Działalność Towarzystwa Miłośników Historii w Warszawie w 1987 r. na tle ostatniego dziesięciolecia

Wilska, Małgorzata

Działalność Towarzystwa Miłośników

Historii w Warszawie w 1987 r. na tle

ostatniego dziesięciolecia

Przegląd Historyczny 79/2, 415-418

1988

Artykuł umieszczony jest w kolekcji cyfrowej bazhum.muzhp.pl,

gromadzącej zawartość polskich czasopism humanistycznych

i społecznych, tworzonej przez Muzeum Historii Polski w Warszawie

w ramach prac podejmowanych na rzecz zapewnienia otwartego,

powszechnego i trwałego dostępu do polskiego dorobku naukowego

i kulturalnego.

Artykuł został opracowany do udostępnienia w Internecie dzięki

wsparciu Ministerstwa Nauki i Szkolnictwa Wyższego w ramach

dofinansowania działalności upowszechniającej naukę.

K

R

O

N

I

К

Λ

D Z I A Ł A L N O Ś Ć T O W A R Z Y S T W A M IŁ O Ś N IK Ó W H I S T O R I I W W A R S Z A W IE W 1987 R. N A T L E O S T A T N IE G O D Z IE S I Ę C IO L E C I A °

W o sta tn im dziesięcioleciu liczba członków T ow arzystw a w zrosła o 297 osób i n a dzień 1 g ru d n ia 1987 r. w ynosiła 1030 członków . W śród te j liczby z n a jd u je się sześciu członków honorow ych Polskiego T ow arzystw a H istorycznego: p ro feso ­ row ie Ju liu sz B ardach, A lek san d er G ieysztor, H en ry k Jab ło ń sk i, S te fa n K ien ie­ wicz, W itold K ula, M a ria n M ałow ist. W T ow arzystw ie zrzeszonych je st 637 em e­ ry tó w oraz 20 stu d en tó w .

P ra c a m i T o w arzy stw a M iłośników H isto rii kiero w ał Z arząd, którego skład u legał p ew n y m zm ianom w ciągu tych lat, zasadniczo je d n ak pozostaw ał n ie ­ zm ieniony od czerw ca 1987 roku. F u n k c je prezesa pełnił prof, d r A ndrzej W y- c z a ń s k i , a od w yborów w czerw cu 1987 r. p ełn i ją prof, d r A ndrzej A j n e n- k i e l ; w ice p reze sam i byli — m g r H en ry k R u t k o w s k i i prof, d r M arian M. D r o z d o w s k i , którego zastąp ił doc. Szym on R u d n i c k i , a od czerw ca 1987 r. doc. S te fa n M e l l e r , sk a rb n ik ie m był d r A ndrzej J a n o w s k i — od czerw ca 1987 r. je st n im d r A ndrzej K a r p i ń s k i , fu n k c ję s e k re ta rz a pełn iła m gr H an n a S z w a n k o w s k a , a od czerw ca 1987 r. p ełn i ją d r M ałgorzata W i 1 s k a, poprzednio zastępca sek retarza.

P o ró w n u ją c skład Z arząd u T ow arzystw a z 1977 ro k u z obecnym oraz p rz e ­ g lą d ają c listę członków Z arządu, w śród k tó ry ch przew in ęło się w ielu w ybitn y ch histo ry k ó w i działaczy, niesposób n ie zauw ażyć osób, bez któ ry ch T ow arzystw o nde byłoby ty m czym jest. Są to m.in. prezes p ro f. A. W yczański, prof. М. M. D rozdow ski, doc. A. L einw and, m gr H. R u tk o w sk i a przede w szystkim m g r H an n a S zw ankow ska, k tó ra przez 29 la t p ełn iła obow iązki se k re ta rz a biorąc a k ty w n y udział w e w szystkich in ic ja ty w ac h T ow arzystw a, aż do chw ili obecnej.

W ciągu m inionego dziesięciolecia działały i n a d a l działają n a stę p u ją c e S ek ­ cje i K om isje T o w arzy stw a: S ekcja D ydaktyczna, S ek cja K rytyczna, S ekcja H i­ sto rii M azowsza, S ek cja H isto rii N ajnow szej, S ek cja H istorii W arszaw y, S ek cja H i­ sto rii W ojskow ej, S ek cja N auk Pom ocniczych H istorii, K om isja H isto rii K o b iet- U czestniczek W alk o Niepodległość. W 1985 r. p o w sta ła S ek cja K u ltu ry H isto ­ rycznej zo rganizow ana i prow adzona dotąd przez przez prof, d r J a n in ę L eskie- wieżową, doc. d r J a n a G órskiego i d r Ja n u sz a S ztetyłłę.

S ekcje p row adziły sw ą głów ną działalność n a zeb ran ia ch n aukow ych TM H Ogółem w ro k u 1987 odbyło się 49 ze b rań naukow ych i jed n a w ycieczka. Była to p rze cię tn a liczba zebrań, gdyż w o statn ich la tac h oscyluje ona około 50 ro cz­ nie. F re k w e n c ja n a zeb ran iach w ah ała się od k ilk u do p a ru se t osób, zależnie od te m a tu a zw łaszcza od o k re su historycznego, jakiego dotyczyło zebranie, a ta k że od chw ili h isto ry czn ej. W 1980 ro k u w y d arzen ia d n ia codziennego rzu to w a ły na liczną fre k w e n c ję n a spotkaniach. Po 13 g ru d n ia 1981 r. T ow arzystw o M iłośników H istorii, podobnie ja k in n e stow arzyszenia, zostało zaw ieszone w sw ej działalności, k tó rą m ožná było po d jąć po 9 sie rp n ia 1982 r.

• P or. „B iu lety n Polskiego T ow arzystw a H istorycznego" n r 54, W arszaw a 1987 tam że polem ik a H. R u t k o w s k i e g o z T. Ł e p k o w s k i m oraz a rty k u ł H. S z w a n k o w s k i e j , TM H w latach 1945— 1986, „K ro n ik a W arszaw y" n r 1/69, 1987.

416

T em aty ze b ra ń T o w arzy stw a w ro k u 1987 zgrupow ać m ożna w okół n a s tę p u ­ jących problem ów (w n aw ia sie liczba odbytych zebrań). Były to: archeologia i s ta ­ rożytność (2), h isto ria P o lsk i i pow szechna do X V III w. (10), h isto ria P o lsk i i pow ­ szechna X IX w. (3), h isto ria P o lsk i i pow szechna 1900— 1939 (8), dzieje II w ojny św iatow ej (8), dzieje P o lsk i i św ia ta po 1945 (3), m etodologia i sy lw e tk i h isto ry ­ ków, rocznice (5), d y d a k ty k a h isto rii (2), n a u k i pom ocnicze h isto rii (2), różne (5). Podobnie ja k w la tac h p o przednich nie słabnie za in te re so w an ie o k resem d w u ­ dziestolecia m iędzyw ojennego i o sta tn ią w ojną św iatow ą. Można zauw ażyć ro s­ n ące zain tereso w an ie w y b itn y m i postaciam i historycznym i.

S e k c j a D y d a k t y c z n a w 1987 r. odbyła 9 ze b ra ń k o n ty n u u ją c sw e dw a cykle: dla uczestników i opiekunów O lim piady H istorycznej oraz dla nauczycieli, zw iązany z now ym p ro g ra m em n au c za n ia historii. S ek cja prow adzona jest przez m gr Zofię K ozłow ską, k tó rą w spom aga m gr K ry s ty n a M isiorow ska. Z aobserw o­ w ać m ożna n ie w ie lk i spadek fre k w e n c ji n a zeb ran iach , w y n ik ając y m.in. z p rze­ ciążenia n auczycieli p ra c ą szkolną. T em aty k a p ro p o n o w an a przez S ekcję była bardzo zróżnicow ana, lecz w p ersp e k ty w ie rocznej u k ła d a ła się w całość obéj- m u ją q a wtiele problem ów dziejów Polski. S kład ały się n a nią sp o tk a n ia z M u­ zeum E tn o g raficzn y m pośw ięcone archeologii, a ta k ż e za jm u jąc e się sta ro ż y tn o ­ ścią, średniow ieczem , czasam i now ożytnym i, w iek iem X IX . N iezależnie od tego odbyło się ze b ran ie pośw ięcone dziejom k ra jó w p o zaeuropejskich w okresie od­ k ry ć geograficznych. D ru g i cykl tejże S ekcji w iązał się z now ym p ro g ra m em szkolnym : ze b ra n ia pośw ięcono k u ltu rz e duchow ej średniow iecza i rew o lu c ji w N iderlandach.

S e k c j a H i s t o r i i N a j n o w s z e j , k ie ro w a n a od la t przez doc. A rtu ra L einw anda, zorganizow ała 8 ze b rań i jedno w spólne z S ek cją K rytyczną. O b ej­ m ow ały one różn o ro d n ą te m a ty k ę od p rele k cji A lek san d ra D aw idow icza o szp italu A rm ii K ra jo w e j w W ilnie w 1944 r., poprzez om ów ienie sylw etki Ja n u sz a R a- dziw iła i jego środow iska w II R zeczypospolitej do p ro b lem aty k i s tra jk u chłop­ skiego w 1937 r. S ek cja ta odbyła rów n ież in te re su ją c e sp o tk an ia pośw ięcone p a ­ m ięci w ybitn y ch osób, np. h isto ry k a O lgierda G órki czy Józefa Rybickiego.

S e k c j a K r y t y c z n a , p row adzona przez o sta tn ie dziesięciolecie p rzez prof, d r M. M. D rozdow skiego, odbyła w 1987 ro k u 7 ze b rań oraz 2 w spólne z S ekcją H isto rii W arszaw y i je d n o z S ek cją H isto rii N ajnow szej. Podobnie ja k i w la tac h p o przednich n ie k tó re z n ic h były p o m y ślan e jako d y sk u sje panelow e. Szczególnie ainteresujący i tra f ia ją c y w społeczne oczekiw ania był p a n e l n a te m a t białych p la m w h isto rii P o lsk i p ierw szej połow y XX w ieku. D y sk u sja była bardzo oży­ w iona, a n ie k tó rzy je j uczestnicy ostro w y tk n ę li liczne przyczyny p o w sta w a ­ n ia białych p la m w h isto rii, nie oszczędzając także zaw odow ych historyków . S ek ­ c ja K rytyczna, podobnie ja k w la tac h ubiegłych, k ilk a ze b ra ń pośw ięciła d y sk u ­ sjom n a d in te resu ją cy m i, now ym i książkam i, np. o m a w ian o „Z arys dziejów K o­ ścioła k atolickiego w P olsce”. J. Kłoczow skiego, L. M ü llerow ej i J. S k a rb k a , p r a ­ cę A. L ein w a n d a „T adeusz S z tu rm de S z tre m ” oraz opraco w an ie M. B oguckiej i H. Sam sonow icza „D zieje m ia st j m ieszczaństw a w P olsce p rzed ro zb io ro w ej”.

S e k c j a H i s t o r i i W o j s k o w o ś c i odb y ła 7 zebrań. Do m a ja 1987 ro k u p ro w a d zo n a b y ła od w ielu la t p rzez doc. B. W oszczyńskiego p rzy w sp ó łp racy doc. P. Staw eckiego. W n o w y m składzie Z arząd u k ie ru je n ią d r M arek N ey-K rw aw icz. Szczególnie w aż n y m S sp e łn ia ją c y m oczekiw ania członków T ow arzy stw a było pod jęcie ciągle isto tn ej sp ra w y A rm ii K ra jo w e j i jej losów po p o w sta n iu w a r ­ szaw skim (re fe ra t A. C hm ielarza). T em at te n okazał się ta k p o trzeb n y , że po w tó ­ rzono go n a życzenie członków d w u k ro tn ie — w m a rc u i listopadzie 1887 r. S ek ­

« .S O N IK A

₄₁₇

cja H isto rii W ojskow ości nie zapom niała te ż o rocznicach tak ich ja k 30-lecie „W ojskow ego P rz eg lą d u H istorycznego” i 50-lecie śm ierci W acław a T okarza.

S e k c j a K u l t u r y H i s t o r y c z n e j należy do najm łodszych S ek cji To­ w arzy stw a . C elem jej jest m.in. zbliżenie m yśli histo ry czn ej i p ra c y h isto ry k a do innych dziedzin n a u k hum anistycznych. S tąd też p o d ejm u je ona te m a ty in te r­ d yscyplinarne. Od początku swego istn ien ia cieszyła się ona liczną fre k w e n c ją na z e b ran ia ch (niekiedy p o n ad sto osób), a ta k ż e dużym za in tereso w an iem w śród m łodych członków i sy m patyków TMH, często nie zaw odow ych historyków . S ek ­ c ja zorganizow ała 6 zeb rań i d y sk u sję p an elo w ą o książce la ty n o a m e ry k a ń sk ie j „Po co n a m h is to ria ”, p rele k cję doc. J. G órskiego o życiu d tw órczości A lek san d ra H ertz a, w y stą p ien ie doc. S. T re u g u tta „T e atr —■ em ocje p u b lic zn e — h is to ria ”, dyskusję o n au c e społecznej J a n a P aw ła II z w pro w ad zen iem prof. P. C z a rto ry ­ skiego i red. A. W ielow ieyskiego oraz p a n e l „P olska k u ltu r a h isto ry czn a — u n iw ersalizm i zaściankow ość” z udziałem prof. prof. В. G erem ka, J. K ien iew i­ cza, A. M ączaka i H. Sam sonow icza. O sta tn ie sp o tk a n ie pośw ięcone było „Żyw ej pam ięci i w a rsz ta to w i p rac y h isto ry k a czasów w spółczesnych” z p re le k c ją doc. K. K erstenow ej.

■ S e k c j a H i s i t o r i i W a r s z a w y w 1987 ro k u odbyła 4 zeb ran ia oraz dw a w spólnie z S ek cją K rytyczną. P row adzona je st podobnie ja k poprzednio przez m gr W isłę P an k iew icz i d r M arię W iśniew ską. D ziałała m niej ak ty w n ie niż w la tac h poprzednich, ale m iała k ilk a in te re su ją c y c h spotkań, m.in. o A rchiw um R ingelblum a (w spólnie z S ek cją K rytyczną) oraz o W arszaw skim K lu b ie D em o­ k raty c zn y m w II R zeczypospolitej.

S e k c j a N a u k P o m o c n i c z y c h , p ro w a d zo n a przez d r S tefan a K. K u ­ czyńskiego, m iała d w a spotkania. Je d n o pośw ięcone legendzie i praw d zie o pol­ skim hy m n ie n arodow ym , dru g ie o now ych p u b lik a cjac h z zak resu h era ld y k i czeskiej.

S e k c j a H i s t o r i i M a z o w s z a , p ro w a d zo n a do m a ja 1987 r. przez d r M ałgorzatę W ilską, a n a stę p n ie przez m g r K azim ierza Pacuskiego zgrom adziła za in tereso w an y ch dw u k ro tn ie, p o ru sz a ją c te m a ty zw iązane ze średniow iecznym M azowszem, m in . om ów iono dzieje ro d u G ozdaw itów n a Mazowszu.

K o m i s j a H i s t o r i i K o b i e t — U c z e s t n i c z e k W a l k o N i e ­ p o d l e g ł o ś ć sk u p ia obecnie 54 członkinie, z tego 20 p ra c u je ak ty w n ie. K om i­ s ja p ra c u je w zespołach: K a rto te k i O sobow ej, R elacji, C zasopism i K alen d ariu m , B ib liografii i K w eren d y , F o to g raficzn y m i Sam opom ocy K oleżeńskiej. K om isje re p re z e n tu je n a zeb ran iach Z arządu p. Bożena T azbir-T om aszew ska. W n a jb liż ­ szym czasie m a ukazać się „S łow nik uczestniczek w alk i o niepodległość Polski 1939— 1945. P oległe i zm arłe w czasie o k u p ac ji n ie m ie c k ie j”. Je st to w ielki su k ­ ces te j K o m isji — ty m b ardziej, że już zred ag o w an a k sią żk a d w u k ro tn ie uległa w la ta c h ubiegłych w ypadkom losow ym i zniszczeniu (ostatnio spłonęła w d ru ­ karni). W arto zaznaczyć, że h o n o ra ria a u to rsk ie zostały przeznaczone n a m ik ro ­ film ow anie m a te ria łó w zn a jd u ją cy c h się w K om isji K obiet. P onadto ostatn io podjęto in ic ja ty w ę o p rac o w a n ia sylw etek n ajw y b itn ie jsz y c h kobiet w form ie książkow ej.

N ow ą in ic ja ty w ą było zorganizow anie przez doc. dr W iesław a M ajew skiego m arszu szlakiem podchorążych od Ł azienek do A rsenału w dniu 29 listopada. Z ain tereso w an y ch było ,p onad sto osób, choć ty c h co w y trw a li i doszli do A rse­ n a łu nieco m niej.

P o n ad to dn ia 12 m a ja 1987 r. odbyło się w aln e ze b ra n ie spraw ozdaw czo-w y­ borcze T ow arzystw a, n a k tó ry m zgodnie z tra d y c ją la t p o przednich po p rz e d sta ­ w ieniu s p ra w organ izacy jn y ch a podczas obliczania głosów przez K om isje S k ru ­

418

ta c y jn ą w ygłoszony zostai w ykład prof. Ja n in y Leskiew iczow ej o b ad a n ia ch nađ dziejam i ziem iaństw a polskiego.

Dnia 22 czerw ca 1987 r. została zorganizow ana w Domu S ztu k i n a U rsyno­ w ie k o le jn a sesja v arsa v ian istó w , urządzana, jak co roku, przy w spółudziale To­ w arzy stw a P rz y jac ió ł W arszaw y oraz W ydziału K u ltu ry i S ztuki U rzędu m iasta W arszaw y. S p o tk an ia te w ciągu o sta tn ic h dziesięciu la t były pośw ięcone n a s tę ­ p u ją c y m te m ato m : 1978 — „P roblem y stołeczności W arszaw y w la ta c h 1918— 1939” ; 1979 — „ P ra sa w arsza w sk a d aw n iej i dziś” ; 1980 — „W arszaw a P ow stania L istopadow ego w ideologii i k u ltu rz e X IX w .” ; 1981 — „Ś rodow isko n a tu ra ln e W arszaw y ” ; 1982 — „Z ab y tk i W arszaw y i ich o c h ro n a ” ; 1983 — „R odzina w a r ­ szaw sk a” ; 1984 — „P lace W arszaw y” ; 1985 — „Zieleń W arszaw y” . S esja v a rsa v ia ­ nistó w w 1987 r. pośw ięcona była tem ato w i: „Od ju ry d y k do w spółczesnych dziel­ nic W arszaw y”.

Ow ocem w spółpracy TMH z W ydziałem K u ltu ry i S ztuki U rzędu M iasta Stołecznego W arszaw y je st „B iblioteka Wiedzy o W arszaw ie” w y d aw an a przez PIW , a subsydiow ana przez W ydział K ultu ry . W K om itecie R ed ak cy jn y m te j se­ r ii p ra c u ją M. M. D ro zd o w sk i H. K iep u rsk a, J. Kosim, M. N ietyksza, H. S zw an ­ kow ska, R. K ołodziejczyk, I. Ihnatow icz. W o sta tn im dziesięcioleciu ukazało się jedenaście cennych pozycji w te j serii: M. M. D rozdow ski, „S te fa n S ta rz y ń sk i” (1976); J. G órski, „D rugie n aro d z in y m ia sta " <1976); S. K. K uczyński, „H erb W arszaw y” (1977); T. Strzem bosz, „A kcje zb ro jn e podziem nej W arszaw y 1939— 1944”, (1978); L. Hass, „S ekta farm azo n ii w a rsz a w sk ie j” (1980); M. M. D rozdowski, „S tefan S tarzy ń sk i, p re z y d e n t W arszaw y ”, II w y d an ie rozszerzone (1980); T. P re - kerow a, „K o n sp iracy jn a R ada Pom ocy Żydom w W arszaw ie 1942— 1945” (1982); T. Strzem bosz, „A kcje podziem nej W arszaw y”, wyd. II rozszerzone (1983); A. Ż ar- now ska, „R obotnicy W arszaw y n a przełom ie X IX i X X w ie k u ” (1985) oraz A. K o- w alczykow a, „W arszaw a ro m a n ty c z n a ” (1987).