Kądziela, Łukasz
"Myśli polityczne o wolności cywilnej",
ózef Wybicki, wstęp Emanuel
Rostworowski, Wrocław [etc.] 1984 :
[recenzja]
Przegląd Historyczny 77/2, 434
1986
Artykuł umieszczony jest w kolekcji cyfrowej bazhum.muzhp.pl,
gromadzącej zawartość polskich czasopism humanistycznych
i społecznych, tworzonej przez Muzeum Historii Polski w Warszawie
w ramach prac podejmowanych na rzecz zapewnienia otwartego,
powszechnego i trwałego dostępu do polskiego dorobku naukowego
i kulturalnego.
Artykuł został opracowany do udostępnienia w Internecie dzięki
wsparciu Ministerstwa Nauki i Szkolnictwa Wyższego w ramach
dofinansowania działalności upowszechniającej naukę.
434
Z A P I S K IJó zef W y b i c k i , Myśli polityc zne o wolności cy w iln ej, w stę p E m a n u el R o s t w o r o w s k i , G d ań sk ie T o w arzy stw o N aukow e, W y d ział 1 N au k Społecznych i H um an isty czn y ch , Z akład N arodow y im. O ssolińskich — W ydaw nictw o, W rocław —W a rsza w a—K ra k ó w —G dańsk —Łódź 1984, s. 240.
Tom ik p rzy n o si k ry ty c z n ą edycję m ało znanego n a w e t w śród specjalistów obszernego pism a publicystycznego Jó z efa W ybickiego. Rzecz w y d a n a została po ra z p ierw szy i d o tą d je d y n y w P o zn an iu w 1. 1775—76. D aw n ie jsi h isto ry c y , łącz nie z W. K o n o p c z y ń s k i m , p o m ijali tę książkę, bądź zniechęceni n ie ła tw y m stylem i za w ik ła n ą arg u m e n tac ją , bądź niedoczytaw szy do końca trzytom ow ego tr a k ta tu . Nie bez znaczenia był też fa k t w y ją tk o w o słabego p rze ch o w an ia się egzem plarzy tego d ru k u do dziś. N iezn an ej pub licy sty ce a u to ra h ym nu n arodow ego oddal, co należne, E m an u el R o s t w o r o w s k i w 1972 r. W ygłoszony w ów czas r e fe r a t został obecnie p rz e d ru k o w a n y ja k o przedm ow a om aw ianego w y d a w n ic tw a . Z nakom icie doń w pro w ad za.
P o w stan ie tego tr a k t a tu w iąże się z ro ja listy c z n ą a g ita c ją p rze d sejm em 1776 r., n a służbę k tó re j o d d a ł sw e pióro J. W ybicki, do n ie d a w n a zd e k la ro w a n y k o n fe d e ra t b arsk i. N ap isan ie te j k siążki było w ięc p u n k te m zw ro tn y m w polity cz n e j b io g rafii je j a u to ra . Całość sk ła d a się z trze ch części — trz e c h „m yśli”. P ierw sza m a rz a d k i w Polsce c h a ra k te r teo rety cz n o -p o lity c zn y i dow odzi z n a jo m ości m. in. M onteskiusza, R ousseau, H um e’a, M a rm o n tela i B o lingbroke’a. P rz y nosi ona zap ew n e pie rw sz e w Polsce ro zw in ię cie d o k try n y um ow y społecznej. ,,IV[yśl d ru g a ” posłu g u je się an ty czn y m k o stiu m em g rec k o -rzy m sk im i w sposób alu zy jn y tr a k tu je o a k tu a ln y c h p ro b lem ach k ra ju . D opiero „M yśl trz e c ia ” m ów i w p ro st o R zeczypospolitej. W zw iązku z a k tu a ln ą sy tu a c ją a u to r n a w o łu je do ogran iczen ia w olności w obec pow agi sy tu a c ji i do czasowego p rz e k a z a n ia sta n o w ien ia p ra w „m n iejszej liczbie cnotliw ych i d o sk o n a ły ch ”. W tym celu p ro p o n u je pow ołać 9 m ężów, k tó rzy m ieliby ułożyć k o d ek sy p ra w fu n d a m e n ta ln y c h , p ra w cy w ilnych i tr a k ta tó w z in n y m i p ań stw am i, a ta k że zorganizow ać sta łą służbę dyplo m aty czn ą i ułożyć „sistem a polityczne p a ń s tw a ” dostosow ane do położenia R zeczpospolitej w E uropie. Te p o stu la ty , w ra z z a ta k ie m n a k u lt s ta ry c h p ra w i p ropozycją z a stą p ie n ia tro n u elekcyjnego elek cją przez fam ilie, p o zw a lają u p a try w a ć w książce W ybickiego w ażn e ogniw o w m yśli p o lity czn ej, łączące w cześniejsze h a sła z p ro je k ta m i w y su w an y m i podczas S ejm u C zteroletniego.
T y tu ł p u b lik a c ji — ja k zauw ażył E. R o stw o ro w sk i — nie odpowiada· z a w a r tości książki, w k tó re j m ow a jest o w olności p o lity czn ej, a nie cy w iln ej. P rz y czyny szukać trz e b a w sk a li zam ierzen ia, k tó re m iało obejm ow ać ró w n ież sp raw y cyw ilne. P ośw ięcone nim n astęp n e części tr a k t a tu W ybicki o p atrzy ł in n y m ty tu łem. Są to oczyw iście „L isty P a trio ty c z n e ”.
S k ro m n a, a le s ta ra n n a edycja w isto tn y sposób u zu p e łn ia sta n w iedzy o lite
r a tu rz e p o lity czn ej czasów stan isław o w sk ich . .
Ł. K.
M ichel P é r o n n e t , Les 50 m o ts-cle fs de la R é v olution française, E d itio n s P riv a t, P a ris 1983, s. 295.
W p o p u la rn e j fra n c u sk ie j se rii słow nikow ej 50 słów -kluczy to m ik pośw ięcony R ew olucji u k a z a ł się ja k o d ru g a pozycfa dotycząca h isto rii po „Leś 50 m ots-clefs de l’h isto ire m é d ié v a le ” P ie r r e ’a B o n n a s s i e . A u to r je j je st p ro fe so re m u n i w e rsy te tu M o n tp e llier III, sp e cja liz u je się w h is to rii no w o ży tn ej F ra n c ji. K siążka z a w iera sied m io stro n ico w y rz u t oka n a R ew olucję, d w u stro n ico w ą b ib lio g ra fię
