Jacek Wrzesiński
SIR-8 - radarowa obserwacja struktur
podpowierzchniowych Ostrowa
Lednickiego
Studia Lednickie 4, 157-166
STUDIA LEDNICKIE IV Poznan — Lednica 1996
JA C E K W R Z E S IŃ S K I
M u zeu m P ierw szy ch P iastó w na Lednicy
SIR - 8 — RADAROWA OBSERWACJA STRUKTUR PODPO WIERZCHNIO WY CH OSTROWA LEDNICKIEGO
System SIR (Subsurface Interface R adar) je s t urządzeniem radarow ym służącym do obserw acji struktur podpow ierzchniow ych. Z asada radaru SIR - 8 opiera się na w ysy łaniu w głąb badanego ośrodka im pulsów elektrom agnetycznych w ysokiej częstotliw o ści ( 8 0 - 1000 M H z) i rejestracji fal odbitych na granicy ośrodków o różnych w arto ściach stałej dielektrycznej. W ystępujące pod pow ierzchnią terenu obserw acji w arstw y kulturow e ja k spalenizna, polepa, m ury, pustki, a także utw ory geologiczne, uzbrojenie terenu, pokłady w odonośne z uw agi na specyficzne cechy fizyczne m ają różną w artość stałej dielektrycznej — średnio od 1 do 88. W badaniach (w zależności od specyfiki stanow iska i potrzeby rejestracji elem entów o różnej w ielkości pow ierzchniow ej) w y korzystyw ać m ożna anteny o różnej częstotliw ości m ające ró żn ą zdoloność penetracji w głębnej i odm ienne m ożliw ości rozdzielczości (rejestracja elem entów o różnej w iel kości). A ntena o częstotliw ości 1000 M H z m a zdolność penetracji do 1 m i ro zd ziel czość od 2 do 5 cm . A ntena o częstotliw ości 200 M H z m a zdolność penetracji do 3 m i rozdzielczość od 5 do 20 cm . A ntena o częstotliw ości 80 M H z m a zdolność penetracji do 10 m i rozdzielczość od 20 do 50 cm . O bserw acji struktur podpow ierzchniow ych n a O strow ie Lednickim przy zastosow aniu radaru SIR - 8 dokonał zespół z Zakładu T eledetekcji K rakow skiego P rzedsiębiorstw a G eodezyjnego na zlecenie M uzeum P ier w szych Piastów na L ednicy. W skład zespołu w chodzili: archeolog m gr H alina G inter, oraz inżynierow ie m gr m gr W ojciech A ntosiew icz, T adeusz K siążek, W iesław N aw ro cki. Prace w terenie prow adzono od 4 do 31 sierpnia 1983 r. i od 2 do 31 sierpnia 1984 r. Pełne opracow anie dokum entacji i podsum ow anie w yników zakończono w kw ietniu 1986 roku. A utoram i opracow ania (złożonego w archiw um M P P na L ed nicy) są H. G inter i T. K siążek, a prace kreślarskie w ykonał J. W ąd rzy k 1.
P rospekcję radarow ą na O strow ie L ednickim p rzeprow adzono w oparciu o siatkę w y ty czo n ą zgodnie z kieru n k iem osi biegnących przez repery państw ow e usytuow ane na grodzie i podgrodziu. W yznaczono linie obserw acji w odległości c o 5 m (tw orząc siatkę pom iarow ą o w ym iarach 5 m x 5 m ), a w m iejscach przypuszczalnej lokalizacji
1 N in iejsza p u b lik a c ja o p iera się na bardzo szczeg ó ło w ej a n alizie d o k onanej p rzez w ym ien ien y ch au to ró w z n iew ielkim i u zu p ełnieniam i i su g estiam i autora.
bram w w ale dodatkow o co 2,5 m. L inie (tw orzące siatkę arow ą) o przebiegu północ — południe o znaczono cyfram i rzym skim i (od X do X X V II), a o osi w schód-zachód cyfram i arabskim i (od 10 do 40). D zięki tem u otrzym ano w ystarczająco gęstą sieć. profili obserw acji radarow ych przecinających się prostopadle. M iejsca przecięć („m ar k ery ”) są dokładnie zlokalizow ane, p ozw alając ściśle sytuow ać rejestrow ane elem enty podpow ierzchniow e (ryc. 1). N a L ednicy zastosow ano antenę 80 M H z. W yliczona, średnia w artość stałej dielektrycznej (dla grodu w ynosząca 8,6, a dla p odgrodzia 12,2) pozw oliła obliczyć w zględną głębokość w yróżnionych elem entów . A niw elacja m a r kerów w oparciu o znane w ysokości reperów na grodzie i podgrodziu um ożliw iła podanie w ysokości nad poziom m orza. C elem dokonania analizy i interpretacji w y różnionych odbić n a w yspie w ykonano sondaże i odw ierty, a także skorzystano z d o kum entacji rysunkow ej z dotychczasow ych bad ań archeologicznych.
W pierw szym sezonie (1983) dokonano obserw acji radarow ych lednickiego grodu (Rybitw y — O strów Lednicki, stan. 1). A naliza w yników om ów iona je s t osobno dla m ajdanu grodow ego, osobno dla w ałów (z pom inięciem skłonu zewnętrznego, korony, oraz całej partii płd.). N a terenie m ajdanu w yróżniono obszary (o odm iennych niż o to czenie zapisach falow ych) o w yraźnie zaznaczonych granicach w yznaczających m iejsca poddane w ykopaliskow ym pracom badaw czym (ryc. 2). N iem al w szystkie w ykreślone obszary pokryw ają się z w ykopam i archeologicznym i rejestrow anym i na podstaw ie ist niejącej dokum entacji. N atom iast obszary po zach. stronie kościoła (ryc. 2, A ), oraz na w sch. od kaplicy pałacowej (ryc. 2, B ) na podstaw ie dotychczasow ej dokum entacji trudno identyfikow ać jako w ykopy pow stałe podczas archeologicznych prac w ykopaliskow ych. Interesująco prezentuje się obszar nazw any um ow nie „w kopem historycznym ” zlokali zow any w e wsch. partii m ajdanu (ryc. 3, A). N a podstaw ie analizy zapisu falow ego m ożna w nioskow ać, iż obszar ten pow stał na skutek celow ego przerw ania otaczających go naw arstw ień kulturow ych. G łębokość rejestrow anych tu odbić dochodzi do 1 ,4 0
1,60 m (111,90 - 111, 70 m npm ). Interpretacja (w chwili obecnej) jest niejednoznaczna. Być m oże m am y tu do czynienia z „w kopem ” o nieznanej funkcji i czasie pow stania, a być m oże z, zaobserw ow aną podczas badan geologicznych, pierwotną zatoką zasypaną w trakcie długotrw ałego użytkow ania lednickiego grodu. Roztrzygnięcie tego problem u m oże nastąpić w toku dalszych archeologicznych prac badawczych.
W części zachodniej o raz północnej m ajdanu, na o bszarze przylegającym niem alże do podstaw y w ału rejestrow ane są w yraźne odbicia pochodzące od w arstw z dużą ilo ścią spalenizny (w ęgli drzew nych), (ryc. 3, B). Z aobserw ow ać m ożna d w a poziom y (o różnicy od 10 do 4 0 cm ). Z racji ich w ystępow ania u podstaw y wału m ożna p rzy puszczać, iż p o ch o d zą one ze spalonej zabudow y grodu i nasuniętych na n ią spalonych konstrukcji w ału. B adania archeologiczne prow adzone w pobliżu w ew nętrznego skłonu w ału potw ierdzają taką interpretację. W kilku m iejscach (w om aw ianej partii płn.) w w yróżnionych poziom ach w arstw kulturow ych zarejestrow ano odbicia o intensyw ności pozw alającej na w ysunięcie przypuszczenia, iż m am y tu do czynienia z reliktam i zabudow y drew nianej. W prow adzonych w tym rejonie w ykopach (w latach 60-tych i 80-tych) odsłonięto obiekty m ieszkalne i gospodarcze o glinianych klepiskach, k a m iennych i glinianych paleniskach, oraz ze słabo zachow anym i elem entam i konstrukcji drew nianych. N a pozostałym terenie rejestrow ano im pulsy pochodzące od w arstw k u l turow ych, lecz bez w yraźniejszych różnic p ozw alających na dodatkow ą interpretację.
S F R - 8 — R A D A R O W A O B S E R W A C J A S T R U K T U R P O D P O W IE R Z C H N IO W Y C H 159
R yc.2. O stró w Lednicki — gród. W y ró żn io n e w ykopy archeologiczne. А, В — obszary o n iew y jaśn io nym charak terze. Rys. M . Ł om nicki
S I R - 8 — R A D A R O W A O B S E R W A C J A S T R U K T U R P O D P O W IE R Z C H N IO W Y C H 161
R yc. 3. O strów L ednicki — gród. W y ró żn io n e obszary o zb liżonym ch arak terze odbić. Rys. W . K ujaw a
O bserw acje w ału dokonano w trzech strefach:
1. w partii zach. gdzie na obecnej „koronie w ału ” zarejestrow ano silne odbicia układające się n iem alże poziom o, a p ochodzące p raw dopodobnie od spalonych konstrukcji drew nianych (ryc. 3, C).
2 . w partii płn., k tó rą m ożna p odzielić dodatkow o na płn.-zach. (rejon dom niem anej bram y grodu) i płn. (w ał na w sch. od dom niem anej bram y). W rejonie płn.-zach. (w m niejscu w id o czn eg o dziś obniżenia) czy teln e są dw a poziom y im pulsów m ogące św iadczyć o spalonych w arstw ach zw iązanych z k onstrukcjam i wału (ryc. 3, С 1). R ów nie intensyw ne o dbicia rejestrow ane są na o bszarze po zew nętrznej (płn.) stronie dom niem anej bram y. Tu rów nież obserw uje się w arstw y spalenizny w ystępujące na dw u różnych poziom ach. Z arejestrow ano tutaj także m ocne o dbicia pochodzące od innego (?) reliktu zw iązanego być m oże z ro z budow anym system em tej partii w ału (ryc. 3, С 2). W e w spom nianych rejonach o dbicia pochodzą od reliktów o różnych cechach fizycznych. W płn. partii wału rejestrow ane są im pulsy p o chodzące od dw u poziom ów p raw d opodobnie spa lonych drew nianych elem entów konstrukcji.
3. w partii w sch. (rejon dom niem anej bram y w sch.), gdzie zarejestrow ano o dbicia p ochodzące od je d n eg o tylko poziom u spalonych reliktów drew nianej konstru kcji (ryc. 3, D). D odatkow o od strony zach. (tuż przy obecnym w ejściu na gród) rejestrow ane są im pulsy pojaw iające się na znacznej głębokości (111,00 - 110,40 m npm — ok. 1 ,7 0 - 2 ,3 0 m poniżej reperu grodow ego) (ryc. 3, E). W drugim sezonie (1984 r.) przeprow adzono obserw acje na terenie lednickiego podgrodzia (R ybitw y — O strów Lednicki, stan. 2). W w yniku analizy zapisu falow ego w yznaczono obszary, na których w ystępują bardzo zbliżone im pulsy rejestrujące relikty o podobnym charakterze, o w spólnej funkcji.
Bardzo w yraźnie rysują się obszary w pin. i zach. części podgrodzia (ryc. 4, A). Ich w yznaczenie m ożliw e było dzięki zlokalizow aniu w yraźnej granicy charakterysty cznej przy zm ianach cech fizycznych obserw ow anego środow iska. T e partie podgrodzia są najw yżej położone. O bserw ow ane im pulsy są charakterystyczne dla obszarów o in tensyw nym w ystępow aniu reliktów osadniczych. M ożna przypuszczać, iż odbicia p o chodzą od chat, jam , palenisk, polepy itp. A rcheologicznie podgrodzie rozpoznano w niew ielkim procencie. W jed y n y m w ykopie założonym (w latach 60-tych) w pin. partii podgrodzia w ystępow ały relikty zabudow y, co p o tw ierd za przypuszczenia w y sunięte na podstaw ie odbić radarow ych.
W części pld.-zach. w yróżniono w arstw ę o charakterze użytkow ym (w arstw ę ku l turow ą) (ryc. 4, B). C iekaw e, iż m im o bezpośredniego kontaktu z obszarem o im pulsach charakterystycznych dla reliktów zabudow y, w tym rejonie b rak je s t takich odbić. N a pozostałym terenie podgrodzia om aw iany poziom rejestrow any je s t je d y n ie sporady cznie.
W e w schodniej oraz środkow ej partii p odgrodzia w yraźnie ry su ją się dw a obszary (ryc. 4, C). W obu nie zaobserw ow ano odbić charakterystycznych d la w arstw y ku l turow ej. Z apis falow y tych struktur w w ielu m iejscach p rzeryw a zapis falow y char- kterystyczny dla otoczenia. W ch w ili obecnej interpretacja tych obszarów nie m oże być jednoznaczna. M im o rejestracji podobnych odbić obu rejonów należy interpretow ać j e osobno. W ydaje się pew ne, iż o b a pow stały intencjonalnie. O bszar w p artii w sch. m ożna łączyć z brukiem kam iennym w ystępującym na pierw otnym brzegu w yspy. Jego w ystępow anie pośw iadczone zostało w trakcie prow adzonych w tym rejonie badań archeologicznych (lata 70-te i 80-te). A p as o podobnym przebiegu czytelny je s t także na w ykresach prospekcji m etodą elektrooporow ą. N atom iast obszar w środkow ej partii podgrodzia biegnący z płn.-zach. na płd.-w sch. (w yróżniony rów nież w badaniach elektrooporow ych, a fragm entarycznie czytelny do dziś w postaci zaklęśnięcia terenu) w ystępuje w m iejscu naturalnego przegłębienia. B yć m oże celow o dodatkow o ufor m ow ane pełniło rolę granicy (?) m iędzy strefam i zabudow y podgrodzia.
W płd. partii podgrodzia — u p odnóża w alu — w yróżniono obszar o w yraźnych pionow ych (w zapisie falow ym ) granicach (ryc. 4, D). B rak tutaj odbić charakterystycz nych dla w arstw kulturow ych, lub reliktów zabudow y. Rejon ten w yróżniony został także w w yniku badań m etodą elektrooporow ą (por. P. K iszkow ski, J. W rzesiński w tym tom ie). Praw dopodobnie m am y tu do czynienia z naturalnym obniżeniem . I m im o braku jednoznacznego potw ierdzenia w badaniach archeologicznych (G. M ikołajczyk) w ydaje się, iż obszar ten m ożna łączyć z zagłębieniem o charakterze fosy. B yć m oże funkcjo nującej jed y n ie w pew nym okresie (?) i zasypanej w arstw am i kulturow ym i.
S I R - 8 — R A D A R O W A O B S E R W A C J A S T R U K T U R P O D P O W IE R Z C H N IO W Y C H 163
Ryc. 4. O stró w L ednicki — p odgrodzie. W y ró żn io ne obszary o zbliżonym ch arak terze odbić. R ys. M . Łom nicki
N ieco m niejszy i m niej regularny obszar o podobnym charakterze odbić w ystępuje w partii pld.-w sch. podgrodzia (ryc. 4, D 1).
W partii pld.-w sch. w yróżnia się obszar o dość regularnym k ształcie (ryc. 4, E). Jego interpretacja stw arza niejakie kłopoty. K ształt tego rejonu w ynika z położenia m iędzy strukturam i o odm iennym ch arakterze im pulsów , a także różnego, niż otoczenie w ypełniska. O m aw iana struktura w ypełniona je s t m ateriałem (?) o bardzo niskiej stałej dielektrycznej, a na pew nym poziom ie w ystępuje w arstw a silnie zaw ilgocona (o w y sokiej w artości stałej dielektrycznej). N a obszarze tym , niezn aczn ie w yniesionym nad o toczenie, nie prow adzono dotąd archeologicznych prac w ykopaliskow ych. Podczas prospekcji elektrooporow ej rów nież w yodrębniono ten rejon odnotow ując najw yższe w artości oporu ja k ie zanotow ano na O strow ie L ednickim . O pór taki m oże św iadczyć o obecności na tym obszarze kam ieni, b ąd ź gruzu. Jednoznaczną odpow iedź uzyskać będzie m ożna podejm ując tu badania w ykopaliskow e.
C ała partia wsch. i płd.-w sch. podgrodzia to o b szar o bardzo dużym stopniu w il gotności (ryc. 4, F). R ejon ten je sz c z e dziś m ocno podm okły w p rzeszłości m usiał być często (okresow o) zalew any. N iem niej b ad an ia w ykopaliskow e prow adzone tutaj w latach 70-tych ujaw niły w ystępow anie obiektów m ieszkalnych i gospodarczych. T ak d uża w ilgotność uniem ożliw iła, przy zastosow aniu urządzenia SIR — 8, w yróżnienie innych struktur. R ów nież podczas prospekcji elektrooporow ej zarysow ał się tu jednolity obszar o dużej w ilgotności.
N a całym terenie p odgrodzia (m iędzy w yodrębnionym i obszaram i, a w niektórych p rzypadkach także n a nich) zarejestrow ano im pulsy ch arakterystyczne d la w arstw y kulturow ej. G łębokość jej w ystępow ania określić m ożna na ok. 0,50 - 0,60 m poniżej obecnego poziom u obserw ow anego terenu. W kilku m iejscach w yróżnić m ożna drugi po zio m w arstw , zarejestrow any na głębokości 0 , 7 0 - 1,00 m. W iększy obszar jej w y stępow ania odnotow ano w części płd.-zach. (ryc. 4, B).
P odsum ow ując analizę d okonaną na podstaw ie w yników badań urządzeniem ra d arow ym SIR — 8 należy stw ierdzić, iż zapis falow y je s t m ateriałem obiektyw nym . Ilość rejestrow anych szczegółów je s t bardzo w ysoka i w przypadku O strow a L ednic kiego sięgała kilku tysięcy. P odczas opracow yw ania m ateriału, otrzym anego w toku prac terenow ych, skupiono się na w ydzieleniu struktur (obszarów ) o tym sam ym ch a rakterze. Ich dokładna lokalizacja w połączeniu z m ateriałam i z dotychczasow ych badań archeologicznych pozw oliły na określenie funkcji rejestrow anych reliktów . D o konana interpretacja pow inna być spraw dzana, a przede w szystkim uzupełniana w toku terenow ych prac w ykopaliskow ych.
W arto na koniec zw rócić uw agę na najbardziej interesujące obserw acje dokonane na terenie L ednickiego grodu i podgrodzia. W yniki uzyskane w rejonie dom niem anej b ram y (płn.-zach. p artia um ocnień) potw ierdzają istnienie w tym m iejscu ro zb u d o w a nych konstrukcji nie tylko w sam ym św ietle przejścia, ale także po je g o zew nętrznej stronie. W yraźnie rysują się tu dw a poziom y spalonych konstrukcji czytelnych także w zachodniej i północnej partii w ału. W e w schodniej części n atom iast zarejestrow ano tylko jed en poziom . W ykop w ykonany w r. 1992 u podnóża w sch. partii um cnień (w rejonie dom niem anej bram y w sch.) oraz pow yższe obserw acje elim inują p raktycznie to m iejsce ja k o bram ę. S tw arzają jed n o cześn ie przesłankę d la przyjęcia jed n o fazo w o ści tej partii um ocnień. N a grodzie w je g o części płd.-w sch. zaobserw ow ano struktury
S T R - 8 — R A D A R O W A O B S E R W A C J A S T R U K T U R P O D P O W IE R Z C H N IO W Y C H 165
o dość znacznej głębokości i niew iadom ej funkcji i pochodzeniu. W stępne opracow anie geom orfologii w yspy sytuuje w tym rejonie pierw otną zatokę. M ożliw e, iż w zapisie falow ym u jaw niła się ona w kilku m iejscach w różny sposób — zależnie od podłoża lub charakteru w ypełniska (zw raca uw agę stosunkow o d u ża głębokość).
O drębnym problem em je s t rozplanow anie i zagospodarow anie podgrodzia. D otych czasow e badania archeologiczne skupiły się na w sch. brzegu, oraz tuż przy przy brzegu zach. W ich w yniku zlokalizow ano przyczółki obu m ostów lednickich, oraz zabudow ę w schodniej partii podgrodzia. G eneralnie w yróżniono tutaj dw a, chronologicznie różne, poziom y o nieco odm iennych osiach zabudow y. B adania te prow adzono w rejonie, gdzie zarów no teledetekcja, ja k i badania elektrooporow e nie dają czytelnego obrazu.
M ożna przypuszczać, że najbardziej w ypiętrzona p artia podgrodzia (płn. i zach.) skupiała zw artą, bardziej je d n o litą zabudow ę drew nianą. W schodni, stały brzeg cofnięty o ok. 40 - 60 m w głąb w yspy „w y ło żo n y ” by ł brukiem kam iennym . P artia płd. od dzielona od płn. przekopem (?) w sw ej części płn.- zach. po siad ała zw artą zabudow ę drew nianą. Im pulsy rejestrow ane w obu p artiach n ie w yznaczają w yraźnej zachodniej granicy stref zabudow y, lecz sugerują jej kontynuację. D otychczasow e obserw acje utrudnione silnym zadrzew ieniem tego terenu nie p ozw alają na jed n o zn acz n ą inter p retację charakteru je g o zagospodarow ania. B yć m oże obok o b iektów m ieszkalnych z kam iennym i paleniskam i i glinianym i klepiskam i m am y tu do czy n ien ia także z re liktam i architektury kam iennej (?). N a płd. od tego rejo n u znajduje się w arstw a ku l turow a, o niew yjaśnionym charakterze, zalegająca na niższym poziom ie, niż zaobser w ow ane (na płn.) relikty zabudow y drew nianej. U podstaw y, na zew nątrz wału znajdow ało się zagłębienie pełniące rolę fosy (?). B yć m oże łączyło ono (lecz tylko w pew nym okresie) w schodnią i zachodnią partię jeziora. Z agadkow o p rzed staw ia się niew ielkie (o w ym iarach ok. 35 x 15 m) obecnie w yniesienie w p obliżu płn.-w sch. od cin k a w ału. M ożliw e, iż w trakcie użytkow ania lednickiego ośro d k a grodow ego (w w iekach IX - X III) zostało sztucznie uform ow ane i „podw yższone” (?). P rzedsta w ione tutaj w yniki sygnalizują problem y, które trzeba będzie roztrzygać i w yjaśniać podczas archeologicznych prac w ykopaliskow ych.
SIR - 8 — R A D A R B E O B A C H T U N G D E R U N T E R G R U N D S T R U K T U R E N IN O S T R Ó W L E D N IC K I
Z u s a m m e n f a s s u n g
Z u r B eo b ach tun g d er U n tergm n d stru k tu ren in O stró w L ednicki w urde d ie R ad arein richtu n g SIR -8 (S u b surface In terface R adar) verw en d et. B ei d e r B eo b ach tu n g d er B u rg und des Sub u rb ium s w u rd e ein e A n tenne verw en d et, d ie d ie Im p u lse m it 8 0 H z F req u en z sendet. In A nleh n u n g an das stän d ig e A m e tz , bekan n te F ix p u n kte und berech n eten W ert d er D ielek trizitätsk o n stan te (versch ied en Für d ie B u rg u n d d a s S u burbium ) w ar d ie B estim m u n g d e r T ie fe (und d e r M eeresh ö h e) b estim m ter E lem en te m öglich. D ie A n aly se und In terp retatio n b e stim m te r elek tro m ag netisch en W ellen reflex io n e rleich terte die D o k u m en tatio n au s bisherigen archäo lo g isch en U ntersu ch u n g en und d ie z u sätzlich durch g efü h rten Son d ieru n g en und B o h rungen.
D ie w ich tig sten E rg eb n isse v on d en d u rch g eführten B eo b ach tu n g en h at m an an fo lgen d en Stellen erhalten: 1. In d e r T o m ä h e (A bb. 3C , 3C 1) w u rd en R eflex io n en registriert, d ie ein au sg eb au tes S y stem von H olzko n stru k tio n en w iderspiegelten.
2. In d er T o m ä h e so w ie im nö rdlich en und w estlich en W allteil w u rd en R eflex io n en registriert, d ie von zw ei S ch ich ten verb ran n ter H o lzk o n stru k tio n en stam m en (A bb. 3C2).
3. Im ö stlichen W allteil w urde n u r ein e S ch ich t von H olzk o n stru k tio n en reg istriert (A bb. 3D). 4. D ie im nö rd lich en Su b u rb iu m teil reg istrierten R eflexionen k onnten v on d er gesch lo ssen en H o lzbebauung stam m en (A bb 4A).
5. D ie im südw estlich en S u burbium teil (A bb. 4B ) vork o m m en d en R eflexionen stam m en von e in e r K ul turschicht m it an d erem C h arak ter als in d em N ordteil.
6. D ie außerhalb d er B urg, am F u ß des W alls (A bb. 4D , 4 D 1) reg istrierten Im p u lse k ö nnen m it dem dort ze itw e ise funk tio n ieren d en G rab en v erbunden sein.
7 . D as im sü d östlichen S uburbium teil b estim m te G ebiet charak terisieren andere, m it Im p u lsen au s anderen G eb ieten u n v erg leichbare Im pulse, d eshalb ist h eutzutage die In terpretation dieses G ebietes am schw ersten. D ie d arg estellten E rg eb n isse sy g n alisieren P ro b lem e, d ie im L au fe arch äo lo g isch er A usgrab u n g en zu e n tsch eid en und zu k lären sind.
A B B IL D U N G E N
A bb. 1. O stró w Lednicki. R ad arm eß n etz (gez. M . Ł o m nicki)
A bb. 2. O stró w L ednicki — Burg. G rabungsflächen. А, В — G ebiete m it u nbekanntem C h arak ter (gez. M arian Ł om nicki)
A bb. 3. O stró w L ednicki — Burg. G ebiete m it ähnlichem R eflex io n sch arak ter (gez. W . K ujaw a) Abb. 4. O strów L ednicki — Suburbium . G eb iete m it ähnlichem R eflex io n scharak ter (gez. M arian Ł o m nicki)
