Doskonała kobieta średniowiecza. Wprowadzenie Przeczytaj Audiobook Sprawdź się Dla nauczyciela

(1)

„Doskonała kobieta średniowiecza”

Wprowadzenie Przeczytaj Audiobook Sprawdź się Dla nauczyciela

(2)

Gdy Jadwiga przybyła do Polski, miała zaledwie 10 lat. Za sobą zostawiała beztroskie dzieciństwo, marzenia i rodzinę. Miała zasiąść na tronie polskim i poślubić księcia litewskiego, mężczyznę sporo starszego od siebie, i do tego poganina. Gdy umarła w wieku zaledwie 25 lat, pozostawiła po sobie pogrążony w smutku kraj i pamięć osoby wybitnej. Czy wiesz, jaką rolę odegrała Jadwiga w swojej nowej ojczyźnie? Dlaczego jest ona najbardziej znaną polską królową i jako jedyna spośród polskich władczyń została kanonizowana?

Źródło: Contentplus.sp. z o.o., licencja: CC BY-SA 3.0.

Twoje cele

Wyjaśnisz, w jakich okolicznościach na tron powoływano małoletnich i kiedy królem w Polsce mogła zostać kobieta.

Wytłumaczysz, dlaczego akurat Jadwiga została królem Polski.

Ocenisz, co sprawiło, że Jadwiga Andegaweńska jest najbardziej znaną polską władczynią, a co – że została świętą.

„Doskonała kobieta średniowiecza”

Nagrobek królowej Jadwigi w katedrze wawelskiej.

Źródło: Poznaniak, Wikimedia Commons, licencja: CC BY-SA 2.5.

(3)

Przeczytaj

Znad Dunaju…

Kiedy władczyni przyszła na świat? Dokładnie nie wiadomo. Przypuszczalnie między październikiem 1373 a lutym roku następnego. O jciec jej Ludwik w uznaniu wielkich zasług już za życia otrzymał przydomek Wielki. Matka zaś, Elżbieta Bośniaczka, słynęła z wyjątkowej urody, a czas pokazał, że również z ambicji i żądzy władzy.

Para długo nie miała potomka. Dopiero po 17 latach małżeństwa przyszła na świat pierwsza córka, Katarzyna, a zaraz po niej Maria, przyszła królowa węgierska, po dwóch latach ostatnia – Jadwiga.

Późniejsza władczyni Polski imię otrzymała po św.

Jadwidze Śląskiej.

Dzieciństwo Jadwiga spędziła w Budzie, na jednym z najświetniejszych ówcześnie europejskich dworów.

Tutaj młoda królewna przesiąkła atmosferą żarliwej religijności, posiadła umiejętność czytania, znajomość kilku języków, ogładę towarzyską i zamiłowanie do życia dworskiego, a także obeznanie ze sztuką, nauką, muzyką i literaturą.

…ku brzegom Wisły

Ludwik Andegaweński, by zapewnić córce sukcesję w Polsce, wydał szlachcie w 1374 r. przywilej w Koszycach,

gwarantujący jej zwolnienie z podatków poza dwoma groszami tzw. poradlnego. Początkowo zgodnie z jego wolą na tron polski została przeznaczona starsza córka, Maria, zaręczona z margrabią brandenburskim Zygmuntem Luksemburskim. Ale panowie małopolscy nie wyrazili na to zgody. Obawiali się, że w razie dalszego kontynuowania unii z Węgrami powtórzy się sytuacja z czasów Ludwika, gdy król rzadko przebywał w Krakowie.

Na tron polski została zatem powołana najmłodsza córka zmarłego we wrześniu 1382 r. króla, Jadwiga. Dwa niemal lata trwały pertraktacje z królową wdową w sprawie przysłania do Polski młodszej córki. W końcu w pierwszych dniach jesieni 1384 r. młodziutka księżniczka wyruszyła wreszcie w drogę ku swojemu nowemu państwu. Trzy dni po przybyciu do Krakowa została koronowana w katedrze

wawelskiej na króla Polski. Jest to pierwszy z dwóch przypadków w historii naszego kraju (drugi miał miejsce w XVI w. i dotyczył Anny Jagiellonki), kiedy kobieta została królem. Jadwiga wkrótce po przybyciu do Polski nie była już małoletnia w świetle średniowiecznego prawa. Dziewczynki zdolność do czynności prawnych (w tym samodzielnych rządów i zawierania małżeństw) osiągały w wieku 12 lat (chłopcy 3 lata później). Wraz ze wstąpieniem na tron polscy możnowładcy zaczęli zatem poszukiwać dla młodej władczyni męża.

Królowa Jadwiga na obrazie Marcella Bacciarellego, XVIII w.

Źródło: Wikipedia Commons, domena publiczna

Królowa Jadwiga na portrecie Jana Matejki, XIX w.

(4)

Źródło: Krys an Chariza i zespół.

„Potwór z Litwy”

Na małżonka młodej polskiej królowej i przyszłego króla został wybrany książę litewski Jagiełło. Układ w tej sprawie został zawarty w Krewie w 1385 r. Jak pisze Jan Długosz, Jadwiga początkowo miała niechętny stosunek do projektowanego małżeństwa, planując nawet ucieczkę z przybyłym do Krakowa narzeczonym z dzieciństwa Wilhelmem Habsburgiem, synem księcia austriackiego Leopolda III Habsburga.

Polecenie 1 Jan Długosz

Roczniki czyli Kroniki sławnego Królestwa Polskiego

[Królowa] Niechętna związkowi z księciem litewskim Jagiełłą, [...] celem

niedopuszczenia do małżeństwa z barbarzyńcą, mimo zakazu panów polskich, którzy odradzali jej ten krok, w momencie kiedy rozeszła się wiadomość, że książę litewski Jagiełło jedzie do Polski [...], oznajmiła, że zdecydowała się dopełnić małżeństwa z księciem austriackim Wilhelmem. [...] Kiedy jednak [Wilhelma] sprowadzono do zamku królewskiego, do łożnicy, by poznał tajniki łoża z królową Jadwigą, staraniem i na rozkaz panów polskich bardzo

niechętnych temu związkowi usunięto go w haniebny i obrzydliwy sposób i wypędzono zarówno z zamku, jak i z sypialni i nie dopuszczono w ogóle do spełnienia małżeństwa ze wspomnianą królową. A królowa Jadwiga [...]

zamierzała zejść do niego do miasta. A kiedy staraniem i na rozkaz panów zastała bramy zamknięte, usiłowała je własnoręcznie wyważyć toporem [...].

Źródło: Jan Długosz, Roczniki czyli Kroniki sławnego Królestwa Polskiego, t. 10, Warszawa 1981, s. 197–198.

“

(5)

Królowa Jadwiga i Dymitr z Goraja. Dymitr z Goraja powstrzymuje królową Jadwigę przed ucieczką z Wilhelmem Habsburgiem, z którym została zaręczona w wieku czterech lat (tzw. zaręczyny na przyszłość, łac. sponsalia de futuro). Obraz Jana Matejki, XIX w.

Litwa była krajem leżącym na peryferiach ówczesnej Europy, niewiele wiedziano o ludach

zamieszkujących tę ziemię i ludziach sprawujących nad nią władzę. Różne – często nieprawdziwe – informacje krążyły na zamku wawelskim na temat przyszłego męża królowej, budząc niepokój Jadwigi.

W końcu, według relacji Długosza, wysłała ona na dwór wileński zaufanego dworzanina, Zawiszę z Oleśnicy, by ten przyjrzał się księciu.

Jan Długosz

Roczniki czyli Kroniki sławnego Królestwa Polskiego

Oglądnął jego urodę i postawę [...].

Książę Jagiełło [...] przyjął posła uprzejmie i życzliwie. A żeby lepiej zobaczył nie tylko jego postać, ale i poszczególne kształty jego ciała, poprowadził go ze sobą do łaźni. Ten napatrzywszy się wszystkiemu do woli [...] po powrocie do królowej Jadwigi donosi, że sylwetka księcia Jagiełły jest zgrabna, kształtna, ciało dobrze

zbudowane, wzrost średni, spojrzenie wesołe, twarz podłużna, bez żadnego jednak śladu szpetoty, a obyczaje poważne i godne księcia.

Źródło: Jan Długosz, Roczniki czyli Kroniki sławnego Królestwa Polskiego, t. 10, Warszawa 1981, s. 198.

“

Władysław Jagiełło, fragment gotyckiego ołtarza z katedry wawelskiej, XV w. Według najnowszych ustaleń Jagiełło urodził się ok. 1362 r., małżonków dzieliła zatem różnica wieku mniej więcej 12 lat, a nie, jak sądzono dotychczas, ponad 20 (inna podawana data urodzin Jagiełły to ok. 1352 r.). Jan Długosz tak opisywał króla: „Wzrostu był miernego, twarzy ściągłej, chudej, u brody nieco zwężonej. Głowę miał małą, prawie całkiem łysą, oczy czarne i małe, niestatecznego wejrzenia i ciągle biegające. Uszy duże, głos gruby, mowę prędką, kibić kształtną, lecz szczupłą, szyję długą”. Dalej pisał, że król „prostotę łączył z dumą i wyniosłością, a przystępność z książęcą godnością”. Współczesne portrety potwierdzają charakterystykę kronikarza.

(6)

Polecenie 2

W jakim świetle przedstawił Jan Długosz króla?

15 lutego 1386 roku Jagiełło uroczyście przyjął chrzest oraz przyjął imię Władysław.

Sidus Polonorum (Gwiazda Polaków)

W ciągu 15 lat panowania Jadwiga zasłynęła ze swojej działalności dewocyjnej i charytatywnej, jako fundatorka wielu szpitali, kościołów oraz dobrodziejka Akademii Krakowskiej, ufundowanej przez

Kazimierza Wielkiego. Zmarła 17 lipca 1399 r. prawdopodobnie w wyniku infekcji, która się wdała podczas porodu (tzw. gorączki połogowej). Śmierć jej była ogromnym ciosem dla kraju i króla. Tak opłakującego śmierć żony Jagiełłę przedstawił XIX‑wieczny malarz Maksymilian Piotrowski:

Maksymilian Antoni Piotrowski, Jagiełło opłakuje śmierć Jadwigi, XIX w.

Słownik

Akademia Krakowska

najstarsza polska uczelnia, jedna z najstarszych w Europie, ufundowana przez Kazimierza Wielkiego w 1364 r., odnowiona w 1400 r., w dużej części dzięki pomocy materialnej Jadwigi Andegaweńskiej charytatywność

(łac. charitativus → miłosierny) działania mające na celu niesienie pomocy potrzebującym w sposób bezinteresowny

dewocja

(łac. devotio – oﬁarowanie, poświęcenie) postawa charakteryzująca się głęboką religijnością, pobożnością, polegająca na stawianiu sobie wysokich wymagań moralnych i dbaniu o sprawy ducha gorączka połogowa

inaczej zakażenie połogowe, infekcja powstała na skutek nieprzestrzegania zasad higieny podczas odbierania porodów, do XIX w. najczęstsza przyczyna śmierci okołoporodowej

przywilej w Koszycach

(7)

przywilej wydany przez Ludwika Węgierskiego w 1374 r. obniżający wysokość podatków dla szlachty do dwóch groszy poradlnego

sponsalia de futuro (zaręczyny na przyszłość)

forma zaręczyn stosowana w średniowiecznej i nowożytnej Europie, sankcjonowana przez Kościół, pozwalająca na zawieranie pełnoprawnych małżeństw między małoletnimi (dopełnienie małżeństwa następowało po osiągnięciu przez narzeczonych lat sprawnych)

układ w Krewie

umowa matrymonialna pomiędzy Elżbietą Bośniaczką a Władysławem Jagiełłą w sprawie małżeństwa z Jadwigą zawarta w 1385 r., potocznie zwana unią

Słowa kluczowe

Jadwiga Andegaweńska, unia w Krewie, unia polsko- litewska, Jagiełło, Ludwik Andegaweński, Akademia Krakowska

Bibliograﬁa

J. Długosz, Roczniki, czyli sławnego Królestwa Polskiego, t. 10, Warszawa 1981.

Dzieje cywilizacji w Polsce Jana Matejki. Wystawa objazdowa; opracowanie katalogu Julia Straszewska, Janina Ruszczycówna, Maria Charytańska; Warszawa 1948.

Homilia św. Jana Pawła II z mszy świętej kanonizacyjnej o Bł. Jadwidze Królowej.

J. Besala, Małżeństwa królewskie. Jagiellonowie. Tajemnice alkowy, przyjaźnie i zdrady, Bellona, Warszawa 2006.

A. Klubówna, Cztery królowe Jagiełłowe, Wydawnictwo Spółdzielcze, Warszawa 1990.

E. Rudzki, Polskie królowe, t. I, Instytut Prasy i Wydawnictw Novum, Warszawa 1990.

(8)

Audiobook

Polecenie 1

Wysłuchaj audiobooka i wykonaj polecenia. Które osiągnięcia królowej Jadwigi uważasz za najważniejsze?

Wymień dwa. Uzasadnij swój wybór.

Jadwiga była trzecią - najmłodszą córką króla Węgier Ludwika i jego drugiej żony, Elżbiety Bośniaczki.

Najstarsza siostra, Katarzyna, żyła tylko osiem lat. Druga w kolejności Maria była zgodnie z wolą ojca przeznaczona na tron Polski, ale w końcu została powołana na króla Węgier i wydana za Zygmunta Luksemburskiego.

Data urodzenia Jadwigi nie jest dokładnie znana. Prawdopodobnie przyszła na świat w początkach roku 1374. Żyła 25 lat. Zmarła w roku 1399 w wyniku powikłań okołoporodowych, wydając na świat córkę Elżbietę Bonifację.

Przyszła królowa dzieciństwo spędziła w Budzie. Dwór węgierski był wtedy jednym z najsłynniejszych w Europie. Kilka miesięcy spędziła także w Wiedniu na dworze księcia austriackiego Leopolda III. Jako czteroletnia dziewczynka została bowiem zaręczona z jego synem, Wilhelmem Habsburgiem.

Po śmierci ojca Jadwiga została powołana na tron Polski. Do Krakowa przybyła w połowie października 1384 r. Trzy dni po przybyciu została koronowana w katedrze wawelskiej na króla Polski.

W swojej nowej ojczyźnie Jadwiga dokonała wielu wiekopomnych dzieł. Wśród nich najważniejsze są unia polsko-litewska i chrzest Litwy oraz odnowienie Akademii Krakowskiej. Była aktywna na polu kultury oraz w życiu politycznym. Bardzo wrażliwa na ludzką biedę i cierpienie, zasłynęła ze swojej działalności dewocyjnej i charytatywnej.

Jednym z warunków zawarcia umowy w Krewie i poślubienia Jadwigi była chrystianizacja Litwy. W ten sposób królowa - jak głosi napis na jej grobie - „zaniosła światło chrześcijańskiej wiary do pogan". Z całych sił wspierała chrystianizację ziem litewskich i wspomagała tworzenie tam organizacji kościelnej.

Drugim najważniejszym dziełem, z którym kojarzy się Jadwigę, jest odnowienie Akademii Krakowskiej.

Dzięki staraniom jej i Jagiełły został powołany wydział teologiczny. Królowa stworzyła fundusz na odnowienie uczelni, przekazując na ten cel osobiste klejnoty i kosztowne szaty. Z pieniędzy królowej zakupiono budynek, który stał się podstawą dzisiejszego Collegium Maius. Dzieło to po śmierci żony kontynuował Jagiełło, stąd dziś uczelnia krakowska nosi miano Uniwersytetu Jagiellońskiego.

Jadwiga wielką wagę przywiązywała do spraw wiary. Była osobą bardzo pobożną, która często oddawała się praktykom religijnym, w tym umartwieniom. Królowa nie stroniła jednak od życia dworskiego. Lubiła muzykę i taniec. Wielką wagę przywiązywała do ubioru, kochała się w jaskrawych kolorach. Dużo czasu spędzała na polowaniach, miała swoich strzelców i psiarnie. Dwór królowej skupiał najwybitniejsze osobowości tamtej epoki. Królowa zleciła pierwsze w naszej historii tłumaczenie Księgi Psalmów na język polski. Dzieło to znane jest pod nazwą Psałterza Floriańskiego.

Jadwiga była też czynna w polityce. Stanęła na czele zbrojnej wyprawy mającej na celu przyłączenie z powrotem do Polski Rusi Halickiej w 1387 roku. We Lwowie przyjęła hołd hospodara mołdawskiego.

Królowa pełniła funkcję pośrednika w kontaktach z państwem zakonu krzyżackiego. Jej przypisywane są słowa: „Póki ja żyję, póty wielkiej wojny Królestwa Polskiego z państwem zakonnym nie będzie. Ale potem wszystko jest możliwe…”. Odegrała też ważną rolę w doprowadzeniu do zgody między swoim mężem, Jagiełłą, a jego bratem stryjecznym Witoldem. Jak pisze kronikarz Jan Długosz: „ułożyli się zaś zgodnie obaj książęta, że gdyby powstały między nimi nowe nieporozumienia, spory i nienawiści, to mają się zwracać do królowej polskiej Jadwigi, którą obydwaj obrali za wspólną rozjemczynię przyszłych sporów”.

Jednak najbardziej znana była Jadwiga ze swojej działalności dewocyjnej i charytatywnej. Królowa

(9)

ufundowała wiele nowych kościołów i uposażyła klasztory. Przyczyniła się też do powstania wielu szpitali, które w średniowieczu były przede wszystkim miejscami opieki społecznej. Jednym z najbardziej znanych przekazów o miłosierdziu Jadwigi jest opis podróży królewskiej pary w 1386 roku do Wielkopolski. Jak relacjonuje Długosz: „Kiedy zaś [król] zatrzymał się w Gnieźnie (...), zażądał okupu od wsi kapitulnych. Z tego powodu obciążeni okupem wieśniacy przybywszy do Gniezna z żonami i dziećmi podnieśli płacz, narzekanie i niekończące się skargi. (...) Poruszona tym nieszczęściem królowa Jadwiga, naprawiając błąd króla, zwróciła wszystek okup i postarała się o zniesienie interdyktu. Podobno zaś w goryczy swego serca miała powiedzieć: »Wprawdzie zwróciliśmy wieśniakom bydło, ale kto im zwróci wylane łzy?«"

Natomiast legendę o stópce królowej Jadwigi ma potwierdzać kamień ze śladem jej stopy wmurowany w ścianę kościoła Nawiedzenia Najświętszej Marii Panny w Krakowie. Ponoć gdy Jadwiga przechodziła z orszakiem obok budowanej właśnie świątyni, zauważyła zmartwionego robotnika. Jak się okazało, nie miał on czym opłacić lekarza dla chorej żony. Jadwiga oparła stopę na kamieniu i odpięła z buta złotą klamrę, którą podarowała kamieniarzowi. Ślad stopy pozostał, a wdzięczni robotnicy wmurowali kamień jako pamiątkę dobrego serca królowej.

Długo przyszło królowej czekać na upragnionego potomka. Jadwiga przeżyła swoją córkę o zaledwie cztery dni. Władczyni pozostawiła po sobie pogrążony w wielkim smutku kraj, wspomnienie osoby świątobliwej i wybitnej monarchini.

Źródło: Karolina Stojek-Sawicka, opracowanie własne; cytaty za J. Długosz, Roczniki, czyli sławnego Królestwa Polskiego, t. 10, Warszawa 1981.

Polecenie 2

Jakie działania/zasługi uczyniły z Jadwigi najbardziej znaną polską władczynię?

Polecenie 3

Jakie działania królowej Jadwigi przyczyniły się do tego, że została ona kanonizowana?

(10)

Sprawdź się

Pokaż ćwiczenia:輸醙難

Ćwiczenie 1

Przyjrzyj się pomnikowi i wyjaśnij jego sens symboliczny

Źródło: Wikimedia Commons, domena publiczna.

Ćwiczenie 2

Na podstawie ilustracji odpowiedz na pytanie.

Ludwik Węgierski i Elżbieta Bośniaczka ze starszą córką Marią. Rysunek Jana Matejki, XIX w.

Ćwiczenie 3

Zapoznaj się z czterema ilustracjami przedstawiającymi Jadwigę Andegaweńską. Która z nich w najbardziej wiarygodny sposób oddaje wygląd królowej?

醙

輸

(11)

Pieczęć królowej Jadwigi.

Królowa Jadwiga na XVI-wiecznym obrazie.

Królowa Jadwiga na obrazie Marcella Bacciarellego, XVIII w.

(12)

Królowa Jadwiga na portrecie Jana Matejki, XIX w.

Ćwiczenie 4

Zaznacz, które stwierdzenie jest prawdziwe, a które fałszywe.

Źródło: Contentplus sp. z o. o., licencja: CC BY-SA 3.0.

醙

(13)

Ćwiczenie 5

Obejrzyj obie ilustracje związane z osobą królowej Jadwigi oraz wskaż motyw ikonograﬁczny pojawiający się na obu. Na podstawie innych źródeł informacji określ jego znaczenie.

Źródło: Poznaniak, Wikimedia Commons, licencja: CC BY-SA 2.5.

Źródło: Wikimedia Commons, domena publiczna.

醙

(14)

Ćwiczenie 6

Zapoznaj się z materiałami źródłowymi i wykonaj polecenia.

Jan Matejko, Założenie Szkoły Głównej przeniesieniem do Krakowa ugruntowane, XIX wiek Źródło: Wikimedia Commons, domena publiczna.

To symbol początków Uniwersytetu Krakowskiego. Artysta nie wahał się

zastosować pełnej ﬁkcji historycznej, by podać w skrócie historię jego powstania.

W tym celu umieszcza na pierwszym planie trzy postacie, które na przestrzeni lat czterdziestu kilku ugruntowały ten pierwszy ośrodek wyższej oświaty w Polsce.

Początki Uniwersytetu – to założenie przez Kazimierza Wielkiego w 1364 r. […] – pierwszego wydziału prawa na wzór włoskich Akademii w Padwie i Bolonii. […]

Jadwiga w 1387 r. daje zapis na rzecz Akademii, oﬁarowując dla niej wszystkie sumy, jakimi rozporządza […]. Nowy statut po raz drugi nadaje Uniwersytetowi w 1400 r. król Jagiełło przenosząc go do Krakowa […]. Na obrazie – w środku – królowa Jadwiga wręcza akt darowizny i przywilejów biskupowi krakowskiemu Piotrowi z Rogalina. Biskupi krakowscy byli bowiem stróżami i opiekunami Akademii. Kronikarz Janko z Czarnkowa akt ten wpisuje do swej kroniki. Żaczek trzyma model Akademii.

“

Ćwiczenie 7

Przeczytaj dwa teksty źródłowe; pierwszy to fragment kazania wygłoszonego na pogrzebie królowej Jadwigi przez Stanisława ze Skarbimierza, drugi to fragment homilii wygłoszonej w 1997 r. przez papieża Jana Pawła II w czasie uroczystej kanonizacji królowej. Następnie odpowiedz na pytania.

Źródło 1

Widzieliśmy, jak roztropną była w radzie, jak przewidującą w przedsięwzięciach, z jaką gorliwością starała się zachować wszystko, co umacniało potęgę Korony

難

(15)

Źródło 2

Polskiej. Widzieliśmy i poznaliśmy jej niezwykłą urodę, jej ujmujący sposób mówienia, jej szlachetny ród, ale jeszcze szlachetniejsze obyczaje, jej głęboką pokorę, a przy tym nierównie wielkie dostojeństwo. Szukała czci Bożej i dlatego wieczne szczęście będzie nad jej głową […]. Umiłowała Kościół walczący,

ochraniając go jak tylko mogła, dlatego też, należy wierzyć, odeszła zeń do Kościoła triumfującego. Dobrymi uczynkami rozpalała serca żyjących według ducha […].

Stanisław ze Skarbimierza, Kazanie na pogrzebie królowej Jadwigi, h ps://www.sodalicja.org/kazania/stanislaw-ze-skarbimierza

“

Długo czekałaś, Jadwigo, na ten uroczysty dzień. Prawie 600 lat minęło od twej śmierci w młodym wieku. Umiłowana przez naród cały, ty, która stoisz u początku czasów jagiellońskich, założycielko dynas i, fundatorko Uniwersytetu

Jagiellońskiego w prastarym Krakowie, długo czekałaś na dzień twojej kanonizacji – ten dzień, w którym Kościół ogłosi uroczyście, że jesteś świętą patronką Polski w jej dziedzicznym wymiarze – Polski za twoją sprawą zjednoczonej z Litwą i Rusią:

Rzeczypospolitej trzech narodów. […] przez dzieło królowej Jadwigi ochrzczeni w X wieku Polacy po czterech wiekach podjęli misję apostolską i przyczynili się do ewangelizacji i chrztu swoich sąsiadów. Jadwiga miała świadomość tego, że jej posłannictwem jest zanieść Ewangelię braciom Litwinom. I dokonała tego wraz ze swoim małżonkiem, królem Władysławem Jagiełłą. Nad Bałtykiem powstał nowy kraj chrześcijański, odrodzony w wodzie chrztu św., tak jak w X wieku ta woda odrodziła synów i córki polskiego narodu. […] Z jasnością, która po dzień dzisiejszy oświeca całą Polskę, wiedziała, że tak siła państwa, jak siła Kościoła mają swoje źródło w starannej edukacji narodu; że droga do dobrobytu państwa, jego

suwerenności i uznania w świecie wiedzie przez prężne uniwersytety. Dobrze też wiedziała Jadwiga, iż wiara poszukuje zrozumienia, wiara potrzebuje kultury i kulturę tworzy, żyje w przestrzeni kultury. I niczego nie szczędziła, aby ubogacić Polskę w całe duchowe dziedzictwo zarówno czasów starożytnych, jak i wieków średnich. Nawet swoje królewskie berło oddała uniwersytetowi, sama zaś posługiwała się pozłacanym berłem drewnianym. Fakt ten, mając konkretne znaczenie, jest także wielkim symbolem. Za życia nie królewskie insygnia, ale siła ducha, głębia umysłu, wrażliwość serca dawały jej autorytet i posłuch.

Homilia św. Jana Pawła II z mszy świętej kanonizacyjnej o bł. Jadwidze Królowej, h p://www.jadwizanki.pl/2016/02/26/homilia-sw-jana- pawla-ii-z-mszy-swietej-kanonizacyjnej-o-bl-jadwidze-krolowej/

“

(16)

Ćwiczenie 8

Dopasuj ilustracje do konkretnej kategorii działalności królowej Jadwigi.

難

(17)

Dla nauczyciela

Autor: Dorota Czarny Przedmiot: historia

Temat: „Doskonała kobieta średniowiecza”

Grupa docelowa: III etap edukacyjny, liceum, technikum, zakres podstawowy Podstawa programowa:

zakres podstawowy XII. Polska w XIV–XV w.

Uczeń:

3) wyjaśnia międzynarodowe i wewnętrzne uwarunkowania związków Polski z Węgrami i Litwą w XIV–XV w.;

Kształtowane kompetencje kluczowe:

kompetencje w zakresie rozumienia i tworzenia informacji, kompetencje cyfrowe,

kompetencje osobiste, społeczne i w zakresie umiejętności uczenia się, kompetencje obywatelskie,

kompetencje w zakresie świadomości i ekspresji kulturalnej.

Cele operacyjne:

Uczeń:

wyjaśnia, w jakich okolicznościach na tron powoływano małoletnich i kiedy królem w Polsce mogła zostać kobieta;

tłumaczy, dlaczego akurat Jadwiga została królem Polski;

ocenia, co sprawiło, że Jadwiga Andegaweńska jest najbardziej znaną polską władczynią, a co – że została świętą.

Strategie nauczania:

konstruktywizm, lekcja odwrócona.

Metody i techniki nauczania:

burza mózgów, dyskusja,

rozmowa nauczająca z wykorzystaniem ćwiczeń interaktywnych, rozmowa kierowana.

Formy zajęć:

praca indywidualna, praca w grupach, praca w parach,

praca całego zespołu klasowego.

Środki dydaktyczne:

(18)

komputery z głośnikami i dostępem do internetu, słuchawki;

zasoby multimedialne zawarte w e‑materiale;

tablica interaktywna/tablica, pisak/kreda.

Przebieg zajęć:

Przed lekcją

Uczniowie mają za zadanie zapoznać się z tekstem zawartym w e‑materiale (bez treści audiobooka).

Chętni lub wybrani uczniowie (trzy grupy trzy-, czteroosobowe) przygotowują krótką prezentację na temat Jadwigi Andegaweńskiej: grupa 1 – narodziny i dzieciństwo; grupa 2 – przyjazd Jadwigi do Polski i koronacja; grupa 3 – małżeństwo z Władysławem Jagiełłą. Każda z grup otrzymuje szczegółowe wytyczne do prezentacji, aby treści w nich zawarte się nie powtarzały i miały ciągłość chronologiczną.

Faza wstępna

1. Nauczyciel przedstawia uczniom temat i cel lekcji. Zapowiada: Dowiecie się, w jakich okolicznościach i dlaczego to właśnie Jadwiga została królem Polski, a Kościół ogłosił ją świętą.

2. Nauczyciel prosi uczniów, by przygotowali się do obejrzenia opracowanych wcześniej prezentacji.

Faza realizacyjna

1. Wyznaczeni uczniowie w kolejności przedstawiają przygotowane przez siebie prezentacje multimedialne. Pozostali uczniowie uważnie słuchają swoich kolegów.

2. Po obejrzeniu i wysłuchaniu wszystkich prezentacji nauczyciel prosi uczniów, którzy słuchali kolegów, o krótką reﬂeksję na temat prezentowanej osoby. Wybrane osoby omawiają postać Jadwigi Andegaweńskiej. Jeśli to potrzebne, nauczyciel uzupełnia informacje przedstawione przez uczniów.

3. Praca z audiobookiem. Prowadzący prosi uczniów, aby po wsłuchaniu audiobooka zastanowili się w parach nad celem dzisiejszej lekcji (widocznym na tablicy).

4. Uczniowie po krótkiej wymianie zdań w parach biorą udział w dyskusji, której tematem jest postać Jadwigi jako króla Polski i jej zasługi dla kraju. Zwracają też uwagę na jej zaangażowanie w rozwój edukacji i kultury. Wybrana osoba zapisuje na tablicy najważniejsze punkty.

Faza podsumowująca

1. Nauczyciel prosi uczniów o wykonanie wybranych ćwiczeń, potem następuje wspólne analizowanie i omówienie odpowiedzi. Nauczyciel udziela uczniom informacji zwrotnej.

2. Na koniec chętni uczniowie formułują wnioski na temat postaci Jadwigi Andegaweńskiej. Nauczyciel rozdaje uczniom ankietę ewaluacyjną z oceną lekcji, pracy własnej ucznia oraz pracy klasy. Udziela im też informacji zwrotnej.

Praca domowa:

1. Na podstawie e‑materiału lub innych dostępnych źródeł informacji opisz, jaką politykę zewnętrzną prowadziła Jadwiga.

2. Na podstawie poznanych wiadomości wymyśl herb św. Jadwigi – króla Polski.

Materiały pomocnicze:

J. Długosz, Roczniki, czyli sławnego Królestwa Polskiego, t. 10, Warszawa 1981.

Homilia św. Jana Pawła II z mszy świętej kanonizacyjnej o Bł. Jadwidze Królowej.

J. Besala, Małżeństwa królewskie. Jagiellonowie. Tajemnice alkowy, przyjaźnie i zdrady, Bellona, Warszawa 2006.

A. Klubówna, Cztery królowe Jagiełłowe, Wydawnictwo Spółdzielcze, Warszawa 1990.

(19)

E. Rudzki, Polskie królowe, t. I, Instytut Prasy i Wydawnictw Novum, Warszawa 1990.

Wskazówki metodyczne opisujące różne zastosowania multimedium:

Audiobook może służyć jako wprowadzenie do lekcji i temat do rozmowy i dyskusji. Nauczyciel może również poprosić uczniów o przygotowanie pracy domowej, w której opiszą oni jedną z legend związanych z Jadwigą Andegaweńską.