N AUK A ZMIENI A ŚWI AT
C Z ER W IEC 2021
nr 06/308 – czerwiec 2021 cena 9,99 zł (w tym 8% VAT)
FOCUSPoznać i zrozumieć świat FocusNauka.pl
Jak powstaje najdłuższy tunel podwodny w Polsce
T E C H N O L O G I A
NAUKOWCY WYJAŚNIAJĄ, DLACZEGO TAK TRUDNO JEST SCHUDNĄĆ
Testosteron nie powoduje agresji
P S Y C H O L O G I A M E D Y C Y N A
Czy żelazem da się wyleczyć raka?
H I S T O R I A
Najbardziej kontrowersyjne operacje CIA
SEKRETY PTASICH PIÓR CZY OBOK CZARNYCH DZIUR MOŻE ISTNIEĆ ŻYCIE?
MITÓW PRZEMIANY MATERII
FO_2106_OKLADKA_8mitow_02.indd 1
FO_2106_OKLADKA_8mitow_02.indd 1 29.04.2021 16:19:3929.04.2021 16:19:39
Untitled-46 1 29.04.2021 11:16
O T W Ó R Z O C Z Y Z D J Ę C I E M I E S I Ą C A
NADZIEJA
NA POKONANIE MALARII
Jedna z najgroźniejszych chorób tropikalnych może wkrótce zostać opanowana. Nowa szczepionka opracowana na Oxfordzie zapobiega malarii w aż 77 proc. przypadków
T o znacznie lepszy wynik niż preparatu RTS,S (zwanego też Mosquirix), którego skuteczność wynosi maksymalnie 56 proc.
Nowy środek, opracowany przez zespół z Uniwersytetu Oksfordzkie- go – ten sam, który brał udział w pracach nad szczepionką przeciw COVID-19 produkowaną przez koncern AstraZeneca – spełnia kry- teria WHO zakładające, że skuteczność powinna przekraczać 75 proc.
Preparat nazwany roboczo R21/Matrix-M to zmodyfikowana wersja RTS,S. Składa się z dwóch elementów. R21 to tzw. cząstka wi- rusopodobna – swoista wirusowa „wydmuszka”, czyli zbiór białek wirusa WZW typu B pozbawionych jego materiału genetycznego.
Naukowcy umieścili w niej fragment białka zarodźca – jednokomór- kowego pasożyta wywołującego chorobę. Zarodźce niszczą krwinki czerwone i komórki wątroby, co objawia się m.in. wysoką gorączką i może skończyć się śmiercią. Matrix-M z kolei to tzw. adiuwant – substancja dodatkowa wzmacniająca działanie szczepionki. Wyniki badania klinicznego fazy 2b R21/Matrix-M zostały opublikowane
jako raport wstępny w czasopiśmie „The Lancet”. W ciągu 12 mie- sięcy od otrzymania szczepionki preparat wykazał 77 proc. skutecz- ności w grupie pacjentów, którzy otrzymali wyższą dawkę i 71 proc.
w grupie z niższą dawką. Nie zgłoszono żadnych poważnych skutków ubocznych.
– To bardzo ekscytujące wyniki, pokazujące bezprecedensowe poziomy skuteczności szczepionki, która była dobrze tolerowana w naszym programie próbnym. Z niecierpliwością czekamy na zbli- żające się badania III fazy, aby zademonstrować dane na dużą skalę – powiedział główny autor badań prof. Halidou Tinto.
Według raportu Światowej Organizacji Zdrowia (WHO) w 2019 r.
na całym świecie odnotowano 229 mln przypadków malarii, w tym 409 tys. zgonów. Około 94 proc. zachorowań odnotowano w Afryce, a 67 proc. zgonów dotyczyło dzieci w wieku poniżej pięciu lat. Ma- larię można leczyć, ale zarodźce coraz częściej zyskują oporność na najczęściej stosowane farmaceutyki. (js, kg)
FOT. SHUTTERSTOCK
Szczepionka R21/
Matrix-M ma wkrótce wejść w kolejną fazę badań klinicznych w Afryce. Ich wyniki poznamy najwcześniej za rok.
NAUKA ZMIENIA ŚWIAT 3
FO_2106_OtworzOczy_Malaria.indd 3
FO_2106_OtworzOczy_Malaria.indd 3 05.05.2021 15:45:1605.05.2021 15:45:16
4 FOCUS CZERWIEC 2021 O T W Ó R Z O C Z Y
KOMARY
DŁUGODYSTANSOWCY
Te dokuczliwe owady są małe, a ich muskula- tura na tyle wątła, że naukowcy długo uważali je za stworzenia niezdolne do dalszych podró- ży. Ich maksymalny zasięg miał wynosić pięć kilometrów w ciągu całego życia, które z regu- ły trwa 1–2 tygodnie. Dwa lata temu badacze zmienili zdanie. Zespół z Narodowego Instytu- tu Alergii i Chorób Zakaźnych przeanalizował zachowanie komarów z rodzaju Anopheles przenoszących malarię w afrykańskiej Republi- ce Mali. Okazało się, że w ciągu zaledwie jed- nej nocy są w stanie pokonać 295 km. Dzieje się tak, ponieważ lekkie owady są unoszone przez silny wiatr.
BZYCZĄCE LUDOBÓJSTWO
Zdaniem naukowców komary są najgroźniejszymi dla człowieka zwierzętami na kuli ziemskiej. Nie chodzi jednak o same ukąszenia tych owadów.
– Niebezpieczne są przede wszystkim mikroby, które przenoszą – podkreśla dr Alicja Gliniewicz z Samodzielnej Pracowni Entomologii Medycznej i Zwal- czania Szkodników, Narodowego Instytutu Zdrowia Publicznego – Państwo- wego Zakładu Higieny. Są wśród nich zarodźce malarii, które zabiły więcej ludzi niż wszystkie wojny w historii ludzkości.
O malarii pisał już Hipokrates – ojciec starożytnej greckiej medycyny. W Pol- sce występowała co najmniej od XIV w. W samym tylko 1921 r. zachorowało na nią 53 tys. Polaków. Malaria zniknęła z Europy w 1975 r. Udało się to dzięki stosowaniu na szeroką skalę pestycydu DDT, osuszaniu mokradeł i podawaniu nowych leków antymalarycznych.
Teraz malaria wraca wraz z ciepłolubnymi komarami z rodzaju Anopheles.
W 2009 r. pojawiła się w Grecji. Na szczęście, zdaniem naukowców, na naszym kontynencie nie grożą nam już epidemie takie jak w przeszłości.
Zarodźce wywołujące malarię może przenosić aż 80 gatunków komarów z rodzaju Anopheles.
Do infekcji dochodzić może również podczas transfuzji krwi i poprzez zakażone igły.
FO_2106_OtworzOczy_Malaria.indd 4
FO_2106_OtworzOczy_Malaria.indd 4 05.05.2021 15:45:1905.05.2021 15:45:19
