Focus 8/2021 - Praca zbiorowa, Opracowanie zbiorowe - pdf – Ibuk.pl

(1)

FOCUSPoznać i zrozumieć świat FocusNauka.pl

N AUK A ZMIENI A ŚWI AT

SIERP IEŃ 2021

nr 08/310 – sierpień 2021 cena 9,99 zł (w tym 8% VAT)

CZY SZCZEPIONKI ZAWIERAJĄ KOMÓRKI PŁODÓW?

FOCUSPoznać i zrozumieć świat F o c u s . p l

WIĘCEJ NAUKI 92 ^STRONY

Algi wodne ocalą świat

P R Z Y R O D A

Energetyczna rewolucja:

baterie grawitacyjne

T E C H N O L O G I A

Jak ratować ginące języki

C Y W I L I Z A C J A P S Y C H O L O G I A

Dlaczego krzyczymy?

N A J W I Ę K S Z Y C H Z A G A D E K W S Z E C H Ś W I ATA

cz Po tą W ek

hśeczs

wiata Czarne d^ziu^r

y C^zas Ciem^{na ma}teria O_bc_{e cywi} li_zac_je

C_iem nae

nergi_a C_z

ąstki

le

m e a ent e rn

FO_2108_OKLADKA_cosmos04.indd 1

FO_2108_OKLADKA_cosmos04.indd 1 02.07.2021 11:05:3102.07.2021 11:05:31

(2)

Siemens Home Appliances

Ekspres EQ.9 plus dla miłośników mistrzowskiego parzenia kawy.

Z poziomu aplikacji w ekspresie Siemens EQ.9 plus z Home Connect możesz wybierać spośród przepisów na 21 specjałów kawowych z 10 krajów świata. www.siemens-home.bsh-group.com/pl/siemens-home.pl The future moving in.

Grupa BSH jest licencjobiorcą w odniesieniu do znaków towarowych, do których uprawniona jest Siemens AG.

(3)

O T W Ó R Z O C Z Y Z D J Ę C I E M I E S I Ą C A

KAWA KORZYSTNIE

WPŁYWA NA WĄTROBĘ

Naukowcy po raz kolejny wykazali, że picie kawy służy zdrowiu. Z najnowszych badań wynika, że kawa – i to także bezkofeinowa – chroni przed chorobami wątroby

C

hoć kawa dla wielu osób jest codziennym i nierzadko ulubio- nym napojem, wciąż cieszy się złą sławą jako napój szkodliwy dla zdrowia. Niesłusznie. Naukowcy z uniwersytetów w Southampton i Edynburgu przeprowadzili analizy wykazujące, że kawa wpływa korzystnie na funkcjonowanie wątroby.

Badacze doszli do takich wniosków, analizując dane zgromadzone w bazie Biobank UK. Dotyczyły one ponad 495 tys. osób i obejmowały okres ponad 10 lat. Uczeni sprawdzili, jaki jest związek między piciem kawy a przewlekłymi schorzeniami wątroby.

Okazało się, że kawa chroni przed wieloma przypadłościami. Oso- by często ją pijące miały o 21 proc. niższe ryzyko przewlekłych chorób wątroby, o 20 proc. niższe ryzyko stłuszczenia wątroby i o 49 proc.

mniejsze ryzyko zgonu z powodu schorzeń wątroby.

Największy stopień ochrony przed chorobami odnotowano wśród osób pijących kawę klasyczną, parzoną ze zmielonych ziaren. Słabszy, choć wciąż znaczący efekt odnotowano w grupie pijących kawę roz- puszczalną i bezkofeinową. Oznacza to, że za korzystny efekt działania

kawy może odpowiadać wiele związków chemicznych, które w niej występują. Na pierwszym miejscu naukowcy wymieniają tu kafestol i kahweol. Wcześniej wykazano działanie korzystne tych substancji dla wątroby w czasie badań na zwierzętach.

– Kawa to powszechnie dostępny napój. Wyniki naszego badania sugerują, że może ona odegrać dużą rolę w zapobieganiu przewlek- łym chorobom wątroby. Dotyczy to zwłaszcza krajów uboższych, gdzie dostęp do opieki zdrowotnej jest gorszy, a poziom zachorowań na schorzenia wątroby wyższy – mówi dr Oliver Kennedy, główny autor badania.

Do ograniczeń badania należy m.in. to, że dotyczyło ono populacji brytyjskiej, czyli w większości ludzi pochodzenia europejskiego i dość zamożnych. Nie mierzono też dokładnie spożycia kawy w monito- rowanym okresie. Nie wiadomo zatem, czy wnioski można uogólnić także na inne populacje, np. z krajów rozwijających się. Aby to stwier- dzić, konieczne mogą być badania kliniczne, a nie populacyjne, jak

w tym przypadku. (js)

FOT. SHUTTERSTOCK

Kawa zawiera ponad tysiąc związków chemicznych. Wiele z nich ma pozytywny wpływ na nasze zdrowie, w tym na funkcjonowanie wątroby.

NAUKA ZMIENIA ŚWIAT 3

FO_2108_OtworzOczy.indd 3

FO_2108_OtworzOczy.indd 3 01.07.2021 15:33:3801.07.2021 15:33:38

(4)

4 FOCUS SIERPIEŃ 2021 O T W Ó R Z O C Z Y

JAKA KAWA NIE JEST DLA NAS ZDROWA

Sięgając po kawę, warto pamiętać, że nie wszystkie jej odmiany są równie korzystne dla zdrowia. Wiele zależy od tego, jak przy- gotujemy napój. Najbardziej szkodliwa jest kawa zawierająca fusy. Znajdują się w nich tłuszcze niekorzystnie wpływające m.in.

na układ krążenia. Fusy mogą też podrażniać śluzówkę żołądka. Dlatego należy unikać kawy zalewanej w szklance (tzw.

plujki) oraz kawy po turecku.

Niekorzystne dla zdrowia działa- nie mogą mieć też dodatki do kawy. Cukier, śmietanka czy syropy smakowe to dodatko- we kalorie w postaci węglo- wodanów łatwoprzyswajal- nych i tłuszczów nasyconych.

Należy ich unikać, zwłaszcza w formie gotowych produktów typu saszetki „3 w 1”.

Przygotowując kawę, trzeba pamię- tać jeszcze o jednej rzeczy – zbyt gorąca szkodzi. Regularne picie kawy o temperatu- rze przekraczającej 65 st. C może zwiększać ryzyko zachorowania na raka przełyku. To samo odnosi się do innych gorących napo- jów, takich jak herbata. Po kawę nie powin- ny sięgać kobiety w ciąży. Z badań wynika, że w ich przypadku szkodliwe mogą być nawet małe dawki kofeiny.

ILE JEST KOFEINY W FILIŻANCE KAWY?

Zawartość kofeiny w kawie różni się m.in. w zależności od jej odmiany, stopnia zmielenia i sposobu parzenia. Eksperymenty pokazały, że nawet jeśli kontrolujemy wszystkie te czynniki – a więc np. używamy zawsze tego samego ziarna w tym sa- mym ekspresie – zawartość kofeiny w kolejnych filiżankach może się znacząco różnić. Stąd bierze się rozrzut wartości po- podanych poniżej. Dane dotyczą 100 ml napoju.

ILE KOFEINY DZIENNIE MOŻNA PRZYJĄĆ?

Najbardziej znany składnik kawy w nadmiarze może być dla nas szkodliwy. Kofeina wywołuje bezsenność, nadpobudli- wość, zaburzenia rytmu serca lub bóle brzucha. Dlatego nie powinniśmy spożywać jej więcej niż 400 mg dziennie. Taką ilość zawiera 8–10 małych espresso albo 5–6 filiżanek kawy parzonej.

Jednak kofeina znajduje się nie tylko w kawie, ale także w her- bacie, czekoladzie, coli i napojach energetyzujących. Tych dwóch ostatnich rodzajów napoju lepiej w ogóle nie pić – zawierają dużo cukru.

Najzdrowsze kawy to te filtrowane, a więc np.

z ekspresu ciśnieniowego lub przelewowego.

Są one pozbawione szkodliwych fusów.

Kawa z ekspresu przelewowego – 55–85 mg

Kawa bezkofeinowa – 7 mg

Kawa parzona – 40–65 mg

Espresso – 170–255 mg*

Dla porównania:

coca-cola – 10 mg

zielona herbata – 18 mg

czarna herbata – 28 mg

* Klasyczne espresso ma objętość 25 ml,

co oznacza, że jedna filiżanka zawiera 42–56 mg kofeiny.

(5)

FOT. SHUTTERSTOCK (5)

CZY KAWIE ZAGRAŻAJĄ ZMIANY KLIMATU?

Do 2050 r. na skutek globalnego ocieplenia większość kawowych plantacji uleg- nie zniszczeniu – stwierdzili cztery lata temu naukowcy z australijskiego Climate Institute. Idealna temperatura do uprawy arabiki to 18–21 st. Celsjusza. W ciągu najbliższych 30 lat w rejonach, gdzie jest najwięcej plantacji, termometry zaczną wskazywać minimum 23 stopnie. A to oznacza, że owoce będą dojrzewały zbyt szybko. Kawa z nich uzyskana nie będzie przypominała tej, którą znamy dziś, a na dodatek ocieplenie sprzyja pojawianiu się szkodników niszczących uprawy.

Globalnemu ociepleniu zdołają oprzeć się tylko najbogatsi. Małe rodzinne farmy raczej sobie nie poradzą, a to w nich pracuje większość spośród 25 mln planta- torów kawy na świecie. Uprawy stopniowo zaczną przesuwać się na północ i południe od równika. Miliony ludzi zostaną bez środków do życia. W samej tylko Gwatemali przy zbiorach kawy pracuje 30 proc. obywateli. – Do 2080 r.

mogą całkowicie wyginąć dzikie kawowce, dzięki którym dziś zachowywana jest różnorodność genetyczna upraw – ostrzegał John Connor, szef Climate Institute.

CZY KAWA ZIELONA JEST ZDROWSZA OD CZARNEJ?

Każde ziarno kawy na początku jest zielo- ne. Zmienia kolor dopiero pod wpływem procesu palenia. Zielona kawa nie ma więc tak bogatego smaku jak kawa czarna. Za- wiera jednak więcej naturalnych związków, które mają sprzyjać odchudzaniu.

Dlatego na świecie popularność zdobył ekstrakt z zielonej kawy sprzedawany pod różnymi nazwami. Naukowcy podkreślają, że nie ma mocnych dowodów na skutecz- ność takiego specyfiku.

Naukowcy i hodowcy szukają nowych odmian kawy, mniej wrażliwych na zmiany klimatyczne.

Zielona kawa, choć modna, nie- koniecznie musi działać korzyst-

niej niż czarna.

PSYCHOPATÓW MOŻNA POZNAĆ PO TYM, JAKĄ PIJĄ KAWĘ?

W październiku ubiegłego roku czasopismo „Appetite” opubli- kowało wyniki badań dotyczących związku kawowych preferen- cji z tendencjami sadystycznymi i psychopatycznymi. Okazało się, że osoby o cechach psychopatycznych lubią określone ro- dzaje kawy.

W badaniu udział wzięło tysiąc dorosłych, których wypytano o ulubione posiłki. Uczestnicy następnie wypełnili testy osobo- wości, określające ich zachowania społeczne i antyspołeczne, w tym także skłonność do narcyzmu, sadyzmu i psychopatii.

Przeprowadzający badanie naukowcy z Uniwersytetu w Inns- brucku stwierdzili, że osoby z tendencjami do zachowań psy- chopatycznych lubią gorzki smak i czarną kawę. Najbliższa korelacja zachodziła między upodobaniem do gorzkich potraw i napojów a „codziennym sadyzmem” – czyli odczuwaniem przyjemności z zadawania pewnego poziomu bólu innym.

Zresztą nie tylko skłonność do czarnej kawy powinna niepokoić.

Wśród smakołyków wybieranych chętnie przez osoby anty- społeczne są także rzodkiewki, seler i tonik.

Z badań wynika, że osoby lubiące słodzoną, łagodniejszą kawę mogą mieć też bardziej przyjazne usposobienie. Gorycz z kolei ma związek z sadyzmem.

NAUKA ZMIENIA ŚWIAT 5