Kizwalter, Tomasz
"Polska, Rosja, marksizm. Studia z
dziejów marksizmu i jego recepcji",
Andrzej Walicki, Warszawa 1983 :
[recenzja]
Przegląd Historyczny 75/2, 376
1984
Artykuł umieszczony jest w kolekcji cyfrowej bazhum.muzhp.pl,
gromadzącej zawartość polskich czasopism humanistycznych
i społecznych, tworzonej przez Muzeum Historii Polski w Warszawie
w ramach prac podejmowanych na rzecz zapewnienia otwartego,
powszechnego i trwałego dostępu do polskiego dorobku naukowego
i kulturalnego.
Artykuł został opracowany do udostępnienia w Internecie dzięki
wsparciu Ministerstwa Nauki i Szkolnictwa Wyższego w ramach
dofinansowania działalności upowszechniającej naukę.
?.76
Z A P IS K Ii c h a ra k te ru . M im o o g raniczeń cen zu ry d la uw rażliw ionego n a alu z je czytelnika „S o w riem ien n ik a”, listy sta ły się n ie ty lk o b a rw n y m opisem H iszpanii, a le ta k że k ry ty k ą sy tu a c ji politycznej i ekonom icznej ów czesnej R osji. T en za k res p rac y B o t k i n a , dla w spółczesnego cz y te ln ik a m oże m niej czytelny, decydow ał w głó w nej m ierze o pow odzeniu re la c ji. T ru d n o je d n a k i dziś n ie zauw ażyć iście ro s y j skiego sp o jrze n ia B o tk in a n a H iszpanię, ciągłego w a rto śc io w an ia je j w rzeczach w ażnych i b ła h y ch przez, p ry z m a t R osji. B otkin w y d a je się być za fascynow any w spółczesnością H iszpanii. S tą d w m n iejszej m ierze in te re su je się a r c h ite k tu rą , m u zy k ą czy sz tu k am i plastycznym i. P ow ażne m iejsce w jego re la c ji z a jm u je n a to m ia st opis przem ysłu, han d lu , obyczajów czy w reszcie w dzięków kobiecych, k tó ry ch w y d aje się być szczególnym koneserem . Z nakom ity, p lasty czn y sty l n a d a je pięknej o p ra w y in d y w id u a ln y m spostrzeżeniom podróżnika. J e s t w reszcie r e la c ja B otkina in te re su ją c y m źródłem poznania m e n taln o ści in te lig e n ta rosyjskiego połow y w ieku. C zyteln ik w ielo k ro tn ie o d n o tu je ciek aw e sp o jrze n ie rosyjskiego po d ró żn ik a n a o ta czający go św iat, ja k w ted y , gdy n a w idok T a n g e ru za k rz y k n ą ł „OtQ w ięc Azja! (s. 173).
„L isty o H iszp an ii’ zostały o p atrzo n e p rzy p isa m i i posłow iem p rzygotow anym przez W. S l i w o w s k ą . Obie rzeczy przygotow ano sta ra n n ie , a posłow ie n ap isan e zostało b ardzo in te resu ją co , z dużą eru d y c ją . W ątpliw ości budzi je d y n ie użycie te rm in u „ re fo rm a ro ln a ” dla rosy jsk ieg o u sta w o d a w stw a la t sześćdziesiątych X IX w ieku. Ze w zględu n a p rzy p isy w a n e te m u p o jęciu znaczenie w y d a je się on być u ży ty niezręcznie.
M. K. A ndrzej W a l i c k i , P olska, Rosja, m a rksizm . S tu d ia z d zie jó w m a r k s iz m u i jego recepcji, „B iblio tek a S tu d ió w n a d M arksizm em ” 24, „K siążka i W iedza”, W arszaw a 1983, s. 374.
Są to w w iększości now e, dostosow ane do po trzeb w y d an ia zbiorow ego w e rsje te k stó w jiiż d ru k o w a n y ch (z w y ją tk ie m niepu b lik o w an eg o w cześniej stu d iu m o k w e stii n aro d o w ej w polskiej m yśli m a rk sisto w sk ie j p rze d 1914 r.). R ozw ażania o p o l skim i ro sy jsk im m ark sizm ie rozpoczyna a u to r od k w e stii niepodległości P olski i sw oistości dróg rozw ojow ych R o sji w m yśli M a rk sa i E ngelsa; n a stę p n ie za jm u je się zasto so w an iam i te o rii m a rk sisto w sk ie j do problem ów specyficznych dla P olski i R osji o raz n ie k tó ry m i fo rm a m i rec ep cji m a rk sizm u w tych k ra ja c h . U w aga a u to r a k o n c e n tru je się n a w ieku X IX oraz po czątk ach XX , w y jątk o w o ty lk o sięga się poza m o m en t w y b u ch u I w o jn y św iatow ej.
W arto zw rócić uw agę n a an a liz ę w y stę p u jąc ej w p ism ach M a rk sa i E ngelsa te o rii n a ro d u i ru ch ó w n aro d o w y ch — spójnej i jasn o sprecyzow anej, p rz e k sz ta łc a nej w m ia rę u p ły w u czasu; sporo m iejsca pośw ięca ta k ż e A. W a l i c k i zw iązkom m iędzy w y b itn y m i p rze d staw ic ie lam i m yśli m a rk sisto w sk ie j lu b zbliżonej do p o l skiego i rosyjskiego m a rk sizm u przełom u w ieków : p rz y p a tru je się B rzozow skiem u, A b ram o w sk iem u czy „n eo m ark sisto m ” — B ogdanow ow i i Ł u n aczarsk iem u .
Т . К .
A n d reas H i l l g r u b e r, Die G escheiterte G rossm acht. Eine S k iz z e des D eutschen R eiches 1871— 1945, w yd. 3, D roste, D ü sseld o rf 1682, s. 118. O kres 1870/71—1945 stanow i w h isto rii N iem iec „zam k n iętą je d n o stk ę ” — tw ierd zi prof. H i l l g r u b e r, h isto fy k średniego pokolenia (ur. w 1925 r.) z U n i w e rsy te tu K olońskiego. N a „drodze od B ism arck a do H itle ra ” p rze w a ża ły elem e n ty łączące poszczególne podokresy, choć nie m ożna m ów ić o je d n y m p la n ie ek sp a n sji
