Stratygrafia kredy niecki włoszczowskiei
WfSTĘP
S~lQlrthljm miedhkJlwSlcie mla c!haJralktter iIlIilej,edlnJo!lli.~ IpOId względem
strulk:buJriallym. Część poiłlutdtruioIwa,
ibal'dlzo
sOOl'lOlkJal, ~ę:ta jest poli- gealwCZlltie ZJe 'WZ)gJlędJu :IlJaI SWIOłjle iIJiOtdrolŻle, jialk I'IÓI\WlIiJeiż ~ IClhaXl8lk.teT telkJto- niemy :mezprolillru.część p6łnlQC!rua, tnJa północ od W:.lnll Szcz.eikociny - J ędrrejów, j€St 2lIlI8.C'Z:nIie węższa: d· ibalrd~j jed!ruoi1ita. Jlest to nd.~ Wlbosz- cww:ska. Od półlnolcy lOjglratnli'C'ża j·ą ibarrdziO slkpmpliklQfWIaIn;aI st:rulk!'tnlIDaWoie elewialCja Radomslklal. iBT'7JeIgi woohodni i zacllJoidJnrlJ tlej jeldmxJstJkń sta!nowią grtB.mtce rwyOOodini ikIredy, dil!artetgo :możnia; mówić i() iklrteciicmej nli.eoce wJo.-
S21CZlOIWSk)ilej.
tPie!r'WlS7Je i 00' mzre jedyne s~ zdjęcie Igoo~ l5Jredy
niecikJi
wroszc7JOł\Wlk!iej w:yftooInane 2JOStało 'W 1942· rolk!u: 'Pl".rez J. P.reIm:iika i W. lPoiŻiaTysflIDelgD'; lIl!iiewi'e!Lki, alle :bafl'ldz()1 'W)8.imy 1Olbs2'.lalr Złotego, PIO~U skarloW1ał jiUŻ 'WIC2'leŚIlliej S. Z. Różydk!i w [arl;adh 1!93O-i1933. 'Wynilkli. tyCh !PIOOc zestawiJolrre n:astępnji~ p!'!2'le!Z
s.
Z. lRóżydkti€lglO staJno-wią t:oość mrup :pr!ZIE!glądmv:ydh ,d srez:egóIDwycih :]jruSty!tUitlu Geto,llQ'g)tcZll1.c- go - a!l"lwszy Częs1xJclro!wl8i, K,olIlioopoll li WiłioszczloJwIa.
WytniJlciem pr8!CiyI J. PI1ettnilka byłlo sikJa.!l"flolWianile d 1O)pmOOIWame C2iWlar- iboIrz.ędu, albu:, lOeIIlIOIIlmIIJ i 'tIulroin'Y, (1947 a, b, e). ~em począt1!kolWlOi ZIa zarlalnie opriacIoIw1a!nie strat'yigmfii: wyd2liekmyCh IJXl"zez J. IPtremb wy- .
dhodInii
setnOlnJUi· Wrezrull~aie j~ iOipraiOOiW!ałem lWY'cIhiodndJe oaJiej ~edy.Ze bna!Ila W2'JWJą'zlkruJ z tym balrdzo Jiiczma ikpIlelkcj aJfanmy '2JOO1hla caUto- WiiClie ~ przez NdeIIliClÓW. P.r'a>C!a :r1Iim"ejsza jest qpaJrta jedytnlie na mc!hJOlwatnycll IlllOlta'tlkiaJcIh. Z
tego
'W~gIędU! lnIe rmJOima ibyful :.wewtklować O1JIl,aCzeń ~owydh ~.Yoh I\V 1942 li 1:94.3. r.,· jak, ~ podidać S2JCZJe'górows.2'lej anaJliJzi.e UtdkJłgJiCZ!Ilej Skał kredowych. Milrrro że z Itych W1ZJgIędów p!l'IaiCla !lJJile OOJpolW!ilaida alkit!t.iJaillnyml !W!ymIa!~am,liiom sOOZIegółoJWych badJań :sbra/ty'graifiCZlIlyOO 'W dZi.edZiJnde liip~ kirteIdIy, 1UlWIa'ŻJalm 7a właśdiwe prZJedsliaJwić ją, gJd.yti daJje ag61rp.y dbraż syrntetycmI(Y kredY' tego l'IegiOiIlIU, jaikte!globralk lWI :pI011skJiej [i'tera!1Julr2Je~cZlIlie:j. Zmusm dlQi oogb, !pOStęp IbadJań sejsmlic2Jnyoh, W')"ll1łBIgjaJjącydh sbwIoowan.ia (pOdJsta.w
straty.gI'larffic~n'yoh d!1Ia iclh. ilIlt~cj'i.
Poza praoam.ii IW)7IŻej rwyimli.em;i<mydh. alUoflorÓIW: sze<J."Ieg ~ch przy-
czytn«rowytdh ~ro:tUi ~ydh: z ipI'ac J. ~* (19\12), lP.
Kwartalnik Geologiczny, t. lO, nil" 4, ~ r.
1033 KoIDomdewioza i B. !R~ (1913), A. ~ (192:3'), H. Śwfudlzli,ń
ski'eg!O (193,1) i S. Qi'eśiJiil8k!iJeJgo ,(>1'9516). PIoIZ,a tytml wyikIoll"zystMem ik!hlka nd~~ OIbserrWacji S. Ty~~, za, ~EIIl!ie 1k1tórycl:t ~a
dam mu podmęlkPwantiJe.
Dla ścisłego po'W!i.ązaniJa: iOZIIl:alC2Jeń ska!IIlden'ilałośc.i lWIaJżmydh stmit'yj!?JliIV:
f'icmrie mclhioWlaltllO prolWlimrycZ!ną IIlJOm~latutrę 1OZIDja!C!2leń iJnJooEIDalmÓi,V gó~CIh, s1loaoIwatną w priacy o
iltred, 7lie
prz.ełomru WIiSły (W. i'o-'mrysilci, 1938).
ALB - CENOMAN
Z a c 11 o d n i e s dr II." Z Y d ł o. Stmtygradii.ę
aJ1b!lJ
i:oetnJoinatn.u.
w zaclrod-mm
51ktrzydl'e niedk!i IoIPMOOlWatł s. IZ. RÓlŻyclki0
19137, 19'318') na podsbalWie dJoIb!rydh odsłtomlięć IW IOikolJi.cy stacji ikpilejlOfWiej ZłpJty :Potdlt. Moje fbadanda ObjE!ły je d{aIlej 'W' ikJierutnik:nl! ~~1m - !plO dk!dlireKrobuaro- wic nad WaJrtą,gcWie n:illmą one ostaitecZJIl'te ipod: IgruJbi!ejącym lnJa!dlkładem CZJWIarootrlZlęcru. W Ził!oJtym !POItIOW ;poolfiJl rStu::atY'grIatfli.cZl1ly w skrbci'e jestnastępujący:
Cendm:alI1o górny: Piasek glal1lllroin.i.t.owy maTgl!isty, dJrobllloziarnist:y, z Hol aster subglobosus A g a B.
CellllOlllan IdioLny;: Piasek ;glaukonitowy Śiredn'io-i gruboziarnisty, miejscami scementowany, z konkrecjami fosforytowymi z Schloe-nba- chia vaTians (S o w.).
Alb ,górny (wyższy): Pia.skowce glauko'Ititowe ze żwirkami kwarcowymi i z fos- forytami, w ,g6rnej części geza. Fauna: Neohibolite.s ulti-
mus I(d' O r ,b.) i Aucelli71.a gryphaeoides (S o w.).
Ailib górny o(nioŻSiZY): Pia.ski i piaskowce :z n'ielicznym gJ.aulooni'tem' z licz:nymi czertami w dolnej części. Fauna: Inoceramu.s concen.tricus Park.
Pod!zilał 'sllriaJtygr/a.f:LC!2l!Ily j'est tU zlm!i.leJIlliJony w iStlosuinllru !Ciio WdzIe-łu z !p!l'acy IS. Z. Różyokti.eigjO (1007). WarrsUwa! 1P1alSkru ~ ~ Z
Awcellina gryphaeoildes (8 O IW'. )zailiiC'2lOllla. jlest do mj~ aJ1bui. Na ipólinl()CI!l~ Z'a,clhód od iS1iacjd Złoty !PoI1loik stwri'e!rld!zooo iSZeireg a:mlo- wanyldh ~tQw pSaJd6w alUm i C'etnjOmJa!IlJUl. NIai w~górm iMiQ~rzesz lniad jm'ą
leży C'Za!p'a
,PiaSków
iallIbUl przy':k!rytaiif.JaS1oomi
~, ,~soomenJ1low'~ymiJ, ,z ~ li inJooeframatmi ~2'JOIW1aIllytm!]. Antl.- [qgilCZIIl;Y prolf.ill. mB.!ją U!1:IWIorry ikII'IedolWe odsłianilają'CIe się w J'arźw!ilil;adh, na:
w~ ;po WISIdhodnlilej 's12rotnJiJe wsi. Wie wsi, 'W' iStudlnn8!~h, stWli€!I'ldJzio!OO
!PfiiaiSki
adlbu. W ~dh (1) f, 'W' ods1IoIn!ięaiadh Irlia w~ tnia !PĆJIl!l1IOC od wsi, IW' piJaSkadh CenJołrn,ańsldcfu. j'est oIlJfita :f.aJUl!l!a '~S~hloen:bachia coupei B T I() In.).Wsc Ih I() d III i e s ik iI" IZ Y d ł i()1. Odsł!Onftęd~ ail!bu: !były !WielOikl"o1mji.e 1QPi-
syrwane M tym IO!bszm:ne, szczegóLnie-z oilooilJi.c Małtl,gJOsz!CZy {H. ŚwmńoSki,
193'1;
s.
~ki, 1956). Są to piaSki li. p~askJoMrce scernJeintolW1aiłlJe Ik1rze-1 Liczby Vi nawiasach obok lIlazw -miejscowości odpowiadaj ą liczbom na załączonejma-' pie, gd,me oznaczają miejsce zebranla fauny przez, autora.
1034
m~onką, przecbodzą,ce partiami w spong:.olity, baTWa piaSJków i .pi:askOlW- ców od 'białej do ciemnOlbrunatnej, grubość ziarna bardzo zmienna, do drobnego żwiru włącznde. Miąższość iCh' wynosi kilkadriesiąt metrów na
południu, a około. stu ·na północy. Jest to aJ.b górny i środ.klQiwy. Cenoman jest tu IbaJrdzo sła'oo powany i nie udokUmentowany paleO'llwlo.gicznie.
S. Cieśliń·ski (1'9561) zalicza do tego piętra występujące w ojk,olicy Przed- oorza iły hl'lunatne podścielIOne piaskami glau1ko!l1!ito'wym.io mią:ŻISzości
nie prz.e'kraczająC€j· parru mebrÓ'W. Ku południowi miąższość iOO wzrasta,
ił w piaSkaCh pojawiają się ikonkre'cje fosforyt(}'We. u.two'ry te zostały
stwiel"dwne w okolicach Świ.dna, Gruszczyna :i CząstkOlWa (J. t?remik, 1947c).
TURON
Z a c h
o
d n i e s k r z y d i o. W oikolicach stacji Złoty !PIOtok, wedługs:
Z. Różyokiego, najniższyllul"On zawieTający O'ka'zy In'oceramus labiatus S c:h lot h. jest wapieniem 1l1:OCeTallllowym, .nieoo piaszczysto~kwa:roowym i glaukonitycmym. Wyżej .z:najduje się wapień in<OlCeramowy, czy- sty z I. lamarcki P a il" k, mniej :piaszczysty niż niżej letżący. Miąższość
turonu nie prze'kracza 1 m. Następnie s'twiey.dzono wapienie turonu za- wi eTlrująiCle ktonk;recj e lbrUlua1mJegtok.rZle!l11'iIffi11a na sZCZ)7Icie wtzJg6l'2ia :po
północnej stTlOillie Krasic (2)~ Stwierdzon'O tu Inoceramus lafbiat.us S c!h lo:t h. i 1. lamarcki P:a. r ik. Dalej ku! północy lbUlrIOIIl się nie oid$ania.
Zazna'cwne na mapie przeglądowej (arkusz Kraików) wychodnie turonu pod Borownem i Witkowicami są wy:c:hod.niami lltwOlTów kampanu i Sa'n-
ro,nu.
W
s
c h ()I d n i e s!k. r z y d ł o.'I'u.l'!O'n w tym Skrzydle jest zna.cznie !le- piej rozwini~ty. Występują tu nie . tyl'k,o dolne, jalk. :n:azaohodzie, ale i górne J>oziomy tego ,piętra. Turon ,górny twOlTZą marrgle i wapiend.e, miejscami z gla~cmitem, jasnosmre lUlb białe, d<OlŚć miękkie, z krzemie- niami cza;rnyrrni i cz-ertami, z fauną 1moC€!l'amów. TuTIOil1 dolny to() wapieniebiałe, miejscami nieco żółtawe, z ikTzemieniami lbruma:tnyini i inocera- mami. iNajniższy poziom 'z Inoceramuslaibicitus S c h 1.0 iJlh. nie Ibył OIb- serwowany.
Turori górny odsłonięty' jest najlepiej w WiDIi Świdzińskiej (3}, ,gdzie autór stwierdził Wielkie oka·zy Inoceramus schloewbachi B
o
h m. W Cząstkowie (4) obooc przek,opu kOllejowego, Ikro na pó};noc od stacji, w łorriri.~
ku wy,stępują wapienie białe, żół1Jawe, ze strzałką kaJlCyttoWą i ik!rzemie- niami brUn.a:tnymi z fauną (l1ioceramus lamareki P ark). Wanstwy są pochylone· ipOd kątem 8 o ku;· południowemu iacl1odowi. Wielki plat tu ....
ronu ()I~ .się w Gruszczynie, na 'zachód o.d 'WISi. Nad cen<Qimańskimf
piaSkami ,glaUkonitowymi z' fosfo'l"ytami leżą tam wapienie białe, twar- de, wyżej wapienie mdę'kkie zbiaiymi i szarymi CZ€!l'tami zawierającymi
. z rza~a czarne jądra krzemienne.
EMSIZER
Z a,c h 'O d 'l1. j e s k r z y d ł o. W llach.todnim skrzydle, w części połud ....
niowej, emszeru hrak (8. Z.lRóżyoki, 1937), w części północl}ej. natomiast,
być może, ()sady istnieją, lecz nie są odsłonięte.
IIIIIIII!!I Mu hllIWlWhW M t
ImmVUlIlINUII Kg
W!JWlilihW Kd
IJ/:I:IJI:I:I E
111111111111111111 C-T 1111111111111111 Al
Fig. 1. Kreda niecki włoo&zcz.orwskiej
Cret&ceouS of the Wroszcz.owa tr-oUgb
Mu
Pqgów 52
. Mu - maBtrycht doliny, poziom "u", Mt. - maBtrycht 11olny. poziom "t", Kg - kaIJl1l8n górny, Kd - kampan dolny, S - santon:
E - emszer; C-T - cenoman 1 turon, Al - alb, llczby oznaczają miejsca występowania fauny opisane w tekście
Mu'-Lower Maest.richtlan, horlzan "U", Mt - Lower Maestr1chtlan, horlzon "t", Kg - Upper Camplan, .Kd - Lawer Campian;
S - san·toniaa; E - Emscher1an, C-T - Cenoman1an an11 Turon1an, Al - Alb1an, munbe1'll1 determine sltes ot fauna occurrence descrlbed in the text
o
fi 10 km~, ---~'---'
Sbra'tylgma:6ia kredy nieclki włoOSZcZJOIWlS'kiej 1035
w
,se h o. d n ie s k r 2'J y d ł o. Na wschodzie emszer reprezentująmargle :szare z l[cznYlffii, baTdro, drohnymi ziaTnami -gla'uJronitu. W naj-
niŻJSzej ,części, w ławkach przejściowych między turo,nem i emB'zeTlem
wy;Stępujączarne krzemienLe.
Najlepsże odsł,onięcia są w Krasod:rrie (15). We wsi, przy stawie, w ło
mikach eksploatujoe się skałę szarą i szarobIałą, twaxdą, gruł?oławicową,
z
licznymi, bartlw drobnymi ziaJl'lIlami glaukonitu i licznymiinocera- mami: Inoceramus invólutus S Ol W., l. percostatu.s M li 11., l. ci. undabun- dus M e e k.Poddbne skały odsłaniają się o 3 km dalej, w Niwiskach Kra-socińskich (6), gdzie znaleziono Inceramus subquadratus S c h l li t. i l.
ef. unda,bundus M re e !k-
W GząstkO'Wie, na p6łnoc i wSCIhód II'jd stacji Ludynia 1(7), w łom1ikach widać mall."gle szaire, twarde, przeŁawicoine mięk!ki'mi, z glaukonitem, zi1no- ceramami 'em.szerstkimi i Actinocamax cf. westfalicus S C' h l li t.
SANTON
Z a c h Ol dn i e s k r z y d ł o. DO!tychczas brako.wało w :niecce wrosz- ezowskiej niewątpliwego stwierdzenia obecności osadów santonu w jej zachodnim skrzydle. We wsi iBogusławice (8), w łomtkach po północnej
stronie wsi odsłania się opoka 'białawożółtawa, 'Z szarymi czertami, bez glauilroriitu. Za!w1iern. oInja barrx:loo ,l:tczinie :uaam!kd'
s1roIru!P
'iInIooeramJÓIW', z t y-pOłWlą dla mOlceramlÓw salIltnńslk:ioh c!I."lnamelll.tJB.icją. AnaJ1olgicZJIlia: skałia od-
słalIl,~a się w Witikorwk!B-1cfu, IpO zachodniej str:xJ!nie wsi oraz w Krolbukiowi'"
'caiCIh nad ,Wla:r1tą, Ina: porudntowy zachód od:lioilwarriku. Opoka w tej m~ej
S00lWlośoi ,zawiera nieocól IglaukonitlU, iktól'e1gOl i,~ość wzrasta Iku dołowi..
, W's c oh (li d n i e s k rz y d ł o. :DolWc.dó:wpale1oint.o1clg:cznych istnienia santonu 1nl lI1i,e zna1leriOlnl()\, i1i1JolllQgi~.znie :na'tormi!ast 'lmmp[eiks sika~ s8/nrooń
slk::',cfu jest wyr.BJŹny. OzalicZlentu gJo do tego Ipiętra decyduje roowój
fa'Cjl8.~ny i dobrze udollrumenJtowany ;paleo!l11loI1o@cZIll:ie spąg ;i strop.
Santon reprezentują margle, opoki i gezy z cZeDtami obfitujące w gla- uironiit z Wkładkami I()poki Ibezglaulkonitowej ora'z piaskowców glau'ko- n,itowych. Osady te odsłaniają się pod Olesznem na polach :po porudnlo- wo-zadhodn:i.ej
s1;r!ome
!Wsi !()I!'I!l/Z lIla lpioilalClh ,:na rwSldh6d od SiUłkioiWla, gidzieza;plł!dają :pod kątem 110° ku ,zadhodowi. Obse:I"Wlowałem joe I"6W1llii,eż we 'WIS1CIhodnim 'kjQoń,cu lp!r~eiklciPlU IkOllej1olW'E:igol, między wsią Do!ły i stac'j,ą Lu- dynda.
KAMPAN 'KAlVLPAN DOLNY
Z .a c h I() d :n i e s !k r z y d ł Ol. lP~erwmeog() oQ1Zl1laczen-ia Ik!ampatn.u iClli '1nego
dollronał P.KJOIl'\Ołniewicz r(lP. Korroniewicz, B. Rehbinder, 1'9113). Znai1JaIZł ou w llnarg1lł1dh !Ilr"a zac/hre od wsi ZaiJ.esice i w syn!kJim.ie
rw
prZe'kiopie klolk'- jlOlwym :pIOid itą'WSi.ą przewodnie fr()!I"1nY Corculum corculu7Jl G 011 Ki f. Ii. Acti- nocamax Isp.Wedłu1g S. Z. R:ó1ż:ylclkie,go (119'317) występują tam opiolki Ibi,ałe,pr:aw:ile !bez z.iar:ll k:wa!I1ou j" glaJU{kjolIlitu. StWrierd;z;iłem w nioh IClbfite wy-
s:tępoWlaIllil-e cZlertów pod wsią Srtal'lo;polle \lrolłQl Z~Qlt~gol Bot,oilw. N.astę:pnc
kJu p6łnio1c:y odisbo'llięcia Ikalln!PalIbu dolne'go. 1Jl1iajdJll'j:ą się nad Wartą iW Zlbo,...
1036
C'ZU dplIiJny IW SllQ-zydłOlWie (9). O(lsłattri;ają się itam Skały podiojłme do Wyżej
opisIainydh.. N~€-k;tóre o(k!a!zy
c.ooriów
mają ~e, maII'IIlje jądłrta: ikTz1em:iJemJn:e.Zawlerrają QI'lJe Skąpą .faIu:nę Ancyloceras ~. i Gib'OOster gibbws (r... a m.!).
Następne odsłtolndęcila tydh /Watt'sUw mmJjooją się W ~ ~lO) po iaclliod!nJi.ej .stronie wsi, w ~€'2IIlJaniQadh (li1I) W romilkIadh !l1i8. 2laJcIhód od oe-
giSlrni, W. BoIriOłwnIie (12~ w
romdikJacll·!PO IWOOhiodtnIiJej t
lpóhrocmej jej \Stro-nie
0l'IaZ w BoigtusŁarwtiqaCh f1'3) ~ 'W1SdhM od. iWSi.. Fa'lllIl!a: jest tam arie- JJiC2JnJa. .~ C;rioceras sp., Endocosta ci. typica W lłldJtf., lnoce- ramus aM. balticus B 6 he ID i Ananchytes iSlP.iW S c h I(JI d n i e s k r z y d ł 10. Barrd!ro liCZlIle oCłsroariędia. skJa~ tego w.i.e-
kiu są mJreIjie!StrowalIle IWIe WSCI1roc:łInJiJ skrzydle n!iJec!ki. iKaropattl. dJoi1ny jest tu re.preoontioWaJlly !PJ'IZiez opoiki bWle, twtamde, dzlwiąnliące lprIZy iUderZJel!liiu, bez :gliaJulk:ioni:tu Jiulb mJiejscamliz i~tal1.lIlrotniIt r.zJatd/k!iirn, iUł1otżJo!n.ytm S.m.lU~IO
W!aitd. G1'a/ukioIn.ityczlność o'oserwu!je się IW dIoiliruej C1JęŚci ik!o~
W i!XJtlIudJndJofWlO'-'WSdłrodnej ~
IbaidlatnJego . .
tOOren1i, !We wsi2aJrezyce
DuIŻie występu!je !S1klaQ:a bez Ig1aIuftooa1itu; W ~milkiUi iWIe wsi. IWIalnStwy są poi- ohytlołne 10° llru SW. W Wy,~e, lIlia ipOllOOh /PO ~~scho
dtniej strtotntiJe 1WSi, ;pbjalW.iJają się Skały k.ann/Palnu ~1n€@() tz domii.e'S2'lką~1a
llRoo!n!itu.
W dailBzym ciągu tydh OOsrotnięć w Złdftnd1kJadh (14) 1JIli8lliat2lłemHamitessp. i Gibbaster gibbus (L 'a m.). Dailej !kru: !PółJnIotcy, IW KIOłzfuwie
(15), IOłpolkia WJe zawtiJe.r!a; pralWiie gIia.UllronJirtmJ; ziajuJny m!t1orw1ąJllY
itelSt
Bax:u- Htes sp. Do/we IO~ 1Jtl.\9!jd'Ują mę telż m wsdhód: 0Id: iI.JudY!Ili 1i w~e lIrolejawym ;pr'Zy ;przysiółllru DOły.
·!Na pótl!noc <Jd: Ludyni, !IlIa te'.l"ęnile ~zysi.ólikJa K:.:I:iIn.'Y 06), w :bomiJktu SkhlIa ma: S.tnJUJgL oIbfiwjące
w
gl'aclooln:it li IruiJOOO 1C7Je!l"M'W. Jest lOl$I pOr-~(IlJa :oordro JiC'2lnymi 'ŻyOOtami lkaiJoy!bu dJodhlod.zącymi db ikil.Ilru cen- tymetrorw grutbości. Ujpaid:t:8° kJuWNW. Z falUl11y Gibbaster ex gr. gib- bus-festigatus G a·1\1 t !h.
W ł1omiik:adh ill!a iPlO!łrudn1e 0Id. !WISi, Wielikqpone występuje tOIpoika z· ba·r- dzo in:ilewiJe1ką i10ścią gJoo!lm!IliiltJu, (j tU!pa!dzJie 1'2.° Iktw WSlW. D.aa.iej ilru. vół
lPlOC'Y' (koło Oles2lIla) skały stają się obfi'1S7Je w ~ulklolrui.ot •.
W St1a/l1owłiskadh, lIlIa IPOWadh, :na półlrroc (.1-7) !li lIlłai połuidmd.e (18) od ws.i.
opiOjkla ika/mpaiIllu dJOIJn€iWJ oIbffilbuije mnejscam] W' rgJJjaluIkIoIrit i mJWiera! Ikhn.~
kretcje cmrtów. Fta1iJna jest dOść /1Ji.tCrllruł. Występują wtielilcie Qbzy Pachy- discu.s levyi G r o s s., 1PD~a! tym Acanthoscaphites arff. romeri (d' O rb.) i Gibbaster ex .gr. gibbus-festigatus G a.u lt h.
KAIJ.\tPIAN GÓRlNY
iWylksztla~ie lld·boWolgd<.'Zine k!amJpaIIlJlt gómego jlest 2'1.tnIi.en:ne
a
ll1la lOogółm6e dla; s:ę JWY1I'aź.n.::ile iOId!rIÓżnić t~ lPi-ętra< od w.a::rsllw sWaTSz:y'cih i nilllod-
szyc!h
re
lIlJii~()I. . .:Z ,a C ih b id In i e oS ik. II":Z Y d ł o. Na poJ.ach wsi ;P<JId.IJ€!Sie i Bole.sł;a.wów (19) .
~1()1a1lofwa!Il!e są lOipOlki SzaII"e li \bJiJał·e, 'ffiwjlSClarrrrl 'twia!r.dle, tz (l"2laJdJkim. ~a{U
.ikJom.nlte!llll, praw:le .bez laJuny. .3IllaUezOOłl1io ł:am Acanthosoaphites romed (d' O r1b.).
lN'a51tępirue iOidsłlOmJięc!ie jest dqpiero lIlia !IJlół!nocyt, w WiillcloIwrle, .gd!z:iJe w Ilropailinlitpi'alSlkJu OIdsł.a1nia się mialI'IgiJe!l !biJały \bez fulurny, r6Ż1n1iący si~ /OId smał .
lk!amtpainJU' dloilalret,glO·!bmalkiJelrn ikIrzemlien:i. i cZle'l"tów ..
Sm-a'ty;gx:atfiia kredy niecIki. wroSlZC1JOws!kilej 1037
W :s le Ih (li d il1 d 'e s ik r IZ y d ł d. Mloiżln/a Ifru: lStwIierozlić diW\a! kiomp1elksy li-
OOlOl~znJe: st:aJl'ISZY ii mł!olCiSzyI. Ni:żIej 1e1Ż'ą'Cle· rwlatrS1Jwy: IkalllllPlłlIllU: .,góllmego lnie orlbiLetglają IOd wan-stw lkiamipmu: idiO!llnjeIgn, miilejscami.·są to o!polkiz:b1~lDie do glez" z 1iczltlym gllalujlrotnliIt Ulk>lŻIOlD;yttn W SIniUJgi,. ~m'la.dYJC21I1li.ie 1mfia'ją się
w rniLc!h tw,arr'SltaJWy :pnaiSku,
IW :gÓiml!ej I(~zęśoi leżą IOlptolktiii ma!I'igile :ma: IOlgóił roięlk!k/i!e, mad2'lilej
marr-
. de, ·z dość .1itClZJI1ym gl:alUilrolllJilte.m, l'IOI2lIllli'es2JC'ZtOltlyrm !l"ÓW!nJOImJ~ffi'il1tiJe !bądź płamistKli w Skruip~e!nJi.aJCfh p'aI'lOlCIEm.tymet1rolWlej śmdlnliJCy, 1100 :pMW!iJe 'bez
glLaruITronitlU:. .
N:aJjaliCZlIlJiejSZ!a: ftaru:n!a: IkampatnlU 'gómągjO \ZIOsba.lła! mafLezdJolrua w ł!omilkiach Wisi DętbiJnia {210) m !po1ruidinlilotwym Ilrońcru palSa
!W'YidhIodni.
Jlest tam OlPobbiLałJa!, mrurg!llist'a:, 'z hatridzo mrl!eil1lCZinym 'g1a.Jul1ronHJem i łJalWljaami tWiaJllCie'j OIPolkIi. sZiIWej. ·Znla!le:ziJOltlo tu: Belemnit"ella le!X igr .. mUC1'onata S c h 110< t h., Bostrychoceras polyplocum (IR o e m.) - tY'porwy, Acanthoscaphites d.
romeri (d' O T b.i), Hauericeras ci. sulcatum K n ,e T, Endocosta ex gr. bra~
ncoi (W Ie g.l) tiJ Pecten nilssoni I(G 0'1 d f.). .
!Amla.1101gtiiClZltlIE! skialy IOI~ją silę w MnliJkJaldh WlSiZ'aIkir!ZlÓW t(21:), Za.lle- site
a
WęgJJeszyn (22}.F<arulnia jest w iIlIicih ~~eI~ilcma,: Pec:ten virgatus ~ i il s s.~ Inoceramus goldfussianus d' O T b.
Na 'WiSchtód: od tych mdejSClOJW\OŚcii, w :wliSruiCZlU '(23) lOIdsł:alnJiiają się aoo.-
rolgioz!Ile skiały' 'z iiatUinią: Acanthoscaphites gibbws (IS IC h i1 li to), Baculites.
sp. di Pecten nilssoni I~G 10,1 d f.). DOIWlodzro to wylstępOiW'alni1a/ tu D.iatjlIl!ilższe'
go Ik!ampaiIliu IgÓ!I"ll.lE!lgo - plOIZruolmn1 Hamites phaleratus G !l" [e p.
!Na ~póJŁoolcy :pasa! lWYICihtod!nli ,cihJa;r:aik:ter Skiały jleJst mJieiCo< dlI1lll!y. W Oho'"
:bolWli'e, !plO tpómolcfniej sttrolnie ws!i IOIdlSlłani:a ~ę lIlIa: tpol1a!cih IqpiOlkJa mlatriglii.sta~,
baxtdZlo lInJiJęiklkJa',' 'z
me
lJiiClZlI1ym glJa!uilmtllli.tem.W ,pII"Z1.)TSiióruk.'ll K'a!zrulb 'C24}
:wis1i
KIOIIllI()D:rruiJ1ci ii. w J!a.nll.iS~IWI~mc!h (215) wy- stępujle 1O[pIOlkatwlairlcm.:z iliCZlIlJY1Illil :zi.alrll1armI !gliaJulkjoln!iifl!l,:rolZIIllLeszcmnymJi nd:erówtnotmiiteTme w SkiaJlJe. ZlawlełI"a otnJa reJWIi.ioe tlWlaTIdietglo waJPienJiJa: 'S71alre-go. FaUinJa metJ.l1ezm;a: Pachydiscus oldhami S h a II":P e, Baculites sp., Ino~
ceramus ex ,gr. balticusB 6 hm:, Inoceramus sp. n. 3 ;p o.ż. IPpdJoibnie Jailt
wW1śnilClZJU: są to II1IiŻlSz!e iplWiomy lrn:mpialIllllJ IgtÓ<rlIliego.
iW sąsliednr.lcIh łomi.lk:alclh,lblisklol wSli NOIW!irny ZIDlailJa.izłietm mZlem występu
jlącle IOIkia:zy PachydiJsctis levyi G T Ot 'S S. i P. oldhami S Ih ta: T Ip e. Dowtodzi to, ;żIe są to WlalI"stwy :pr21ejścik:llWe lreim{pIa~ <dJOilm!e)gOi ,~ ,gtÓirlnlelgloL
Wyższe pOlziJomy lOI~aiIllia,ją si'ę dallej Ina .zla,dh!ód w Ellj:aszÓlWlce (2'6) . i PUczY'CY f27),gd:Zliie wymępiUje' fOIPoikJa, :bez g1la.ukJolruiltnt 'z ai!cZltlymi il1!oiCeTla"- mamli OIr,a!ZZ Ancyloc'eras bipu'OOtatum S ,e ih 1 lit.
GRANICA KA:MPANU I MASTRYiCHTU
W pracy ustalającej stratygrafię senonu w przełoifu::le W'isły środ
kowej (W. [Pl()ża!l"yski, 19'3'8) .przyjęto gI1a:ntcę kampanu i mastrychtu mię
dzy polZliomami lo!kalnymi r/s~ Poniew8.iż w tym ostatnim fa'lH1a !była wy-
jątkowo uboga, Illajn,i,ższy mastryc'ht ,chartaiktei:rywwał zespół fauny poziomu t. Od tego -czasu upłynęło 28 lai i zmieniły się pew:ne :pojęcia
takso!llomi:czne, w szcze.gólności systematyka' bellemnitów i niektórych ska,fitów. iW związJku z tym n,ależabOiby podnieść ornaiWi.:a.tną ,grandcę do
połowy pOiziomu t. Uz.a'Ss.dniają to następujące stwierdzenia. Przy szcze-
1038
g6kliw;szycll l}jadlalIl!iJaJCIh '!Jejglo ;pa.zJiJomu d.lmizIacro się, że Belemnitella langei S c h ,alt., przewodni dla górne,go kampanu 'belemnit, występuje w częśd południowej, odpowiadającej warstwom starszym w Jkamieni~OiInie wiel- kim w 'Piotrowinie nad /Wisłą (odkrywka Ilil" 72), a nie ma jej w jego czę
ści północnej, gdzie iI18tomiasj; :pojawia się .po raz pi,erwszy Hoploscaphi- tes constrictus vulgaris N o w.Temu ostatniemu towarzyszy rBelemnella lanceolata (8 c h lot h.). Acanthoscaphites ex gr. tridens (K i!:l e r) ,scho- dzi do spąJgu odkrywki nr 72:nad Wisłą.
T,ak zmodyfi~ow:anelgo podziału str.atygrancznego nie da się jednak na ra'zie .z:ast()goQ1wać do materiału zebranego z niecki włooz.czowskiej.
Udało się tu łaltwo wyromić óW całości k.ampan górny jako odp()/wiedni:k poziomów lokJa.JJIlIyoh k, l, m, n, o, p, r, a następnie ,wanstwy odpowiada-
jące poziomowi t, a wyżej od nich warstwy u. Nie udalo się natomiast
podzielićpo'ziomu t na część dolną - ikam'pańską i górną - :mastrychcłką.
Na razle zaHczam więc ,cały ten po'zi()m w niecce wło:s2!C7Jo,wSkiej do mastrydhtu.
MASTRYiCHT
!l.VLAlS'IlRY:CHT DOI1NY
IBooilOm t
Z a c h o d II1t e s k T Z. Y d ł o. W Lubo!l:,czy(2'8) oraz w Ulesd;u (29.) koro Koniecpola jest 'Opoka marglista, ·biała, 'z szaxymi plamami, mięlk!ka, pra- wie hez ;gl.aulmnitu, z f.auną Hoploscaphites d. tenuistriatus (K ~ e rJ, Ba- culites SlP., Bostrychoceras iSlff. polyplocum (R o e m.), TerebratUila sp.
~dl,1;ż~ okazy), Spondylus dutemxplanus d'O rb.
W Bartkorw1calC'h (aO) k'Oło Kł,o'mni:e odsłania się na polach am.a.!ldgicz- na skał1a z' fauną: Bostrychoceras aff. polyplocum {R o e m.), HoploS'ca- phites tenuistriatus (K n e T), AstaTte similis M a n t. Ku połudnLo'WIemu
wsohodowi, w północno-wsC'hodnim narożu arkusza. ŻaTki białe opoki maTg1iste odsłaniają się na PQlłud.ili.e od daiWillego fo()lwa1'1lm Kucz\ków. ,Po
zachodniej stronie wsi Brzostek (al) w 'łomilkadh zna}.ezLonoo Inoceramus tegulatus H a g. i inne duże płaskie inoceramy. W Przyłęku (3'2) w tego typu Skallnle .ZIIllaleziiOłnp Inoceramus :sp. !I1'. 1 P /O Ż.
W Gidl:a!Cih i Płia!wn:ile (419) ;występuje opolkJa malI'lgHsta, mdęik].m, !Z lllIi!e- zbyt li!cznymi ziannami dTlobnego glauk'Onitu,z nieliczną fauną: Hoplo- scaphites constrictus vulgaris N o W., Acanthoscaphites t~dens I(K n ,e :r:),
. BelemniteHa cf. langei Je 1., Placunopsis undul·ata M li 11., Endocosta sp.
n. Po ż., lnoceramussp. .
A n t y k. l i n a S e ,ce m i n a. Opoka marglista, biała, m:ę;kka 'Odsłania się wczę.ści osiowej niecki włoszczowSkiej w Seceminie (33), w przyiSiół
ku Nawsie; zarwiera fau.nę: Hoploscaphites contrictus i(ISow.) - fonna
przejścioQ/Wa do Hoploscaphites tenuistriatus (K.n er), InoceramuS' tegu;..
latus H a 'g., Inoceramus sp. n. 1 P o ż., Inoceramus sp. n. 5 IP o() Ż. (liczny).
W s c !h o d n i e s k r z y d ł o. Dalej na wschód mięk!kie, Ibtale opoki margliste z ,bard~o nielicznym glaukonitem odsłaniają się w szeregu m:ej-
scowości:
w
Rz·eszów!ku (34) w stary'in. 9Jomi.Je po półna.cnej stronie WISi,. wBło~onowie (3'5) na ,północ 'Od wsi i wpołulCl~iowym ,k:ra'ń;cu Dębiny (36)
o~az w studni i w łomikach na zachód od. Węgleszyna (3'7). Występuje w
S'bra'tyJgl1a<ll1a kredy ruleclki w.lJoslZcZJOWIS'ki.ej 1039
- - - -
nich fauna: Mamites cI. vistulae P o Ż., Inoceramus goldfussianus d' O T h., Inoceramus sp. n. 3 rP <> ż~, Astarte sim~lis M.aJ n t., Spondylus dutemp- lanus d' O r b., Lima decussata G o 11 od f., Pecten ni.ssoni (G o l d f.).
Liczne wychodnie skał tego poziomu są we ·wsi Konie,czuo (38). Opoka inal"glista ma tu nieoo większą domieszkę glau~c'nitu. ,z fauny za;n(}t.Q~
wan<>: Bostrychocera;s aff. polyplocum I(R oe m.), Inoceramus sp. n. 1 P o ż,
Inoceramus SIP. n. 3 IP tO ż. IW zaohodniejczę,Ści tej wsi (39) fauna jest
dość 1iC'Z'Ila: Hoploscaphites constrictus vulgaris N OW., Acanthoscaphites tridens (K n e i), Inoceramus sp. n.' 2 P o ż.
W prz.ekopie kolej,owym w Wo'li WliŚlni,olwej (40) J. Lewiński (19:12)
znalazł dość obfitą fa'll!Ilę, z której luajwalżniej:sze foruny według J. Le-
wińskó.'ego to: Pachydiscus neubergicus v. H a u e r, Scaphites tridens Kner.,Ba.culites Faujasii St. Fond., Nautilus patens KlIlieT, Ananchytes (Echinocorys) ovata L a m. WzeSJpole Itym jedynie Pachydiscus neuber- gicus (H a u e r) nie odpowitada poziomowi t; jednak. wobec truoooŚ'Ci ścisłego oznaczania pachydi.slków nie stanowi. to Sprzeczności.
Dw:a Ildlometry :p.azachód odprze~opu lmlejoweglo, we wsi Kazki (41) odsłania lsię o:poika z dość lkznym glauko[[)Jitem i !ko!nkrecj1am.i tYlPu czertów z fauną: Belemnitella ci. langei S c h a t., Belemnella lanceolata (8 c h'l ot !h.I), Hoploscaphites constrictus {S o w.); Inoceramus ex Igr. gold- fussianus d' O r Ib., I. tegu,latus H a.g. Alnalogicz:ne Otds~otnięcia są n'a ;tere- nie wsi CzaTlnca. T,en sam zespół fauny został 'znal'e'iiony na pOILach po
południowej stronie Włc\Sz'Cz.o,wej (42).
W kamieniołomie między Włoszczo'wą i Nieznanolwicami {43) oraz w DenkO'Wi,e Ma·łyIm przy szosie (44) zebr:a,łem ibaTldzo obfitą faunę: Pachy- discus neubergicus (Hauer), P. perfidus Grosa., Bostrychoceras aff.
polyPlocum (IR o.
e
m.),Acanthoscaphites tridens (Kn er), Hoploscaphi- tes constrictus vulgaris N o w., Inoceramus sp. n. 1 P o Ż., I. brancoi W,e g., I. goldfussianus d' O l' h., Placum,ctp'sis llIndula'ta M li 11. .Z wymienionyCh miejsc A. BłaiSzkiew~cz (1965) zebra1 i opisa'ł fa.unę:
Pachydiscus neubergicus (Hau er) i P. colligatus (Binkh.). Wśród ze- branych przez niego okazów stwierozHem ułamek Acanthoscaphites tridens (K.n er), f.oirmy wczesnej ;tego g.a:tunku, ·charakterystycznej dla
części dolnej poziomu t ..
Na północy odsłonięcia poziomu t występują w Pilczycy (4!5}, Bo!bl'1Ow- skiej Woli (48), KrzętoWie :(47) i Botbrowni'ka,ch (48).W trzech p1erwszych
miej.scowośctach skała jest tego samego. typu '00 poprzednio opisana, w Bobrowni!kla'dh opoika jest poprzerastana ławicami wapienia Itwaroego. Ze-
'brano rta::m: Anisoceras wernickei {W o 11.), Hoploscaphites constrictus
vulgaris N o w., Acanthoscaphites tridens (K n er) 00dmiana ty:pow.a: dla poziomu t), Placunopsis undulata M iil l ., Inoceramus tegulatus H a .g., Inoceramus sp. n. 1 P o ż., Inoceramus . sp. in. 3P o 'ż., Endocosta brancoi W.e·g.
Poziom u
Z a c h o d n i e s k T Z Y d ł o. Opoki P1aSzc;zyste i gezy waPniste, prze-
w.ażnie z dość licznym glaukonitem iz rzadkimi hl,asiklami bi,ał'ej miki.
W dolnej części wa'tstw spotyka się ziarna ,gJau!konitu docllloldząlce do 2 mm średnicy, wyrżej ziarńa 0,1 mm. Miejscalrni opoki bardzo miękkie;
1040
hiałe, łatwo wietrzejące, prneohodzące w m1argle. Na polach wsi Maławieś
(5'0) odsłania się opolka marglista,. wyrai'nielPiasz·czysta, z Hauericeras sulcatum K n e r. Z sąsiedndch o~łónięć w Rędzinach (51:), w !kolekcji z,e- br:anej przez S. Tyskiego, oznaczyłem: Hauericeras sulcatum K n e T, Ho- plosca,phites constrictus vulgaris iN O< W., Inoceramus sp. n. 3 IP o Ż., Pec- ten membranaceus N i 1 s S., CaTdium jenestratum K;n e T, Pleurotomaria granulijera M li 11., Voluta granulosa F la VI' e, Aporrhais ema'f'1gintdata M li n s t. Analo<gic~na sikała odsłania się we wsi Pąlgów (52i), występU'ją
z niej Endocosta Kneri B
o
h m, Endocosta sp. n. P o Ż., Pholadomya decu-ssata Golldf. .
Bardziej zwięzłe, nie tak łatwo wie1rzejące apmki pias·zczyste z dość licznym glauikon'it,em odsłaniają się w Soholrzylc<llch '(53). F,aUlna jest tu liczna: Acanthoscaphites tridens trinodosus (K n er), Baculites' aff. anceps (L a m.), Nautilus patens K fi e T, lnoceram1!-s tegulatus H a g., Lima de-
cussata G Q l d f. .
W OlibrachciClaCh (54) OIraz w dużym karn:ien:'ołomie w KonielopolIu Staxym (5'5) znaleziono liczną faunę: Po,chydiscus neubergicus I(H a u er), Hoploscaphites consirictus vulgaris iNo w., Acanthoscaphites tridens (K n e l"~ - dlo!rmia! If;ytpqwta dla ipIOI2liomu u, lnoceramus tegulatus H ~ g.., Pla- cunopsis undulata M li 11., Pecten cretosus D 'e f '1'.
Granica między poziomami t Ooraz u najwyraźniej j-est odsłonięta: w Uleslu (29), gdzie lIla! północ od dawnego fulwarku, na rowninieZ'budo- wanej ,z malej opolki macrglistej poziomu t wznosi się pagórek, świadek
erozyjny warstw Ipoz1Oomu u. Są 1;0 ciemnoszare opoiki piaszczyste, z hax- dzo licznym 'glaUJkoniteJm o dość :grubYm ziarnie, z ławicami wa!pieni1a.
Są to :najndJższe warstwy po:z;iomu u.
\Na prawym 'brzegu lPilicy odsłonięcia pozio:mu u występują w Ohtrzą
stowi,e ;(56), po północnej i południOlwej stronie :stacji Koniecpol. Stwier- dwno tam skamieni·ałości przewodnie: Belemnella lanceolata 1(8 c Ih l Q t h.), Acanthoscaphites tridens
CK
n e r:), Inoceramus tegulatus H a g. ora'z Pec- ten cretosus D e f T.Dalej na połudJnte, w p6łn.ocno-wschodnim narożu ar.kusza ZaTiki, w . Kuczkowie (571), Woli '(58), DaleszYGaoo C59), Brzootku f60) li BichnilQlWie (61) odsłaniają się skały analogiczne do skał z okolic KlOniecpola, miejsca- mi. z d'tLŻymi, dOI '2 mttl średntcy .ziaxnarrni glaukonitu, z fauną: Acantho- scaphites tridens I(K n er), Baculites aff. anceps (L a m.), Inoceramus te- gulatus H a g.
W s c h Q d n i e s k r z y d ł o. Po p6łónocnej stroln:e antykliny Sece- mina poziom u odsłacia się w przysiółku Jęczm:ilQlIlka (6~), w dawnym fOlI- warku Ropocice63) i wsiach Knapówka (64), ,a dalej na południe w \KrIze- pinie (6'5) i Bebellnie \(66); fauna': Belemnella lanceolata (IS c h l Q t h.), Hoploscaphites constTictus (S Ol w.), Inoceramus tegulatus H a' g., Placuno- psis undulata M li 11. Występuje .tam ,głównie geza przerośnięta warstwa- mi twaroego waipienia.
Ważnym odSło.nIęciem są łomiki na polu - 1 !km na z,achoo. od Den- kowa Malego (67). Odsłania się tu opoka'PilasZ'Czysta z dość licznym gla- ukon:teim, 'z Hoploscaphites constrictusvulgaris N O< w., Bostrychoceras polyplocum schloenbachi {Fa v:r el, Boculitę.g aff. anceps (L a mJ) - forma typolWla dla poziomów u i w, Acanthoscaphites tridens
CK;p,
er), Nautilus patens K n ,e r i Inoceramus tegulatus H ag.1041 Nad Pilicą w Maluszynie wy;chodzi lI18. po,wierzohnię geza krucha, WaJp-
nista, z barozo licznym ,glaukonitem, z ziaTllalmi kw.areu o średnicy 0,2 mm. 'SIkała ma barwęzielooawoszaTą z rozawymi, twa'l'dym'i ławioaltniza
wiera'jącymi !kalcyt. Obok we wsi SilJri~cZ'ka .zawartość piasku w skale jest zn,acmie mniejsza, tak że staje się ona b:ała. Ziarna kWalIcu i glau~olI1itu mają średnicę 0,1 mm.
UWAGI OGÓLNE
F a Ul n a. Dość licZ!lla fauna stwierdz<Jl!la we wszystkich występującycih
tu osadach do,wodzi wanunlków o~artego moo'za. Chara'kterem odpowia- da Oinia ściśle fanm!iJe stwliwdziolIl'ej po;półtnlo1cill:ej i wsClbJodJn!iJej sllroll'lie Gór
Świętokrzyskich i na Niżu Polskdm. Potwierdza to pogląd wy:powied'Z'iany przeze mnie już poprzednio (W. 1Po'2Jaxyski, 1938, str. 47).
R Q z W Ó j l i t o log i c 'z n y . .ola zilust'l'owć1ll1ia rozwoju osadów w kierunku piono,wyro i poziqmym .załączono zestawienie stratygrafi,czne (tab; 1). Podwe miąższości traktować należy jedynie jalko ()ll"ientacyjne,
gdyż na całym dbszarze niecki włoS'zcwwskiej ani w jej sąsiedZitwie nie ma ż,adnego głębszego Qtworu wiertniczego. Obliczone one 'wstały na podstawie zdjęda powi'erzclmiowego i prz'e,krojów sejsmicznych, ,wy1koLtlla- nych przez przedsiębiorstwo geo!fizyczneprzemysłu na'fto,wego. Jedyne
dość .ścisłe dane dało się' tą drogą uzyskać dla miąższośct suimarycmydh.
Wynoszą one dla kompleksu !kredowegQ od 801'00 do poziomu t m3SrUrychtu - dn~o włącwie 350m w skrzydle zaohoooini, 600 m dla centrum lIliecki l:a.rntytklina Secemina) omaz 8150 m dla wschodniego Skrzydła.
Miąższość 3'50. m odpowiada miąższOOci sUl1laTycznej 1gedy ,górnej w okóUca,c!h Miechowa (J. RutkowSki, 19615!), gdzie występuje ściśle ,anaJo ...
giczny rozwój facji jalk na zachodnim Sikrzydle nieoki włoszczow.skiej.
Zestawi,enie różmi,c litolO'g.i'cznych or,az miąższośCi warstw wskazuje, że
dno [basenu .sedymentacyjn.egQ· nie 'bjło płas;Jrie. Poohylało mę ono. w dwóch. ki'erunkach - ku północnemu wsohodlowi Oiraz w części zaChod- niej !ku północy. Pierwsze z nachyleń był() 'znacznie powa2m.lejsze nlri;
drugie. 'WSkazuje na nie redukcja osadów do całkowitego braiku poszoze- góLnych pięter czy pO'ziomów w skrzydle zachodnim w stosun!ku: do wschodnie:go.
!PierwotnIe cały obszar niecki stanowił więc jednO'lkie pochylone !ku NE dnQ basenu sedymentacyjnego., a dopiero. w fazie ruchów la!I'amijskidh
utwoTzyło. się Skrzy'dł,o wschod:nie. Najwyra'Źl1iej faikty te rejestrują osa- dy stairsz'e'j kredy górnej, iSzczegóanie turOIn. Od sa:ntonlU Ipo'cząW'szy za-
cząłsię do wschodniej części obszaru znaczny doipływ. materiału teryge- nicznego Z'Wiąmny z ruchami iSu1bhel".cyńJslkimi. oRuchy'tepoWiOd.o,wały wy'"
dźwignięcie połUJdniowej cżęści antyklinorium środkowopolskiego. Ruchy
podnoszące nie olbjęły joedna!k obszaru niecki. Musiało wówczas dojść do wY1nUTzenia Il'lie tyle całego. obszaru Gór Świętokrzyskich, 00 !raczej po- szczegó1ri.yClh ich elementów (l'odzaj kOl1dylieT w fOl'mie wysp [,ub półwy
spów). Związane 'z tym intensywne ich niszczenie a1brazyjne dostarczało.
obfitego. rna'teo:iału tery:ge'nioznego do 7Jbiornl:iJka sedymentacyjnego. Zna- czna dyferencjacja ruchów piolIlowych w czasie i przestrzeni rejest:rorw:a- na jest !bardzo nieregularnym rozmieszczeniem tego materiaIłu w Skałach.
DOłpiero od poziomlu u doln~ego inastTychtu mu:siały ruchy wynurzające
1042
Tabela 1 Tabela stratygraficzna kredy w niecce włoszczowskiej
Podział
I
Litologia
stratygraficzny skrzydło zachodnie
I
skrzydło wschodnieopoka piaszczysta z doŚĆ geza przerośnięta warstwami wa- u licznym glaukonitem lub pienia, bądź opoka piaszczysta
opoka miękka, marglista z licznym glaukonitem, miejscami Mastrycht (około 50 m) miękka, marglista (około 50 m) dolny
opoka marglista, prawie opoki margliste prawie bezglau- t bez ziarn glaukonitu konitowe oraz opoki glaukoni-
(około 100 m) tyczne z czertami (około 100 m) opoka z rzadkim glauko- opoki i margle z glaukonitem, górny nitem (około 150 m) w dolnej części liczniejszym; spo-
radycznie w dole gezy i wkładki
piasku (około 200 m) Kampan
opoka z czertami (około opoki twarde, czyste, ku dołowi
dolny 50 m). przechodzą w opoki glaukoni- tyczne z czertami (około 100 m) opoka z czertami w dolnej margle~ opoki i gezy z czertami, Santon części z glaukonitem (od przeważnie z licznym glaukonitem
zera do przypuszczalnie (około 150 m) kilkunastu m)
-
w części południowej osa- margle z glaukonitem i w dolnej Bmszer dów brak, w części północ- części z krzemieniami (około 50 m)
nej nie odsłaniają się
wapień twardy, w dole wapień twardy wyżej z wkładkami
piaszczysty, z krzemienia- margli, zawiera czerty i krzemie- Turon mi (1 m na południu, na nie oraz gniazda glaukonitu
północy wielokrotnie wię-·· (około 150 m) cej)
piaski glaukonitowe z fos- piaski glaukoriitowe z fosforytami, Cenoman forytami, margliste (kilka margliste oraz iły (przypuszczal-
m) nie kilka do kilkunastu m)
piaski i piaskowce z glau- piaskowce i piaski z czertami Alb konitem, . z czertami i fos- i spongiolity (od kilkudziesięciu
forytami (od paru do kil- metrów do 100 m na północy)
kunastu m)
1043
przy:bi'ać ,bardziej uuiwersa1ny charakter, obejmując jednolicie większe
ohsza!fy. .
p .o rów n a n i e z Q:b s z a r a m i s ą s i e d n i m i. Ścisłe porównanie profilu !kredy górnej nieC'ki wroszc·zowskiejz ot,o·czeniem jest na ra'z1e pra wie niemoŻiliwe wobec bralku na ogół sz·czegMowYich orpr;a·eowań pro-
IfHówcałego kompleksu osadów kredowych w ;pos~czególnych regionach.
Dolna część pTloJilu jest jedm:ak dość W'szeChstl'olnni:e opraoowana,z wy-
ciągnięciem wnioSków pBileog.eografkzny!dh (Z., SU'jlkO'Wski, 196'2;Z. S.
Różycki, 1~38; W. C. Kowalski, 1958; S. CieśHńSki, 19'58; W. Poża!I'y ski ,
!1962). Ogranicz:am się więc tylk.o do poruszenia pewnycihzagad:nień, zwią
'za!l'Y'ch z drugim, mł,odszym cyk1emsedymentacyjnym górnej kredy (san- .ton - mastrycht).
Najlepiej przYlgo:t,owany do porównania' j'ast obs1Jar porudniowo-za- chodni synlklinoTlium miech'O.wS'kie:go (J. Ruvkowski, 1'96'5:).
'Transgresja sanronu zaznaczyła się wyraźnie na obu obszaracl1. Osa- dy jej leżą przekr:a,ezająco na tUl"'onie bądź emszerze i mają nieco lba:rrlziej drOlbnoziar.nllsrty i zoogeniczny ,C'ha~akter W niecce włoszc2!oW\Słkiej niż pOod M:echowem. Osady sant'onu na obu ohszarach ulegają z wiekiem zmian.oon jedndkieTlunkowym przechodząc w' ~ampa:nie dolnym w coraz mniej te- ry.gen:'czne i ,glaruikonityczne. W górnej 'części kampanu dolnego facja się
umfilkru:j1e, W"y'Stę;pują oipokii siJlJn1'e wtapntiS1Je, 'bil8/łe 'Zcz€Tl1Jami.
Kampaal górny pod Mieobo'wem za'C'zyna się przerwą sedymentacyjną.
Czy sięgała ona na o,bszar niecki włols:z,czowSkiej, nie wiadomo. A:na- .logiczna sy:nchronicZna zmiana w sedymenta:cji musiała i tu występować,
skoQ:r.o stwierdzona została w zachodn1Jm S'k'rzydle 'riieciki wunOŻKlna sedy- mentacja materiału terygenicznego. Wyraża się to więks'zą mal'lglistością
osadów pod Mieclho'wem, a większym udziałem g1aulwn'itu .pod WłiOSZJCZO' ...
wą. !Poza tym na o!bu o:bsza'l"ac:h kampa.n gÓTnyzazna,czył się 'zmntejsze- niem udziału w~glaJnu wapnia w O\SIB.d2iie, a wię!kszym udział,em szO.tie- letów .gą'bek .krzemion'kowy<:lh.
Dalsze pOTównanie wyma1ga pewnyc!h wyjaśnień dhronostratygralficz- nych. tPom,oom t pod Wł.aszczo.wą odpowiada warstwie z Belemnitella langei S c h a
t.,
B. mu-cronata jun'ior N Q w. i Acanthoscaphites roemerri (d' O rb.) górnego. kampanu Mi,eehowa O'l"a,z warstwom wyżej leżącym. Nie mlQoŻIlana ra'zie przesądzić jednak, czy sięga on do stropu czy do ip~owy części niższ'ej mastrychtu dolnego. W ika:żdym przypaldkJu osady poziomu t na obu Oihszarac:h charakteryzuje sedymentacja maTglisto-ikrzemi'Onrkowa z
domiesZką IglauUmnitu i ipoj.awi,eniemsię niewielkiej domieszJki dJ.,(jbnego p18iSkru kwarcowego. PeW1lJa natomiast jest paraleiizacja spągupoziomu t, k'tóry oharaikteryzuj,e się przerwą sedyme'llta,cy jną , trzedąod :góry pod Miechowem. W niecce włoszcz:o'Wsk'iej jest bardzo prawdopodobne wy-
stępolW'anie jej w Ulesiu (29~, gdzie na opoce biał'ej, maTgllistej spoczywa opoka 'Piasz'Czy.sta 'z gru'bymi ziarnami glaukonItu.
Najwyraźn1ejsza jednak zmiana chamlkt€J"lł. .osadu przypada na: gra-
nicęp<Jl2!idmów t i u,bez względu na to, ,gdzie rumieścimy ją w okoliJCach Miechowa, czy na przedostainiej, czy lIla ostatniej przerwie sedytrnel'llta- cyjnej, IZgadnJość
' zmiam.y
sedyimarJJtiu jest ud.erzająca .. W!Zl'ialSta j1edpJoCzieśniiena oIbu oibszarach dopływ piasku imczynają się tworzyć ;poido!bne osar- dy - gezy z .przerost8iffii wapienny.m:i. Była to więc .zmiana iUJnfwersa:lJna'. Przemawia za tym występowanie p:t'iaWie identycznych piaszczystych
1044
opok
z
przerostami wapietnalymi, z glawkonitem i milką w n1ecce łódzkiej(W. PożaTyski, 1936). Zawierają <me faunę typową dla poziomu: u. [Między
innymi w rowie bełchatowsktm koło Kamieńska 2 osady z tY'powymi dla po.ziomu u formami ,gatUnku Acanthoscaphites tridens (K n e r) wy-
kształcone są w analogicznej facji.
We wschodniej części niecki miechowskiej prawdopodolbnie temu -po- ziomowi :będą odpowiadały o.poki ,piaszczyste z przerostami twarde:go wa.;.
pienia cytowanego
po
raz pierwszy z tego terenu przez A. Mazurka (19-'26). !Po dTwgiej stronie antyklinoriJum środkowopolskiego analogicz- nej am:i:any falCjti IW dl:xrębie kipIb:regJO mastrydhtu nie:było (W. Po~lri,1'938).
Zakład GeologU Niżu
Instytutu Geologicznego WarsZIIJWB, uL Rakowiecka 4
Nadesłano dnia 13 kwietnia 1966 r.
PISMIENNICTWO
BŁA.S2lK.lEWIIJOZ A. (1966) -:... O dwóch gatunkaeh rodzaju Pachyd4sC1U8 z mastrych- iIlu o'kJdlli.lc. W~j (S~k]JiIl:lOlI.'\iIum mWeiclOOwisnme). BdnJl. Ilnist. GeioIl., 192,
p. l\f7-l00. Wa!l'ISzawa.
arESLll~ISKJl S. (1006) - Sltratyg;rafia i teikton:ika kreldy między Dobromierzem i J6zefowem a Pl1Zed'borzem nad PLlicą. lBiuil. Lns't. 'Gool., 113, p. 1139- 1'71. Warszawa.
CImLI:&:SIK1! S. (1958) - Nowe dane o straty,graIfii a!bu, cenomanu i ddJnego turonu O'lro1dc Burzeruna nad Wartą. Kiwart. geol., 2, p. 001-M6, nr 4. !War- szawa.
C.nEśLmsKi] S. '(1005) - Straty,gra:fia i fauna cenoma'llU Posi ~bez Karpat i Slą
ska). :Biul. Inst. Grol., 192, p. 6'-65. Warszawa.
KOtW A!USKJI W. C. (19518) - JU!l'a: i ktreda w zaChodnim obrzeżeniu niecki łMz'kiej IW o'lrolicy !Burzenina nad środlrową Wartą. BiuI. !Insi; Geol.,.143, .p. 1- ,1100. Wall'szawa.
LEW!IŃSKJJ J. :(1191'2) - Badania geologiczne wzdłuż drogi żelaznej Herlby-Kieke.
Sprruw T>OIw. Nauk. Warsz., 5, p. 291f--3i27. Warszawa.
MAZUlREK A. (1923) - Nowe dane o cenomanie i . <turonie niecki illIidziańskiej . .
!Spraw. 'Państw. InSI!;. Geol., 2, p. 100-116, z. 1, 2. WarszaiWa.
MAZURiEIK A (19128) - Utwory kredowe w południowo-zachodniej części ,a'r'kusza ,:PJiJcLów". iPkJIsIioedz. iIlIarwk. PańB1iw. 'Lns1i. Ged.l., nr 1'5, p. ~ iWaJI\SI7la!Wa.
BOżAlRYSKI
rwo
1(1~6) - Kreda okalic Uniejowa. Spraw. Tow. Nauk. Watrsz., 29, p. 1~1J3. Warszawa.POZAlRY1SKI W. (19'3e) - Stra<tygll'aifia senonu w przełomie Wisły międży lRiacho- wem i Pułruwami. Biul. Państw. 'llnst. Geol., 6, p. 1-62. Warszawa.
POZAlRYSKII W.C1962) - Atlas goologiczny ipIol'ski. Zagadnienia straty,graficzno- -facjaJne. Zes'zyt 10 - Kreda. I:p.st. Geo1. Warszawa.
PIR1EtMIllK J. (l94!1a) - Geological roaps in the scale 1: 100 000, ,sheets: Częstochowa"
XOni.ecpOl, 'W1o.szczOwa . . (SW), . WOŹllilki ;(.NiE), Tarn6w, lMie,lec aiIlld Stop-
I Na pOdstawie uprzEtllnie uda&tępnionych mi materiał6w przez doc. E.· Clu·ka;
