'< << o ■<» «.«-» > .»-i'-r *e—*•,
Nr. 42. Wąbrzeźno, dnia 15 października 1927 r. [Rok 4
E w a n g e 1 j a
ONMLKJIHGFEDCBAś w . M a t e u s z a i o z d z . 2 2 , w i e r s z 1 — 1 4 . W o n c z a s m ó w i ł J e z u s p r z e d n ie j s z y m k a p ł a n o m i F a r y z e u s z o m w p o w i e ś c i a c h , m ó w ią c : P o d o b n e j e s t K r ó l e s t w o n i e b ie s k i e c z ł o w i e k o w i k r ó l o w i , k t ó r y s p r a w ił g o d y m a ł ż e ń s k i e s y n o w i s w o j e m u . I p o s ł a ł s ł u g i s w o j e w z y w a ć z a p r o s z o n y c h n a g o d y , a n i e c h c i e l i p r z y j ś ć . P o t e m p o s ł a ł i n n e s ł u g i , m ó w ią c : P o w i e d z c i e z a p r o s z o n y m , o t o o b i a d m ó j n a g o t o w a n y , w o ł y m o j e i k a r m n e r z e c z y s ą p o b i t e i w s z y s t k o g o t o w e . P ó j d ź c i e n a g o d y . A o n i z a n i e d b a w s z y , o d e s z l i , j e d e n d o w s i s w o j e j , a d r u g i d o k u p i e c t w a s w e g o ; d r u d z y p o j m a w s z y s ł u g i j e g o , z e l ż y l i i p o b i l i A u s ł y s z a w s z y K r ó l , r o z g n i e w a ł s i ę i p o s ł a w s z y w o j s k a s w e , w y t r a c i ł 6 n e m o r d e r c ę i m ia s t o s p a l i ł . T e d y r z e k ł s ł u ż e b n i k o m s w o im : G o d y ć s ą g o t o w e , l e c z z a p r o s z e n i n i e b y l i g o d n e m i. A p r z e t o i d ź c i e n a r o z s t a j n e d r o g i, a k t ó r y c h k o l w i e k n a j d z i e c i e , w z y w a j c i e n a w e s e l e . I w y s z e d ł s z y s ł u d z y j e g o n a d r o g i , z e b r a l i w s z y s t k i e , k t ó r e z n a l e ź l i , z ł e i d o b r e i n a p e ł n i o n e s ą g o d y s i e d z ą c e m i . A w s z e d ł
s z y K r ó l , a b y o g l ą d a ł s i e d z ą c e , o b a c z y ł t a m c z ł o w i e k a n i e o d z i a n e g o s z a t ą g o d o w ą . I r z e k ł m u : P r z y j a c ie l u , j a k o ś t u w s z e d ł , n i e m a j ą c s z a t y g o d o w e j ? A o n z a m il k n ą ł . T e d y r z e k ł s ł u g o m ^ Z w i ą z a w s z y r ę c e i n o g i j e g o , w r z u ć c ie g o w c i e m n o ś c i z e w n ę t r z n e . T a m b ę d z i e p ł a c z i z g r z y t a n ie z ę b ó w . A l b o w i e m w i e l e j e s t w e z w a n y c h , l e c z m a ł o w y b r a n y c h .
_ Kardynał Ledochowski,
’ r Bismark i Kulturkampf
j Sr (Wedlug^Georges Goyau)
$ ( C i ą g d a l s z y )
L i b e r a l n o - n a r o d o w i m y ś l e l i , ż e B i s m a r k o V v i c h o d z i o w a l k ę z K o ś c i o ł e m , j a k o t a k i m ; j e m u w ł a ś c i w i e c h o d z i ł o t y l k o o z a p r o w a d z e n ie p r u s k ic h p o r z ą d k ó w .
C h w a ł ą K o ś c io ł a b ę d z i e z a w s z e , ź e n i e m o ż n a b y ł o t e g o d o p i ą ć , n i e n a r u s z y w s z y p r a w j e g o . G ł u p i p r e t e k s t p o s ł u ż y ł B i s m a r k o w i d o n a k a z a n i a r e w i z j i w m i e s z k a n i u i p a p i e r a c h K o ź m i a - n a . K o ź m ia n k o r e s p o n d o w a ł z W i n d t h o r s t e m i b y ł n i e j a k o n i e o f i c j a l n y m p r z e d s t a w i c i e l e m S t o l i
c y A p o s t o l s k ie j n a n i e d o s t ę p n e K r ó le s t w o . P r z y - t e m d o t k n ą ć K o ź m i a n a z n a c z y ł o t y le , c o z a c z e p i ć L e d ó c h o w s k i e g o . P o l i c j a p r u s k a w i e le c i e k a w y c h d la B is m a r k a p o o d k r y w a ł a r z e c z y , k t ó r e z a p e w n e p r z e j ś ć t e ż m u s i a ły d o r ą k r z ą d u p e t e r s b u r s k ie g o . W s z a k G o y a u p r z y p o m i n a , ż e k s i ą ż ę C z e r k a s k ij o ś w ia d c z a ł , iź p o w y p u s z c z a łb y c h ę t n i e w s z y s t k ic h k s i ę ż y p o l s k i c h z w i ę z ie n ia , b y l e b y m ó g ł z a g n a ć K o ź m i a n a n a S y b ir . I n s t y t u c j e s z k o ln e K o ź m i a n a z o s t a ł y p o z a m y k a n e . £
N a P o z n a n iu s k u p ił a s i ę c a ła , u w a g a B i s m a r k a . N i e w s t y d m u ‘ b y ł o u c i e k a ć s i ę d o w y s z u k i w a n i a a r g u m e n t ó w n a i s t n ie n i e „ p o ls k i e g o s p is k u * * w f a k c i e , ź e p e w i e n k a l e n d a r z t o r u ń s k i n a z y w a ł L e d ó c h o w s k i e g o P r y m a s e m P o l s k i, s p a d k o b i e r c ą j e j k r ó ló w i z a p i s y w a ł j e g o i m i ę w p o c z e t k s i ą ż ą t p a n u j ą c y c h . ( G o y a u p r z y p o m i n a , ż e n a s o b o r z e w a t y k a ń s k im P iu s I X z w r ó c i ł L e d ó - c h o w s k i e m u t y t u ł p r y m a s o w s k i.)
G d y k a n c l e r z c h c ia ł w y k a z a ć , j a k m a ł o u f a n i e m ie c k im b i s k u p o m , o ś w ia d c z a ł n a z n a k ic h p r z e s t ę p c z o ś c i , ż e k o r e s p o n d u j ą z K o ź m i a n e m . P o l i c j a r o z b ie g ł a s i ę p o P o z n a ń s k i e m i Ś l ą s k u , a b y p o d s ł u c h iw a ć k a z a ń , w y p a t r y w a ć , j a k i u d z ia ł b io r ą k s i ę ż a , s z c z e g ó l n i e j P o l a c y w u r o c z y s t o ś c i a c h n a r o d o w y c h n i e m i e c k ic h i ś c i g a ć i c h d o n o s a m i. • P o p r a w i e v i n s p e k t o r a c ie s z k o ln y m , p r z y s z ło p r a w o p r z e c i w J e z u it o m i „ im p o d o b n y m * * . T u z n ó w B is m a r k w y s u n ą ł a r g u m e n t , ż e J e z u i c i s ą p r z y c h y l n i „ p o lo n iz m o w i* * . P r z y t e m , c z e g o n i e ś m ia n o w p r o s t s t o s o w a ć w N i e m c z e c h , t o s t o s o w a n o n a t y c h m ia s t w P o z n a ń s k i e m . I p o u - s p o k o j e n i u r e l ig i j n e m j u ż , p o b i s m a r k o w s k i e j K a - n o s s i e . P o z n a ń s k i e ' w ie l e j e s z c z e u c ie r p i, s a m o j e d n o i n a d ł u g o n i e z a z n a a m n e s t j i. T e r a z p r z y c h o d z ił o d o w p r o w a d z e n i a n a u k i r e li g j i p o n i e m ie c k u . J u ż k a z a ln i c a p o d l e g a ł a c e n z u r z e — o - b e c n i e , w 1 8 7 3 r . p r z y g o t o w y w a n o s i ę d o z a t w i e r d z e n i a p o d s t a w o w y c h p r a w F a lk a , k t ó r e w b r e w k o ś c i o ło w i m ia ł y n o r m o w a ć n i e t y l k o s t a t u t j e g o p r a w n y , a l e i w e w n ę t r z n ą k o n s t y t u c j ę k o ś c i e l n ą . T y m c z a s e m w a lk a j u ż w r z a ł a w P o z n a ń s k ie m u
F a lk z a ż ą d a ł , b y o d W i e lk a n o c y n a u k a r e l i
g j i b y ł a d a w a n a p o n i e m i e c k u w g i m n a z j a c h p o z n a ń s k i c h . O t ó ż l ic z b a N i e m c ó w w n i c h n i e p r z e k r a c z a ła p r z e c i ę t n i e 2 0 - t u . N a 1 2 0 P o l a k ó w w G n i e ź n i e , b y ł o ic h z a le d w i e d w u , a t y l k o 1 1 - tu
1 5 8 — w P o z n a n iu n a b lisk o 6 0 0 u c z n ió w p o lsk ic h . L e d ó c h o w sk i n ie p r z y ją ł ż ą d a ń F a lk a . „ C h c ą c z a p ew n ić m a ły m P o la k o m n a u k ę r elig ji w z r o zu m ia ły m d la n ic h jęz y k u , o d p o w ie d zia ł, ż e cy r k u la rz m in iste rja ln y z o sta n ie u w zg lę d n io n y w w y ż szy c h k la sa c h g im n a zja ln y ch , a le ż e c o d o n iż szy c h , sz tu b a cy p o lsc y b ę d ą się u c z y ć im ie n ia B o sk ieg o p o p o lsk u * . (1. t. 4 0 4 ) P a p ie ż P iu s IX w in sz o w a ł L e d ó c h o w sk ie m u je g o sta n o w c ze g o k r o k u , p o d o b n ie ż p o lsc y b isk u p i z G a lic ji. M in i
ster z a ś z a g ro z ił p r efek to m , p o słu sz n y m r o zp o r z ą d z en iu a r cy b isk u p ie m u , ż e z o sta n ą m a so w o w y d a len i. N ic to n ie p o m o g ło . S p e łn iw sz y w ię c g r o źb ę , m in ister c h c ia ł z n a le ź ć św iec k ich n a u c z y c ieli r e lig ji, a le i to się n ie u d a w a ło . M a li P o zn a n ia cy z a cz ęli o tr zy m y w a ć n a u k ę r e lig ji w d o m u , lu b w k o śc ie le . W ó w cz a s B e r lin z a c zą ł się m śc ić n a d o b r o w o ln y ch k a te ch e ta ch i r o z cią g n ą ł sw e u k a z y n a W sc h o d n ie P ru sy . M a ło p r z y ch y ln y K o ścio ło w i k a to lic k ie m u św ia d ek , p r z y ja c iel B ism a r k a K e y ser lin g , d z iw ił się ty m z a cz ep k o m , a le p a ń stw o n ie d b a ło ju ż o p o z o r y . T y lk o n iem ie c k i b ó g m ia ł p r a w o w stę p u d o sz k ó ł p o z n a ń sk ich .
W g m in a c h , g d z ie p r ze w a ż a li N ie m cy , w E lb lą g u , w T o ru n iu n p . p o w z ięto u c h w a ły , ż e r e lig ji n a u c z a ć b ę d ą m o g li ty lk o św ie c c y , k tó r zy n ieo m y ln o śc i p a p iesk iej n ie u z n ają , a w P o z n a n iu k a to lic k ie sz k o ły z a m ie n io n o n a m ięd z y w y z n a
n io w e .
N im p r z y sz ło je sz cz e d o w a ln e j r o z p ra w y k u ltu r k a m p fu , L e d ó c h o w sk i, d o n ie d a w n a z ta - k ie m u g r z ec z n ie n iem p r z y jm o w a n y i ta k sp o k o j
n y w sw e m z a c h o w a n iu , sta w a ł się o śr o d k iem r elig ijn o -n a ro d o w ej w a lk i w P o zn a ń sk ie m , a z n im ju ż p r a w ie c a ły k le r.
T y m c za se m sły n n e „ p r a w a F a lk a " d o c h o d z i
ły d o g ło su . P ięć p r a w m a jo w y c h z r. 1 8 7 3 , z k tó ry c h je d n e d o ty c z y ły p r z y g o to w a n ia d o k a p ła ń stw a i n o m in a cy j k o śc ie ln y c h , in n e d y sc y p li
n y d u c h o w n e j, in n e p r z y n a le ż n o ści d o K o śc io ła . J a k o fu n d a m e n t słu ży ło n o w e p r a w o , z n o szą c e a r ty k u ły k o n sty tu cji p r u sk iej, k tó r e z a p ew n ia ły p e łn ą sw o b o d ę su m ien ia . D o ty c h p r a w d o łą c z y
ło się w r. 1 8 7 4 p r a w o k a r n e n a c a łe c e sa r stw o , d o ty c zą c e „ n ieleg a ln y ch " c zy n n o ści k a p ła ń sk ich i p r a w o p r u sk ie, u z u p e łn ia ją c e o a d m in istr a c ji b isk u p stw „ o p r ó ż n io n y c h ” i t. d . W J 8 7 5 r. o z a w ie sze n iu p o b o r ó w k o śc ie ln y c h , o z a k o n a ch i p a r a fja c h k a to lic k ic h , o n o w e m u sz c zu p le n iu k o n sty tu c ji, o sta r o -k a to lik a ch i t. d . O g ó łe m c a ły a r se n a ł, z r a z u o m a w ia ją c y p r e te n sje P ru s d o m ie sz a n ia -się w w e w n ę trz n e sp r a w y w szy stk ic h w y z n a ń u z n a n y c h , a p o tem u sta w y sp e c ja ln ie s k ie
r o w a n e p r ze ciw k o k a to lic k im b isk u p o m , d u c h o w ie ń stw u i lu d o w i k a to lic k ie m u . P a ń stw o , a n ie b isk u p m ia ło w y ch o w y w a ć p o sw o jem u p r z y sz ły k ler; ty lk o ta k i k ler b y ł z d o ln y d o św ia d cz e n ia p o słu g d u c h o w n y c h . B isk u p i n ie m ieli p r a w a z a w ie sz a ć z ły c h d u c h o w n y c h w c z y n n o śc ia c h . P a ń stw o o r ze k a ło , k to jest k a to lik ie m , lu b n ie i z m u sz a ło o d d a w a ć k o śc io ły k a to lic k ie sta r o -k a to - lick ie j se k c ie , u sta n a w ia ł się r o d z a j św . S y n o d u m ię d z y w y z n a n io w eg o , p a ń stw o o r ze k a ło o w ła d z y b isk u p ie j, p a ń stw o d e sty tu o w a ło b isk u p ó w i k a p ła n ó w , p a ń stw o w k r a cz a ło w k a ż d y z a k r es w ia ry , sa k r a m e n tó w , c z y n n o ści k a p ła ń sk ic h , k o n fisk o
w a ło m a ją tk i k o śc ie ln e, k a r a ło p ien ięż n ie i w ię z ie
n ie m z a w ie r n o ść w ier ze . O g ó ln y m c e lem ty ch p r a w b y ło stw o r z y ć r o z ła m m ięd z y E p isk o p a te m i k lp -
rem , m ię d zy w ier n e m i i p a ster za m i i u sta n o w ić n a r o d o w y p r u sk i k o śc ió ł, n iez a leż n y i o d R zy m u i o d w ła sn y ch d o g m a tó w i p r a w .
O n g iś w 1791 r. r e w o lu c ja fr a n cu sk a w y p ra c o w a ła t. z w . c y w iln ą k o n sty tu c ję k le ru , u siłu ją c w p ro w a d zić sc h y z m ę w ło n o K o śc io ła . R e w o lu c ja z a w io d ła się w sw y c h r a c h u b a c h , a le w y w o ła ła , ja k słu sz n ie o św ia d c zy ł je d en z h isto ry k ó w , n a j
w ięk sz y te n p r z ew r ó t w k ra ju , w a lk ę r e lig ijn ą , k r w a w e p r z e śla d o w a n ie i b r a to b ó jcz e w o jn y .
B ism a r k sta w ia ł n o w o c z esn e N ie m cy ja k o w z ó r i o p o k ę k o n se r w a ty zm u i sp o łec z n eg o ła d u , n ie w a h a ł się iść tu za p r z y k ła d em r e w o lu cji fr a n c u sk ie j, p o d k o p u ją c tern w ła sn e sw e d z ie ło z jed n o c z en ia N ie m ie c. B ism a r k n ien a w id ził s o c ja listó w ty m c z a sem o d K u ltu r k a m p fu d a tu je się w z ro st so c ja liz m u w N iem cz ec h . C y w iln a k o n sty tu cja k ler u sta ła się o n g iś p ie r w sz ą p r z y c z y n ą stra c en ia L u d w ik a X v l. W K u ltu rk a m p fie B is
m a r k n ie ty lk o z n a jd z ie K a n o ssę , a le i n ie k tó r e p o w o d y sw o jej w ła sn ej n ieła sk i. C iek a w e m je st d o z a z n a cz e n ia , ż e p o m im o w a lk i r e lig ijn e j, k a to lic k ie C o n tr u m n ie m ie c k ie u siło w a ło z w r ó cić u - w a g ę r z ą d u n a n ied o b o r y u sta w o d a w stw a s p o łe
c z n e g o i p ie rw sze p o m y śla ło o d o li p r a c o w n ik ó w , B ism a r k i jeg o p o stę p o w i n a r o d o w o -lib er a ln i p o z o sta w a li a to li g łu si n a te isto tn e p o tr ze b y k la s p r a cu ją cy c h . C iek a w e r ó w n ie ż , ż e g d y p r z eg r a w a lk ę , B ism a r k sta ra ć s ię b ę d z ie u L e o n a X III, a b y te n że w y w a r ł w p ły w n a k a to lic k ich w y b o r c ó w , c e le m p o p ier a n ia B ism a rk o w y c h p r o jek tó w r z ą d o w y c h .
N ik t o c z y w iśc ie , a n i k a to lick i lu d , a n i e p is
k o p a t n ie m ó g ł p r zy ją ć p r a w m a jo w y c h . T y m c z a se m w ie lcy p a n o w ie ślą scy , z n ie m c ze li lu b N ie m cy , c h o ć k a to lic y p u b lic z n ie d z ię k o w a li c e sa r z o w i z a u sta n o w ie n ie ty c h p r a w i W P o z n a n iu L ed ó c h o w sk i i je g o su fra g a n J a n isze w sk i z a g r o z ili e k sk o m u n ik ą p e w n em u k a p ła n o w i, k tó r y n ie b a c z n ie ten a d r e s p o d p isa ł. T o b y ł p r u sk ie
m u r zą d o w i p o w ó d , b y n a L ed ó c h o w sk ie g o p ier w szą k a r ę p ie n ię ż n ą n a ło ż y ć. P ie r w sz y w N ie m c z e ch ó w c ze sn y c h P r y m a s P o lsk i sta w a ł sta n o w c z o w o b r o n ie c a ło ści K o ścio ła . N a leż a ło z a ta
k ą śm ia ło ść z a p ła c ić. P r zy sz ło d a le j d o w a lk i z se m in a r ja m i d u c h o w n e m i. W P o z n a n iu je z a m k n ię to . G d y L e d ó ch o w sk i z a cz ą ł w y sy ła ć sw y ch k le ry k ó w z a g ra n icę , u p r z ed z o n o g o , ż e P r u sy stu d jó w ty ch n ie u z n a ją . W P o z n a ń sk ie m te ż z a cz ę to sz y k a n o w a ć d o m K s. K s. D o m er y tó w ; w r e szc ie w k r o cz y ła ta m p o licja i o św ia d c zy ła k a r a n y m d u c h o w n y m , ż e m o g ą s ię r o z ejść. B y ł to a p e l d o b u n tu p r z e ciw a r c y p a ste rsk ie j w ła d z y . J e
d n a k o w o ż n a c z te r e c h , tr z ec h o d r z e k ło , ż e z a sto su ją się ty lk o d o r o z p o r z ą d ze ń a r c y b isk u p a .
„ 2 8 sie rp n ia 1 8 7 3 r. L e d ó c h o w sk i i b isk u p K o e tt z F u ld y , p o c z ę li k r o c z y ć n a c z ele o r sz a k u k a r a n y ch d o sto jn ik ó w k o śc ie ln y ch . B e z p o z w o le
n ia r zą d u , L ed ó c h o w sk i u c z y n ił p e w n e g o w ik a - r ju sz a p r ep o z y te m i o trz y m a ł w z a m ia n 2 0 0 ta la r ó w k a ry .
P r z estęp stw a p o w tó rz y ły się n a ty c h m ia st, a
r z ą d z e sw e j str o n y z n ó w sto so w a ł tę sa m ą ta
r y fę k a r n ą . W P o zn a ń sk iem sz c ze g ó ln iej z a p r a g n ą ł r z ą d p r u sk i o k a z a ć sw ą m o c i siłę. R z ą d u z n a w a ł z a w y zw a n ie , g d y in fu ła t J a z d r ze w sk i, m ó w ią c w T o r u n iu n a u r o cz y sto śc ia c h K o p e rn i
k a , p o tr ą cił n ie ja k o o n ie z a leż n o ść P o lsk i.
(D o k o ń cz e n ie n a stą p i.)
— 159 —
Zepelinami przeć Atlantyk.
„Od roku 1930 rozpocznie się komunikacja zepelinami po
między Europą, a Ameryką".
Tak powiada dr. Eckener, któ
ry już w roku 1924 przeleciał zepelinem do Ameryki. Obe
cnie buduje się w Friedrichs
hafen największy statek powie
trzny, którym dr. Eckener prze
lecieć chce z Hiszpanji do Po
łudniowej Ameryki i z powro
tem. Od roku 1930 nastąpić ma regularna komunikacja 2 ra
zy w tygodniu czterema zepe
linami. Za 10 lat cały system dróg lotniczych łączyć będzie świat. Załoga wynosić ma 30 chłopa, liczba podróżujących 100 osób, tak, że podróż nie będzie droższa jak okrętem.
Na obrazku przedstawiony jest dr. Eckener w czasie podróży do Ameryki południowej, gdzie pragnie zjednać przychylność dla swoich zamiarów.
Z historji nabożeństwa różańcowego w Polsce.
Nabożeństwo różańcowe, któremu jak wiado
mo poświęcony jest miesiąc październik, nigdzie może nie przyjęło się tak bujnie, jak w Polsce, gdzie kult dla N. Marji Panny najgłębiej sięgnął w duszę naszego narodu. Tej tradycji kościel
nej, od wieków podtrzymywanej nietylko przez lud prosty, ale i przez dostojników, warto po
święcić słów kilka.
Przedewszystkiem zaznaczyć trzeba, że nie
prawdziwe jest twierdzenie niektórych znawców tradycyj kościelnych, jakoby nabożeństwo różańco
we zaprowadzone zostało w Polsce dopiero w XVI wieku. Początków tej tradycji szukać trze
ba o wiele wcześniej, a mianowicie już w wieku XIII, kiedy to w Krakowie zakon Dominikanów przeżywał swój okres świetności i członkiem te
go zakonu był święty Jacek Odrowąż, któremu się też przypisuje założenie różańca w Polsce.
Żle na początku wieku XIV różaniec już był powszechnie zaprowadzony w Polsce, dowodem tego jest fakt, iż znajdujący się w Kolegjacie Głogowskiej pomnik z roku 1317 przedstawia Madyldę księżnę Brunświcką z różańcem w dłoni.
Pod jej stopami spoczywający karzełek trzyma również różaniec. Różaniec w ręku widnieje także1 na grobowcu Anny, księżny Lignickiej z roku 1 367.
W archiwum klasztornem O.O. Dominikanów w Krakowie jest m. i. dokument papieża Inno
centego VIII z dnia 13 października 1483 roku, nadający odpusty różańcowe dla bractw w Kra
kowie. Jest również akt Klemensa VIII z 1600 roku, w którym zaznacza papież, że „Bractwo Różańcowe istnieje w Krakowie od lat wielu".
Jest w końcu dyplom z roku 1601, świadczący, że „Różaniec istnieje w Krakowie od niepamięt
nych czasów."
Na początku XV wieku już w całej Europie było znane nabożeństwo różańcowe, dzięki Do
minikanom, bł. Alanowi de Rape z Bretanji i Ja
kubowi Sprengerowi z Niemiec. W XVI wieku ukazują się w Polsce pierwsze dzieła o różańcu, jedno w polskim, drugie w łacińskim języku.
Głównym jednak organizatorem i reformato
rem, a zarazem apostdłem różańca w Polsce jest O. Abraham Bzowski, który aż cztery dzieła o różańcu wydaje. Niektórzy uważają go, niesłusznie jednakże, za założyciela tego rodzaju nabożeń
stwa. Oprócz niego O. Walerjan Litwanides pi- sze duże i piękno dzieło w Krakowie 1627 roku p. t. „Ogród różany”, a później mniejszą książecz
kę o tern nabożeństwie dla młodzieży akademic
kiej. Drugie wielkie dzieło o różańcu napisał niejaki Miechowita również Dominikanin.
Nic dziwnego, że wskutek tak wielkiej pro
pagandy Yosnie ogromnie liczba zwolenników ró
żańca. W roku 1621 profesorowie i młodzież a- kademicka Wszechnicy Jagiellońskiej wstępuje gremjalnie w szeregi bractwa różańcowego. Tra
dycja ta przetrwała wieki i dzisiaj Kraków w dal
szym ciągu jest ogniskiem rozwoju nabożeństwa różańcowego w Polsce.
r o z ma it o ś c i
Cud krwi św. Januarego.
W katedrze w Neapolu w obecności przed"*
stawicieli miejskich władz, duchowieństwa i tłumu wiernych dokonał się cud przemiany zakrzepłej krwi św. Januarego w żywą i płynną.
O tern cudownem zdarzeniu oznajmiły lud
ności strzały armatnie i świsty syren wszystkich okrętów, które w porcie zarzuciły kotwicę. Po południu tego dnia urządzono nabożeństwo dzięk
czynne pod wezwaniem św. Januarego, patrona Neapolu.
Cud ten, który niejednokrotnie już notowano w kronikach katedry neapolitańskiej---- według starej tradycji powtarza się trzy razy do roku oraz przed jakiemiś ważnemi wydarzeniami.
Niknące djamenty
IHGFEDCBA7 ) P O W I E Ś Ć
p r z e z
M . D O N N E L L A
( P r z e k ła d z a n g i e l s k i e g o )
( C i ą g d a l s z y )
— I l e t o k o s z t u j e ? — z a p y t a ł .
— N i e j e s t w y s t a w i o n e n a s p r z e d a ż . P a n u p o m i n a ł m n i e k i lk a k r o t n i e , i ż n i e w o l n o m i s p r z e d a w a ć t e g o n a s z y j n ik a , c h o ć b y z a n a j w y ż s z ą c e n ę ,
— T a k — c i ą g n ą ł d a l e j B e k i n a m y ś l i w s z y s i ę c h w i l ę d o d a ł : — N i e c h o d z i m i t e ż o k o r a l e , c h c i a l b y m t y l k o k u p i ć p u z d e r k o . C i o t k a m o j a b o w i e m p r o s i ła m n i e , a b y m j e j s i ę w y s t a r a ł o j a k i n i e n o w y f u t e r a l i k , k t ó r y p o t r z e b u j e d o b r o s z k i s t a r o ś w i e c k i e j , k u p i o n e j n a w y p r z e d a ż y . Z d a j e s i ę z r e s z t ą , ż e t o p u z d e r k o w c a le n i e o d p o w i e d n i e d o n a s z y j n i k a k o r a l o w e g o .
p — P r z e c i w n i e , p a n i e B e k — b a r d z o s i ę w n i e m ł a d n i e p r z e d s t a w i a — > z e k ł k u p c z y k . — C h ę t n i e j e d n a k p r z y s ł u ż y ł b y m s i ę p a n u , j a k o p r z y j a c i e l o w i m e g o p r y n c y p a ł a , g d y b y ś j e p a n c h c i a ł n a b y ć z a c e n ę p r z y s t ę p n ą .
— C o p a n n a z y w a c e n ą p r z y s t ę p n ą ?
— C z y s u w e r e n n i e b y ł b y p a n u z a w i e l e ? P a n B e k n i e w y r z e k ł s z y j u ż s ł o w a , p o ł o ż y ł p i e n i ą d z n a s t o l e , p o t e m w y j ą w s z y k o r a l e z f u t e r a ł u , w ł o ż y ł g o d o k i e s z e n i i w y s z e d ł z e s k ł a d u . Z d z i w i o n y k u p c z y k w i d z ą c , j a k n a b y w c a s p i e s z n y m o d d a l a ł s i ę k r o k ie m , m ó w i ł s « m d o s i e b i e :
— Ś w i ę t y a g o j ż e s z u , s z k o d a , ż e n i e z a ż ą d a ł e m w i ę c e j , c h o ć i t a k p a n m ó j m o ż e b y ć k c n t e n t z t e j s p r z e d a ż y .
C z y t a k b y ł o w i s t o c i e , n i e c h c e m y p r z e s ą d z a ć , t o t y l k o p e w n o , ż e B e k n a d e r b y ł z a d ó w o - l o n y z e s w e g o n a b y t k u . M i a ł m in ę w i e l c e u c i e s z o n ą i p o g w i z d y w a ł s o b i e i d ą c , t a k , ż e m o ż n a g o b y ł o w z i ą ć z a u c z c i w e g o j a k i e g o r z e m i e ś l n i
k a , k t ó r y w r a c a ł z o b f it ą z a p ł a t ą t y g o d n i o w ą . A ^ s z e d ł s z y d o s w e g o m i e s z k a n i a p o s t a w i ł n a s t o l e ś w i e ż o n a b y t e p u z d e r k o o b o k d r u g ie g o , k t ó r e d o s t a ł b y ł o d S m i t s o h n a . R ó ż n i ły s i ę o n e n i e c o n a z e w n ą t r z c o d o k s z t a ł t u , w e w n ą t r z j e d n a k ż e b y ł y z u p e ł n i e d o s i e b i e p o d o b n e . Z a m k n ą w s z y p o t e m d r z w i n a k l u c z , u s i a d ł w y g o d n i e w s k ó r z a n y m f o t e l u i t r z y m a j ą c w r ę k u j e d n o z p u z d e r e k , b a d a ł j e i o g l ą d a ł s t a r a n n i e z m i n ą c z ł o w i e k a , b ę d ą c e g o n a d o b r e j d r o d z e d o r o z w i ą z a n i a t r u d n e j b a r d z o z a g a d k i . ^
K t o b y b y ł p a t r z a ł p r z e z d z i u r k ę o d k l u c z a , b y ł b y u j r z a ł p ó ł g o d z i n y p ó ź n i e j , j a k t a j n y p o l i c j a n t u ś m i e c h a j ą c s i ę s a m d o s i e b i e , p o w s t a ł z a d o w o l o n y i z a m y k a ł p r z e d m i o t j a k iś w ż e l a z n e j s z a f i e , s t o j ą c e j w r o g u p o k o j u .
— O , j a c y l u d z i e s ą n i e g o d z i w i — m ó w i ł a L i l i a n a z o b u r z e n i e m , d r ą c n a d r o b n e k a w a ł k i c o t y l k o p r z e c z y t a n y n u m e r d z i e n n i k a w i e c z ó r - n e g o .
— U s p o k ó j s i ę L i lo — w o ł a ł S i d n e y s i e d z ą c y o p o d a l , n a s o f i e z w y r a z e m t w a r z y j e d n a k ż e m o c n o z a s ę p i o n y m . — C z e g ó ż m o ż n a b y s i ę s p o d z i e w a ć p o t e j g a w i e d z i , a z r e s z t ą n i e w s z y s t -
1 6 0 —
k o t e ż j e s t p o d ł e m o s z c z e r s t w e m . B y ł e m - .p r z e c i e ż d a w n i e j u t r a c j u s z e m n i e m a ł y m i n i k t n i e m o ż e o b l i c z y : m o i c h d ł u g ó w , b o n i e m a m i c h w c a l e . P a n O p h i r j e s t z n a n y m z u c z c i w o ś c i , a z a t e m z a g a d k o w a t a s p r a w a m o c n o k o m p r o m it u j e z a c n e g o S i d n e y a H a r c o u r t . T r u d n o t e m u z a p r z e c z y ć .
— N i e p o j m u j ę S i d n e y u , ż e t y t a k i s i l n y m ę ż c z y z n a , m o ż e s z s ł u c h a ć s p o k o j n ie p o d o b n y c h b r e d n i — r z e k ł a L i li a n a m a j ą c p e ł n e ł e z o c z y .
— C o d o m n i e , n i c n i e s ł y s z a ł e m .
— M ó w i ę , ż e p o w i n i e n e ś d o s a d n i o z a m k n ą ć u s t a o s z c z e r c o m . J u ż j a w i e d z i a ł a b y m j a k s o b i e p o s t ą p i ć , g d y b y m b y ł a m ę ż c z y z n ą . . .
— S z c z ę ś c i e , ż e n i m n i e j e s t e ś — r z e k ł S i d n e y p i e s z c z o t l i w i e . — N i e b u r z y ł a b y ś s i ę t a k i n i e i r y t o w a ła , g d y b y ś n i e b y ł a n a j s ł o d s z ą i n a j m i l s z ą k o b i e t k ą w ś w i e c i e . N i e s ą d ź , ż e i d l a m n ie o b o j ę t n e s ą t e p l o t k i d z i e n n i k a r s k i e , c h o c i a ż ż a r t u j ę z n i c h s o b i e , l e c z n i e m n i e j w ie m , i ż s ą l u d z i e , k t ó r z y t y m k ł a m s t w o m u w i e r z ą . C i e s z ę s i ę t y l k o i w d z i ę c z n y c i j e s t e m , ż e t y L i lo . . .
— C o m ó w i s z j a ! ... J a k ż e c i p o d o b n a m y ś l m o ż e p r z y j ś ć d o g ł o w y — t o m ó w i ą c p o b i e g ł a d o n i e g o i b i ó r ą c g o z a r ę k ę d o d a ł a c z u l e : — T a k m i c i ę ż a l, S S d n e y‘u ż a l m i c i ę ź e t y l e u d r ę c z e ń p r z e c h o d z i ć m u s is z . . .
Z a p u k a n i e d o d r z w i p r z e r w a ł o r o z m o w ę n a r z e c z o n y c h . W s z e d ł l o k a j m e l d u j ą c t a j n e g o p o l i c j a n t a B e k a .
— P o p r o ś g o ! — z a w o ł a ł S i d n e y — p o c ó ż o n t u z n ó w p r z y c h o d z i — d o d a ł p o t e m n i e c h ę t n i e .
— P r z e p r a s z a m , j e ż e l i p r z e s z k a d z a m — r z e k ł d e t e k t y w w s u w a j ą c s i ę n i e p o s t r z e ż e n i e p r a w i e d o s a l o n u . — N i e b ę d ę d z i ś z a j m o w a ł p a ń s t w a d ł u g o .
— C z y o d s z u k a ł e ś p a n o s t a t e c z n i e ś l a d j a k i?
— z a p y t a ł H a r c o u r t z p e w n e m z a k ł o p o t a n i e m .
— M a s i ę r o z u m i e ć p a n i e — o d p a r ł p o l i c j a n t w y d o b y w a j ą c z k i e s z e n i s t a r y f u t e r a l ik , k t ó r y b y ł k u p i ł z a s u w c r e n a . O d s u w a j ą c r o z m a i t e p r z e d m i o t y , p o s t a w i ł g o p o t e m n a s t o l e w p r o s t p o d ś w i a t ł e m l a m p y e l e k t r y c z ń e j .
— P r o s z ę , n i e c h ł a s k a w a p a n i r a c z y s p o j r z e ć c z y p o d o b n y j e s t d o p u z d e r k a z b r y l a n t a m i?
— C h c ie j p a n r a c z e j p o w i e d z i e ć b e z b r y l a n t ó w — r z e k ł a L i l i a n a z u ś m i e c h e m . — C o d o k s z t a ł t u z u p e ł n i e , a l e t a m t o b y ł o n o w i u t e ń k i e .
— T o m n i e j s z a ; z r ę c z n a r ę k a p o t t a f i w k r ó t k i m c z a s i e p r z e r o b i ć r z e c z n o w ą n a s t a r ą . C h c i e j p a n i ł a s k a w i e o t w o r z y ć p u d e ł k o .
P r z e z m g n i e n i e o k a m i a ł a L i li a n a n a d z i e j ę u j r z e n i a b r y l a n t ó w — n i e s t e t y p u d e ł k o b y ł o p r ó ż n e i w y z i e r a ł z n i e g o t y l k o w y p e łz n i ę t y a k s a m i t .
— P r o s z ę u c h w y ć p a n i r a z j e s z c z e p u z d e r k o o b i e m a r ę k o m a n i e z a m y k a j ą c g o i p r z y c i ś n i j w i e l - k i e m i p a l c a m i z t e j i z t a m t e j s t r o n y . — T o m ó w i ą c B e k s a m u ł o ż y ł p a l c e L i l ia n y w w s k a z a n e m m i e j s c u , p o d c z a s k i e d y H a r c o u r t p r z y g lą d a ł s i ę z d u m i o n y .
T a k t e r a z p r z y c i ś n i j p a n i o b a d w a p a l c e r ó w - - n o c z e ś n i e . J a k b y z a u d e r z e n ie m r ó ż d ż k i c z a r n o k s i ę s k i e j , u k a z a ł s i ę n a w y p e ł z n i ę t y m a k s a m i c i e n a s z y j n i k z i s k r z ą c y c h s i ę b r y l a n t ó w , a w p o ś r o d k u w i d n i a ł a w s p a n i a ł a g w i a z d a .
( D o k o ń c z e n i e n a s t ą p i . )
