mgr Jan PiwiĔski, mgr Agnieszka SproĔska, mgr Karolina Zawieska, Przemysáowy Instytut Automatyki i Pomiarów PIAP
mgr Michaá DomaĔski, OĞrodek Szkolenia SáuĪb Lotniskowych, P.P. „Porty Lotnicze”
WNIOSKI Z PROJEKTU INNOWACYJNEGO: „WPàYW ROBOTÓW
MOBILNYCH NA ZBIOROWE ZACHOWANIE LUDZI”
W artykule przedstawiono zaáoĪenia i wstĊpne wnioski z projektu realizowanego w PIAP, obejmującego badania nad wpáywem robotów mobilnych na zbiorowe zachowanie ludzi, skupiającego siĊ w szczególnoĞci na identyfikacji oraz interpretacji czynników mogących napĊdzaü lub hamowaü powszechne zastosowanie robotów mobilnych w Ğrodowisku ludzkim.
W referacie wskazano potrzebĊ zastosowania robotów mobilnych w systemach bezpieczeĔstwa publicznego, w celu zwiĊkszenia moĪliwoĞci systemów nadzoru ludzi, w szczególnoĞci podróĪnych przebywających na lotnisku.
Roboty mobilne dziaáające na lotnisku, są zdolne zapewniü operatorowi kompleksowe wykrywanie zdarzeĔ, wraz z systemem sygnalizacji alarmowej. W ten sposób mogą znacznie przyczyniü siĊ do wspomagania oraz ulepszenia procesu percepcji oraz do proaktywnego identyfikowania zbliĪających siĊ zagroĪeĔ, sygnaáów ostrzegawczych, analizowania ich i wspierania procesu podejmowania decyzji przez sáuĪby odpowiedzialne za bezpieczeĔstwo. W pracy przedstawiono podsumowanie aktualnego etapu badania, polegającego na analizie i prezentacji moĪliwych wzorców zbiorowych zachowaĔ ludzkich w kontakcie z robotem mobilnym, operującym na miĊdzynarodowym lotnisku.
“MOBILE ROBOTS INFLUENCE ON PEOPLE’S COLLECTIVE BEHAVIOUR” CONCLUSIONS FROM AN INNOVATIVE PROJECT
This paper presents the objectives of the project, as currently executed in the Industrial Research Institute for Automation and Measurements PIAP, which is focused on examining the influence of the mobile robots on the collective behaviour of people. The main objective of the project is to identify and interpret the factors, which can drive or impede the common application of the mobile robots in a busy human environment.
The paper also explains the necessity of application of the mobile robots in systems dedicated to the public safety and security, which would increase the level of necessary surveillance of the infrastructure and people, at the specific social area of the international airport.
Mobile robots operating in the airport space can enable the security staff to detect the suspicious and dangerous events in a more efficient way. Complementing the existing surveillance systems with such devices would significantly enhance the processes of perception and decision making, in reference to preventing or reacting to the probable threats, such as terrorist or criminal attacks. This paper illustrates the current phase of the research, aimed at testing and describing the possible patterns in collective human behaviour connected with introduction of the mobile robot into the international airport area.
1. WSTĉP
W dobie globalizacji i wz moĪonych ruchów migracyjnych wiele spo áeczeĔstw nara Īonych jest na róĪnorodne sytuacje kryzysowe oraz zagroĪenia dla bezpieczeĔstwa publicznego, takie jak np. ataki terro rystyczne. Obecnie podejm uje si Ċ szereg dzia áaĔ ograniczaj ących wp áyw narastających zagro ĪeĔ w z áoĪonym Ğrodowisku m iejskim. Do wa Īnych w tym obszarze zadaĔ naleĪy zaliczyü prowadzenie badaĔ naukowych w zakresie procesów rozwoju zagroĪeĔ i poszukiwania sposobów ich powstrzym ywania. Jedny m z nich jest rozwój system ów nadzoru oraz m onitorowania zbiorowych zachowa Ĕ ludzkich, w celu opracowania informatycznych systemów wspom agania decyzji oraz system ów zarz ądzania sytuacj ą kryzysową.
Aktualna problem atyka projektów Europejskiej Agencji Obrony oraz Program ów Ramowych Unii Europejskiej w zakresie bezpiecze Ĕstwa koncentruje si Ċ na stworzeniu nowych technologii, które przyczyni ą si Ċ do skuteczniejszej ochrony europejskiego spoáeczeĔstwa przed nag áymi i ukrytym i zagro Īeniami. Zaliczy ü do nich mo Īna m .in. opracowanie ulepszonych system ów nadzoru, które zak áadają zwi Ċkszenie m oĪliwoĞci defensywnych europejskich si á od powiedzialnych za bezpiecze Ĕstwo, oraz opracowanie narzĊdzi wspomagających percepcjĊ i podejmowanie decyzji.
Projekt badawczy „Wpáyw robotów mobilnych na zbiorowe zachowanie ludzi” m a na celu p rzeprowadzenie bada Ĕ, dzi Ċki którym m oĪliwe b Ċdzie w áaĞciwe dostosowanie dotychczasowych m odeli robotó w do potrzeb, jakie wynikaj ą z ich wykorzystania w zadanych Ğrodowiskach. Projekt ten jest pierwszym etapem szeroko zakrojonych bada Ĕ o tematyce psychologiczno-spoáecznej, zwi ązanej z wykorzystaniem najnowocze Ğniejszych technologii z obszaru robotyki w dziedzinie poprawy ochrony obywateli i kluczowych
elementów infrastruktury przed wspó áczesnymi zagroĪeniami, np. atakam i terrorystycznymi czy naturalnym i kataklizm ami. Projekt jest równie Ī wst Ċpem do opracowania za áoĪeĔ, dotyczących standardów zastosowa Ĕ urządzeĔ zrobotyzowanych o du Īym stopniu autonom ii w Ğrodowisku ludzkim , zw áaszcza w obszarach o znaczn ym potencjale ich wykorzystan ia (np. hale lotniskowe), zarówno w chwili obecnej, jak i w przyszáoĞci.
Obecnie w Przemysáowym Instytucie Automatyki i Pomiarów prowadzone są badania dotyczące poziom u akceptacji d la zastoso waĔ m obilnych urz ądzeĔ zrobotyzowanych w Ğrodowisku ludzkim oraz wp áywu robotów mobilnych na zbiorowe zachowania ludzi. Wyniki badaĔ mają w za áoĪeniu posáuĪyü za sk uteczne narzĊdzie w procesie podejmowania decyzji w sytuacjach kryzysowych, w których znaczn ą rol Ċ odgrywa m onitorowanie i zarządzanie przep áywem du Īej liczby ludzi. Po áączenie istniej ących system ów nadzoru ludzi, w szczegó lnoĞci podró Īnych przeb ywających na lotnisku, z urz ądzeniem zrobotyzowanym m ogą zapewni ü kom pleksowe wykrywanie zdarze Ĕ oraz identyf ikowanie sygnaáów o strzegawczych o zbli Īających s iĊ zagro Īeniach, np. pod k ątem wykrywania materiaáów niebezpiecznych.
Opierając siĊ na analizie wspóáczesnych trendów w krajach Europy Zachodniej i USA w dziedzinie zastosowaĔ robotycznych, jak równie Ī na analizie po równawczej równych Ğrodowisk badawczych, w projekcie przyj Ċto, Īe jednym z najbardziej powszechnych Ğrodowisk pracy oraz zastosowa Ĕ ma áych robotów m obilnych jest infrastruktura lotniska. W celu zbadania moĪliwoĞci zastosowania takich robotów tak Īe w Polsce, zespó á realizujący projekt zaaranĪowaá pracĊ robota antyterrorystycznego w Ğród pasaĪerów przebywających na hali odlotów lotniska „Jesionka” w Rzeszowie.
Kluczowym zagadnieniem projektu jest zbadanie reakcji ludzi w kontakcie z robote m mobilnym w przestrzeni publicznej oraz sprawdzenie u nich poziomu akceptacji/oporu wobec wprowadzenia urządzenia w t Ċ wáaĞnie przestrzeĔ. NadrzĊdnym celem projektu jest równie Ī zbadanie, jaki poziom nadzoru i kontroli jest odpowiedni do w áaĞciwego zbilansowania z poczuciem komfortu i ochrony prywatno Ğci nadzorowanych ludzi, w tym tak Īe sprawdzenie, czy systemy wzm oĪonego nadzoru lotniska wzbogacone i rozszerzone o roboty mobilne spotkają siĊ z akceptacją podróĪnych oraz obsáugi lotniska.
Badania realizowane w ram ach projektu mają odpowiedzieü na pytanie, czy podró Īni są Ğwiadomi, Īe zwiĊkszony nadzór sáuĪy podniesieniu poziomu bezpieczeĔstwa i do jakiego stopnia s ą z tego wzgl Ċdu sk áonni zrezygnowa ü ze swojej prywatno Ğci. Po Ğrednim celem projektu i bada Ĕ w jego ram ach jest edukacja ludzi oraz podniesienie ich ĞwiadomoĞci, Īe obecnoĞü automatyki i robotów mobilnych jest wĞród ludzi w przyszáoĞci nieunikniona.
PrzyjĊty sch emat dzia áaĔ pozwoli okre Ğliü poszczególne elem enty sk áadające si Ċ na zagroĪenie, które z kolei pozwol ą na budowanie scenariuszy zastosowa Ĕ robotów do wspomagania podejmowania decyzji w sytuacjach rzeczywistego wystąpienia zagroĪenia.
2. ZAàOĩENIA PROJEKTU „WPàYW ROBOTÓW MOBILNYCH NA ZBIOROWE ZACHOWANIE LUDZI”
Rosnące zagroĪenie terroryzmem (zwáaszcza po wydarzeniach z Nowego Jorku 11 wrze Ğnia 2001 roku) oraz ci ągáy rozwój technik i m etod stosowanych przez terrorystów, wp áywają na wzrost wymagaĔ i oczekiwa Ĕ wobec urz ądzeĔ wspomagających dziaáania sáuĪb specjalnych. Przemysáowy Instytut A utomatyki i Pom iarów í PIAP jest jedynym w Polsce producentem najwyĪszej jako Ğci m obilnych robotów do zastosowa Ĕ antyterrorystycznych. Od pocz ątku prac konstruktorskich nad ró Īnymi rodzajam i robotów antyte rrorystycznych brali w nich aktywny u dziaá przys zli u Īytkownicy urz ądzeĔ, którzy na ka Īdym etapie testowali i opiniowali zastosowane rozwiązania.
Prowadzone badania wraz z równoczesn ą ocen ą istn iejących systemów nadzoru pozwoli decydentom oraz s áuĪbom odpowiedzialnym za ochron Ċ i bezp ieczeĔstwo na lepsze dostosowanie zarówno procedur, jak i wykorzystywanych technologii do zw iĊkszenia bezpieczeĔstwa oraz lepszego odbioru przez spoáeczeĔstwo.
Nadzór w ró Īnorodnych formach moĪe przyczyniü si Ċ do zwalczania przes tĊpczoĞci i zmniejszenia przemocy w spoáeczeĔstwie, jednoczeĞnie jednak nie pozostaje bez wpáywu na niezwykle istotne praw a podstawowe i jest przedm iotem dyskursu publicznego dotycz ącego zagadnieĔ prywatno Ğci, anonim owoĞci i p oczucia bezpiecze Ĕstwa. Otwarty charak ter spoáeczeĔstw de mokratycznych Unii Europejskiej m oĪe uczyni ü je bardziej n araĪonymi na róĪnorodne ataki, zarówno na infrastrukturĊ, jak i ludzi.
Lotnisko jest m iejscem grom adzenia si Ċ i przebywania du Īej liczby ludzi, a wi Ċc przestrzenią potencjalnego tworzenia si Ċ w jego obr Ċbie trudnego do opanowania t áumu, podobnie jak m a to m iejsce w cen trach handlowych, targowiskach, obiektach sportowych i salach koncertowych. Wszystkie te m iejsca niewątpliwie áączy zespóá cech, takich jak du Īe rozmiary obiektu, w m niejszym lub wi Ċkszym stopniu zorganizowana infrastruktura (w tym system obs áugi i o chrony) oraz k onkretne przeznaczenie obiektu, d eterminujące rodzaj zdarzeĔ mających na nim miejsce.
Porównanie róĪnic i podobie Ĕstw daj ących siĊ zidentyfikowaü dla wym ienionych tu obiektów prowadzi do wniosku, i Ī są to struktury w du Īej m ierze zbli Īone w kontek Ğcie
charakterystyki zachow aĔ zbiorow ych ludzi g romadzących si Ċ w ich obr Ċbie. Jest jednak kilka takich cech, które lotnisko wyróĪnia z tej grupy w sposób szczególny.
Przede wszystkim wym ieniü nale Īy cechy, dotycz ące charakteru sam ego obiektu, a wĞród nich dwie najwa Īniejsze, które robo czo m oĪna nazwa ü graniczno Ğü i etapowo Ğü przechodzenia do ĞciĞle okreĞlonych miejsc oraz stosowanie siĊ do procedur. Lotnisko, mimo iĪ fizycznie nie jest zlok alizowane na granicy pa Ĕstwa, najczĊĞciej ją stanowi. Bez w ątpienia obciąĪenie tym czynnikiem znika w wypadku lotnisk realizuj ących jedynie loty wewnątrzkrajowe, jednak ich ilo Ğü w skali Ğwiatowej jest bardzo m aáa, gdy Ī w wi ĊkszoĞci przypadków takie lotniska są czĊĞcią wiĊkszych portów lotniczych.
Badanie w ram ach przedm iotowego projektu polega áo na wprowadzeniu do hali odlotów lotniska Rzeszów „Jasionka” robota antyterrorystycznego SCOUT (opracowanego w PIAP-ie) oraz p rzeprowadzenia obserwacji zachowa Ĕ i reakcji ludzi, zarówno wzgl Ċdem statycznego jak i dynam icznego zachowania zrobotyzowanego urz ądzenia. Badanie przeprowadzono zgodnie z opracowanym i wcze Ğniej scen ariuszami, a analiza reakcji ludzi byáa m onitorowana przy wykorzystaniu system u wizyjnego, z áoĪonego z kam ery wyposaĪonej w intelig entną analizĊ obrazu (IA O), prowadzącą obserwacjĊ przepáywu osób, z caákowitym zachowaniem ich anonimowoĞci.
Badania obejmowaáo sprawdzenie, w jaki sposób dany scenariusz pracy robota b Ċdzie postrzegany przez podró Īnych. Ponadto zaplanowano przeprowadzenie krótkiej ankiety wĞród pasaĪerów korzystających w tym czasie z lotniska, dotyczącej ich spostrzeĪeĔ i odczuü odnoĞnie kontaktu z robotem mobilnym SCOUT, dzi Ċki której pozyskano podstawy ich wniosków na tem at a probaty lub sprzeciwu wobec nowoczesnych technologii s áuĪących wzmocnieniu bezpieczeĔstwa.
Gáówną tezą badawczą projektu byáo zaáoĪenie, iĪ wprowadzenie robota mobilnego do Ğrodowiska ludzkiego, o charakterze przypadkowego t áumu, spowoduje z mianĊ zachowa Ĕ, zarówno poszczegó lnych jednostek, jak i ca áej badanej zbiorowo Ğci w wyniku bezpoĞredniego kontaktu. Osi ą, wokóá której skupi áo siĊ badanie by áo sprawdzenie poziomu zainteresowania o raz reakcji lud zi – za áoĪono, Īe o becnoĞü ro bota nie p ozostanie niezauwaĪona.
Szczegóáowe tezy bad awcze, opracowane przez zespó á projektowy i postawione do weryfikacji za pomocą badania sformuáowano nastĊpująco:
1. ObecnoĞü robota w zachowaniu statycznym w strefie zam kniĊtej lotniska spotka si Ċ z maáym zainteresowaniem ludzi, ze wzglĊdu na ich pobudzenie i skupienie na procedurze bezpieczeĔstwa oraz m ającym si Ċ odby ü locie, a wi Ċc przek ierowanie uwagi i zmniejszenie spostrzegawczoĞci.
2. ObecnoĞü robota w zachowaniu statycznym w strefie ogólnodost Ċpnej spotka si Ċ ze Ğrednim zainteresowaniem ludzi, ze wzglĊdu na ich poczucie swobody dziaáaĔ.
3. Zmiana ch arakteru/wyglądu robota (koszyk z cukierkam i) wp áynie pozytywnie na zainteresowanie urządzeniem.
4. Robot w zachowaniu dynam icznym wzbudzi wi Ċksze zainteresowanie niĪ w zachowaniu statycznym, w tym zarówno pozytywną ciekawoĞü jak i moĪliwy niepokój.
5. WiĊkszoĞci respondentów robot w pierwszej reakcji bĊdzie siĊ kojarzyá z zagroĪeniem. Ludzie przyjmują robota za naturalny elem ent nadzoru w obszarze lotniska, kiedy s ą juĪ w trakcie kontroli bezpieczeĔstwa, czyli s ą poddani ĞciĞle okreĞlonym procedurom, na które nie mają wpáywu (stan napiĊcia).
3. BADANIE PILOTAĩOWE NA TERENIE LOTNISKA RZESZÓW JASIONKA
Weryfikacja tez badawczych odbywa áa siĊ na podstawie obserwacji robota i pasa Īerów przy uĪyciu kam ery wyposa Īonej w system IAO oraz przy u Īyciu krótkich wywiadów kwestionariuszowych, realizowanych z udzia áem losowo wybranych pasa Īerów. W trakcie badania zostaáa wprowadzona dodatkowa zmienna w postaci koszyczka z cukierkam i, mająca na celu wp áyniĊcie na percepcj Ċ zarówno wygl ądu, jak i przeznaczenia/funkcji robota. W jednym ze scenariuszy dyna miczne zachowanie robota p olegaáo na celowym inicjowaniu interakcji, poprzez podjeĪdĪanie do ludzi i czĊstowanie ich sáodyczami.
Obserwacja za pom ocą kam ery z system em IAO m iaáa na celu dostarczenie inform acji Ğwiadczących o zainteresowaniu robotem przy uĪyciu wskaĨników iloĞciowych, takich jak: - liczba osób, które zbliĪyáy siĊ do robota;
- liczba osób, które zbliĪyáy siĊ i stanĊáy obok robota na okres dáuĪszy niĪ 10 s;
- liczba osób, które wesz áy w interakcj Ċ z robotem (dotykanie robota, cz Ċstowanie si Ċ cukierkami, które roznosiá).
Wszystkie tego typu zachowania zo staáy przyjĊte jako wska Ĩnik zainteresowania robotem lub interakcji z nim.
Wywiady kwestionariuszowe odpowiada áy jako Ğciowej cz ĊĞci bada Ĕ. Cz áonek zespo áu badawczego zadawaá pytanie o to, czy dany pasaĪer zauwaĪyá robota, nastĊpnie, w przypadku odpowiedzi twierdz ącej zad awaá pytania zamkni Ċte m ające na celu zbadan ie poziom u rozpoznania w áaĞciwego przezn aczenia robota oraz postawy respo ndenta wob ec jego obecnoĞci (negatywna, oboj Ċtna, pozytywna) a tak Īe o twarte, do tyczące s tanu wiedzy pytanego na temat robotów i wykorzystania tego typu urządzeĔ na lotniskach.
W badaniu uwzgl Ċdniono podró Īnych uczestnicz ących w trzech k olejnych lotach n a lotnisku w Rzeszowie w dniu 10 grudnia 2010 roku. Robot zosta á um ieszczony za stanowiskiem kontroli osobistej i baga Īu podr Ċcznego. Podró Īni nie mi eli mo ĪliwoĞci widzieü ani operatora robota ani nagrywaj ącej ich kam ery. W ywiady kwestionariuszowe przeprowadzono áącznie wĞród blisko 90 osób.
Rys. 1. Praca robota mobilnego SCOUT na lotnisku „Jesionka” w Rzeszowie, zarejestrowana za pomocą kamery wyposaĪonej w system IAO
WĞród respondentów znalaz áo si Ċ 37 kobiet i 52 m ĊĪczyzn. Tylko w jednym przypadku rozmówca odm ówiá udzia áu w badaniu. Ze wzgl Ċdu na fakt, Īe badania m iaáy m iejsce na
lotnisku, wĞród respondentów by áo 22 obcokrajowców. Jak si Ċ póĨniej okazaáo narodowoĞü byáa waĪną zmienną róĪnicującą postawy wobec robotów.
Rys. 2. Przekrój narodowoĞci respondentów
Sposób prowadzenia bada Ĕ nie umo Īliwiaá zebrania dokáadnych informacji n a temat wieku badanych, zostali oni jednak pogrupowani wedáug ogólnych kategorii wiekowych, moĪliwych do ustalenia na podstawie bezpo Ğrednich obserwacji: wiek m áody (15 í35 lat), wiek Ğredni (35í55), senior (55+). Dzieci stan owiáy odr Ċbną grup Ċ, w áączoną w analizie wyników do grupy rodziców. Wiek nie stanowiá waĪnej zmiennej róĪnicującej zainteresowanie robotem.
Rys. 3. Przekrój páci i grup wiekowych respondentów
Zgodnie z m atrycą statystyczn ą z zebranych ankiet w Ğród osób, które zwróci áo na robota uwagĊ byáo 73 % kobiet oraz 87 % mĊĪczyzn.
Obserwacja zachowa Ĕ ludzi po dczas realizacji staty cznego i dynam icznego zachowania robota pokaza áa wyra Ĩnie, Īe robot b Ċdący w ruchu, na zm ianĊ zapalaj ący i gaszący Ğwiatáa kamery gáównej i poruszaj ący manipulatorem, wywoáuje znacznie wiĊksze zainteresowanie n iĪ ten sam robot w zachowaniu ca ákowicie statycznym . Równie Ī wprowadzenie elem entu dodatkowego (zm ienna) poziom zainteresow ania by á znacz ąco róĪny, na korzyĞü zachowania dynamicznego.
WiĊkszoĞü respondentów wyrazi áa pozytywne nastawienie wobec ro bota, rzadziej obojĊtne i tylko w dwóch przypadkach wyra Ĩnie negatywne. Postawy pozytywne przewa Īaáy wĞród respondentów polskiego pochodzenia, natom iast równowa Īyáy si Ċ z postawam i obojĊtnoĞci w przypadku respondentów innej narodowo Ğci ni Ī polska. Jedyne negatywne odczucia wobec obecn oĞci robota zosta áy zasygnalizowane tak Īe przez obcokrajowców. Wszyscy badani cudzoziem cy pochodzili z Europy Zachodniej lub USA. Wydaje si Ċ, Īe u podstaw takiego zró Īnicowania le Īy po pierwsze wi Ċkszy stopie Ĕ znajom oĞci tego typu
technologii, m niejsze znaczenie ma wi Ċc efekt nowo Ğci pozytywnie wp áywający na opinie uczestników badania í w Polsce rzadziej ni Ī w krajach Europy Zachodniej m oĪna zobaczyü roboty w przestrzeni publicznej, co znalaz áo potwierdzenie tak Īe w Ğród respondentów (niektórzy z nich twierd zili, Īe zetkn Ċli si Ċ ju Ī z robotam i, g áównie w innych krajach). Po drugie, moĪe to dowodzi ü, wiĊkszej wĞród podróĪnych pochodzących z Europy Zachodniej i USA ĞwiadomoĞci przeznaczen ia tego typu u rządzenia (inspekcja, neutralizacji áadunków wybuchowych), a stąd związaną z tym asocjacją z niebezpieczeĔstwem (ataki terrorystyczne). Wypowiedzi negatywne odwoáywaáy siĊ wprost do negatywnych skojarzeĔ: „obecnoĞü robota pirotechnicznego oznacza káopoty”, co pokazuje równieĪ, Īe identyfikowali go jednoznacznie jako ”pirotechniczny”.
Polscy respondenci rów nieĪ wykazywali ĞwiadomoĞü zastosowaĔ tego typu robotów, wyraĪoną w odpowiedziach typu: [m a za zadanie] „kontrolowa ü porzucony bagaĪ pod kątem niebezpiecznych áadunków”; „poprawia ü b ezpieczeĔstwo”, jednak w przeciwie Ĕstwie do obcokrajowców obecno Ğü robota zwi Ċkszaáa ich poczucie bezp ieczeĔstwa (n ie kojarzy li jednoznacznie jego obecno Ğci z realnym , aktualnym zagro Īeniem). Zaskakuj ąco cz Ċsto reagowali rozbawieniem, gdy Ī robot kojarzy á im si Ċ z zabawk ą. Nale Īy podkre Ğliü, Īe pomimo surowego wygl ądu (rys. 4) robot m a niewielkie gabaryty, wi Ċc mo Īe wywo áywaü tego typu skojarzenia (reakcje ro zbawienia w zrastaáy w mom encie, gdy robot rozdawa á cukierki, w sposób szczególny przyciągając uwagĊ dzieci).
Rys. 4. Robot SCOUT (bez kamery gáównej) [1]
Dominującą postawą byáa ciekawoĞü – wielu respondentów po raz pierwszy widzia áo robota. PoĞród najcz ĊĞciej wym ienianych zastosow aĔ robota znalaz áa si Ċ inspekcja baga Īu, neutralizacja niebezpiecznych áadunków oraz ogólnie kontrola i obserwacja. Wykres
przedstawia odpowiedzi udzielone áącznie przez wszystkich respondentów (jeden uczestn ik mógá wskazaü na wiĊcej niĪ jedno zastosowanie).
Rys. 6. Stosunek respondentów do robota
Kobiety nieco rzadziej ni Ī mĊĪczyĨni zwraca áy uwag Ċ na obecno Ğü robota, czĊĞciej jednak odnosiáy si Ċ do niego pozytywnie i kojarzy áy robota z zabaw ą (by ü mo Īe tak Īe dzi Ċki zainteresowaniu robotem jakie wykazywaáy ich dzieci).
Niektórzy z respondentów zwracali uwagĊ na wygląd robota, twierdząc, Īe wygląda zbyt nieprzyjaĨnie. Sugerowali zm ianĊ koloru oraz wygl ądu na m niej surowy/„m ilitarny”, tym samym potwierdzając, Īe roboty do zastosowaĔ cywilnych powinny byü w szczególny sposób przystosowane nie tylko do wym agaĔ ich u Īytkowników ale równie Ī Ğrodowiska ludzkiego, w jakim bĊdą miaáy pracowaü.
4. PODSUMOWANIE WYNIKÓW BADANIE PILOTAĩOWEGO ORAZ ZAàOĩENIA KONTYNUACJI BADAē
WstĊpna analiza wyników pozyskanych podczas opisanego powy Īej badania pilota Īowego pozwala na zaáoĪenie, Īe zastosowanie robota do zadaĔ inspekcyjnych na lotnisku spotkaáoby siĊ z akceptacj ą ze strony pasa Īerów. Jednak Īe nale Īy pam iĊtaü o dostosowaniu wygl ądu robota do pracy w tym Ğrodowisku tak, aby nie wywo áywaá jednoznacznych skojarze Ĕ z robotami sáuĪącymi do neutralizacji áadunków, a tym sa mym nie m ógá potencjaln ie wywoáywaü niepokoju. W przysz áoĞci nale Īaáoby w ykonaü dwuetapowe badania porównawcze, poleg ające na wykorzystaniu wi Ċkszego robota (np. Inspector produkowany przez PIAP ) oraz przeniesieniu eksperym entu w inny obszar bad awczy, niezwi ązany z bezpieczeĔstwem w takim stopniu, jak lotnisko. Pozw oliáoby to na prze analizowanie dalszych potencjalnych zastosowaĔ robotów w przestrzeni publicznej oraz tego, w jaki sposób wygląd robota, pe ánione przez niego funkcje oraz stopie Ĕ znajom oĞci takiej technologii wpáywają na postawy uĪytkowników.
NastĊpne etapy badania pod k ątem wp áywu wzm oĪonego nadzoru na zachowanie ludzi mogáyby natomiast objąü analizĊ:
MoĪliwoĞci intencyjnego/kontrolowanego wp áywu na zachowania ludzi za pom ocą urządzenia zrobotyzowanego.
Pomiaru akceptacji pracy robota do zastosowaĔ inspekcyjnych na lotnisku, który wstĊpnie kontroluje bagaĪ podrĊczny oraz podróĪnych odnoĞnie materiaáów niebezpiecznych. Poziomu ĞwiadomoĞci podró Īnych, na tem at intensywno Ğci nadzoru i kontroli oraz
związanego z tym poczucia równowagi bezpieczeĔstwa i komfortu.
Zagadnienia zastosowania i moĪliwoĞci wykorzystania robotów usáugowych na lotnisku. Uzyskane wyniki bĊdą równieĪ stanowiü punkt wyjĞcia do opracowania kolejnych bada Ĕ, dotyczących reakcji, zachowa Ĕ i o dczuü ludzi w kontakcie oraz kom unikacji dwustronnej z robotami mobilnymi o róĪnym stopniu autonomii.
Kontynuacja projektu, badaj ąc poziom akceptacji wprowadzenia robota, jako sta áy element nadzoru ludzi na lotnisku, m oĪe przyczyni ü si Ċ do wypracowania rekom endacji w celu zm iany przepisów prawnych dotycz ących wykorzystania autonom icznych urz ądzeĔ w Ğrodowisku ludzkim, przyczyniü siĊ do wzrostu elastycznoĞci procedur oraz rzeczywistego zainteresowania obecnoĞcią robotyki mobilnej na lotniskach.
5. NADZÓR LUDZI A RZECZYWISTE ZASTOSOWANIE ROBOTÓW
Wzrastające zagro Īenie atakam i terrorys tycznymi sprawia, Īe obecnie prowadzone s ą na Ğwiecie badania nad zrozumieniem dynamiki i organizacji zbiorowych zachowaĔ ludzi w celu redukcji ryzyka Ğmierci i obraĪeĔ uczestników [2].
W praktyce oznacza to ulepsz enie istn iejących wirtualnych m odeli zachowania si Ċ táumów. DokáadnoĞü symulacji modeli zachowaĔ zaleĪna jest od zastosowania w badaniach jednoczeĞnie dotychczasowej wiedzy z zakres u ps ychologii, socjologii oraz najnowszych technologii informatycznych.
Modele i symulatory zachowania táumu zaczĊáy powstawaü jako próba odpowiedzi na pytania, jakie zjawiska zachodzą w rzeczywistym táumie i czy moĪna te zjawiska opisa ü, aby móc je przewidywaü [3].
Ponadto badania z w ykorzystaniem cyfrowych kam er zawieraj ących system y inteligentnej analizy obrazu oraz wykorzystanie wsteczne j analizy obrazu pozw alają na zwiĊkszenie dok áadnoĞci i m oĪliwoĞci przewidzenia zachowa Ĕ pojedynczych grup oraz jednostek, za pomocą rzeczywistej wizualizacji ich zachowaĔ.
Zawansowane technologie cyfrowe pozwalaj ą wskaza ü zagro Īenia oraz sygna áy o moĪliwoĞci wystąpienia zamachu na tyle wcze Ğnie, Īe moĪliwa jest reakcja odpowiednich sáuĪb. Tak wi Ċc systemy te wykryj ą np. nerwowo zachowuj ące si Ċ osoby na lotnisku, pozostawione paczki, próbĊ ataku, przekroczenie wyznaczonych granic czy ogrodzeĔ.
Rozbudowa system ów nadzoru o najnowsze osi ągniĊcia robotyki m obilnej pozwoliáoby identyfikowaü zagroĪenia i przewidywa ü zachowania ludzkie, w szczególno Ğci zachowania agresywne. Przewiduje si Ċ, Īe caáy poáączony mechanizm wzbogacony o wiedz Ċ na temat sygnaáów ostrzegawczych (ang. pre-incidental signals) pozw oli okreĞliü nietypowe zachowania ludzkie oraz sygna áy o moĪliwoĞci wyst ąpienia zachow aĔ agresyw nych lub zamachu.
Inteligentna analiza obrazu odpow iednio skonfigurowana m oĪe by ü skutecznym narzĊdziem wspom agania percepcji i wspom agania w podj Ċciu w áaĞciwej decyzji p oprzez
zapewnienie operatoro wi m oĪliwoĞci kom pleksowego wykrywania zdarze Ĕ. Powszechne zastosowanie cyfrowej telewizji przemysáowej do celów bezpieczeĔstwa sprawiáo, Īe badacze zaczĊli interesowa ü si Ċ analiz ą mo Īliwych zastosowa Ĕ technik przetwarzania obrazu do uĪycia w istniejącej infrastrukturze krytycznej.
Obecne badania skupiaj ą si Ċ na wyznaczan iu zachowania t áumu, zrozum ienia jego dziaáania poprzez moĪliwoĞü wykrycia ruchu przep áywu, prĊdkoĞci oraz kierunku poruszania siĊ poszczególnych elem entów wchodz ących w jego sk áad. Powy Īsze p arametry mo gą by ü podstawą wnioskowania, i Ī co Ğ anorm alnego dzieje si Ċ [4]. Przyk áadowa ĞcieĪka systematycznego procesu przetwarzania ob razu w z áoĪonym Ğrodowisku ludzkim zosta áa przedstawiona na rys. 7.
Rys. 7. Przykáad inteligentnego przetwarzania obrazu [5]
Technologie IAO nie tylko s ą narzĊdziem wspomagania decyzji w sytuacjach kryzysowych, ale takĪe zapewniają decydentowi kompleksowe i wydajne wykrywanie zdarzeĔ oraz system sygnalizacji alarm owej. Inteligentny system przetwarzan ia obrazu cyfrowego znacz ąco poprawia bezpieczeĔstwo, rejestrując w sposób ci ągáy i nieprzerwany wszystko, co dzieje siĊ na monitorowanym terenie.
Do najbardziej charakterystycznych, áatwo dostrzegalnych znaków ostrzegawczych o moĪliwoĞci wystąpienia zamachu na lotnisku, w których móg áby mieü zastosowanie robot mobilny mógáby zweryfikowaü pod kątem zagroĪenia naleĪą:
x rzucające siĊ w oczy nietypowe zachowania osób;
x pozostawione bez opieki przedmioty typu: teczki, paczki, pakunki itp.; x osoby ubrane nietypowo do wystĊpującej pory roku;
x samochody, a w szczególnoĞci furgonetki pozostawione w nietypowych miejscach.
Przemysáowy Instytut Autom atyki i Pom iarów PIAP jest wiod ącym w Polsce insty tutem specjalizującym siĊ w rozwoju niezawodnych systemów bezpieczeĔstwa. Od 2000 roku PIAP jest jedynym dostawc ą robotów m obilnych oraz urz ądzeĔ zrobotyzowanych dla polskich sáuĪb specjalnych (Policja, Wojsk, StraĪ Graniczna).
Przypuszczamy, Īe spo Ğród obecnych opracowa Ĕ Instytutu najlepszym mobilnym urządzeniem do nadzoru lotnisk m oĪe byü maáy robot SCOUT, który zosta á zaprojektowany w celu szybkiej kontroli trudnodost Ċpnych miejsc, taki jak podwozia pojazdów, m iejsca pod fotelami w Ğrodkach transportu, wąskie pomieszczenia lub szyby wentylacyjne.
Solidna konstrukcja o niewielkich gabarytach i m aáej m asie wraz z dynam icznym systemem nap Ċdowym zapewnia wysok ą m anewrowoĞü, du Īą pr ĊdkoĞü robota oraz doskonaáe mo ĪliwoĞci adaptacy jne za pom ocą wielu unikatowych cech oraz dodatkowych urządzeĔ.
Warunkiem wprowadzenia robota w obszar lotniska, jako sta áego elementu nadzoru jest czytelnoĞü infor macji dla podró Īnych, o tym Īe jes t rob ot jes t elem entem standardowej procedury, która m a na celu zwi Ċkszenie bezpiecze Ĕstwa podró Īnych oraz k luczowych elementów infrastruktury lotn iska. Robot powinien znajdowa ü si Ċ w znanym punkcie lotniska, jako elem ent procedury, jak ą podró Īni ju Ī zn ają i na ja ką są przygotowani. Warunkiem wprowadzenia robota m obilnego do obszaru lotniska jest wcielenie go
w standardowy i znany ludziom element odprawy; prawid áowo poinformowani pasa Īerowie szybciej zaakceptują obecnoĞü robota.
6. PODSUMOWANIE
Celem projektu jest przeprowadzenie bada Ĕ, dzi Ċki kt órym mo Īliwe b Ċdzie w áaĞciwe dostosowanie dotychczasowych modeli robotów do zmieniających siĊ potrzeb, jakie wynikają z ich wykorzystania w ró Īnych Ğrodowiskach pracy. Badania s ą ró wnieĪ wst Ċpem do opracowania za áoĪeĔ, dotycz ących standardó w zastoso waĔ urz ądzeĔ zrobotyzowanych o duĪym stopniu autonom ii w Ğrodowisku ludzkim , zw áaszcza w o bszarach o znacznym potencjale ich wykorzystania, zarówno obecnie jak i w przyszáoĞci.
PoniewaĪ kluczow ymi obszaram i u Īytkowania robotów do zastosowa Ĕ antyterrorystycznych s ą m iedzy innym i obszary portów lotniczych, morskich, dworców kolejowych oraz innych przestrzen i pu blicznych, istnie je uzasadniona potrzeba przeprowadzenia badaĔ w takich wáaĞnie Ğrodowiskach.
Dla Instytutu, jako jednostki b Ċdącej liderem w dziedzinie opracowa Ĕ robotów mobilnych na potrzeby bezpieczeĔstwa, wyniki projektu bĊdą miaáy kluczowe znaczenie przy opracowywaniu strategii rozwoju produktów, m ających s áuĪyü poprawie zarówno bezpieczeĔstwa, jak i komfortu ich uĪytkowników.
Badanie m iaáo charakte r p ilotaĪowy i stanowi wst Ċp o raz wk áad do przygotowywanego wniosku projektowego, wspó áfinansowanego z funduszy Kom isji Europejskiej, m ającego na celu okre Ğlenie wp áywu ró Īnych system ów nadzoru na wspóáczesne spoáeczeĔstwo i system bezpieczeĔstwa publicznego.
BIBLIOGRAFIA
1. http://www.antiterrorism.eu/
2. Langston P.A., 2006, Crowd dynamics discrete element multi-circle model, Safety Science 44, 395–417.
3. Najgebauer A., 2009, Modele zagroĪeĔ aglomeracji miejskiej wraz z systemem zarządzania kryzysowego na przykáadzie miasta stoáecznego Warszawy.
4. ABID, M., 2005, Spacecraft Sensors, Wiley.
5. AVITRACK CONSORTIUM, 2004, Database: Actors, scenes and events models,
