Socjalizacja pierwotna i wtórna
Wprowadzenie Przeczytaj Audiobook Sprawdź się Dla nauczyciela
Czym skorupka za młodu nasiąknie tym na starość trąci, a czego Jaś się nie nauczy tego Jan nie będzie umiał. Wiele znamy powiedzonek i przysłów, które wyrażają dwie podstawowe cechy procesu socjalizacji – to, że jest wewnętrznie zróżnicowana, a etapy poprzedzające, jak w każdym procesie, warunkują efekty i przebieg etapów następujących, oraz to, że człowiek uczy się całe życie. Albo się nie uczy. W takim wypadku to życie daje mu szkołę, więc na jedno wychodzi.
Twoje cele
Przeanalizujesz charakter procesu socjalizacji, podając przykłady wpływu społecznego w różnych dziedzinach życia i na różnych jego etapach.
Uzasadnisz wpływ różnych czynników społecznych na efektywność procesu socjalizacji.
Połączysz efekty socjalizacji z różnymi, historycznie zmiennymi modelami jej wdrażania.
Socjalizacja pierwotna i wtórna
Źródło: licencja: CC 0.Przeczytaj
Socjalizacja
Człowiek, jeszcze jako dziecko, najpierw uczy się chodzić i mówić. Potem, idąc do szkoły, uczy się pisać.
Później, na kursie dla przyszłych kierowców, już jako człowiek wkraczający w dorosłość, uczy się jeździć samochodem. Na starość uczy się nowych technik komunikacji, które w społeczeństwie informacyjnym zmieniają się szybciej niż ludzkie pokolenia. Ale uwaga:
SOCJALIZACJA ≠ EDUKACJA
Proces nauczania, jak i instytucje edukacyjne to istotne elementy procesu socjalizacji. Jest ona jednak czymś więcej:
Proces ten zmierza do przekazania jednostce:
umiejętności interakcyjnych (mowa, interpretacja przekazów symbolicznych i zachowań innych ludzi);
umiejętności posługiwania się różnymi przedmiotami;
norm i wzorów zachowań;
wartości.
Zarówno treść tego, co jest przekazywane w trakcie procesu, może się zmieniać w czasie (wzory interakcji, wartości dominujące w społeczeństwie etc.), jak również sam sposób socjalizowania. Te sposoby, zmienne historycznie, ale także zależne od preferencji podmiotów socjalizujących, układają się w pewne typy opisywane w literaturze jako modele. Wymienia się wśród nich np.: laissez‑faire, lepienie z gliny, model konfliktowy, wzajemnościowy. Ich występowanie można obserwować horyzontalnie (na przykład wtedy, kiedy obserwujemy, na co rodzice pozwalają nam, a na co naszym koleżankom i kolegom ich rodzice) i wertykalnie (kiedy, na przykład, słyszymy od rodziców, że „mamy lepiej niż oni”, bo „za ich czasów…”).
Jednostka ludzka jako przedmiot i podmiot socjalizacji
Ujęcie przedmiotowe
Jednostka stanowi obiekt oddziaływania wychowawczego całego spektrum czynników, zarówno o osobowym, jak i instytucjonalnym, przedmiotowym i podmiotowym charakterze:
– rodziny;
– szkoły;
– Kościoła;
– organizacji, do których należy;
– miejsc, w których pracuje;
– grupy rówieśniczej;
Barbara Szacka
Wprowadzenie do socjologii
Socjalizacja to złożony, wielostronny proces uczenia się, dzięki któremu człowiek, istota biologiczna, staje się istotą społeczną, członkiem określonego społeczeństwa i reprezentantem określonej kultury. Jest to proces stawania się takim, jakim chce nas mieć nasze otoczenie społeczne.
Źródło: Barbara Szacka, Wprowadzenie do socjologii, Warszawa 2003, s. 137.
“
– kręgów towarzyskich i przyjacielskich;
– przekazów symbolicznych (od ulotek reklamowych począwszy, na spektaklach teatralnych skończywszy, poprzez: książki, filmy, publicystykę radiową, telewizyjną, prasową i internetową, świadectwa kultury materialnej).
Wpływ powyższych czynników na jednostkę może mieć dwojaki charakter: zamierzony, kiedy socjalizacja jest elementem działalności statutowej jakiejś organizacji (na przykład szkoły) lub niezamierzony, kiedy efekt socjalizacyjny pojawia się w wyniku zetknięcia się jednostki z faktami, wydarzeniami,
uczestniczenia w sytuacjach wzbogacających jej doświadczenie życiowe.
Ujęcie podmiotowe
Jednostka kształtuje w procesie socjalizacji samą siebie. Nie tylko społeczeństwo chce socjalizować jednostkę, ale i ona sama chce się uspołecznić (zachowując się konformistycznie). Nie zawsze te dwa kierunki procesu są zbieżne. Czasami jednostka nie socjalizuje się w stopniu oczekiwanym przez
społeczeństwo (zachowuje się nonkonformistycznie). Ta dysharmonia może dotyczyć drobiazgów, które korygowane są przez system kontroli społecznej, bądź całokształtu (odrzucenia porządku społecznego i podejmowania działań wrogich społeczeństwu). Wtedy system kontroli społecznej doprowadza do izolacji jednostki (ostracyzm, więzienie).
Jakkolwiek niezadowalający ze społecznego punktu widzenia byłby proces socjalizacji, nie wpływa to na sam wynik. Człowiek zawsze w wyniku socjalizacji uzyskuje osobowość i tożsamość.
Etapy socjalizacji
Ernest R. Hilgard
Wprowadzenie do psychologii
Termin osobowość jest używany dla oznaczenia zorganizowanej struktury cech indywidualnych i sposobów zachowania, które decydują o sposobach
przystosowania się danej jednostki do jej środowiska.
Źródło: Ernest R. Hilgard, Wprowadzenie do psychologii, Warszawa 1967, s. 658.
“
Maria Jarymowicz, Teresa Szustrowa
Poczucie własnej tożsamości – źródła, funkcje regulacyjne
Tożsamość osobista to świadomość własnej spójności w czasie i przestrzeni, w różnych okresach życia, w sytuacjach społecznych i pełnionych rolach, a także świadomość własnej odrębności, indywidualności, niepowtarzalności.
Źródło: Maria Jarymowicz, Teresa Szustrowa, Poczucie własnej tożsamości – źródła, funkcje regulacyjne, [w:] Osobowość, a społeczne zachowanie się ludzi, red. Janusz Reykowski, Warszawa 1980.
“
Barbara Szacka
Wprowadzenie do socjologii
Tożsamość społeczna jednostki jest pochodną jej przynależności do różnych grup i kategorii społecznych. Tożsamość ta ma zarówno wymiar subiektywny (poczucie tożsamości), jaki obiektywny (zaklasyfikowanie jednostki przez innych).
Źródło: Barbara Szacka, Wprowadzenie do socjologii, Warszawa 2003, s. 150.
“
Czy staruszkowi wypada to samo, co nastolatkowi?
Czy student zachowuje się tak samo jak dyrektor przedsiębiorstwa?
Czy barmanka pracuje tak samo jak zakonnica?
I kiedy (oraz gdzie) człowiek się tego wszystkiego ma nauczyć: w domu, w szkole?
Socjalizacja ma charakter permanentny. Człowiek całe życie przyswaja sobie różne wzory zachowań, odnoszące się do usytuowania w zbiorowościach. Czyli całe życie przygotowuje się do pełnienia ról społecznych obejmowanych na jego różnych etapach. W tym procesie dają się wyróżnić dwa główne dwa rodzaje socjalizacji. Są to: socjalizacja pierwotna i wtórna.
Jednostka nie przechodzi między nimi tak jak uczeń przechodzi z klasy do klasy. Przejście ma charakter dynamiczny: jedne działania socjalizacyjne zanikają, inne się pojawiają, jako że socjalizacja jest
wieloaspektowa i wielowymiarowa. Na początku swojego życia jednostka podlega socjalizacji pierwotnej.
W miarę upływu czasu charakter procesu się zmienia – zmienia się zakres osób i instytucji
socjalizujących jak i to co jednostka przyswaja. Socjalizacja pierwotna płynnie przechodzi w socjalizację wtórną.
Niezależnie od podziału na dwa podstawowe etapy socjalizacji możemy zaobserwować zjawisko socjalizacji odwróconej (jej przykładem może być nauka obsługi komputera, gdzie wnuczek jest nauczycielem, a dziadek czy babcia – uczniami). W procesie socjalizacji zazwyczaj starsze pokolenie wprowadza w życie młodsze. W socjalizacji odwróconej dzieje się odwrotnie. Rozwój społeczny przebiega według innego rytmu niż rozwój osobniczy i przemiana pokoleń. Jeśli przyspiesza, starsze pokolenia natrafiają na takie obszary, w których sobie nie radzą – są „niezsocjalizowane”. Z pomocą przychodzi wówczas odwrócenie procesu socjalizacji.
Socjalizacja pierwotna
To etap, na którym człowiek, głównie poprzez naśladownictwo i zabawę, nabywa podstawowych umiejętności pozwalających na przeżycie w społeczeństwie.
Socjalizacja wtórna
To etap socjalizacji, na którym człowiek przygotowuje się do pełnienia ról w dorosłym życiu, a po osiągnięciu tej dorosłości, modyfikuje i wzbogaca jedynie swoją osobowość, wchodząc w coraz to nowe role.
1 2 3 4
1. Gdzie? Socjalizowany podmiot uczestniczy w wielu światach społecznych, odmiennych od środowiska rodzinnego: formalnych grupach rówieśniczych (klasie szkolnej, zespole sportowym, w kółku
zainteresowań) oraz nieformalnych grupach rówieśniczych, w których aktywność wypełnia większość wolnego czasu dziecka. Słabnie wpływ rodziny na procesy socjalizacyjne będące udziałem dziecka, a rośnie rola grup rówieśniczych i systemu instytucjonalnego (głownie szkoły).
2. Kiedy? Rozpoczyna się przed 16. rokiem życia i trwa do jego zakończenia, chociaż najbardziej dynamiczny okres socjalizacji wtórnej przypada na okres od 16. do 20. roku życia. Wtedy to właśnie krystalizuje się osobowość młodego człowieka i jego tożsamość.
3. Jak? Jest to etap gry, w której podmiot uczy się generalizować cechy grupy, role pełnione przez jej członków, jak też i całą grupę, postawy innych członków grupy oraz reguły działania jednostkowego i grupowego. Uczy się stawać w – nie swoich jeszcze – rolach.
4. W jakim celu? Podjęcie ról społecznych w dorosłym życiu.
Słownik
adolescencja
dojrzewanie dziecka pod względem fizycznym i psychospołecznym; wyróżnia się adolescencję wczesną (wiek dorastania: pomiędzy 10./12. a 16. rokiem życia) i późną adolescencję (wiek młodzieńczy: pomiędzy 16. a 20. rokiem życia)
dominicantes
wskaźnik, który określa odsetek katolików uczęszczających na niedzielną Eucharystię w odniesieniu do ogólnej liczby zobowiązanych (deklarujących się jako katolicy)
horyzontalny poziomy wertykalny pionowy internalizacja
mechanizm i zarazem proces przyjmowania ze środowiska społecznego i uznawania za własne poglądów, norm wartości, wzorów zachowań, postaw w stosunku do świata rzeczy i ludzi
model wzajemnościowy
model socjalizacji, który zakłada poszanowanie podmiotowości indywidualności ucznia; nauczyciel ma zachęcać ucznia, by był aktywnym podmiotem procesu socjalizacji, winien swe działania wychowawcze dopasować do wychowanka; działania nauczyciela winny być akceptowane przez ucznia, w innym przypadku należy ich zaniechać
model laissez‑faire
model socjalizacji, według którego działanie wychowawcy ogranicza się do stworzenia odpowiedniego otoczenia, sprzyjającego samodzielnemu rozwijaniu swego potencjału przez ucznia; ingerencja
nauczyciela w proces socjalizacji jest nieuprawniona; uczeń sam winien szukać rozwiązań sytuacji problemowych, aktywnie poszukiwać optymalnych dla siebie dróg rozwoju
model konfliktowy
model socjalizacji, według którego uczeń postrzegany jest jako podmiot postępujący niezgodnie z obowiązującymi zasadami w społeczeństwie, podmiot działający w znacznej mierze impulsywnie,
bezrefleksyjnie; nauczyciel winien poskramiać jego prymitywne zachowania, zmuszać do rezygnacji z dotychczasowych nawyków, a przede wszystkim narzucić mu reguły działania zgodne z powszechnie obowiązującymi zasadami
model lepienia z gliny
model socjalizacji, w którym uczeń jest traktowany jako bierny uczestnik procesu socjalizacji; aktywny jest jedynie wychowawca kształtujący osobowość wychowanka i kierujący rozwojem jego umiejętności, wiedzy, zdolności poznawczych; w procesie wychowania nauczyciel kształtuje nawyki ucznia i cechy jego osobowości; plastyczna osobowość wychowanka tak jak glina jest kształtowana przez nauczyciela norma
nakaz lub zakaz określonego zachowania, działania mający chronić i zarazem podtrzymywać wartość cenioną w grupie lub całym społeczeństwie; trwały, przyjęty w społeczeństwie lub zbiorowościach sposób działania
rola społeczna
względnie trwałe, spójne oczekiwania, jakie wobec podejmującego rolę członka ma zbiorowość społeczna
status społeczny
warunkowana przez wiele czynników, zależnie od konkretnego społeczeństwa (np. prawnych, politycznych, ekonomicznych religijnych, etnicznych czy rasowych) klasyfikacja jednostek i grup w strukturze uwarstwienia społecznego
znaczący inny
osoba, która wywiera znaczący wpływ na system wartości, wzorów zachowań socjalizowanego podmiotu; w socjalizacji pierwotnej to rodzice, opiekunowie; w socjalizacji wtórnej inne osoby, na których wzoruje się podmiot; znaczący inny określa zdolność podmiotu do stawiania się w roli innych:
ojca, babci, nauczyciela itp.
konformizm
w pierwszym znaczeniu to zmiana zachowania pod naciskiem rzeczywistym lub wyobrażonym innych osób; w drugim to podporządkowanie zasadom, regułom obowiązującym w zbiorowościach lub w całym społeczeństwie
nonkonformizm
krytyczna postawa wobec zasad, reguł obowiązujących w zbiorowościach lub w społeczeństwie i idące w ślad za nią zachowanie odmienne od powszechnie przyjętego; za tą postawą stoi odmienny system wartości uznawanych i podtrzymywanych przez podmiot
ostracyzm
wykluczenie z grupy społecznej, zbiorowości lub środowiska osoby, która mu się naraziła, której postawa jest niezgodna z oczekiwaniami grupy w stopniu zdecydowanym; oznacza też atmosferę niechęci lub wrogości otaczającą taką osobę
patriarchat
określenie systemu organizacji życia grup społecznych, w którym mężczyzna stoi na czele
zbiorowości; obecnie tym określeniem opisuje się głównie rodzinę, w której mężczyzna, zwłaszcza ojciec, ma dominującą pozycję
trajektoria
w naukach przyrodniczych krzywa, którą zakreśla w przestrzeni poruszający się obiekt; w naukach społecznych określa przebieg losu (życia) ludzkiego (lub społecznego) przez poszczególne etapy wartości
( z niem. der Wert – godność, honor, powaga); pożądane obiekty (materialne bądź o symbolicznym charakterze ) lub sądy (opinie) egzystencjalne (dotyczące tego, co istnieje) oraz normatywne (dotyczące tego, co powinno być i jak to osiągnąć)
Audiobook
Polecenie 1
Wysłuchaj nagrania, zwróć uwagę na czynniki wpływające na proces socjalizacji. Następnie wykonaj zadanie.
Ćwiczenie 1
Sprawdź się
Ćwiczenie 1
W którym roku życia człowieka jego osobowość społeczna jest uznawana za ukształtowaną?">
Wybierz właściwe odpowiedzi.
W którym roku życia człowieka jego osobowość społeczna jest uznawana za ukształtowaną?
11 15 19 25 35 58
輸
Ćwiczenie 2
Źródło zdj.: pixabay.com, licencja CC0.
輸
Ćwiczenie 3
Przeczytaj stwierdzenia zawarte w poniższej tabeli i zdecyduj, które są prawdziwe, a które fałszywe.
Stwierdzenie Prawda Fałsz
Członkowie najbliższej rodziny mogą pełnić role socjalizacyjne również na etapie socjalizacji
wtórnej.
□ □
Przynależność do grupy zawodowej może być elementem tożsamości
społecznej jednostki.
□ □
Nie można wyznaczyć konkretnego dnia, w którym
kończy się socjalizacja pierwotna, a zaczyna
socjalizacja wtórna.
□ □
Socjalizacja pierwotna kończy się wtedy, kiedy dziecko przestaje już chodzić do
żłobka.
□ □
Socjalizacja permanentna stanowi podetap w ramach
etapu socjalizacji wtórnej.
□ □
Role społeczne mogą pełnić jedynie te jednostki, których osobowość społeczna została
w pełni ukształtowana.
□ □
醙
Ćwiczenie 4
Przypisz poszczególne określenia do dwóch typów efektów socjalizacyjnych: norm i wartości oraz umiejętności.
powstrzymanie się od robienie innemu człowiekowi tego co nam samym jest niemiłe, używanie noża i widelca, sprawiedliwość, miłość, poetycki sposób wysławiania się, kierowanie firmą
Umiejętności
Normy i wartości
醙
Ćwiczenie 5
W poniższym tekście zaznacz odpowiednie słowa.
kolektywnej, tożsamość, świadomość, odmiennej, własnej, osobistej, społecznej, jednostkowej, zmysłowość
„I tak przez odbicia w oczach innych poznajemy samych siebie. Innymi słowy, to, jak nas widzą inni i jakiego zachowania od nas oczekują, kształtuje nasz własny obraz samych siebie. Na określenie tego naszego ja, które jest zwierciadlanym odbiciem naszego ja w oczach innych, używany jest w socjologii termin jaźń odzwierciedlona, którą można prościej określić jako ... (...) W przypadku poczucia tożsamości ... jednostka widzi swoją osobę jaką różną od innych i niepowtarzalną.
Jestem rudy, wysoki przystojny, nie lubię flaków. (...) W przypadku poczucia tożsamości ...
granica nie przebiega między ja a reszta ludzi, ale między my a oni. Jestem Polakiem, lekarzem (...).”
/Barbara Szacka, Wprowadzenie do socjologii, Warszawa 2003, s. 150./
難
Ćwiczenie 6
Przeczytaj tekst źródowy i wykonaj zadanie.
Ustawa z dnia 14 grudnia 2016 r. Prawo oświatowe
Oświata w Rzeczypospolitej Polskiej stanowi wspólne dobro całego społeczeństwa; kieruje się zasadami zawartymi w Konstytucji Rzeczypospolitej Polskiej, a także wskazaniami zawartymi w Powszechnej Deklaracji Praw Człowieka, Międzynarodowym Pakcie Praw Obywatelskich i Politycznych oraz Konwencji o Prawach Dziecka. Nauczanie i wychowanie – respektując chrześcijański system wartości – za podstawę przyjmuje uniwersalne zasady etyki. Kształcenie i wychowanie służy rozwijaniu u młodzieży poczucia odpowiedzialności, miłości O jczyzny oraz poszanowania dla polskiego dziedzictwa kulturowego, przy jednoczesnym otwarciu się na wartości kultur Europy i świata. Szkoła winna zapewnić każdemu uczniowi warunki niezbędne do jego rozwoju, przygotować go do wypełniania obowiązków rodzinnych i obywatelskich w oparciu o zasady
solidarności, demokracji, tolerancji, sprawiedliwości i wolności. (…) Rozdział 2
Wychowanie przedszkolne, obowiązek szkolny i obowiązek nauki
Art. 31. 1. Wychowanie przedszkolne obejmuje dzieci od początku roku szkolnego w roku
kalendarzowym, w którym dziecko kończy 3 lata, do końca roku szkolnego w roku kalendarzowym, w którym dziecko kończy 7 lat. Wychowanie przedszkolne jest realizowane w przedszkolach, oddziałach przedszkolnych w szkołach podstawowych oraz w innych formach wychowania przedszkolnego.
2. W przypadku dzieci posiadających orzeczenie o potrzebie kształcenia specjalnego wychowaniem przedszkolnym może być objęte dziecko w wieku powyżej 7 lat, nie dłużej jednak niż do końca roku szkolnego w roku kalendarzowym, w którym dziecko kończy 9 lat. Obowiązek szkolny tych dzieci odracza się zgodnie z art. 38.
3. W szczególnie uzasadnionych przypadkach wychowaniem przedszkolnym może także zostać objęte dziecko, które ukończyło 2,5 roku.
4. Dziecko w wieku 6 lat jest obowiązane odbyć roczne przygotowanie przedszkolne w przedszkolu, oddziale przedszkolnym w szkole podstawowej lub w innej formie wychowania przedszkolnego.
5. Obowiązek, o którym mowa w ust. 4, rozpoczyna się z początkiem roku szkolnego w roku kalendarzowym, w którym dziecko kończy 6 lat. W przypadku dziecka, o którym mowa w ust. 2, obowiązek ten rozpoczyna się z początkiem roku szkolnego poprzedzającego rok szkolny, w którym dziecko rozpocznie spełnianie obowiązku szkolnego. (…)
Art. 35. 1. Nauka jest obowiązkowa do ukończenia 18. roku życia.
2. Obowiązek szkolny dziecka rozpoczyna się z początkiem roku szkolnego w roku kalendarzowym, w którym dziecko kończy 7 lat, oraz trwa do ukończenia szkoły podstawowej, nie dłużej jednak niż do ukończenia 18. roku życia.
Art. 36. 1. Na wniosek rodziców naukę w szkole podstawowej może także rozpocząć dziecko, które w danym roku kalendarzowym kończy 6 lat.
Rozstrzygnij, czy państwo jest aktywnym podmiotem kształtującym w Polsce proces socjalizacji, czy nie.
Odpowiedź uzasadnij.
Uzasadnienie:
Ćwiczenie 7
Zapoznaj się z tekstem i wykonaj ćwiczenie.
– To nie prawda, że jestem taka sama jak ty.
– Wiadoma sprawa, przecież widać.
– E tam, głupoty gadasz. Ja nie o tym myślę.
– A o czym? No bo, nie do końca rozumiem?
– To jest coś związanego z samopoczuciem. Człowiek jest tym, kim czuje, że jest. Rozmawiałam o tym z mamą. Chodzi o tożsamość czy coś podobnego.
– Aaa, raczej o dowód tożsamości. Czyli paszport na przykład. Więc oboje jesteśmy tacy sami, bo ja go nie mam i ty też nie.
– Nie. Dowód osobisty mi nie jest potrzeby do tego, żebym czuła się jedyna w swoim rodzaju. Ja to ja, a ty to ktoś zupełnie inny. Inaczej myślimy, inaczej się zachowujemy. Oboje jesteśmy wyjątkowi. Ale różni.
– Ale sama przecież mówiłaś, że chłopcy są wszyscy tacy sami. Ja też tak zresztą myślę. I to nie tylko, że chłopcy, ale i dziewczyny – też, że są takie same. Interesuje nas to samo, zachowujemy się tak samo.
Oczywiście, że się różnimy. A to dlatego, że inni nas widzą z zewnątrz. Nikt się nie interesuje, jaka jesteś w środku. Mówią o tobie: dziewczyna z miasta, a o Ance, że ze wsi. Jara ich to, że twój stary jest lekarzem, a rodzice Anki mają 300 hektarów i trzy ciągniki z klimą.
– Nie rozumiem Cię. Nie zadawałabym się z tobą, gdybyś nie był wyjątkowy. Dla mnie, jako osoba, masz swoją tożsamość.
– Ja tam nie wiem o co chodzi z tą wyjątkowością. Czuję, że ludzie wsadzają nas do różnych szufladek i wcale mi to nie przeszkadza. Moi starzy na przykład są dziennikarzami i mają fajny samochód. Więc spox. Jestem synem dziennikarzy z wielką bryką. I tyle – to jest mój dowód tożsamości.
Odpowiedz, dlaczego Marcin i Marta się nie rozumieją.
難
Ćwiczenie 8
Dokonaj analizy wykresu i wykonaj polecenie.
Wskaż, jakie konsekwencje dla globalnego (w wymiarze całego społeczeństwa polskiego) znaczenia Kościoła jako instytucji socjalizującej, ma zjawisko, które można zaobserwować na wykresie.
難
Dla nauczyciela
Autor: Dorota Czarny
Przedmiot: wiedza o społeczeństwie Temat: Socjalizacja pierwotna i wtórna
Grupa docelowa: III etap edukacyjny, liceum, technikum, zakres podstawowy i rozszerzony Podstawa programowa:
zakres podstawowy:
I. Człowiek i społeczeństwo. Uczeń:
5) wyjaśnia charakter procesu socjalizacji; podaje przykłady wpływu społecznego w różnych dziedzinach życia; analizuje przypadki oraz przedstawia zalety i wady konformizmu i nonkonformizmu;
zakres rozszerzony:
II. Różnorodność kulturowa. Uczeń:
3) porównuje modele socjalizacji charakterystyczne dla własnej grupy wiekowej i pokolenia rodziców;
wyjaśnia zjawisko socjalizacji odwróconej.
Kształtowane kompetencje kluczowe:
kompetencje w zakresie rozumienia i tworzenia informacji;
kompetencje cyfrowe;
kompetencje osobiste, społeczne i w zakresie umiejętności uczenia się;
kompetencje obywatelskie;
kompetencje w zakresie świadomości i ekspresji kulturalnej.
Cele operacyjne:
Uczeń:
analizuje charakter procesu socjalizacji, podając przykłady wpływu społecznego w różnych dziedzinach życia i na różnych jego etapach;
uzasadnia wpływ różnych czynników społecznych na efektywność procesu socjalizacji;
łączy efekty socjalizacji z różnymi, historycznie zmiennymi modelami jej wdrażania.
Strategie nauczania:
konstruktywizm.
Metody i techniki nauczania:
metoda śnieżnej kuli;
dyskusja;
rozmowa nauczająca z wykorzystaniem ćwiczeń interaktywnych;
analiza materiałów źródłowych.
Formy zajęć:
praca indywidualna;
praca w grupach;
praca w parach;
praca całego zespołu klasowego.
Środki dydaktyczne:
komputery z głośnikami i dostępem do internetu, słuchawki;
zasoby multimedialne zawarte w e‑materiale;
tablica interaktywna/tablica, pisak/kreda;
flipcharty i markery.
Przebieg zajęć:
Faza wstępna
1. Przedstawienie tematu i celów zajęć.
2. Metoda śnieżnej kuli. Uczniowie w parach rozmawiają o tym, co lub kto ma wpływ na nasze życie w dzieciństwie; spostrzeżenia zapisują na kartce. Następnie pary łączą się w czwórki i wspólnie ustalają, jakie elementy ich zdaniem lub kto ma wpływ na ich życie, konfrontując swoje spostrzeżenia. Następnie czwórki łączą się w ósemki i postępują podobnie. Kolejnym krokiem jest dyskusja całej klasy i zapisanie wspólnych spostrzeżeń na tablicy.
Faza realizacji
1. Uczniowie zapoznają się z tekstem źródłowym dotyczącym jednostki ludzkiej jako przedmiotu i podmiotu socjalizacji. Następnie na podstawie zapisu na tablicy zastanawiają się, na czym polegają różnice między nimi i od kogo to zależy (uczniowie powinni operować pojęciami konformizm, nonkonformizm, ostracyzm, norma, wartości, rola społeczna). Dyskusja.
2. Uczniowie wykonują ćwiczenia 4 i 5 jako sprawdzenie swojej wiedzy i umiejętności. Wspólnie omawiają wybrane odpowiedzi.
3. Podział klasy na trzy grupy, każda otrzymuje arkusze i markety. Zadaniem uczniów jest opracowanie haseł:
grupa 1 – socjalizacja pierwotna, grupa 2 – socjalizacja wtórna, Grupa 3 – socjalizacja odwrócona.
Uczniowie na podstawie treści e‑materiału zapisują, na czym dana socjalizacja polega, w jakim okresie występuje. Przygotowują odpowiedzi w wyznaczonym czasie.
4. Każda z grup przypina na tablicy swój arkusz i prezentuje wykonane zadanie.
5. Uczniowie wykonują ćwiczenia 1–3 i 8, wspólne omówienie odpowiedzi.
Faza podsumowująca
1. Jako podsumowanie lekcji uczniowie odsłuchują audiobook i w parach wykonują ćwiczenia zamieszczone pod multimedium. Po wykonaniu zadania chętne/wybrane osoby podają swoje odpowiedzi.
2. Nauczyciel podsumowuje lekcję i dokonuje oceny pracy wylosowanej grupy.
Praca domowa:
Uczniowie wykonują pozostałe ćwiczenia.
Materiały pomocnicze:
Barbara Szacka, Wprowadzenie do socjologii, Warszawa 2003, s. 137.
Ernest R. Hilgard, Wprowadzenie do psychologii, Warszawa 1967, s. 658.
Maria Jarymowicz, Teresa Szustrowa, Poczucie własnej tożsamości – źródła, funkcje regulacyjne, [w:] Osobowość, a społeczne zachowanie się ludzi, red. Janusz Reykowski, Warszawa 1980.
Barbara Szacka, Wprowadzenie do socjologii, Warszawa 2003, s. 150.
Wskazówki metodyczne opisujące różne zastosowania multimedium:
Na podstawie audiobooka wybrani uczniowie mogą przygotować prezentacje do poszczególnych etapów socjalizacji.
