Rok 1 Niedziela, dnia 15 marca 1925 Nr, 43 Cena 15 gr.
CODZIENNY
EXPRESS POMORSKI
Wchodzi 7 razy tygodniowo o godzinie 7-ej rano* w poniedziałki o godzinie 1O-ej — z tygodniowym dodatkiem ilustrowanymZYXWVUTSRQPONMLKJIHGFEDCBA
! P R E N U M E R A T A
: w e k s p e d y c j i m i e s i ę c z n i e 2 ,5 0 z ł, z o d n o s z e n i e m l u b p o z a - : m i e js c o w e 2 ,7 5 z ł , z a g r a n i c ą 4 ,— z ł. - R e d a k c j a , a d m i n i - i* s t r a c ja i e k s p e d y c j a z n a j d u j ą s i ę w T o r u n i u p r z y P i e k a - ł r a c h n r . 1 4 . - T e l e f o n n r . 6 4 7 . - R e d a k t o r p r z y j m u j e f o d g o d z . 3 d o 5 w i e c z . - A d m i n i s t r a c j a c z y n n a o d g o d z . i 83 0 r a n o d o g o d z , 6 w i e c z .
O G Ł O S Z E N I A :
C e n a z a w i e r s z m i l im e t r o w y n a s t r o n i e 7 - ł a m o w e j 1 5 g r .: N a s t r . 4 - ł a m . 4 0 g r . n a I s t r , 7 0 g r . Z a o g ł o s z e n ia s k o m p l i k .:
i z z a s t r z e ż e n i e m m i e j s c a 2 5 % n a d w y ż k i . - O g ł o s z e n i a : d r o b n e ; w i e r s z n a p i s o w y 2 0 g r , k a ż d e n a s t ę p n e s ł o w o 1 0 g r . j R u c h w t o w a r z . 2 0 g r , w i e r s z . - O g ł . z a g r . 1 0 0 0 /o n a d w y ż k i .:
K o n t o c z e k o w e : P . K . O . P o z n a ń 2 0 1 0 6 0 . :
Odpowiedź Polaka na paszkwil „Sahm-Sapiens“.
( O d k o r e s p o n d . „ C o d z . E x p r . P o m .” ).
P A R Y Ż , w m a r c u . R ó w n o c z e ś n ie z p a s z k w ile m , k tó r y r o z r z u c ił p . S a h m - S a p ie n s , p o ja w iła s ię b r o s z u r a p o k a z u ją c a d r u g ą s tr o n ę s p r a w y g d a ń s k ie j. T y tu ł je j* „ L a v ilie li
b r ę d e D a n tz ig ” , a n a g łó w k i r o z d z ia łó w o p ie w a ją : „ L e s o r ig in e s d e la v ilie lib r ę , le s t a tu t p o liju e d e l a v illie lib r ę , J e d r o it t d e la P o lo g n e a D a n tz ig , D a n tz ig e t la S o c ie te d e N a tio n s , la r e a lite , c o n c lu s io n s
B r o s z u r a n a 1 6 s tr o n a c h p r z e d s ta w ia r z e c z o w o i p o w a ż n ie c a ło k s z ta łt s p r a w y g d a ń s k ie j w s p o s ó b p r z e k o n y w u ją c y , a n ie n u ż ą c y c z y te ln ik a .
B e z im ie n n y a u t o r w y k a z u je p r z e d e w s z y s tk ie m , ż e w 'o ln e m ia s to G d a ń s k s tw o r z o n o w \v łą c z n ie i je d y n ie , c e le m z a b e z p ie c z e n ia P o ls c e w o ln e g o i p e w n e g o p r z y s tę p u d o m o r z a . T o w y r a z ił 8 . s ty c z n ie 1 9 1 8 r . W ils o n w 1 3 - ty m p u n k c ie s w 'o - ie g o o r ę d z ia , a C le m e n c e a u ja k o p r z e w o d n ic z ą c y K o n f e r e n c ji P o k o jo w e j n a p is a ł je j im ie n ie m N ie m c o m n a ic h p r z e d s ta w ie n ia , z m ie r z a ją c e d o z a c h o w a n ia G d a ń s k a d la R z e s z y , d n ia 1 6 . c z e r w c a 1 9 1 9 r . c o n a s tę p u je :
.M o c a r s tw a s p r z y m ie r z o n e i s to w a r z y s z o n e p o s ta n o w iły p r z y w r ó c ić P o ls k ę ja k o p a ń s tw m n ie z a le ż n e z w o ln y m p r z y s tę p e m d o m o r z a ... s a m e m ia s to G d a ń s k o d c ię te o d N ie m ie c , p o n ie w a ż n ie b y ło in n e g o s p o s o b u , a b y s tw o rz y ć w o ln y i p e w n y p r z y s tę p d o m o r z a ... ’
F e s ło w a d o w o d z ą , ż e w s z e lk ie p ó ź n ie js z e n a r z u c o n e P o ls c e u m o w y , o r z e c z e n ia i p o s tu la ty , b y ły s p a c z e n ie m lu b w - p ro s t p o g w a łc e n ie m T r a k t a t u W e r s a l
s k ie g o i in te n c ji je g o tw ó r c ó w ' — u s t a w o d a w c ó w '. C h o d z iło im o d w ie r z e c z y : 1 ) a b y P o ls k a m ia ła w o ln y p r z y s tę p d o m o r z a , c o b y .o c e le m g łó w n y m , 2 ) a b y n ie m ie c k a lu d n o ś ć G d a ń s k a n ie c z u ła s ię p o k r z y w d z o n ą , g d y b y je j n a r z u c o n o o b y w a te ls tw o p o ls k ie i w s p r a w a c h ż y c ia c o d z ie n n e g o o r a z g o s p o d a r k i lo k a ln e j o d d a n o p o d w ła d z ę P o ls k i. W ty m c e lu o d e r w a n o G d a ń s k o d N ie m ie c i o d d a n o p o d z a r z ą d P o ls k i w s p r a w a c h w s c h o d z ą c y c h p o z a g r a n ic ę in te r e s ó w m ie js c o w y c h . j a k s p r a w y z a g r a n ic z n e , c ła , P o r t i d r o g i w o d n e , k o le je n ie s łu ż ą c e w y łą c z n ie r u c h o w i m ie js c o w e m u i p o c z tę d la k o m u n ik a c ji G d a ń s k a ja k o p o r tu P o ls k i z P o ls k ą , i P o ls k i z k r a j a m i z a - m o r s k ie m i. N a to m ia s t p o z o s ta w io n o w ła d z o m g d a ń s k im s p r a w ę a d m i n i s t r a c ji w e w n ę tr z n e j i p o lic ji, s ą d o w n ic tw o , s z k o ln ic tw o , o p ie k ę s p o łe c z n ą i t. p ., a n ie m n ie j k o m u n ik a c ję p o c z to w ą - w e w n ę trz n ą . W b r a k u p o s ta n o w ie ń o o d d a n i u P o ls c e z a r z ą d u p o łą c z e ń p o c z to w y c h G d a ń s k a z z a g r a n ic ą o p a n o w a ły te n r u c h u r z ę d y g d a ń s k ie , w b r a k u z a ś p o c z ty p o ls k ie j w G d a ń s k u — u tr z y m y w a ły w s w o je m r y n k u ta k ż e k o m u n ik a c ję p o c z to w ą p o ls k o - g d a ń s k ą . N a w e t k o r e s p o n d e n c ja w ła d z p o ls k ic h w W a r s z a w ie , T o r u n iu , w T c z e w ie , W e jh e r o w ie s z ła p r z e z p o c z tę g d a ń k ą . T ą s a m ą d r o g ą s z ła k o r e s p o n d e n c ja w ła d z w o j
s k o w y c h z m ie s z k a ją c y m i w w m ln y m m ie ś c ie G d a ń s k u o b y w a te la m i p o ls k i
m i U tr z y m a n ie s t a n u te g o b y ło n ie m o ż n e , c h o ć b y ty lk o z e w z g lę d u n a m o b ili- z ac ję p o tr z e b n a j e s t P o ls c e n a te r e n ie d o ln e g o m i a s t a G d a ń s k a la k a o r g a n iz a c ja p o c z to w a , a b y n ie z a le ż n ie od pocztjr
W s p r a w ie r o z b u d o w y p o r tu w G d y n i, k t ó r a w m y ś l n ie d a w n o z a w a r te j u - m o w y m a b y ć p r z e p r o w a d z o n a w te m p ie p r z y s p ie s z o n e m , d o w ia d u je m y s ię z a u to r y ta ty w n e g o ź r ó d ła , ż e n a jp o w a ż n ie js z e p r a c e , a m ia n o w ic ie b u d o w a ż e - la z o b e to n o w y c h n a d b r z e ż y i r o b o ty c z e r p a ln e z o s ta n ą r o z p o c z ę te z c h w ilą z u p e łn e g o u s t ą p i e n i a m r o z ó w .
D o te j c h w ili p o d ję to s z e re g n ie z b ę d n y c h c z y n n o ś c i p r z y g o to w a w c z y c h , c z y
n ie m o ż e s ię o b y ć b e z G d a ń s k a , i, ż e G d a ń s k b e z o p a r c ia o P o ls k ę b y łb y s k a z a n y n a r u in ę . M a n ja s u w e r e n n o ś c i b y łe g o w ic e - b u r m is trz a B o c h u m s k ie g o , k tó r y m p . S a h m b y ł d o r . 1 9 1 9 — p o d c z a s w o jn y b a w ił w W a r s z a w ie n a w e z w a n ie w ła d z y w o js k o w e j, a n a s tę p n ie u r z ę d o w a ł w G d a ń s k u z a u r lo p e m — j e s t ś m ie s z n ą . w o b e c p o ję ć p r a w a p a ń s tw o w e g o i w o b e c s t a n u f a k ty c z n e g o . W s p r a w a c h z a g r a n ic z n y c h , c e ln y c h i k o le jo w y c h r z ą d z i w G d a ń s k u z u p e łn ie i s a m o d z ie l
n ie P o ls k a . K o n s ty tu c ja i a d m in i s t r a c j a g d a ń s k a , p o z o s ta je p o d g w a r a n c j ą L ig i N a r o d ó w i p o d n a d z o r e m je j K o m is a rz a , k tó r y o b o k te g o p e łn i u r z ą d r o z je m c y w p ie r w s z i n s t a n c j i w z a ta r g a c h p o m . P o l
s k ą . a w ła d z a m i g d a ń s k ie m i w s p r a w a c h g d a ń s k ie j m o g ła d o r ę c z y ć s w o im o b y
w a te lo m p o w o ła n ie p o d b r o ń w c z a s ie ć w ic z e ń w o js k o w y c h i m o b iliz a c ji. J e s t to te r n k o n ie c z n ie js z e , p o n ie w a ż R a d a A m b a s a d o r ó w o r z e k ła , ż e P o ls k a w p ie r w s z y m r z ę d z ie j e s t p o w o ła n a , a b y s tr z e g ła — n a w y p a d e k w o jn y — n ie ty k a ln o ś c i g r a n ic w o ln e g o m i a s t a G d a ń s k a i s p o k o ju w e w n ę tr z n e g o , g d y b y w ła d z e m ie js c o w e n ie m ia ły d o s y ć s iły d la s t ł u m ie n ia r o z r u c h ó w .
D n ia 7 m a j a 1 9 2 0 r . R a d a A m b a s a d o r ó w , z a g a ja ją c u k ła d y p o ls k o - g d a ń s k ie o r z e k ła , ż e „ w e d łu g je j p r z e k o n a n ia p o w o d z e n ie w . m . G d a ń s k a z a p e w n ić m o ż e ty lk o o p a r t a n a z a u f a n i u w s p ó łp r a c a z P o ls k ą . ’
B r o s z u r a w y k a z u je ja s n o , ż e P o ls k a
Po tewkiej kompanii
( jz .) N ic n ie p o m o g ła G d a ń s k o w i z a d o w a la n a s , le c z je ż e li z w a ż y m y , ż e
„ p u la r n o ś ć ” p r e z y d e n ta je g o s e n a tu , p . r a p o r t y W y s o k ie g o K o m is a r z a n a s tr o iły S a h m a , o k tó r e j d o n o s z ą k o r e s p o n d e n c i R a d ę L ig i n ie k o r z y s tn ie d la P o ls k i, p r z y n ie m ie c k ic h p is m g d a ń s k ic h , a k t ó r a m a • z n a m y , iż m o g ła o n a w y p a ś ć z n a c z n ie s w o ją p r z y c z y n ę w ... w z r o ś c ie p . S a h m a ' g o r z e j d la n a s . P r z e c ie ż n ie t a k d a w m e (6 s tó p , 3 c a le ) , d z ię k i te m u z w a n e g o to d z ie je , k ie d y w le p s z y c h w a r u n k a c h w G d a ń s k u : D ie B o h n e n s ta n g e ! ( T y c z k a ; P o l s k a d z ię k i n ie u d o ln o ś c i n a s z y c h .,d y - g r o c h o w a ) . R ó w n ie ż n ió w ie le p o m o g ły l p ie r n a tó w ” w r o d z a ju p p . S e y d y i S k ir - G d a ń s k o w i z a b ie g i je g o w y s o k ie g o p r o
te k to r a , p . M a c . D o n e lla — a n i s y m p a - tje i d o b r e c h ę c i m i n i s t r a C h a m b e rla in a . K a m p a n ja G d a ń s k a , o p r z y z n a n ie m u p r a w n ie z a le ż n e g o p a ń s tw a , z a k o ń c z y ła s ię w ' G e n e w ie je g o z u p e łn ą p o r a ż k ą . R a d a L ig i N a r o d ó w p r z e z p r z y ję c ie r a p o r t u Q u in o n e s a d e L e o n n a jw y r a ź n ie j s tw ie r d ź ., ż e G d a ń s k j e s t ty lk o W o ln e m M ia s te m i n ic z e m w ię c e j — z ta k ie m i p r a w a m i, ja k ie m u p r z y z n a ł T r a k ta t W e r s a ls k i.
T o s tw ie r d z e n ie j e s t n a jw a ż n ie js z y m s u k c e s e m P o ls k i, o s ią g n ię ty m o s ta tn io w G e n e w ie , — a le n ie je d y n y m . D e c y z je R a d y L ig i w s p r a w ie c e ł i w s p r a w ie p o lic ji p o r to w e j s ą r ó w n ie ż p o m y ś ln e d la P o ls k i. I n n e s ą t a k u ję te , a b y z a d o w o lić o b ie s tr o n y , d z ię k i c z e m u o c z y w iś c ie n ie z a d o w a la ją ż a d n e j. Z a ła tw ie n ie s p r a w y p o c z ty p o ls k ie j w G d a ń s k u n ie
m u n t a p r z e g r y w a ła s p ra w y , c o d o k tó - r y c h z d a w a ło s ię , ż e n ie m o g ą b y ć p r z e g r a n e , b o c a ła s łu s z n o ś ć b y ła p o n a s z e j s tr o n ie .
T e c z a s y m in ę ły — m ie jm y n a d z ie ję , ż e b e z p o w r o tn ie . P . S k r z y ń s k i m o ż e s ię k o m u ś p o d o b a ć lu b n ie , m o ż n a n a w e t z a rz u c ić m u p o p e łn ie n ie n ie je d n e g o b łę d u ( k tó ż ic h n ie p o p e łn ia ? ) , le c z o c e n i a ją c je g o d z ia ła ln o ś ć o b ie k ty w n ie , tr z e b a p r z y z n a ć , iż c e c h u je j ą ć o n a jm n ie j u m ie ję tn o ś ć i z r ę c z n o ś ć . Z a w d z ię c z a m y m u ju ż k i l k a p o w a ż n y c h s u k c e s ó w ' n a te r e n ie m ię d z y n a r o d o w y m — d o ś ć w y m ie n ić u z n a n ie g r a n ic w s c h o d n ic h w r . 1 9 2 3 i w y n ie s ie n ie P o ls k i d o r z ę d u m o c a r s tw
— m a m y w ię c p r a w o w ie r z y ć , ż e b ę d z ie u m i a ł o b r o n ić in te r e s y P o ls k i i w d e d y , g d y s ię b ę d ą w a ż y ć lo s y s p r a w o d r o c z o n y c h lu b n ie z a ła tw io n y c h d e f in ity w n ie .
P e łn e u r u c h o m ie n ie r o b ó t w G d y n i n a s tą p i w m a ju
to te c h n ic z n y c h , c z y te ż w z k a r e s ie d o s t a r c z e n i a o d p o w ie d n ic h m a s z y n , n a r z ę d z i i t. p . P e łn e u r u c h o m ie n ie r o b ó t n a s t ą p i s tą d n a jp ó ź n ie j w c ią g u m a j a b r . O d m a j a w ię c z n a jd z ie p r a c ę w G d y n i p o w a ż n a ilo ś ć b e z r o b o tn y c h z P o m o r z a , c o b ę d z ie p r ó c z r o z r a s t a n i a s ię p o je m n o ś c i p o r t u d a ls z y m k o r z y s tn y m w y n i k ie m u m o w y o p r z y s p ie s z e n iu p r a c p o r to w y c h .
n ie r u c h o m o ś c i, u z y s k a n ie i u r z ą d z e ń i z a r z ą d z e ń n a te r y to r ju m w .
■ m . G d a ń s k a . G d a ń s k n ie m o ż e z m ie n ić
■ s w ’o je j k o n s ty tu c ji b e z z g o d y L ig i N a r o -
> d ó w '. N a to m ia s t P o ls c e s łu ż y p r a w o c z u - i w a n ia , a b y n a t e r y t o r ju m g d a ń s k ie m n ie i u p o ś le d z o n o o b y w a te li p o ls k ic h i in n y c h o s ó b p o c h o d z e n ia i ję z y k a p o ls k ie g o , to z n a c z y ż e P o ls c e w 'o ln o s ię m ie s z a ć t a k ż e w ' w e w n ę tr z n e s p r a w y g d a ń s k ie , o ile c h o d z i o lu d n o ś ć p o ls k ą . D la te g o n a w e t u c z e n i n ie m ie c c y , j a k W a l t e r S c h u c k in g i H a n s W e h lb e r g , o r z e k li, ż e G d a ń s k n ie j e s t p a ń s tw e m s u w e r e n n e m i ż e z a s u - w e r e n a G d a ń s k a , n a le ż y u z n a ć P o ls k ę .
G d a ń s k p r a w a P o ls k i ie k c e w ra ż y i
lu d n o ś ć p o ls k ą , p r z e d e w s z y s tk ie m z a ś o b y w a te li p o ls k ic h s t a r a s ię o g r a n ic z y ć w p r a w a c h , s z c z e g ó ln ie j, o ile c h o d z i o n a b y w a n ie
m ie s z k a n ia i t. u .
P r z e c iw L id z e N a r o d ó w , k tó r e j p . S a h m S a p ie n s t a k s c h le b ia , p a d ły w G d a ń s k u n ie s ły c h a n ie o s tr e s lo w ra z u s t s e n a to r ó w i c z ło n k ó w ' „ V o lk s ta g u v .
C z y G d a ń s k s p e łn ia s w o je z a d a n ie , ja k o p o r t p o ls k i? B y n a jm n ie j! T y lk o 2 7 % tr a n s p o r tó w z a m o r s k ic h z P o ls k i id ą p r z e z G d a ń s k d z ię k i d r o ż y ź n ie , k t ó r ą p o w o d u je g o s p o d a r k a i p o lity k a w ła d z g d a ń s k ic h . T r a n s p o r t p r z e z p o r ty n ie m ie c k ie , k a l k u lu j e s ię z n a c z n ie ta n ie j.
M im o to o b r ó t p o r to w y w G d a ń s k u w z r ó s ł o 1 7 0 % w s to s u n k u d o n a jk o r z y s tn ie js z e g o p r z e d w o je n n e g o r . 1 9 1 2 , c o
’ d o w o d z i, ż e łą c z n o ś ć g o s p o d a r c z a z P o l
s k ą d a g d a ń s z c z a n o m w ie lk ie k o r z y ś c i.
C z y n ią c p o la k o m tr u d n o ś c i w z a r z ą d z ie p o r tu , k o le i, p o c z t i n a k a ż d y m k r o k u z r o b ili o n i z w o ln e g o m i a s t a G d a ń s k a o g n is k o a g i t a c j i w ie lk o n ie m ie c k ie j i g łó w n ą k w a te r ę w s z e lk ic h - n ie m ie c k ic h o r g a n iz a c ji w o js k o w y c h i u r z ą d z a ją ć w ic z e n ia p o lo w e p ie c h o ty i k o n n ic y p o d o k ie m w y ż s z y c h w o js k o w y c h z N ie m ie c i z e w s p ó łu d z ia łe m o r g a n iz a c y j w o js k o w y c h z P r u s w s c h o d n ic h . S łu ż b a c e ln a
\y . G d a ń s k u s k ł a d a s ię z o f ic e r ó w i p o d o f ic e r ó w p r u s k ic h — b e z p o tr z e b n y c h k w a lif ik a c ji, s a b o tu ją c y c h ś w ia d o m ie p o ls k ą g r a n ic ę c e ln ą z w ie lk ą s z k o d ą d la s k a r b u p o ls k ie g o . P o ls c y in s p e k to r z y c e ln i, n ie m a j ą w G d a ń s k u w ła d z y , w ię c , p r z e m y tn ic tw o k w itn ie . I o s t a tn i k o n f l i k t p o c z to w y w y w o ła li g łó w n ie w o j
s k o w i n ie m ie c c y , z o s ta ją c y w g d a ń s k i e j s łu ż b ie p o c z to w e j. S e n a t g d a ń s k i n ió c z y n i n ic , a b y p o ło ż y ć k r e s n a d u ż y c io m . Z a to z a s y p u je L ig ę N a r o d ó w m a ło s tk o w y m i s k a r g a m i n a P o ls k ę , a b y j ą z o - c h y d z ić , a s ie b ie p r z e d s ta w ić ja k o k r z y w d z o n ą o f ia rę . T y m c z a s e m w ic e - h r a b i a I s h i, ja k o s p r a w o z d a w c a n a p o s ie d z e n iu L ig i N a ro d ó w p o w ie d z ia ł: prawidłowa istnienie wolnego miasta zależy od prze strzegania w całej pełni postanowień Traktatu Wersalskiego i praw, które ten Traktat przyznał Polsce.”
B r o s z u r a k o ń c z y s ię s łu s z n ą u w a g ą , ż e tr z y d z ie s to m iljo n o w e g o n a r o d u n ie m o ż n a b a r j e r ą o d e p c h n ą ć o d m o r z a .
N ie u le g a w ą tp liw o ś c i, ż e p o w y ż s z e w y w m d y t r a f i ą d o p r z e k o n a n ia r o z u m n y c h i u c z c iw y c h p o lity k ó w '. N a z łą w o lę n ie m a a r g u m e n tó w . W o b e c n ie j je d y n y m ś r o d k ie m j e s t e n e r g ja n a s z e g o p r z e d s ta w ic ie la o r a z s iła o d p o rn a c a łe g o n a r o d u i z g o d n o ś ć je g o o p in ji w s ą d z ie o m o s z c z e n ia c h g d a ń s k ic h . M-a.
S tr. 2 „CODZIENNY EXPRESS POMORSKI” N V . U
Z a II a c h re a k c ji n a ró w n e p ra w o w y b o rc z e .
J a k ie w ra ż e n ie p rz e ż y w a ją lu d z ie tra c e n i p rz e z k a tó w ?
N a
Z a p a m ię ta jc ie s o b ie te n a z w is k a .
p o s ie d z e n iu s e jm o w e j K o m is ji w e z w y c ię stw o p rz e m ie n ić w k lę s k ę i A d m in is tra c y jn e j w c z w a rte k 1 2 -g o m a r k o m p ro m ita c ję .
C o s ię k ry je p o z a p ro g ie m ś m ie rc i, s ta n o w i to je sz c z e n ie p rz e n ik n io n e ta je m n ic e . K to te n p ró g p rz e k ra c z a , te n n ig d y ju ż n a ś w ia t n ie p o w ra c a . L e c z n a
p rz y ro d z o n y c h u ja w n ia s ię w w ie lu je
g o d z ie ła c h , c h c ia ł w d ro d z e a u to s u g e - s tji p rz e ż y ć te n s ta n u m y s łu , w ja k im
ta o d b y ło się g ło s o w a n ie n a d p ie rw - Zatem do walki o równe prawo wy- p ro g u ś m ie rc i s ta ło ju ż w ie le o só b i te s z y m z a s a d n ic z y m a rty k u łe m u s ta w y borcze. i d o ść d o k ła d n ie rz u c a ją , ś w ia tło n a p rz e d o O rd y n a c ji W y b o rc z e j d o ra d g m in - Do nieugiętej obrony zasad politycz-' m io t o s ło n ię ty p o m ro k ą , ta je m n ic y . P i
n y c b . G ło so w an o n a d te k ste m rz ą d o - j nej i społecznej sprawiedliwości i demo s a rz b e lg ijs k i M a u ry c y M a e te rlin c k , k tó w y m p ro je k tu g ło sz ąc y m , ż e w y b o ry d o ; kratycznego ustroju Rzeczypospolitej.' re g o s k ło n n o ś ć d o m isty k i i rz e cz y n a d - ra d g m in n y c h o d b y w a ją się n a p o d s ta
w ie p o w sz e c h n e g o , ta jn e g o i b e z p o ś re d n ie g o s y s te m u g lo s o w a n ia o ra z s to s u n k o w e g o ro z d z ia łu m a n d a tó w . P o p ra w k a le w ic y z g ło sz o n a p rz e z p o słó w : P o p ie la (N P R ), P u tk a (W y z w o le n ie ), J a w o ro w s k ie g o (P P S ) i P a w ło w s k ie g o (Z w . C h ł.)
— a b y p o sło w ie „ p o w sz e c h n e g o ” d o d a ć :
„równego” — m a ją c a p o d s ta w o w e z n a c z e n ie z a ró w n o d la te j u s ta w y , ja k i c a ło ś c i u s ta w s a m o rz ą d o w y c h — upadła ; jednym głosem większości prawicowe- j chadecko-piastowej.
D o n io słe to g ło so w a n ie o d b y w a ło się j im ie n n ie , z listy i w te n sp o só b ja k o p ie rw s i g ra b a rz e ró w n e g o p ra w a g ło so w a n ia w P o lsc e p rz e c h o d z ą d o h is to rji n a s tę p u ją c y p o sło w ie — re p re z e n ta n c i s w o ic h s tro n n ic tw :
K o m u n iś c i ro z s y ła ją w y ro k i ś m ie rc i.
W z w ią z k u z g lo ś n e m z a jś c ie m w D ą b ro w ie G ó rn ic z e j n a tle z a m o rd o w a n ia p rz e z k o m u n is tó w K a m iń s k ie g o , m ie js c o w i k o m u n iś c i u s iłu ją s te ro ry z o w a ć p rz e d s ta w ic ie li w ła d z , o d g ra ż a ją c się z a o b lę ż e n ie z a b a ry k a d o w a n y c h w m ie s z k a n iu c z ło n k ó w’ b o jó w k i k o m u n is ty c z
n e j, H a ic z y k a i P ila rc z y k a , k tó rz y z g i
n ę li w w a lc e z p o lic ją .
J a k w ia d o m o , p o lic ja w k ro c z, d o m ie
s z k a n ia d o p ie ro p o z a sto s o w a n iu g a z ó w p rz e z s p e c ja ln y o d d z ia ł w o js k te c h n ic z n y c h n a k tó re g o c z e le s ta ł p o r. L ip iń s k i.
J a k się d o w ia d u je m y , p o r. L ip iń sk i o - trz y m a ł w y ro k ś m ie rc i p o d p is a n y p rz e z k o m ite t k o m u n isty c z n e j P a rtji R o b o t
n ic z e j P o ls k i. W ła d z e b e z p ie c z e ń stw a p ro w a d z ą e n e rg ic zn e d o c h o d z e n ie w c e lu w y k ry c ia sp isk o w có w
z n a jd u je s ię p rz e stę p c a tu ż p rz e d s tra c e n ie m . W ty m c e lu M a e te rlin c k to w a rz y s z y ł w ' o s ta tn ie j c h w ili je d n e m u z p rz e stę p c ó w . S z e d ł z n im n a g ilo ty n ę i u s iło w a ł u trz y m a ć k o n ta k t z n im je s z c z e p o e g z ek u c ji. J e d n a k w c h w ili g d y d e lik w e n to w i s p a d ła g ło w a , p o e ta u p a d ł z e m d lo n y a n a s tę p n ie d o s ta ł ta k ie g o ro z s tro ju n e rw ó w 7, że p rz e z d łu g i e z a « wra lc z y ł p o m ię d z y ż y c iem a ś m ie rc ią . P o w y z d ro w ie n iu n ie m ó g ł so b ie p rz y p o m n ie ć p rz e ż y ty c h w ra ż e ń P a m ię ta ł ty lk o , ż e d o z n a w a ł u c z u ć i w ra ż e ń s tra s z n y c h , p rz e k ra c z a ją c y c h s iły lu d z k ie . D r. B a ro n o p o w ia d a o o s o b n ik u , k tó ry c h c ą c d o z n a ć w ra ż e ń , ja k ic h d o z n a j©
s ię n a p ro g u ś m ie rc i, p o w ie s ił się, a le n a tu ra ln ie c h c ia ł a b y g o w p o rę o d c ię to . Ź le je d n a k o b lic z y ł się z s iła m i, a d o ś w ia d c ze n ie ż le b y się d la n ie g o s k o ń c z y ło , g d y b y g o n ie u ra to w a n o ju ż w o - s ta tn ie j c h w ili.
O so b n ik te n o p o w ia d a , ż e w c h w ili;
g d y s z n u r d ła w ił m u sz y ję , o d n ió s ł w ra ż e n ie , ja k g d y b y z a ja ś n ia ło ja k ie ś n a d - 15c Z w ią z k u L u d o w o - N a ro d o w e g o :
1) D z ie rż a w sk i (b . s ta ro s ta — g ło s o w a ł z a n ie g o o b s z a rn ik B e lin a), 2 ) lisk i (w i
c e p re z e s m W a rs z a w y !!), 3 ) K o z ło w sk i (w ó jt z Z a k o p a n e g o ), 4 ) S z y m b o rs k i (c h ło p ), 5) W ie rc z a k , 6 ) Z a g a je w sk i, 7 ) Z w ie rz y ń s k i;
z „ P ia sta " w im ie n iu sw o im w ła s
n y m i z b lo k o w a n y c h z n im g ru p e k : K a to lic k o - L u d o w e j i ru s iń s k ic h C h li- b o ro b ó w : 1) d r. K ie rn ik (b . m in is te r S p r.
W o w m ., fa k ty c z n y a u to r p ro je k tu u s ta w y . 2 ) E rd m a n (b . s o c ja lis ta i b . W y z w o le n ieć , 3 ) c h ło p F u rm a n ia k i 4 ) sę d z ia S a ra n ie c k i;
z C h rz e ś c ija ń sk ie j D e m o k ra c ji: 1) R o c h (b . k o m is a rz o b w o d o w y w D u s z n i
k a c h , w o j. P o z n a ń s k ie g o ), 2 ) H o le k s a , 3 ) U rb a ń s k i p re z e s c h a d e c k ie g o Z w . R o b . R o ln y c h !!);
z K lu b u C h rz . N a ro d o w e g o : 1) O s
s o w sk i (o b s z a rn ik z P o m o rz a ), 2 ) k s.
W y rę b o w s k i (ra d n y m . W a rs z a w y ).
N a z w isk a te , o ra z n a z w y s tro n n ic tw 7, k tó re o n e re p re z e n tu ją w in n y s ta ć się w 'ia d o m e s z e ro k im m a s o m lu d o w y m , k tó re p o w in n y ' w ie d z ie ć k to M e rze na
sw e s u m ie n ie o d p o w ie d z ia ln o ś ć z a te n
z a m a c h na równość prawną wszystkich
obywateli uroczyście w Konstytucji za
gwarantowaną.
B o jk o t „ R z e c z y p o s p o lite j “ z u ie s io u y .
Z W a rs z a w y d o n o s z ą : Z a ta rg , k tó ry , w y n ik n ą ł p o m ię d zy b y ły m i w s p ó łp ra
c o w n ik a m i „ R z p lite j”, a p o s łe m K o rfa n -
; ty m z p o w o d u n a b y c ia te g o p is m a i z m ia n y je g o k ie ru n k u b e z w ied z y w sp ó ł
p ra c o w n ik ó w , z o s ta ł o b e c n ie z a k o ń c z o n y .
S y n d y k a t d z ie n n ik a rz y w a rs z a w s k ic h o trz y m a ł o d p . K o rfa n te g o d e k la ra c ję , w k tó re j te n ż e o ś w ia d c z a , iż n ie k w e s tio n u je z a s a d y , ż e w ra z ie z m ia n y w ła śc i
c ie la p e rjo d y c z n . w y d a w n ic tw a , w s p ó ł
p ra c o w n ic j- je g o m a ją p ra w 7o d o o p u s z c z e n ia p o s a d i ż ą d a n ia z a p ła ty . W s k u te k o trz y m a n ia te g o ro d z a ju d e k la ra c ji,
z e sp ó ł b . w s p ó łp ra c o w n ik ó w R z p lite j u z n a ł, ż e „ z a rz ą d S y n d y k a tu d o p ro w a d z ił o b ro n ę ic h p ra w 7 d o g ra n ic y sw 7e j m o żn o śc i. C o z a ś d o u z y s k a n ia m a te r- ja ln e g o o d s z k o d o w a n ia , to w 7o b e c o d rz u c e n ia p rz e z p . K o rfa n te g o s ą d u a rb itra ż o w e g o , s p ra w a s k ie ro w a n a b ę d z ie n a z w y k łą* d ro g ę s ą d o w ą .
Z u w a g i n a p rz y to c z o n e o ś w ia d c z e n ie z a rz ą d S y n d y k a tu d z ie n n ik a rz y u c h w a lił p rz y ją ć d o w ia d o m o ś c i d e k la ra c ję i z n ie ść z a k a z w s p ó łp ra c o w n ic tw a w re d a k c ji „ R z e c z p o s p o lita " d z ie n n ik a rz o m s y n d y k a liz o w a n y m .
P o ć w ia rto w a n e
z w ło k i k o b ie c e w w a liz c e .
W p rz e c h o w a ln i b a g a ż o w e j n a d w o r
c u W s c h o d n im n a P ra d z e d o k o n a n o s tra s z n e g o o d k ry c ia . O tó ż o d k ilk u d n i s łu ż b a w p rz e c h o w a ln i d a re m n ie s ta ra ła się d o c ie c p rz y c z y n y o d ra ż a ją c e j w o -
p rz e c h o w a n ie je sz c z e 3 . m a rc a m ię d z y g o d z . 11 a 1 2 w n o c y . P o lic ja w sz c z ę ła
; d o c h o d z e n ia .
J e ż e li n ip m a m y b ie rn ie p rz y p a try w a ć się te m u z a le w o w i re a k c ji, k tó ra n ie u ja w n ia je sz c ze d o c z eg o o s ta te c z n ie z d ą ż a w ro z p o c z ę te j o b e c n ie ja w n ie w a l c e z d e m o k ra ty c z n y m i re p u b lik a ń sk im u s tro je m P a ń s tw 7a P o ls k ie g o — to musi w całym kraju zerwać się powszechny głos protestu i oburzenia z powodu tej uchwały.
R e a k c ja w y g ra ła w p ra w d z ie p ie rw s z ą b a ta lję — z d e c y d o w a n a p o s ta w a m a s p ra c u ją c y c h m u s i to je j p y rrh u s o -
n i, ja k a d a ła s ię c z u ć w p rz e c h o w a ln i.
W re s z c ie g d y z a d u c h s ta ł się n ie m o ż li
w y , s łu ż b a p rz y s tą p iła d o o tw a rc ia b a g a ż y .
G d y o tw a rto je d n ą z w ię k s z y c h w a li
z e k , o c z o m o b e c n y c h p rz e d s ta w ił się s tra s z n y w id o k . O to w w 7a liz c e w s ta n ie z u p e łn e g o ro z k ła d u z n a jd o w a ł s ię tru p k o b ie ty o k o ło 2 0 -le tn ie j. G ło w a , rę c e i n o g i b y ły o d c ię te , ta k , ż e w w a liz c e b y ł s a m ty lk o tu łó w .
S tw ie rd z o n o , ż e w a liz ę z ło ż y ł k to ś n a
PORTRET
MARSZAŁKA J. PIŁSUDSKIEGO.
N a k ła d e m W a rs z a w s k ie g o O d d z ia łu Z w ią z k u L e g jo n istó w r u k a z a ł się d o sk o -
। n a ły p o rtre t M a rsz a łk a P o ls k i J. P iłs u d -
| sk ieg o , w y k o n a n y p rz e z z n a n e g o a rty s tę
■ m a la rz a B . K u ź m iń s k ie g o .
W y d a w n ic tw o to b ę d z ie s ię n ie w ą tp li i w 7ie c ie sz y ło o g ro m n e m p o w o d z e n ie m , a lb o w ie m p o d o b ie ń s tw o M a rsz a łk a , J e g o u d u c h o w io n y w y ra z , o ra z ta k c h a ra k te ry s ty c z n e ’ry s y o b lic z a s ą n a p o rtre c ie
L U IG I P IR A N D E L L O .
K O Ł Y S A N K A .
W p a d łe m d o ru s z a ją c e g o ju ż p o c ią g u z w7a liz k ą w 7 rę k u , le d w ie u c z e p iw szy się w 7a g o n u d ru g ie j k la s y . N a d b ie g a ją c y s z y b k o k o n d u k to r o tw o rz y ł je sz c z e sz y b c ie j d rz w i. N a d z w y c z a jn e ! W e w n ą trz s ie d z ia ły c z te ry k o b ie ty i d w o je w ię k sz y c h d z iec i. N a k o la n a c h n ie z g ra b n e j m a m k i l e ż ało n iem o w lę w y w ija ją c w te j c h w ili n ó ż k a m i, o n a z a ś b e z z a ż e
n o w a n ia i z e s p o k o je m p rz e w ija ła p ie lu s z k i.
— P a trz , m a te c z k o , je szc z e je d e n in tru z
T e m i sło w y p o w ita ł m n ie (a z a s łu g iw a
łe m n a to ) s ta rsz y c h ło p ie c , m n ie j w ię c e j s z e śc io le tn i. B y ł b a rd z o c h u d y , m ia ł o śle u s z y i p e rk a ty n o se k , a z w ra c a ł się d o d a m y , s ie d z ą c e j w n a ro ż n ik u z k s ią ż k ą w rę k u . N a k a p e lu sz n a s u n ę ła w ie lk i z ie lo n y w o a l, k tó ry d z iw n ie o b ra m o w y - w a ł w y tw o rn e , b la d e o b licz e . D a m a u d a ła , ż e n ie s ły sz y i c z y ta ła d a le j. N a d a re m n o , b o c h ło p a k p o w tó rz y ł te s a m e sło w 7a
— P a trz , m a te c z k o : je szc z e je d e n in
truz.
— M ilcz ! — z a w o ła g n ie w n ie i z w ró
ciła s ię d o m n ie : — N ie c h p a n w y b ac z y ..
। — A leż p ro sz ę b a rd z o — o d p a rłe m ' z u ś m ie c h e m .
— Z ro z u m k o c h a n ie — z w ró c iłe m się d o c h ło p c a — że g d y b y m n ie s ta ł się in tru z e m , b y łb y m s tra c ił p o c iąg .
M ło d z ie n ie c s p o w a ż n ia ł, s p o jrz a ł n a
* in n ie , p o trz ą sn ą ł g ło w ą i o ś w ia d c z y ł:
— P o c ią g u n ie m o ż n a s tra c ić , a n i z g u b ić , b o je d z ie sa m , g o tu ją c w o d ę w k o tle . T o n ie je st m a sz y n k a d o k a w y , k tó ra n ie m a k ó ł.
M a tk a , z n u ż o n a i g n e iw n a , s k a rc iła g o p o n o w n ie :
— N ie g a d a j g łu p s tw , K a ro lk u . M a ła d z ie w c z y n k a m n ie j w ię ce j trz e c h le tn ia , s ta ła n ó ż k a m i n a p o d u sz c e i w y g lą d a ła p rz e z o k n o n a u c ie k a ją c y sz y b k o k ra jo b ra z . K ie d y n ie k ie d y w y c ie ra ła rą c z k ą ś la d y o d e c h u n a sz y b ie i c i
c h u tk o w p a try w a ła s ię w z n ik a ją c e sz y b k o d rz e w a i p ło ty .
I O d w ró c iłe m się w7 p rz e c iw n ą s tro n ę , a b y o b e jrz e ć d w ie in n e to w a iz y sz k i p o d ró ż y . O b ie b y ły c z a rn o u b ra n e . M ło d sz e j d o k u c z a ły w d d o c zn ie n u d y p o d rń ż y , w y d a w a ła się c h o ra . P rz y m k n ę ła o c z y , o p a rła ja s n ą g łó w k ę o p o rę cz , tw a rz je j b y ła b a rd z o b la d a . D ru g a k o b ie ta b y ła
s ta rsz a , b a rc z y s ta , m ia ła c ie m n ie jsz ą c e rę . M o ż n a b y ło d o strz e c , ż e c ię ż y je j tw a rd y k a p e lu s z z d u ż e m i k ry z a m i, w ło ż o n y n a rz a d k ie s iw ie ją c e w ło sy . S ie
d z ą c n ie ru c h o m ie , o b s e rw o w a ła b e z p rz e rw y m ło d ą d a m ę , k tó ra w id o c z n ie b y ła je j p a n ią .
N a g le z p rz y m k n ię ty c h o c z u m ło d sz e j s to cz y ły się d w ie w ie lk ie łz y . S p o j
rz a łe m n a tw 7a rz s ta re j. Z a g ry z ła w a rg i i o p u ś c iła g ło w ę , c h c ą c p ra w d o p o d o b n ie u k ry ć w z ru s z e n ie . Z tru d e m w s trz y m a ła się o d p ła cz u . J a k iś ta je m n ic z y d ra m a t ro z g rv w a l się w d u s z a c h o b u -ty c h c z a r
n o u b ra n y c h k o b ie t, ja d ą c y c h w d a le k i ś w ia ty K o g o o p ła k iw a ła m ło d a d a m a ? C z e m u b y ła ta k b la d a i p rz y g n ę b io n a ? O ty ła s ta ru s z k a d rę c z y ła się n a jw y ra ź n ie j ś w ia d o m o śc ią , ż e n ie m o ż e n ic p o m ó c sw e j to w a rz y sz c e . W o c z a c h je j w i
d n ia ła n i' la b e z b rze ż n a ro z p a c z , z w ią z a n a z w y k le z c z y ją ś ś m ie rc ią , a le z a c ię to ść , ja k g d y b y w 7śc ie k ło sc n a k o g o ś k to n a ra ż a je j u k o c h a n ą p a n ią n a ta k ie c ie rp ie n ia .
S ło ń c e ju ż d a w m o z e sz ło , a le tiw a ł je szc z e z m ro k , b e z n a d z ie jn a g o d z in a d la ty c h , k tó rz y p o d ró ż u ją .
O b o je d z e ic i z a s n ę ły . M a tk a o p u ś c iła w o a l i p ra w d o p o d o b n ie s p a ła ró w n ie ż z k s ią ż k ą n a k o la n a c h . T y lk o n ie m o w lę n ie c h c ia ło z a sn ą ć . N ie k rz y c z a ło w p ra w d z e a le k rę c iło się n ie s p o k o jn ie i ta rło
z w y c z a jn ie ja rz ą c e ś w ia tło , k tó re s to p n io w o z n ik a i p rz e c h o d z i w c ie m n o ść . B ó lu n ie o d c z u w 7a ł ż a d n e g o i d o p ie ro p o o d c ię c iu p o w ro z a o d c z u w a ł n a s tę p s tw a e k s p e ry m e n tu . B y w a ły d o ś w ia d c z e n ia w 7 A n g lji z lu d ź m i, k tó rz y p rz e d p o w ie s z e n ie m d o ś w ia d c z a ł n e m k a z a li so b ie w s ta w ia ć w k rta ń ru rk ę z a b e z p ie c z a ją cą o d z a c iś n ię c ia k rta n i. — T a c y b a d a c z e p o z d ję c iu z s z u b ie n ic y i p o w ro c ie d o z m y s łó w o p o w ia d a li o p o d n ie c e n iu o d c z u w a n e m w p ie rw sz e j c h w ili. P ó ź n ie j o g a rn ia ła ic h p rz y je m n a se n n o ść . Ż a d n y c h c ie rp ie ń n ie o d c z u w a li.
In te re su ją c o b rz m i re la c ja n ie ja k ie g o M a n n a , s c h w y ta n e g o w M e k s y k u p o d z a rz u te m s z p ie g o s tw a . W c ią g u 4 -c h m i n u t w is ia ł p o m ię d z y z iem ią a n ie b em , g d y g o o d c ię to d z ię k i s p ó ź n io n e m u u ła s k a w ie n iu . M a n n w sw ro ic h p rz e ż y c ia c h ro z ró ż n ia ł d w ie g łó w n e fa z y : m o m e n t p o p rz e d z a ją c y p o w ie sz e n ie i n a s tę p u ją c y , p o o d c ię c iu s try c z k a . W p ie rw sz y m m ia ł u c z u c ie d ła w ie n ia . N e rw y i arterje
n a tę ż y ły się i b y ło m u g o rą c o n a c a łe m c iele , ta k g o rą c o , ż e w te rn u c z u c iu z g i- n ę ły z u p e łn ie s iln e c ie rp ie n ia s y s te m u n e rw o w e g o . W ra ż e n ie p rz y z d e jm o w a
n iu z s z u b ie n ic y ró w n a ły się w y b u c h o w i d y n a m itu w e w n ę trz u M a n n a .'
K u ź m iń s k ie g o o d d a n e z n ie p o s p o litą g łę b ią a rty sty c z n ą .
P o rtre t M a rsz a łk a P iłs u d s k ie g o b ę d z ie s p rz e d a w a n y w c z a sie u ro c z y sto ś c i i p rz e d s ta w ie ń n ie d z ie ln y c h z o k a z ji I- m ie n in M a rs z a łk a . D la p ro w in c jo n a l
n y c h i in n y c h in s ty tu c ji z a re z e rw o w a ł W a rsz Z w ią z e k L e g jo n is tó w p e w n ą ilo ść n a k ła d u z e z n a c z n y m ra b a te m (2 0 p ro c .).
C e n a e g z e m p la rz a p o je d y ń cz e g o 2 zł. Z a m ó w ie n ia n a le ż y k ie ro w a ć d o W a rs z . Z w L e g jo n istó w 7 (H o rte n sja 7 , te l.1 1 -9 7 ).
b u z ię m a łe m i p ią stk a m i. M a m k a u s p a k a ja ła je d o b ro tliw e m i sło w y , sz e p c ą c :
— A a a a... k o tk i d w a a...
P rz y p o m in a ło to m o ty w w ie js k ie j k e ły s a n k i.
N a g le w g łu c h y c h c ie n ia c h z a p a d a ją c e j n o c y z a b rz m ia ła z p rz e d z iw n ą tk li
w o ś c ią i z n ie u c h w y tn ą g o ry c z ą s m u tk e p io s e n k a ;
Ś p ij, d z iec in o , ja c z u w a m p rz y to b ie , K tó ż n a św ie c ie s iln ie j k o c h a ć m o ż e, Ś p ij d z iec in o , u s trz e g ę p rz e d z łem . G d y s p o jrz a łe m n a m ło d ą n ie z n a jo m ą . s k u lo n ą w 7 k ą c ie w a g o n u , u c z u łe m , ż e s k u rc z p ła c z u z a c isk a m i k rta ń . — U s ly sz a w s z j7 c ic h ą p ie ś ń w ie jsk ie j n ia ń k i ro z w a rła s z e ro k o p ię k n e n ie b ie sk ie o c z y i w p a try w a ła s ię w 7 c ie m n ą d a l.
O c z e m ro z m y ś la ła ? K o g o o p ła k iw a ła ? Z ro z u m ia łe m to w c h w ilę p ó ź n ie j, g d y s ta ra o p ie k u n k a o d e z w a ła się d o n ie j g ło s e m , k tó ry tłu m iło w z ru sz e n ie *
— C ic h o tw o ja s ta ra n ia ń k a c ię n ie o p u śc i.
P o w s ta ła , u s ia d ła o b o k n ie j i u ło ż y ła n a sw e j z w ię d łe j p ie rs i ja s n ą g łó w k ę , w s trz ą s a n ą s iln y m sz lo c h e m
A ta m ta d ru g a n ia ń k a ś p ie w a ła w m ro k u n o c y n e iz n a n e m u , z b o la łe m a d z ie c ię c iu :
Ś p ij d z iec in o , ja c z u w a m p rz y T o b ie , Ś p ij d z iec in o , u s trz e g ę p rz e d z łem .
