Ćwiczenia I
dr Katarzyna Łucarz
Obowiązywanie ustawy co do miejsca i osób
Odpowiedzialność na podstawie polskie
ustawy za przestępstwo
skarbowe popełnione za granicą (niezależnie
od przepisów obowiązujących w miejscu popełnienia
przestępstwa)
Odpowiedzialność na podstawie polskiej ustawy za
przestępstwa skarbowe i wykroczenia
skarbowe z Rozdziału 7 popełnione za granicą jeżeli zostały ujawnione w wyniku czynności kontrolnych przeprowadzonych przez polski organ celny lub inny organ uprawniony na podstawie umów międzynarodowych (art. 3 par. 2 KKS) przepis stosuje się odpowiednio do wykroczeń
skarbowych z art.
106e , 106f ,106h KKS - Obywatel polski - Cudzoziemiec Zasada terytorialności
Skierowane przeciwko interesom finansowym Państwa Polskiego
art. 3 par 3 KKS - obywatel polski - cudzoziemiec Sprawca
- Obywatel polski - Cudzoziemiec Odpowiada na postawie
polskiej ustawy za czyn popełniony
Skierowane przeciwko interesom finansowym Wspólnot
Europejskich (przestępstwa skarbowe określone w Rozdziale 6 i 7 Działu II Tytułu I art. 3 par 3a
KKS
- Obywatel Polski Nana terytorium
RP chyba , że Kodeks stanowi
inaczej ( art. 2 par 2 KKS )
W wyłącznej strefie ekonomicznej położonej poza
morzem terytorialnym , w której RP wykonuje
prawa w zakresie badania i eksploatacji
dna morskiego jego pogłębiania oraz zasobów naturalnych
( art. 53 par. 9 KKS) Na polskim
statku wodnym lub powietrznym chyba , że
ustawa stanowi inaczej (art. 3 par 2
KKS)
Przestrzenne obowiązywanie prawa karnego skarbowego
Zgodnie z art. 3 § 2 k.k.s. na zasadach określonych w niniejszej ustawie odpowiada ten, kto popełnił czyn
zabroniony na terytorium Rzeczypospolitej Polskiej, jak również na polskim statku wodnym lub
powietrznym,chyba że umowa międzynarodowa, której Rzeczpospolita Polska jest stroną, stanowi inaczej.
Bez znaczenia jest tutaj obywatelstwo sprawcy (zasada ta dotyczy zarówno obywateli polskich, cudzoziemców, jak i bezpaństwowców).
Zasada terytorialności
Terytorium RP to - obszar wyznaczony granicami państwowymi, czyli powierzchniami pionowymi przechodzącymi przez linię graniczną,
oddzielającymi terytorium państwa polskiego od terytoriów innych państw oraz od morza pełnego (ustawa z 12. X. 1990 r. o ochronie granicy
państwowej, Dz.U. z 2009 r. Nr 12, poz. 67 ze zm.). Terytorium obejmuje również wody wewnętrzne (cześć zatok, wody portów i red) oraz pas
morskich wód terytorialnych (o szerokości 12 mil morskich liczonych od linii najniższego stanu wody wzdłuż wybrzeża lub granicy zewnętrznej wód
wewnętrznych) (ustawa z 21.III. 1991 r. o obszarach morskich Rzeczypospolitej Polskiej i administracji morskiej, Dz.U. z 2003 r., Nr 153, poz. 1502 ze zm.), a także przestrzeń powietrzną nad tym obszarem (do wysokości około 140 km) oraz wnętrze ziemi pod nim aż do jądra ziemi. Poza tym wchodzi tu w rachubę również wyłączna strefa ekonomiczna - znajdująca się poza morzem
terytorialnym, w której Rzeczpospolita Polska zgodnie z prawem
międzynarodowym wykonuje, na podstawie wewnętrznego prawa polskiego, swe prawa odnoszące się do badania i eksploatacji dna morskiego i jego
podglebia oraz ich zasobów naturalnych (art. 53 § 9 k.k.s.)
Zasada bandery
Uzupełnia zasadę terytorialności, obejmując pokłady polskich statków powietrznych oraz wodnych (tzw. quasi terytoria/ jednostki
eksterytorialne).
Statek wodny to każde urządzenie pływające przeznaczone lub
używane do żeglugi morskiej (art. 2 §1 Kodeksu morskiego z 18.IX.2001 r., t.j. Dz.U. z 2009 r., Nr 217, poz. 1689 ze zm.); jest nim również
platforma umieszczona szelfie kontynentalnym (art. 53 § 10 k.k.s.) Statek powietrzny to każde urządzenie zdolne do unoszenia się w atmosferze na skutek oddziaływania powietrza innego niż
oddziaływanie powietrza odbitego od podłoża (art. 2 pkt 1 ustawy -
Prawo lotnicze z 3.VII.2002r., t.j. Dz.U. z 2006 r., Nr 100, poz. 696 ze zm).
Wyjątki od zasady terytorialności
• Immunitet dyplomatyczny - wyłącza możliwość pociągnięcia do
odpowiedzialności karnej skarbowej pracowników przedstawicielstw dyplomatycznych państw obcych, chyba że państwo wysyłające
zrzeknie się tego immunitetu.
• Immunitety krajowe : a) immunitet formalny – uzależniający
odpowiedzialność karną od zgody właściwego organu (np. Sejmu lub Senatu w stosunku do posłów i senatorów, czy sądu dyscyplinarnego w stosunku do sędziów); b) immunitet materialny ograniczony –
powoduje wyłączenie odpowiedzialności karnej określonych grup zawodowych za ściśle określone czyny zabronione i zastąpienie jej odpowiedzialnością dyscyplinarną (np. w przypadku sędziów i
prokuratorów za wykroczenia powszechne, czy w przypadku adwokatów za znieważenie strony).
Odpowiedzialność za czyny skarbowe popełnione za granicą
- Niezależnie od przepisów obowiązujących w miejscu
popełnienia przestępstwa skarbowego, przepisy kodeksu stosuje się także do obywatela polskiego oraz cudzoziemca w razie
popełnienia za granicą przestępstwa skarbowego skierowanego przeciwko istotnym interesom finansowym państwa polskiego.
- Niezależnie od przepisów obowiązujących w miejscu
popełnienia przestępstwa skarbowego, przepisy kodeksu stosuje się także do obywatela polskiego w razie popełnienia za granicą przestępstwa skarbowego określonego w rozdziale 6 i 7 działu II tytułu I, skierowanego przeciwko interesom finansowym
Wspólnot Europejskich.
- Przestępstwa skarbowe i wykroczenia skarbowe określone w rozdziale 7 są karalne także w razie popełnienia ich za
granicą, jeżeli zostały ujawnione w wyniku czynności
kontrolnych przeprowadzonych tam przez polski organ celny lub inny organ uprawniony na podstawie umów
międzynarodowych; przepis stosuje się odpowiednio, jeżeli wykroczenie skarbowe określone w art. 106e, art. 106f i art.
106h popełnione zostało za granicą.
- Przepisy kodeksu stosuje się także do obywateli polskich oraz cudzoziemców, którzy przebywając na terytorium
Rzeczypospolitej Polskiej nakłaniają lub udzielają pomocy do popełnienia za granicą przestępstwa skarbowego
skierowanego przeciwko interesom finansowym Wspólnot Europejskich, określonego w rozdziale 6 i 7 działu II tytułu I.
Miejsce popełnienia czynu zabronionego (art.
3 par 1 KKS)
Miejsce w którym nastąpił skutek stanowiący znamię
czynu zabronionego
Miejsce , w którym według zamiaru sprawcy czynu
zabronionego skutek stanowiący znamię czynu zabronionego miał nastąpić
Działanie
Miejsce w którym nastąpiło zachowanie
sprawcy
Zaniechanie
Miejsce popełnienia czynu zabronionego
Zgodnie z art. 3 § 1 k.k.s. miejscem popełnienia czynu
zabronionego jako przestępstwo i wykroczenie skarbowe jest : 1) miejsce działania sprawcy;
2) miejsce zaniechania działania, do którego sprawca był zobowiązany;
3) miejsce wystąpienia skutku stanowiącego znamię czynu zabronionego;
4) miejsce, gdzie skutek ten według zamiaru sprawcy miał wystąpić
Przepis ten wyraża zasadę wszędobylstwa lub wielomiejscowości.
Dlaczego określenie miejsca popełnienia czynu zabronionego jest istotne?
Z powodu ustalenia właściwości miejscowej organów wymiaru sprawiedliwości
Art. 31 k.p.k. mówi, że sądem właściwym miejscowo do rozpoznania sprawy jest sąd, w którego okręgu popełniono przestępstwo. Jeżeli przestępstwo popełniono w okręgu kilku sądów, to właściwy miejscowo będzie sąd, w okręgu którego najpierw wszczęto postępowanie przygotowawcze.
Jeżeli przestępstwo zostało popełnione na polskim statku wodnym lub powietrznym, to właściwym miejscowo sądem będzie sąd macierzystego portu statku.
Jeżeli nie można ustalić miejsca popełnienia przestępstwa?
Wówczas właściwy miejscowo będzie sąd, w okręgu którego:
• ujawniono przestępstwo
• ujęto oskarżonego
• oskarżony przed popełnieniem przestępstwa stale przebywał niezależnie od tego, gdzie najpierw wszczęto postępowanie przygotowawcze (art. 32 k.p.k.)
Temporalne obowiązywanie prawa karnego skarbowego
Zgodnie z art. 1 § 1 k.k.s. odpowiedzialności karnej skarbowej podlega ten, kto
dopuszcza się czynu zabronionego przez ustawę obowiązującą w czasie jego popełnienia.
Czas obowiązywania ustawy to przedział mieszczący się pomiędzy dwoma zdarzeniami:
a) pierwsze stanowi wejście w życie,
ustawa nie może wejść w życie wcześniej niż z dniem jej ogłoszenia, czyli podania do wiadomości publicznej (art. 88 ust.1 Konstytucji RP z 1997 r.). Z koeli na mocy ustawy z 20 lipca 2000 o ogłoszeniu aktów normatywnych i niektórych innych aktów prawnych (Dz. U. Nr 62, poz. 718 z późn. zm.) akty normatywne zawierające przepisy powszechnie obowiązujące ogłaszane w dziennikach urzędowych wchodzą w życie po upływie 14 dni od ich ogłoszenia, chyba że dany akt normatywny określa termin dłuższy.
b) drugi zaś uchylenie, które oznacza utratę mocy obowiązującej,
regułą jest zasada, iż ustawa późniejsza uchyla ustawę wcześniejszą wchodząc w jej miejsce. Zwykle bowiem ustawy nie podają końcowego terminu swego obowiązywania (wyjątkiem są ustawy epizodyczne). Derogacja może mieć charakter częściowy lub pełny.
Czas popełnienia czynu zabronionego
Czas popełnienia czynu zabronionego – to czas, w którym nastąpiło zachowanie się sprawcy (sprawca działał lub zaniechał działania, do którego był zobowiązany -art. 2 § 1 k.k.s.). Dla jego ustalenia nie ma znaczenia skutek. Ten ostatni jest miarodajny dla ustalenia dokonania czynu zabronionego.
Czasem popełnienia czynu zabronionego charakteryzującego się działaniem jest chwila ostatniej dokonanej czynności,
Czasem popełnienia czynu zabronionego charakteryzującego się zaniechaniem jest z kolei moment początkowy sytuacji, w której zobowiązany nie może już wykonać nałożonego nań obowiązku,
Czasem popełnienia wykroczenia, którego podstawą jest tzw. czyn ciągły, składający się z dwu lub więcej zachowań podjętych w krótkich odstępach czasu w wykonaniu z góry powziętego zamiaru ( per analogiam z art. 12 k.k.):
1) w przypadku czynu ciągłego składającego się z kilku działań – czas zakończenia ostatniego działania,
2) w przypadku czynu ciągłego składającego się z kilku zaniechań – pierwszy moment, w którym sprawca nie miał już możliwości wypełnienia ciążącego na nim obowiązku.
Reguły intertemporalne
Modyfikacja penalizacji (art. 2
par 5 KKS)
Depenalizacja prawomocnie osądzonego czynu (art. 2 par 6 KKS )
Jeżeli w nowej ustawie czyn zabroniony nie jest już zagrożony karą pozbawienia wolności
- Wymierzona karę
pozbawienia wolności zamienia się na karę grzywny ( 1 dzień kary pozbawienia wolności = 2 stawki dzienne grzywny
- Jeżeli w nowej ustawie czyn zabroniony zagrożony jest niższą karą niż orzeczona , wymierzona kare obniża się do górnej granicy
ustawowego zagrożenia za ten czyn.
- Jeżeli nowa ustawa nie przewiduje możliwości zastosowania środka objętego orzeczeniem środka tego nie wykonuje się Jeżeli w czasie
orzekania obowiązuje inna ustawa niż w czasie
popełniania czynu zabronionego ,
stosuje się - Ustawę nową - Ustawę
obowiązując jeżeli jest
względniejsza dla sprawcy
Jeżeli w nowej ustawie czyn zabroniony nie jest już zabroniony pod groźbą kary
- Skazanie ulega zatarciu z mocy prawa a ukaranie uważa się za niebyłe.
Stosowanie w części ustawy nowej i części ustawy
obowiązującej jest
niedopuszczalna
Zmiana ustawy po wydaniu wyroku (art. 2 par 4 KKS) Zakaz łączenia
ustaw w czasie (art. 2 par 3
KKS) Stosowanie
ustawy względniejszej
dla sprawcy (art. 2 par 2
KKS)
Reguły normujące kwestie zmiany ustawodawstwa
Kolizja ustaw karnych w czasie zachodzi wówczas, gdy w czasie orzekania obowiązuje ustawa inna niż w
czasie popełnienia wykroczenia
Art. 2 § 1 k.k.s.
Jeżeli w czasie orzekania obowiązuje ustawa inna niż w czasie popełnienia przestępstwa lub wykroczenia skarbowego, stosuje się ustawę nową, jednakże należy stosować ustawę
obowiązującą poprzednio, jeżeli jest
względniejsza dla sprawcy.
Formy zmiany ustawy
• penalizacja (kryminalizacja) – zmiana polegająca na wprowadzeniu sankcji karnej za kategorie czynów, która nie była dotychczas
traktowana jako wykroczenie,
• modyfikacja penalizacji zmiana normatywna, która będzie prowadzić jedynie do złagodzenia lub zaostrzenia sankcji karnej za dany typ
zachowania. Może ona nastąpić przez zmianę ustawowego zagrożenia sankcją karną, jak i przez zmianę treści lub zakresu zastosowania
ogólnych instytucji wymiaru kary w części ogólnej (np. zmiana długości okresu zatarcia skazania czy przedawnienia wykonania kary),
• depenalizacja całkowita – rezygnacja z jakiejkolwiek sankcji za daną kategorię zachowań (zniesienie cechy karalności),
• depenalizacja częściowa – przesunięcie danego typu czynów z
przestępstw do wykroczeń lub innych kategorii zachowań zagrożonych karą represyjną np. deliktów karnoadministracyjnych (występuje też w innym wariancie - kontrawencjonalizacji).
LEX RETRO NON AGIT
Kolizja ustaw nie zachodzi, jeżeli jakiś czyn nie był zabroniony w chwili jego popełnienia, a stał się nim dopiero w świetle nowej ustawy. Do takiego
przypadku odnosi się bowiem zasada wynikająca z art.
1§1 k.k.s. (lex retro non agit), zgodnie z którą odpowiedzialności karnej podlega ten tylko, kto
popełnia czyn zabroniony przez ustawę obowiązującą w czasie jego popełnienia. Przepis ten wprowadza
więc zakaz wstecznego działania ustawy penalizującej czyn uprzednio niezakazany.
Ustawę czasu orzekania, a więc ustawę nową stosuje się do czynów popełnionych przed datą jej wejścia w życie, wtedy gdy:
• nie zmienia ona niczego w sytuacji prawnej sprawcy (stabilizacja penalizacji),
• gdy jest ona względniejsza dla sprawcy,
• gdy znosi ona odpowiedzialność za dany czyn, a więc wprowadza depenalizację.
Mogłoby się wydawać, iż zasada ta (lex retro agit) pozostaje w
sprzeczności z wynikającą z art. 1 (lex retro non agit). Sprzeczność ta jest jednak tylko pozorna. Artykuł 2 k.k.s. odnosi się bowiem jedynie do tych przypadków, w których czyn był zabroniony również w chwili jego
popełnienia. Tymczasem zasada lex severior retro non agit zawiera zakaz wstecznego działania ustawy penalizującej dopiero zachowanie sprawcy, a nie wszelkich innych ustaw, które jedynie modyfikują sytuację sprawcy popełniającego czyn już w chwili jego dokonywania spenalizowany.
W sytuacjach kolizyjnych odstępstwo od
stosowania ustawy nowej przewidziane jest tylko wówczas, gdy ustawa stara (poprzednio
obowiązująca) jest względniejsza dla sprawcy. A zatem, jeśli w świetle jej przepisów sytuacja
prawna sprawcy ulega polepszeniu (lex mitior
retro agit).
Zaistnienie kolizji ustaw w czasie powoduje
konieczność dokonania wyboru nie tylko między
ustawą z czasu popełnienia przestępstwa a ustawą z czasu orzekania, ale także ewentualnie z ustawą
pośrednią, czyli taką, która jeszcze nie obowiązywała w czasie popełnienia przestępstwa, choć już nie
obowiązuje w czasie orzekania (problem z ustawą epizodyczną). Kryterium wyboru stanowi
„względność” ustawy. Chodzi zatem o ustawę
najkorzystniejszą z punktu widzenia rodzaju i zakresu odpowiedzialności wykroczeniowej. Obowiązuje przy tym zakaz eklektyzmu (art. 2§ 3 k.k.s.).
Zmiany ustawy po uprawomocnieniu się orzeczenia
Kwestie te regulują przepisy zawarte w art. 2 § 4-6 k.k.s.:
- jeżeli według nowej ustawy czyn zabroniony objęty orzeczeniem
zagrożony jest karą, której górna granica jest niższa od kary orzeczonej, wymierzoną karę obniża się do górnej granicy ustawowego zagrożenia przewidzianego za taki czyn w nowej ustawie,
- w razie eliminacji w nowej ustawie zagrożenia czynu karą pozbawienia wolności należy zamienić orzeczoną karę pozbawienia wolności
jedynie na karę grzywny, przyjmując jeden dzień kary pozbawienia wolności za równoważny dwóm stawkom dziennym kary grzywny , - jeżeli według nowej ustawy czyn objęty orzeczeniem nie jest już
zabroniony pod groźbą kary, skazanie ulega zatarciu z mocy prawa, a ukaranie uważa się za niebyłe.
