Stratygrafia mikropaleontologiczna dolnej kredy w Polsce, bez Karpat

Ja!Di1lla SZTEJN

Stratygrafia mikropaleontologiczna dól nei kredy ' w Polsce, bez Karpat

WSTĘP

Badatnia mikropaleontalogic'zine dolnej kredy są prowadzone od lat 10'

w .Instytucie Geologicznym. Pierwszy schemat stratygrafii mikropaleon-

tologicznej dla dolnej kredy Polski środkowej ustaliłam w roku 1954 (1957). Niniejsza praca stanowi uzupełnienie i l'OZS2lerzerlle poprzednich Wniosków. Artykuł obejmuje wyniki pracy otrzyrnalne przede wszystkiM' na podstawie wierceń pochodzących z niecki szc:zecińsko-łódzko-mieohow­

Skiej, antyklinorium środkowopolskiego i synkl:iny brzeżnej .

. Załączoną tabelę sporządzono na. podstawie materiału pochodzącego

z około 50 w:ierceń. W materiale tym wyróżn,iono około 150 rożnych ga- tunków otwornic i 20 gatunków małżoraczków. Spośród mch. 40 gaotun- . ków występuje dosyć licznie. Charakteryzują one pod 'W2g1ędem stTalty~

graficmym całą 'clolną kredę albo poszczególne Piętra lub podpiętra.

W qmawialllych iiejonach zarysowują się meznacz.ne różnice w -zasięgu

pionowym . niektórych ga'tunków, co jest ~C'ZAj 2JWiąrz;ane z wyksztal-·

ceniem litologicznym osadów. Otwtornice 2JOOtały oznaczona na podstawie-

piś.miJetruniCtwa, . któ:ręgo najważniejsze porzycje podane są przy 1rońcu

tej pracy. N1ruiejsze opracowanie stanowi syntezą dotyc'hczas<JWych' moich prac dotyaącychstratygraLii m.i.Uopaleonto1ogicznej osadów dolnej kredy.

Stratygrafię mikropaleontologiczm.ą opnaoowaJIlO na podstawie danych m.ikrolfamri.stycz:nych, przy równoczesnym przeprowadzeniu korelacji po-

między porLiomamimiikropaleontologicznymi :8J mak!ro:faun:istycinymi.. Dane

odn.oszące się do poszczegó1Illych wierceń ,otrzymałam od geologów:' S. Marka (1957), który podawał mi również licz:ne w.iadomości us.tne,.

następnie od J. Dembowskiej (1957), R. Osiki (1957) i A. Raczyńskiej (wiadomości ustne). Pracami moimi kierował i pomagał mi prof. dr W. Po-

ża!rysJri, za co składam mu podziękowanie.

Parówname profili mikrof'alU:Il.istycmych z makrofaulIllistycznymi (amo- nitowymi) umoż1!i:w.ilo ustalenie straJtygrafii badoo:ycll warstw i drlięki

temu stratygrafię mikropaleontologiczną mOOna porównać ze stratygrafią.

· . Stlratygmfia miik.ropaleootologiczna dolnej kredy w Polsce 965

klasyczną. Przy opreoowywaniu miałam do dyspOZycji materiały pocho-,

dzące z Iliastępujących regionów Polski: .. . L Niecka szczec:ńsko-łódzko-miechowska (obszar Izbicy KujawskJiej i Pagórek).

II. Antyklinorium środkowopo1sk~e (obszar Kcyni).

III . .AJntykJ.i,n,olI'ium środkowopolsikie (obszalI' Inowrocławita i Bydgosz-

~. ~ .

IV. Antyklinorium środkolWOpolskie (obszar Rogoźna i Toma.&mwa Maoowieckiego ).

V. Synklina brzeżna (obszar Lipna.).

VI. Synklina brzeżna (obsmlI' Radomia).

STRATYGRAFIA

Na podstawie zbadanych materiałów w dolnej kredzie wyróżnione zostały następujące piętrao i podpiętrao:

Infrawalanżyn - odpowiadający poz:omowi Subcraspedites i Riasanites.

Woatlanżyn - 1:idpowiadający poziomom Polyptychites i Hoplitides.

Hoteryw - odpowiadający poziomowi Liticoceras n,oTicum ..

INFRAWALANZYN

InfrawsłalIlżyn

na

omawianym terenie jest wykształcony jako utwory

słodkowodne i morskie. Warstwy niższe (weid) charakteryzuje zespól

dość licznych ma.łżocaczków typowych dla tej facji. Prócz tego w weldzie we wkładkach słonawowodnych spotyka się otwornice. Do form charak- terystycmych w weldzie należą: Klieana alata M a r t., Klieana ? polo- nica n. sp., Ammobaculites keyniensis n. sp., Ammobaculites polonicus n. sp., Ammobaculites subcretaceus C u s h., A 1 e x. var. b. n. var., CypTi- deis polita M a [" t.

Wyższy infraiWa1anżyn zawiera mikrofslllnę typową dJ.a, wód słonych:

Lenticulina subalata (R e u s s), Pyrulina excerta (B e ^T t h.), Trocham- mina inflata M o n t., Haplophragmoides trinitensis L o z o, Verneuili-:

noides neocomiensis (M j a t.).

W poludlIliowo-wsch6dniej części a'IlltyklilIlorium kujawsko-pomorskie-

go i lIla synklinie brzeżnej dotychczas nie stwierdziłam mikrofauny

w utwo!t"ach weldu. Infrawslana:yn mami zina1ezion.ona całym obszarze zbadanej przeze mnie części antyklinorium, w· pó1noon.ej części synkliny

brzeżnej i w środkowej .części niecki S'zczecińsko-łódzko-miechowskiej.

Infrawalanżyn morski odróżniono od utworów dolnego walalIlżynu na pod-

~taJwie poziomów amołIlitowych. .

WALANZYN

WalałIlżyn domy i nJa1jwyższy· trrm-awa1anżyn mają wspó1Jne cha;raktery- styczne formy otwolm1ic: Trochamrriina frankei E i c h., Haplophragmoides:

trinitensis L oz o, Pyrulina excerta (B e r t h.). Prócz tego w walan-

żynie doJnym występują nasrt;ępujące gatunki otwornic .i małŻOiraczk6w:

Astacolus . humilis (R e u s s), . Reophax scorpiuTUS M o Ili t., Ammoba-

966 JaalLna sztejn - - - - -, -, - - -, _.-:-:--~--:~~.---~-_ .. _--_._--'---

culites subcretaceus C u s h., A l e ^X,V8r. a. >n. var., MarssoneUea oxycona (R e u s s), HapLophragmoides concavus (C h a p.), Ammodiscus gaul- tinus Berth., HapLocytheridea kummi(T ri e b:). Wala,nżynu dO'lnego brak w południowej części synkliny brzeżnej. Na. całym badamym terenie mikrO:DaiUina downej 'częśd tegO' piętra jest jednakowa istosunllwiWo uboga,.

Ponad walamżynem dolnym zawLerającym szczątki zwierzęce występuje

wa'I'Stwa utworów płonnych.

Walanżyn gómy różni się znaiCZI11~e od poprzedniego. Na utwory wa~

1aI11ŻY,l1iU górnego 1112.;tmfioil1Jo na całym badamym obs:zatr:ze z wyjątkiem

Qkohc Kcyni. Występuje tu bujna mikrofaUlna; 'stąd duza ilość form cha- rakterystycznych: Citharina pseudostriatula B art. et B r a, n d, Rosa- lina valendisensis (B a, r t. et B r a n d), Citharina orthonata (R e u s' s), Epistomina tenuicostata B art. et B 'r a ^iTh d, Lenticulina guttata T e n D a, m, Epistomina caracolla (R Q ,e m.).

MikrGIpaleontou:ogicznie mmŻiTIa rówdeż potraktować w:al,am.żyn jako cer

łośćn.a podsta,wie z,asięgów TOQ:przestrzeQ1i€'l1ia charakterystycznych otwO'rnk, jak: Astacolus humiHs (L i s z k a) i Epistomina tenuicostata B art. et· B r a n d. Na;leży zauważyć, że m1krof8.lU1la w walanżynie

górnym rozwija się najbujniej na, antyklinorium śl'odkO'wopolskim. Rów- nowiekowa mikro:fauna, z sąs.1edniich tere'nów jest zlDJalczui,e gorzej zacho·- wana i uboższa.

HOTERYW

Utwory hotet'ywu r.o.z:przest,r·ze1ntiJają się sze'l'Oiko, gdyż na,opI1acowywa- nym teręllie mO':hna je spotl~ać wszędzie z wyją:ooem Kcyni. W piętrze

tym nastąpiłQ zubożenie f.auny; Wiele fO'rm występujących w Wa.1au1żynie

górnym zanika na grarnicy w.alanżyrrlr-horj;eryw. Gatunki, j.ak: Epistomind caracoUa (R.o e m.), Epist9mina cretosa T e n D a tu, przechodzą do dolnegO' hoterywu, gdzie występują w równie dużej ilości j,ak n:iżej. Inne

otwC'Inke, które w wa,lanżyn~e górnym tworzyły z,asięg przerywany ⁱ

stają się w hotel'ywie l"czniejsze i Zil1ajdywalne są prawie w,e wszystkich próbkac!h. Są ·to: Rosalina hofkeri (B a ^II' t.

et

B r a n d) i Nlarginulina pyramidalis K o c h, a więc st,ają się one formamicha,rak:terystycznymi dl3J tego piętra'. W hoterywie zaczynają swój zasięg: Citharina seitzi B art. et B r a n d i Citharina discor (K o c h). NaJeży podkreślić, że

stan z3Jchowania mikrofauny w wala,nżynie górnym i ho:terywie dolnym j€I3,t podobny.

Ponad cmawianympoziomem pojawia się waoc'stwa, utworów hO'tery- wu, miejscami kilkudzies.ięciometrowej miąższości. Są to przew:ażnie

utwO'ry 'PiaS'zczyste pozb.awiollle m'krofauny. POllllad tą warstwą spotyka

się niewielkiej miąższośd Wiarr'stewkę zavJi€'l'ającą ubogą, ale bez wątpie­

nioa, dolnokredową faunę. Reprez!€ll1tują ją k:ilka gat'UiIlków O'twornic i je- den gatulliEk maJ:'żDr3ezka. Należą tu: Glomospira gordialis J o n e s et p la r k e '1', Ammobaculites fontinensis T ^>e' r q., Reophax scorpiurus M o ^[l! t f. i Cipridea sowerbyi M art. Utwór ten poja,wia się na obszarze Izbicy Kujawskiej, Lip'l1la, Inowrocławia, Bydgoszczy. W dwóch wierce- ni:a·ch w ,ohsza!1'ze Izbicy Kuj.awshej musiały pall10Wiać lokalnie wa'ruITki br<lkic:zne, o czym śW:ladczy jednoczesna O'becność lcilkJu gatunków oI1;WOQ'-

nic brakiczmychi jednego! słodkoWiodnego g,attuniku małżomczka.

PORÓWNANIE FORM CHARAKTERYSTYCZNYCH'

WYSTĘPUJĄCYCH W prLSCE Z FORMAMI PRZEWODNIMI KRAJÓW OSCIENNYCH

J·ak wynika zpor6wnama, mikrofauny m.ałezilOlnej 'na terenlie Polski z rÓWIIlOwiekową mikrofalUIlą z Niemiec północnych, należy stwierdzić duże ~o ·podobieństwo zatt'ówno w występowaJIldu analogicznych ro-·

dm otwornic i małżoraczków, jak j w ~o zbliżoln.ym roz;pozbrnowa-

mu

tych rodm w C'llaSie. Z prnc nJiemieckich ·poświęconych Itemu zagad- nieniu wysuwają się na czoło prace Bartoos:teilIla i Bręruia (1951) oraz.

Bettens1Jaedta i Wichera (1954).

Morze do.1nJokredowe w Niemczech północnych zawiera1:o bujną mikro-

faltllllę, a w 7JW.i.ązku z tym udało się wymienionym autorom oznaczyć do-

syć dużą ilość form 'Przewodnich. Pomimo ubogiej mikrof.aJllIIly znale~o­

n:ej ^IM terenl!łCh Polski' można jednak stwierdzić występow.ani.e pewnej

ilości form chiamkterystycznych dla dolnej kredy. Bettensmed.t i Wicher (1954) notują np. Epistomina caracolla (R o e m.) i Lenticu'tina guttata.

T e n D a m jako formy przewocmde dla Niemiec. Oka'zuje się, że mają 0Ille rtam lZiasięgi identyczne z zasięgami tyCh form w Polsce. Porównując:

zasięgi otwornic podanych 'Przez Bartenstedna i Branda w ich pracy moż­

na stwierdzić, że wiele gatunków otWornic srpotykatnych na terenie Polski i um:anych tu jako f.oltmy wskaźni!kowe ma zas,i,ęgi idenityczne. lub zbli-

żone do rozmi€SZlC:Zenia tych formrrua terenie Niemiec. Są to: Verneuili- noides neocomiensis (M j a t.),. Epistomina tenuicostata B a·r t. et B r a n d~

Citharina seitzi B 8J r t. et B r a n d,. Citharina discor (K o c h), Citha- rina orthonta (R e u s s), Citharina pseudostriatula (B art. 'et B r al n d) ..

POIfównując mikrofaunę mlalezioną na terenach Polski z mikrOifauną zna.lefLioną w europejskiej części ZSRR zauwaoono jeden g.art:unek wspól- n(Y, przewodnd. dla tych samych po.ziomów lIlia. obu obslZląirach. Jest to: Epi- stomina caracolla (R o e m.). PoróW/Ilallloie połskiej mlikr<Ji¹aUll1y do1nokre- dowej z równowiekową w ZSRR jest utrudnione ze względu na to, że

w

ZSRR w piętrach, gdZie występują otworniCe, brak ralIllonitów~

W związku z tym me można jednocześnie przeprowadzić porównań: opar- tyCh IM makrofaunie. Chapman (1894) i Ba.rtelnSltein (1954) (Jomawiając

prace z hoterywu Anglii wymieIlJ~ają te same otwornice, które w Polsce

uważalne są za wskaźnikowe: PseudoglanduWna mutabilis (R e u s s), Ci;..

tharina discor (K oc h). Należy przypuszczać, że w m'a:rę przybywania.

nowych materiałÓw z terenu Polski i coraz :nowszego piśmienmctWla p<r równ:awczego będzie można, uznać przynajmlIliej część form charaktery- stycznych za, formy przewodnie dla dolnej kredy w Polsce Ina. o bsmrach pombrpackiich.

PALEOGEOGRAFIA

Jak widać z młączonej tablicy, nra podstawie przesłanek mikropaleon- tologicmych można wyprowadzić wnioski n:e tylko stratygraficzne, ale i rpa[eogeograficzne. Na'· południu omawianego tereIllU w najniZszej kredzie moma zaJIlJOItO·wać brak iniraWi31ao:J.Żynu. Bardziej na północ (np. Zychlin.

Kcy:rriJa) w wrawalwyrue dolnym i środkowym tworzą się osady' weldu.

,

968 ^{Janina SzteJn}

Tabela l

;

.,

, ,

..

i

•

Zasięgi stratygraficzne form charakterystycznych dla dolnej kredy w Polsce (obszar poza karpacki)

Pięlro i podpięlro

i

N . . . laDk. brr .... I.aiya ^Walanżyn HOlory"

J

~.+Rituait .. Pl4ty.lJIicmu I Lytic«mu PoIYP'ydlit .. IHopli,id .. nor;cllS

l ~ 3- 4 5 I 6 7 8

E#-

^{I I 1 I}

.K/i.1I1IlI

1Il4,.

^M_rlio

I ¹ I I

~

=l _{1 I} ¹

Cyprid ••• oorn6yi Marli •. I I

I ' i

-< ^{I I I}

I :

Kli~".. ? polotriCII D. sp. --l

-,

I I _I I

- - I

I

^{1 I}

AmmoNcali,.. pol4niea l . sp.

-

^{1 1} I ¹ I I

A_6.<llli,., _{c ••} b. Alu . . . ",6ernaełlt. r. II. ... r.

- -

^{- 1 I I I 1 1} 1 ^{1 1}

-

^{-I 1 1 I}

A""",,6.<IIIi, •• keylliusU ... sp.

-

^{1 I} I ^I I I

- - I

:

^I

AmmoHelllite. fo.!irtl!M. (Terq-ł

,

^I

I ₁

,

^I

-

-"'""""""

-- ^- : ^{-- ---}

HapIocytherldl"uulfllu (Tdeb.)·

-

l-'-_ ^{1 I}

);::

- ^_._-

A_6.<IIIi, .. sa6ern_ I

·Cusb. Alex. .ar. a L .ar. I=(~ ^e-;r,...

,

1

--1

^{l-- .. - I} I

t:: - :

^{I I T}

CyprUIa ~ Peck

1=

_{l.- I} ¹ ₁ I ₁ ^I

1= ^{-:::I I} I I

CyprldelJ polit. Martla ~ ^l.- --I ^{I I I} _I

:

~ ¹ I

l.eIIIl • .uu.. lIIIMI4Ia (R .... ) l-< ~ 1

I - ..-04

-

Pyruli . . ezc."" (Berlk.) I 1

-

^{I 1} ₁ ^{1 I}

r-= ^-

ⁱ

htacolJu Iuuailb (ReulS)

ł Lo.

=-=

^-_..!

t--

^ł

,

Reop"," ._,.".. MODtr. I I

1 I _I I

l

^{~ I}

7iw6f111ł1fłiaa frak" Eleb. 1 I I

ł 1 I

I

-

I ^l

Haplop~ triIIIt.1ISiJ Lozo _{I 1} I

I 1

- - - .

r--

^I

7iw..."",.". bI,/kM Moat.

,

I ~ _I

_,

₁ I

1 -

.. :

^{I l'}

M - o t I OZyetHłll (R .... )

I ^{- I·}

r ^~

9

I I

I I

I I I I I I I I 1

~

1 1 I I I 1

I

I I I I I

I I I I

I I

I

1 I

r-

1 1 I I

!

1 I

~

. Stratygrafia miJk,ropaleonf.ołogi.czna dolnej kredy

w

Polsce 969

Co d. tabeli ,1

.

I

t'nrtftliJirtOitl •• """"","..m (Mj.".")

,- _, ^,

^/

_,

^/

_.

.1

_,

'.

:

^{I /}

LetnintIiM lłIHItn4 (R .... ) - ./

, ,

~,

, ,

^I

,I

;

H.,loplrrllgmoidn c"""" ... (Cbopmaa) I

---:

^I

l ^I

, ^,

I ^~

:

^I

: AmmotIuclI. gw,i"". (BerI b.)

,

_{~ 1}

,

t

/

-

^{I 1}

- - - , , ,

1

~

Ep;stomi"" telUl;eDII.'" Bart. et Dr.ad I

--,

1 1

R ^, -

^{"'j I}

,

^r-

Glomo.pim gllrtliJl/U Jon. el P •• k. ~ I 1 1

,

^.,

-

H I ~

I ^j

,

_{1 I}

T.x,lIlAri. mi.," Berlb. /

,

_I

I

,

_I

1 I I 1 1

Anttt:06n tIi""';"",.IJI,u (Liuka) 1 _I ~ _/ ^{1 I}

1

,

^/ _{1 I}

1AIIIi<llliM gra_ T .. Da .. I 1 1 I

I

Ci,""ri_ p ..

IIIIo,,,",,,,,.

I

,

^/ ₁

B •• I. et Broad ,

1 I

,

,--- , ^,

,

₁

,

I

,

Ro,"litllt "",.u ••• s/s B •• I •• , Bund

I

, ,

.'

,

I ^{l I} I

,

Epis'omi"" carttCou. (Roem.)

I

,

-- l

I 1 I

Epi .. omiatI <retoM T . . D •• I

, ,

J _I

- - - -

^r0-

^,

^I

RtnIIIiAa lHIjkm (Bul. et Brud)

,

1 _I 1 _I

_- , ,

,

^I

--

^I

^,

I

M~iuli"" p}MlJ'łi""fi. (Ko.bo)

: ^{, ,}

^{I /}

- - -- ^{- . . ,}

^{- I}

^,

I

I 1 ^I

,

_I

P .. "dDXltuuillli."._ •• 6iIi. (Roeu •• ) I

,

¹

_:::i

¹

.. / I

r--

^.

,

1 1 ^/ I 1

Ci;"",i". or,Iw ... ,. (Re ••• ) ^l I

, :

¹

^,

t: ^I

,

^I.

,

I

Ci,IM';1III ,."tlicostll." BarL et Dr.od I I

[

/

,

I ^{I I}

- ^{- -. --}

^{/ I}

Epis . . . _ (Roe . . )

~

^{1 I}

-

^{I I}

I I ₁ ^~ _/ I

Ci,.".. Hitfi B.rt. et B.oad

~

^{I I I}

- '""'" l

I I

,

_I

,

Ch _ _ tlbcllf' (Ko .... ) ,. _I I

... --

¹

,

, o

:970 ^{0 0}

Vi mektfu,ych

okolicooh zbiomikten. ma Okresami ^o

lpołączenje

z tn.ol"ZelIl..

Powstają tam wówczas zespoły mi.krofa'UIlY o chrura:kterze bI"akic7m,ym (we.ld). W WrawaJ.ana:ynie górnym na prawie ca!ly obsmr, z wyjątldeIlil­

południowej części synkliny brzeżnej, wkroczyło morze. Początkowo °ruo~

slo 000 nieliczne gatunki otwornic. W m:i.alrę 'Upływu czasu mikrofaun&' rozwija &ię coraz lepiej, szczególnie

w

środkowej części antyklitnorium.

W wala'llŻynie dolnym morze utrzymuje s:ię nadal I!lla wspomn:ialn~

obszarze; jest 000 prawdopodobnie stosunkowo płytkie, o czym św1adczyf­

mogą konkrecje syderytów i matkrospory. Uboga 'Illi.kirofa.UJrua more suger

rować utrudnione połączenie z morzem niemieckim. Warunki życia są

prawdopodobnie jednakowe na ca.lym obszarze. Następnie z ko1ei IpOja:-

Wiają się utwory mułowcowe i piaszczyste, pozbawione mi.kroIDauny. Ich

obecność może sugerować powstanie ja.kiegoś spłycenia 'na tyim obszarze.

Utwory te mają różną miąższość. WailitmżyIn górny jest Okiresem ma!k:sy ...

maiLnego zalewu morza neokomskiego w Polsce. MBno ro na całym.

zbadanym tereme panują jednakowe warun!ki dla :rozwoju Illlikroo!r:-gandz,..

mów. Mikrofauna spotykana w wierceniach poChodrzącycll z lI1iirok!i szcze-

cińsko-ł6dzko-rniechowskiej (obszar Izbicy), synlkliny brzeżnej (obszar Lipna), &Iltykliny środkowopolskiej (obszar Inowrocławia-Bydgoszczy}

j;est stOO'Utl.kowo uboga. W hoterywie dolnym wao:unki sedymentacji

mer-

ga1ą stosunkow:> niewielkiej zmi:a!Ilie, na co ws~je harozo zbliŻOlny

charakter mikrofauny w waLanżynde górnym i hoteryw:ie dolnym.. Ponad omawianymi warstwami na zbadanym terenń.e spotyka się utwory piasz- czyste pozbarwione Ipikrofauny.

o o W północnej i środkowej części badanego ol:Bmru możmia stw:ierdzić

nad tymi warstwami utwory o niewielkiej miąższości, świOOczące niezbi- cie o swoim morskim pochodzeniu. Są to osady moria nieglębokiego~

ritiejscami(wiercenie Ślazewo) o chaTaikterze bralkiC2lIlym..

WNIOSKI

1. MO:lma stwirerdzić, że stratygrafia dolnej !kredy na: tererrie Poilski Ustalona metodą rnikropaleonrologiczną jest ~gOdJna ze Slbratygm:fią opartą

na amonitach.

2. Istnieje pewna. ilość' gall;unków otwornic :i' małżoraczków, ktoce :mmma uznać za formy przewodnie na-terenie Polski, a także ,perm grani ..

ciuni kraju:'" ^o

0

00 3. Dokładne badalIlia mikrofauny mogą doprowaidzM do odtworzenia.

w

^pewnej mierze warunków pa.leogeograficm.ych badanego terenu.

Zakład Btratygrat11 loG.

Wygłoszono na XXX Sesji Nauko- weJ Instytutu Geolog1amego dll1II 1 kwietll1a 1960 r.

pISMIENNlc:rwo .'. ,

BARTENSTEIN H., BETTENSTAEDT F., BOLLI Ho M. (1957) - Die FOIl"'a!lllimifeIrtD

o d~ ^o Unwkreide von Trinddad, Bo W. I~ ^(I) Cuche- und Tooo-Formation.

BokI" Geot Helv., 50, nr 11, p. 6-68. Basel.

971

BARTENSTEIN H., BRAND' E. ~19.'f1) - M:IJkropaliioD:tologlscheUnter8uehungern des nordwestdeU'tsche:n: LiasuDd Dogge,rs. Abh. '.Senek. Naturf. gE!5., nr 4a9.

F1rankfurl a. MaIn.

BbIKOBA H. K. (1953) ~ MaTepHaJI:&I K naJIeOSKOJIOrHH q,opaMHHHq,ep cy3acKoro IIPyca naJIeoreaa (,t)eprascxotł ,lI;OJlliHbl. Tpy~bI BHHrPH, HOB. cepwr,

Biom. 73. JIemmrpa~ - MocKBa

CUSHMAN J. A., OZAWA Y. (1930) - A manOg'raiph Qf the foIrrun:inifera· family Polymorphilllddae Irecenlt andFaisiI. Ptroc. U.S. Nat.. Mus., 77, nr ·2'829.

WashIingtcm.

DAM TEN A. (111M6) - Les especiE!5 du genre Epistom!i.lIlBl Terquem li883. Rev. Inst.

Franc. Patr., 3, ,p. 161--11.170, 1lIr 6. Pards . .

DEMBOWSKA J.(11lM) - Malm i kreda dolna w cJroJ..ioach Kcy:Ilii. Kwart. geol., 1,.

p. 241~, niJ." 2. Wm-szawa.

FRIZZELL L. (J.9514) .,- Handboolk of Cretaceous FO'l"amillldfera Qf Texas Undv. Bir.

Econ. Geol. Rep. Inve~t.; lIlIr 22.. AustilIl. Texas.

GREKOFF N.· tI953) -:- Sur l'utilisatian des lIliicrofaunes d'OSlbracodE!5 d!llIls lastra- tignphie predlse du passage jU'rass!ques - crebace (Facies continerntaux).

Rev. Inst. FImlnc. Pe1r., 8, p. ~, nr 7. Pal'Iis.

GREKOFF N. ~1956). - Guide pratbque pou:r la determ:iJnatiClIl des06braoodE!5 post~

paIeozolques. Inst. F'lranc. Pe1lr., Di-v. Soc. Edit. Tech. Pans.

KOKOSzYl."iSKA B.CI9'56) - Dolna kreda QkoLic TIomasZOIW'a. Maww:ieclciego.Biul.

1IIlst'. Geol., 43, p. 7~. Wan;zaWla ..

JIIOBHMOBA

n. c.

(1955) - OcrpaatO~bl Me3030iłcKHX Ol'JIWKemm Bomo -. Ypa.n:bCKOK d6JIaC'l'H. Tpy~ BHHrPJf, 'BOB. cep., BbIIL 84. JIemmrpa,It

MAREK S. (1957) - Wstępne rozpcznan·ie stratygraficzne dolnej kredy w obszarze RogQ7ma i OUlll.'kOWBl. Kw8ll't. geol., 1, p. 247-2518, lIlIr 2. Warszawa.

OSIKA R. (1i9t58) - Wyniki badań dolnoklredowyoh złóż rud żelaza w pasie Plrzy- tyk - Wiel-zbica ,kolio Radomia. Biul. Inst .. Geol., 126, p .. 183-202. War-- sm:wa.

OSIKA R. - (1969) - OsadydQlnok!redowe w okolicy Izbicy li w w.iereeniu Pagórki . (Kujawy). Kwart.

geal.,

3, p. 339-358, iI1lr 2. Wmsza:Wa.

POŻARYSKI W., BIELEcKA W.,'

SZriJN

J. ~1008)

...:..

Stratygrafia olrołic Przy-- tyk - Dęba pod Radomiem .. Bi·ul. Inst. Geol.,87, p. 1,56-U73 .. Wan;zawa.

SZ'I'EJN J. (1957) - stratygrafia mikropałamtologiczna dolnej kredy Polsk.i. środ­

kowej; ~r.Inst. Geol., 22,' pp. 103. WBllrSzawa

'SZ'IlEJN J. ~19158) ..., Klucz do mmaczania otwornic do1lIlejkredy, Polski środkowej~

Hi,ul. Inst. Geot, 138~' WaIl"SZlwa.

gHHHa illTElfiI

MHKPOnAJIEOBTOJlOm~EcKAa: CTP ATHrPA4tUa: BIł1KBEro MEJlA OOJlLmU, BRE KAPllA:r

Pe3IQMe

B lDOK'HeM MeJIy B&meJIe.HbI CJIe,llYIO~He IIPyCbI H nO~'bJIPycbI: mnPpaBllJ1aH-

:lKHH. - COOTBeTCTByIO~Hił ropH30HTY c Subcraśpedites H Riasanites, BaJIalDKHH - - COOTBeTCTBYIOIIĘI1ii! r0piJ:3OH:TY c PoltJptllchites, Hoplitiri,esH rOTepHB - ~OOTBeT-' CTByIO~ił ropl.t301iTY C ^noTicu8.

972 Janina .Sztejn

, HHcPPaBaJJalDItf'llł .Ha Te,PP~ nOJJbImf }?a3BHT Ił ~e COJJOHOBaTOBOAHbIX

.MJm lt{opcKHX06pa30BamI}ł. MopcKOti :Jm<PPaBaJIaIlUKHH OT~eJJeH OTOOpa301BamUł IDDK-

Hero BaJJa·IDIrima Ha OCIHOBamm aMMOHJ1TOBhIX ropH30H'l'OO. I'paHm:(a lMeJR}C' mlcPpa- . .BaJJaWKHHOM H HIDKHHM BaJIamKJ1ROM: 'łeTKO M:HKPcxpaYHOti He OTMe'łaeTCJ'I.

Ha. Bceti HCCJIe~yeMoti TePPwropJm MHKPoQlayaa ·muKHero BaJJaWKHHa IOWfHllKUBa H CKy~a. Bepxmm: BaJIalOK:HH 3Ha'łJl.lTeJIbHO OTJIWJaeTCSI OT lnPeAbI)O'~ero ropH301HTa • . B HeM noSIBJJSleTCSI caMaSl 06HJIbHaSl Ml1KPOcPaYHa.

I'pamm;a Me2K~ BepXHHM BamtlDKHHOM H HH2KHHM rOTepHBoM OTMe'łaeTCSI O'łeHb 'łeTKo. MHorne cPOpMbI HaXO~SI~ecSl iB BepXHHM Ba.namKmłe HC'łe3aI<łT Ha rpaHJHI:(e BaJJ~ - rOTePHB. CO:JQPaHROCTb MHKPO<t>aY'HbI B. B~XHlIilM BaJJ8lOKHHa IK HiIDK- HeM rOTepHBe O'ieHb rrOX02Ka. Ha~ BJmKHHM ~. 3aJIeraeT CJI{)ti nyCTbIX nopo;ll, a Ha;lĘ HHMH M01KHO 3aMeTWl'b '1'OHKJrli: CJIOO oo~ep2Ka~ HmKHeMeJIOBylO cPayHY, 3HaMeHYłO~YIO BTOPH'ffiY1O MOpCKiYIO orpam:rpeccmo. MeCTaMH B ~ nepHO~ 06pa3Y- .1OTCSI COJIOHOBaTOBO;lĘHbIe OTJI02KeHJrul. Me2K,Ity HJQK.lDW H BepXHHM BaJIaH2KmroM 3aJIe-

raeT TaK2Ke CJJon IIyCTbIX llOP<>;lĘ, mmIeHHhIX Mmq>oQlaYHJ>l. 3aKJIIO'łemm:

1. KOHCTaTHPYeTcH, 'iTO CTpa'l'KI'paq,HSI HmKHero .MeJIa yCl1'aHOBJJ.eHHaH w!xpo"- .naJIeoHTOJJOl'H'iecKHM MeTMOM COi'JIooYeTCH c cTpa~ai:t>Hek Ha~ax.

2. CYI1lecTBYeT H3Bec'l'H'Oe 'iHCJJa cPOPaMmmcPep H OCTPaKO~,KOTOPhIX M02KHO C'iM- TaTb ipyIWBo~~ cPopMallm Ha TeppwropHH nOJIbIIIH, a TaK2Ke . 3a py6e2KaM:H

CTpaHbL

3.. nO~Hoe H3Y'łeRHe .MHKpoQlaym,I B H3BecTHOti CTeneHHQ0:łB~HeT peKOH- CTpYHPO~Th uaJIeoreorpacPH'łecKHe .yC'JJOBH,Il .HCCJIe~yeMoti .TePPHTOPIDt.

JarndlnaSZTEJN.

MICROPALAEONTOLOGlCAL STRATIGRAPBY OF TBE LOWER CRETACEOUS IN POLAND EXCLUDING TBE CARPATBlANS

Summary

On the basis of investigated material, the author distiJnguishes;in the Lower . Cref;ąIceous, . excludilllg łhe CaJr:pathiallls, the follO'Wing SItages and su:bstages: the Infra'Valanginian, corresponding to the zone with SubcTaspedites and Riasanites, the Valalllginialll, con-espondil!lg to the zone with Polyptychites hoplitides, - and the Hauteri'Vlian, CQIl'Il"espond:!lIlg :to the ZOIIle 'W'ith noTic'UB.

On the d:iscussed area, the Inkav.aJ.ang.iDiaJll lis developed as a brackish or IIlBIl"ine deposit. This marine IIIlkavalalllgilllian the author distinguishes i'rom the depos.its

ot theLower Valangi:miNl onthe bas-is of jtg ammaniIte ZOIIles. Thę botmdary pełween the~aV'alooginłąll1: ałld the Low~ Valan~ ladks' a distinct mi.ci-ofa.unal

def1n.itiOlll. · .

On the entire area wnder :iJnvestigatlon, the microfauna ofthe Lower Valan- g,inian lis wniform and :relatively scanty, ';I'he Upper ValanginiaJn differs con- s.iderably j\roJ;Il the precedtng zOna in this area there 8ippea1"S .the most plentiful rnicrofaUlIla f()Und in the entixe Lower

0ret8ce0us. . .

The boundary between Upper ValangilIlian and Lower H:aJuterlvian js vecy distincl. Ma.ny forms occumng in the Uppel- Valam.gillldalll wSBippea'l" at the Vala.n-

Streszczenie 973

gi:n.ian-Hauterivian boundal"Y. The state of preser'Vatio.n of the microfauna is much alike in both the Upper ValalIlginian and the Lower Hauter:ivłoo. On top of the Lower HauteriviaJn, there occurs a Iayer of steriIe rocks and, on top of them, a thin layer may be obset-ved COIlltai.ning Lawer Cretaceousmi,crofaUllUl, ind:i.cating a rene- wed maa:illle 11ralllsgtression. Ln tllis period, bracltish decposits were Iaid down Iocally . . :Between the Lower and Upper Vala:ngini81n there a1so occurs a !ayer ol sterile

100Cks devoid of mklrofauna.

1. It should be poin-ted out that the stratig~hy of the Lower Cretaceous, determined by the mk:ropalaeontoIogieal method, coa::responds to the s11rat:igraphy

"based an ammon.ites.

2. There exis1s a lIlumber of speclies of fOll"amil!l!fursa:nrd osltracods which may be COIllSIidered .index forms both on Polish terrltory, and beyond Pola.nd;s borders

1;00.

3. To a certa:in extent, detaiIed:investigatlons of the microfa'Uala may facilitate :reoonstr:ucti:ng the paIaeogeographicaI ICOIlldLtiollS ol the 1nvestigated all."ea.