Od pierwszego dnia 2015 r. w całej Unii Europejskiej obowiązują zmodyfi kowane zasady kontroli szczelności urządzeń zawierających F-gazy, bazujące na Rozporządzeniu Parlamentu Europejskiego i Rady nr 517/2014.
Z wyjątkiem R134a, dla wszystkich pozostałych najczęściej stosowanych w Polsce czynników z grupy HFC – wymogi zostały zaostrzone. Wynika to bezpośrednio ze zmiany systemu kalkulacji wielkości napełnienia urządzenia czynnikiem – z kilogramów na tony ekwiwalentu CO2 (t
EqCO 2
). O tych i innych modyfikacjach przepisów F-gazowych wspominaliśmy w poprzednich artykułach.
W ramach starego Rozporządzenia F-gazowego (nr 842/2006), które obowiązywało wyłącznie do 31.12.2014 – mieliśmy trzy przedziały wyrażone w kilogramach czynników chłodniczych zawartych w instalacji, od których zależała częstotliwość obowiązkowych przeglądów szczelności:
1) 3-30 kg,
2) 30-300 kg,
3) 300 kg i więcej.
Od 1.1.2015 obowiązują również trzy progi, ale wynoszące odpowiednio:
1) 5t EqCO2,
2) 50t EqCO2,
3) 500t EqCO2.
Ile to kilogramów? No – niestety dla każdego czynnika ta wartość wyrażona w kilogramach będzie różna, ponieważ różne są wartości współczynnika GWP poszczególnych czynników. Jak przeliczać? Kalkulacje są relatywnie proste: wystarczy znać wartość GWP dla danej substancji i wykonać podstawowe działania mnożenia i dzielenia…
Wartości współczynników GWP dla poszczególnych substancji chemicznych są raz na kilka lat ustalane (czyt. zmieniane) przez grono naukowców w ramach tzw. Międzynarodowego Panelu ds. Ochrony Klimatu (ang. IPCC) działającego w ramach ONZ. Na szczęście nie musimy
śledzić poszczególnych raportów IPCC. Nas obowiązują wartości podane w Załączniku I do
Rozporządzenia 517/2014 , bazujące na tzw.
czwartym raporcie IPCC w/s zmian klimatu z 2007 r. Uwaga – wskaźniki GWP podane w starym Rozporządzeniu 842/2006 opierały się na trzecim raporcie IPCC (z 2001 r.) i nie mają
zastosowania do „naszych spraw”. A jako ciekawostkę podam, że w 2013 r. opublikowano już piąty raport IPCC, w którym obniżono GWP dla niektórych F-gazów… Ale dla naszych kalkulacji – to na razie nie ma znaczenia.
W obowiązującym nas zestawieniu współczynników GWP znajdziemy wyłącznie substancje jednorodne, a nie znajdziemy czynników będących mieszaninami, czyli wszystkich 400-setek i 500-setek. Podano więc GWP np. dla R134a, ale GWP dla R404A, R407C, R410A, R507 musimy policzyć samodzielnie, bazując na współczynnikach GWP substancji będących składnikami tych mieszanin oraz znając ich wzorcowy skład procentowy. Kilka przykładów zawarto w tabeli 1.
Jak się mają nowe „ekwiwalentowe” progi do wielkości napełnienia urządzenia? Aby ułatwić Państwu życie, przygotowaliśmy tabelę-ściągę przedstawiającą ile to jest 5t EqCO2, 50t EqCO2 i 500t EqCO2 wyrażone w kilogramach dla poszczególnych czynników. Oprócz kilku wartości podanych powyżej, specjalnie nie załączam pełnej tabeli do artykułu, aby pobudzić
przez Redakcję miesięcznika Ch&K pt. „Chłodnictwo i Klimatyzacja w Polsce – nowe trendy rozwoju”. Wszystkie materiały z Konferencji dostępne są na stronie www.chlodnictwoiklimaty
zacja.pl w zakładce
„konferencje chik". A jak ktoś lubi pisać, to może od razu wyklikać następujący link, pod którym bezpośrednio otworzy się moja prezentacja zawierająca wspomniane zestawienie, i dużo
więcej: www.chlod
nictwoiklimatyzacja.pl/images/stories/konferencja/Referaty_ChiK_2014/Dobrzynski_Legislacja _F-gazowa_26.11.2014.pdf
Przy okazji – bo była o tym mowa na Konferencji – gorąco polecam także zapoznanie się z projektem REAL Alternatives na stronie www.realalternatives.eu. To międzynarodowy projekt szkoleniowy, który zorganizowałem i jeszcze miałem okazję rozpocząć pod koniec 2013 r., gdy kierowałem Fundacją PROZON. Ku mojej uciesze, projekt jest z powodzeniem kontynuowany.
REAL Alternatives promuje zastosowanie alternatywnych wobec HFC czynników chłodniczych
, w tym w szczególności węglowodorów (HC), dwutlenku węgla, amoniaku i substancji HFO. W kontekście nowej legislacji F-gazowej, w perspektywie kilku-kilkunastu lat branża chłodnicza będzie musiała przestawić się właśnie na takie czynniki. W ramach projektu opracowane zostaną interaktywne moduły szkoleniowe i testy sprawdzające nabytą wiedzę, a wszystko będzie dostępne poprzez internet. Wierzę, że zgodnie z początkowymi założeniami, szkolenia te będą w Polsce bezpłatne dla uczestników.
Wracając do tematu kontroli szczelności…
Wiemy już, że dla prawie wszystkich stosowanych przez nas czynników przeglądy szczelności będą musiały być realizowane częściej niż dotychczas. Operatorzy i serwisanci powinni więc jeszcze przed końcem grudnia przeprowadzić inwentaryzację „swoich” urządzeń, obliczyć ich napełnienie w tonach EqCO2 oraz ustalić prawidłowe terminy kolejnych przeglądów, zgodnie z nowym ogólnounijnym prawem.
Na przykład – instalacja zawierająca 15 kg R404A w ramach starego systemu „wpadała” do pierwszego przedziału (3-30 kg) i podlegała obowiązkowym przeglądom pod względem wycieków co najmniej raz na rok. Jak już wiemy, 15 kg R404A jest równoważne wartości 58,8 tony EqCO2, czyli w ramach nowego systemu takie urządzenie „wpada” w drugi przedział (50-500t EqCO2) i jeśli nie ma zainstalowanego stałego sytemu wykrywania wycieków – jego szczelność musi być kontrolowana nie rzadziej niż co pół roku. Te 6 miesięcy liczymy od daty ostatniego przeglądu, więc jeśli poprzednia wizyta serwisanta miała miejsce w pierwszym półroczu 2014 r., to w naszym przypadku – kolejna kontrola musi być przeprowadzona już na dniach, niezwłocznie – patrz tabela 2 i 3.
W odniesieniu do tabeli 2 należy zaznaczyć, że już od 2008 r. instalacje zawierające 300 kg
lub więcej HFC zgodnie z
prawem muszą
być wyposażone w stały system wykrywania wycieków
, a prawidłowość jego funkcjonowania powinna być w udokumentowany sposób weryfikowana nie rzadziej niż raz na rok. Spełnienie obu tych wymogów pozwalało dwukrotnie wydłużyć odstępy między obowiązkowymi przeglądami szczelności, jednak w każdym wypadku te odstępy nie mogły być dłuższe niż 12 miesięcy.
W przypadku Tabeli 3 również należy się mały komentarz. Trzeba zaznaczyć, że już od 1.1.2015 r. instalacje zawierające 500t EqCO2 lub więcej HFC zgodnie z prawem muszą być wyposażone w stały system wykrywania wycieków
, a prawidłowość jego funkcjonowania powinna być w udokumentowany sposób weryfi kowana nie rzadziej niż raz na rok. Spełnienie obu tych wymogów pozwala dwukrotnie wydłużyć
odstępy między obowiązkowymi przeglądami szczelności dla wszystkich
poziomów napełnienia czynnikiem chłodniczym.
Dla małych urządzeń zawierających poniżej 3 kg HFC (lub 6 kg dla urządzeń hermetycznie zamkniętych, oznakowanych jako takie), których napełnienie w wymiarze ekwiwalentu
dwutlenku węgla przekraczałoby nowy próg 5t EqCO2 (lub 10t EqCO2 dla hermetycznych) – okresowe przeglądy szczelności mogą być realizowane według dotychczasowych zasad do końca 2016 r. (czyli tymczasowo nie są wymagane). Nowe zasady dotyczące przeglądów szczelności zaczną dla nich obowiązywać dopiero od stycznia 2017 r., co nie zmienia faktu, że wszystkie pozostałe wymogi Rozporządzenia 517/2014 mają zastosowanie nawet dla tego małego sprzętu już od stycznia 2015 r. Mowa tu m.in. o konieczności prowadzenia stosownej dokumentacji, czyli założenia karty urządzenia – dla wszystkich instalacji zawierających co najmniej 5t EqCO2 (uwaga na rozszerzony zakres wymaganych informacji). Temu obowiązkowi będą więc podlegać urządzenia zawierające np. już:
- 1,28 kg R404A (a nie 3 kg!), - 2,82 kg R407C, - 2,74 kg R407F, - 2,40 kg R410A, - 1,26 kg R507,
ale dla R134a – ten próg wzrośnie do 3,50 kg czynnika.
Gdy mówimy o kontrolach szczelności, musimy pamiętać, że pewne wytyczne w tym zakresie ustaliła Komisja Europejska w Rozporządzeniu nr 1516/2007. Choć jest ono nieco lakoniczne, warto je przeczytać w całości (ma tylko 3 strony!). To jeden z aktów wykonawczych do
podstawowego starego Rozporządzenia F-gazowego, który pozostanie w mocy aż do ewentualnego wydania przez Komisję zmienionych analogicznych przepisów.
Ja osobiście polecam także zerknąć do rozporządzenia polskiego Ministra Gospodarki i Pracy z 16.8.2004 „w sprawie kontroli szczelności urządzeń i instalacji zawierających substancje
kontrolowane”, a więc dotyczącego czynników CFC i HCFC, w tym R22 (Dz.U.2004.195.2008).
Jest tam bardzo dobrze opracowana koncepcja, krok po kroku przedstawiająca poszczególne czynności, jakie należy wykonać podczas kontroli szczelności. Projekt tego dokumentu
przygotowaliśmy przed 10 laty wespół z przedstawicielami ministerstwa i naukowcami z politechnik oraz – co ważniejsze – z doświadczonymi praktykami.
Na bazie obu wspomnianych przepisów prawnych stworzyliśmy wzór protokołu kontroli szczelności, odpowiadający zarówno wymogom F-gazowym, jak i legislacji ozonowej. Ten bardzo praktyczny dokument prezentujemy i udostępniamy na szkoleniach, w tym na bezpłatnych kursach nt. wszystkich ekologicznych przepisów prawnych dotyczących chłodnictwa i klimatyzacji organizowanych w trzech Akademiach Klimatyzacji LG pod mecenatem wspomnianego producenta (www.strefaklimatyzacji.pl/akademia).
Zainteresowanych proszę o kontakt. Na hasło „miesięcznik Chłodnictwo & Klimatyzacja” – z przyjemnością prześlę wzór tego dokumentu w edytowalnej formie.
Należy też pamiętać, że pierwsze kontrole szczelności nowo zainstalowanych urządzeń należy przeprowadzać natychmiast po ich oddaniu do eksploatacji. Kolejna kwestia, na którą chciałem zwrócić uwagę to wymóg, aby w przypadku stwierdzenia wycieku czynnika – naprawa
urządzenia została wykonana „bez zbędnej zwłoki”. W takim wypadku pozostaje aktualny nakaz przeprowadzenia ponownej kontroli szczelności w ciągu miesiąca od naprawy, aby upewnić się, że była ona skuteczna. Oczywiście zapewnienie realizacji tych czynności jest obowiązkiem operatora, który powinien wezwać do serwisu specjalistyczną fi rmę zatrudniającą wykwalifi kowanych techników, czyli dziś – dysponujących ozonowym Świadectwem Kwalifikacji, a docelowo w 2016 r.(?) posiadających odpowiednio fi rmowy i personalny certyfi kat F-gazowy (gdy wreszcie będzie już funkcjonował polski system certyfi kacji…).
Na końcu trzeba zaznaczyć, że wszystkie nowe wymogi ustanowione Rozporządzeniem
517/2014 mają zastosowanie zarów
no do stacjonarnych urządzeń chłodniczych, klimatyzacyjnych i pomp ciepła, jak i do – tu nowość –
do mobilnych urządzeń chłodniczyc
h, tj. do samochodów chłodni o masie większej niż 3,5 tony oraz do przyczep chłodni.
Michał DOBRZYŃSKI
Artykuł z miesięcznika Chłodnictwo&Klimatyzacja nr 01-02/2015
