: rasizm, nacjonalizm, ksenofobia, tolerancja, germanizacja, rusyfikacja, fanatyzm.
Przedstawiciel dowolnej grupy odczytuje rozwiązanie zadania.
3. Nauczyciel, chcąc sprawdzić znajomość przeczytanego fragmentu Mrowiska, zadaje pytania, a uczniowie w swobodnych wypowiedziach odpowiadają na nie:
● Gdzie rozgrywa się akcja utworu?
● Kim są bohaterowie?
● Dlaczego Tomek czuje się samotny?
● O jakiej nietolerancji jest mowa w utworze?
4. Nauczyciel pyta uczniów, czy potrafią przywołać sytuacje spowodowane nietolerancją znane z historii lub telewizji, czy byli kiedyś świadkami takich sytuacji. Po krótkiej rozmowie proponuje pracę z materiałem filmowym Nie znam, nie toleruję, nienawidzę – uczniowie zapoznają się z informacjami dotyczącymi tragicznych skutków nietolerancji.
Uwaga: dla uczniów z trudnościami słuchowymi (obniżona percepcja słuchowa, niedosłuch) można włączyć napisy.
Następnie prowadzący zajęcia prosi uczniów o przedstawienie własnych refleksji na temat obejrzanego filmu.
5. Nauczyciel zadaje pracę domową:
1Doris Lessing, Mrowisko, PIW, Warszawa 2007.
2
Na podstawie lekcji i własnych przemyśleń rozwiń myśl, odpowiadając na pytanie zawarte w temacie: „Czy jesteśmy tolerancyjni?” (w dowolnej formie literackiej), lub wykonaj plakat dotyczący tematu dzisiejszych zajęć (dla uczniów uzdolnionych plastycznie).
Uwagi:
● Przed lekcją należy skserować fragment utworu Doris Lessing Mrowisko i rozdać uczniom do przeczytania w domu.
● Uczeń uzdolniony literacko może dodatkowo przygotować krótką prezentację na temat Doris Lessing, jej biografii i możliwych związków biografii autorki z podejmowaną przez nią tematyką (pisarka, która urodziła się w brytyjskiej Persji, a mieszkała przez pewien czas w Rodezji, koncentrowała się m.in. na takiej tematyce jak antykolonializm i apartheid).
● Jeśli w klasie znajdują się uczniowie uzdolnieni artystycznie, aktorsko, można zaproponować im stworzenie krótkiego przedstawienia (opracowanie scenariusza, wybór aktorów, muzyki, scenografii itd.) na temat skutków nietolerancji, na podstawie np. fragmentu tekstu D. Lessing. Może to stanowić krótki projekt uczniowski, a premiera przedstawienia może się zbiec np. z obchodzonym 16 listopada Międzynarodowym Dniem Tolerancji.
● Jeżeli w klasie znajduje się wiele osób o zróżnicowanych poglądach, pierwsza część zajęć może zająć znacznie więcej czasu, zwłaszcza jeśli dyskusja nie doprowadzi do wspólnych uczniowskich konkluzji – wówczas temat należy zrealizować na dwóch jednostkach lekcyjnych.
3
