Cena pojedynczego numeru 10 groszy Dzisiejszy numer zawiera 4 strony i dodatek „Rolnik'TSRQPONMLKJIHGFEDCBA
Nr. 8
BEZPARTYJNE POLSKO - KATOLICKIE PISMO LUDOWE,
'P - yCBA H FS t "D f " W eksped. m iesięcznie 79 gr, z odnosze-
« ■ niem przez pocztę 21 gr. w ięcej. W w y
padkach nieprzewidzianych, przy w strzym aniu przedsiębiorstw a, złożenia pracy, przerwania kom unikacji, abonent niem a praw a żądać pozaterminowych dostarczeń gazety, lub zwrotu ceny abona
m entu. Za dział ogłoszeniowy Redakcja nie odpow iada. R edaktor przyjm uje od 10 12. N adesłanych a nie zam ówionych rękopisów Re
dakcja nie zwraca i nie honoruje. Redakcja i adm inistracjaul. M ickie
w icza 1. Telefon 80. K onto czekowe P. K O. Poznań 204,252.
Sumiennem wykonywaniem, obowiązków, budujemy silną Ojczyzny!
‘S nnłnQ7Pni3* °g^osz- pobiera się od w iersza m m . (7 UyiUÓZCHia, łam .) 10 gr., za reklam y na str. 4-łam . w w iadom ościach potocznych 30 gr. na pierwszej str. 50 gr. Rabatu udziela się przy częstem ogłaszaniu. „Głos W ąbrzeski1* w ychodzi trzy razy tygodn. i to: w poniedziałek, środę i piątek. Przy sądo- wem ściąganiu należności rabat upada. Dla spraw spornych jest właściwy Sąd w W ąbrzeźnie. — Za terminowy druk, przepisane f miejsce ogłoszenia administracja nie odpowiada. W ydawnictwo zastrzega sobie prawo nieprzyjęcia ogłoszeń bez podania powodów
Kowofei&o, Gofufo, czwartek dnia 17 stycznia 1935r.
.... '■■■—■l.ggi ---...--- --- ---,
Afea c u lp a p . P e r tin a x a
W y b itn y p u b lic y s ta p a r y s k i p . P e r tin a x n ie n a le ż y d o n a s zy c h p r z y ja c ió ł. W r ę c z p r z e c iw n ie : w c z a s ie , g d y n a ta li d y s k u s ji e u r o p e js k ie j z n a jd o w a ła s ię d y s k u s ja o i. z w . p a k t w s c h o d n i
— r o z w in n ą ł n a jb a r d z ie j g w a łto w n ą p r z e c iw P o ls c e k a m p a n ję , w y s u n ą ł n a jw ię c e j z a s tr z e ż e ń p r ze c iw p o s ta w ie n a s ze j p o lity k i z a g r a n ic z n e j, n ie lic z ą c s ię b y n a jm n ie j z e w z g lę d a m i a n i u - m ia ru a n i p r z y z w o ito śc i. N ie lic z y ł s ię z r e s z tą i z p o tr ze b ą k o n s e k w e n c ji r ó w n ie ż i w s to s u n k u d o s ie b ie s a m e g o : w y p a d y te b o w ie m b y ły d ia m e tr a ln ie p r z e c iw n ie te m u , c o p , P e rtin a x p is a ł d a w n ie j, r o k te m u ...
T e rn w ię k s z e w ię c te r a z b y ć m u s i r o z c z a r o w a n ie p , P e r tin a x a c o d o s łu s z n o ś c i w ła s n y c h je g o p o g lą d ó w i ta k ty k i ó w c z e sn e g o r zą d u fr a n c u s k ie g o , s k o r o w „ E c h o d e P a ris " z a m ie s zc z a a r ty k u ł, w k tó r y m z a r z u c a r z ą d o w i fr a n c u s k ie m u , ż e z m ie n ił s ta n o w is k o w s p r a w ie r o z b r o je n ia , ja k ie r z ą d te n z a ją ł w n o c ie d o A n g lji 1 7 -g o k w ie tn ia u b . r o k u . Z m ia n a ta u ja w n iła s ię w g r u d n iu 1 9 3 4 r ., g d y p r e m je r F la n d in i m in , L a v a l r o z m ó w iw s zy s ię z s ir S im o n e m
— p o r z u c ili s ta n o w is k o , z a ję te p r z e z F r a n c ję w k w ie tn iu , o k a z u ją c s k ło n n o ś ć z a le g a lizo w a n ia p o d p e w n e m i w a r u n k a m i o b e c n y c h z b ro je ń n ie m ie c k ic h .
M a r s z a le k P iłs u d s k i — d o w o d z i o b e c n ie p . P e r tin a x — b y ł p r z e z o r n ie js z y . I p is z e d o s ło w n ie p , P e r tin a x —
— M a r s za łe k P iłs u d s k i p o w ie d z ia ł m in i
s tr o w i B a r th o u n a te m a t n o ty fr a n c u s k ie j z 1 1
k w ie tn ia : „ T o je s t z b y t p ię k n e , n ie p o d tr z y m a - c z a s ) — 46.615 głosów, c ie d łu g o te g o w y s iłk u " . M a r sz a łe k P iłs u d s k i
m ia ł r a c ję !
S ło w a te p . P e r tin a x a s ą n ie z w y k le z n a m ie n n e . J e ż e li b o w ie m s ta n o w is k o M a r s z a łk a P iłs u d s k ie g o — z k tó r e g o w te d y n ik t z r e s z tą n ie r o b ił ta je m n ic y , a s a m ś . p . m in is te r B a r th o u p o r o zm o w ie w B e lw e d e r z e w s ze m w o b e c je u -
W ub. niedzielę zapadła ostatnia decy
zja tcrytorjalna. wynikająca z postanowień i raktatu Wersalskiego. Nie ulega dziś już iż Zagłębie Saary Całe Niemcy najmniejszej wątpliwości,
wróci w całości do Niemiec.
szaleją z radości. Nieopisany entuzjazm pa
nuje wszędzie. Hitlerowskie Niemcy odnio
sły zwycięstwo tak wielkie, jakiego nie spo
dziewały się nawet w najśmielszych snach.
Wygrana ta oznacza kolosalne wzmocnienie stanowiska Trzeciej Rzeszy tak na arenie międzynarodowej, jak i w polityce wewnę
trznej. Wzrośnie nacjonalizm niemiecki i wzmocni się pozycja Hitlera. Wynik nie
dzielnego plebiscytu, przyznać należy, że to największe zwycięstwo Niemiec .odniesione od czasu podpisania Traktatu Wersalskiego, a równocześnie największa klęska tych czynników, które polityką ustępstw chciały sobie zjednać powojenne Niemcy.
Zagłębiu Saary. To krewcy zwolennicy Hi
tlera mszczą się na swoich przeciwnikach politycznych. Należy liczyć się z tern, że te
go rodzaju porachunki polityczne wybu
chać będą dość często.
Rok XV
Jak donoszą, komuniści rzucili bombę w pobliżu lokalu hitlerowskiego „Frontu Niemieckiego" w Neunkirchen, zaś w Saar
brucken tłum napad! na grupę komunistów.
Omwa po oilomniii wynikówiilBliistyli
w Saarze
Oficjalny wynik plebiscytu
Saarbrucken, 15. 1. Dziś rano ogłoszono oficjalne wyniki glosowania w poszczegól
nych okręgach Zagłębia Saary.
Oddano ogółem 528.704 głosy.
Oświadczyło się:
1) za status quo (stan, jaki był dotycli-
Genewa, 15. 1. Jednogłośnie przyznają genewskie koła polityczne, że rezultat gło
sowania w Zagłębiu Saary jest wiel
ką niespodzianką, lak wielkiej liczby gło
sów oddanych za przyłączeniem terytorjum plebiscytowego do Niemiec nie spodziewa
no się tu. Wśród najbardziej dla Niemiec optymistycznych przepowiedni wymieniano 15 procent za statuts quo. Rzeczywistość znacznie zdystansowała te przepowiednie, gdyż liczba zwolenników utrzymania rzą
dów Ligi Narodów w Zagłębiu Saary osiąg
nęła zaledwie 9 procent głosujących, pod
czas gdy za przyłączeniem tego terytorjum do Niemiec padło 90.5 procent głosów, przyłączeniem go do Francji znikomy mek procentu.
Wiadomość o wielkiem zwycięstwie wodowała w Genewie odprężenie
a za uła-
2) za przyłączeniem do Francji głosów,
3)za powrotem do Niemiec — głosów.
Białych kartek oddano 1.256.
Unieważniono 901 głosów.
Uprawnionych do głosowania było okrą-
— 2.985 4’6.089
spo- nastro- jów, nawet w kolach francuskich. Z niepo
kojem oczekiwane komplikacje, które mo
głyby powstać w wypadku niezbicie zdecy
dowanego stosunku głosów oddanych plebiscycie —
bia Saary do Rzeczy Niemieckiej. Najpraw
dopodobniej za 5 tygodni Rzesza Niemiecka obejmie w posiadanie upragnione przez sie
bie terytorjum.
Zgodnie z przekonaniem kół angielskich ma fakt ten stworzyć możliwość powrotu Niemiec do Ligi Narodów poprzez legaliza
cję ich zbrojeń, ruszenie konferencji roz
brojeniowej z martwego punktu i złagodze
nie stosunków francusko - niemieckich.
*
Jutro rano oczekuje Genewę niezwykłe widowisko. Mianowicie dziś ogodz. "-ej wie
czorem komisja plebiscytowa opuści Zagłę
bie Saary i specjalnym pociągiem uda się do Genewy. Pociągiem tym, oprócz członków komisji plebiscytowej, przewiezione będą w specjalnej skrzyni wszystkie kartki ple
biscytowe pod eskortą oddziału wojskowego.
Vv Genewie komisja plebiscytowa zło
ży urzędowe sprawozdanie Radzie Ligi Na
rodów, a następnie kartki plebiscytowe zo- w staną pułicznie w obecności wszystkich usunięte zostały przez prze- członków Rady Ligi Narodów spalone. Na konywującą wymowę cyfr i Rada Ligi Na- widowisko to czeka Genewa
rodów będzie mogła w ciągu najbliższych
dni wydać orzeczenie o przyłączeniu Zagłę- niem. z zaciekawię*
(Iskra).
ja w n ia ł — d o p ie ro te r a z p r ze m a w ia d o p r z e k o n a n ia je d n e g o z k ie r o w n ic z y c h p u b lic y s tó w p r a - i
s y fr a n c u s k ie j, to p o w ie d z ie ć m o ż e m y , ja k z r e s ztą n ie p o r a z p ie r w s z y : te r n le p ie j, ż e u ś w ia - i
d o m ie n ie r a c jo n a ln o ś c i p o ls k ie j, p o lity k i to r u je s o b ie d r o g ę w u m y ś le n a s z y c h s p rz y m ie r ze ń c ó w . L e p ie j p ó ź n ie j, n iż n ig d y . L e p ie j, ż e w r e sz c ie p o m ie s ią c a c h a ta k ó w w y n ik a ją c y c h ty lk o z k r ó t- k o w id z tw a p r a sy fr a n c u s k ie j, s ą d s w ó j o p o l
s k ie j p o lity c e z a g r a n ic z n e j m u s i c z o ło w y p r z e d s ta w ic ie l p u b lic y s ty k i fr a n c u s k ie j u ją ć w p r z y z n a n ie :
D la n a s w P o ls c e s ło w a te n ie z a w ie r a ją n ic n o w e g o , s ą ty lk o s tw ie rd z e n ie m is to tn e g o s ta n u r z e c z y .
C h a r a k te r b o w ie m p o lity k i p o ls k ie j o p a r ty je s t b e z w z g lę d n ie n a je j r e a ln o ś c i, n a p r z e w id y w a n iu , o p a r łe m o lo g ic z n e p r z e s ła n k i, a n ie n a c h w ilo w y c h n a s tr o ja c h . P o w ia d a p r z y s ło w ie :
gło 540.000 osób.
Z wyniku głosowania wynika, iż 90.5 proc, wyborców oddało swe głosy za Niem
cami.
Saarbrucken, 15. 1. Dziś w całem Zagłę
biu Saary zamarły wszelkie warsztaty pra
cy. Hitlerowcy wylegli na ulice, aby mani
festować swą radość z odniesionego zwy
cięstwa.
Władze zamierzały początkowo nie do
puścić do manifestacyj. Ostatecznie zgodzi
ły się na nic jako na mnieiszo zło, bowiem i bez zezwolenia władz plebiscytowych ma
nifestacje te odbyłyby się, a wtedy musia- łaby interweniować policja między narodo
wa. Doszłoby napewno do starć.
Wogóle bójki toczą się dość często w
CHOROBA MINISTRA J. BECKA G ene w a. Minister spraw zagra- nicznycli, p. Józef Beck, który był już przeziębiony w W arszawie, za
niemógł poważniej po przyjeździe do G ene w y z powodu pod
wyższonej temperatury, około 38° po
został w łóżku. —
Lekarz polecił ministrowi J. Bec
kowi nie opuszczać mieszkania w ciągu najbliższych dni. P. min. Beck przyjął ministra spraw zagr. Turcji a zarazem przewodniczącego obecnej sesji Rady Ligi Narodów Tewfik Arasa i ministra spraw zagranicznych W ęgier Kanyę.
SKARGI P. VON PLESSA.
G enew a. Dowiadujemy się, że przewodniczący komitetu trzech p.
Lopez Olivan delegat Hiszpanji przy
stąpił do opracowywania raportu w sprawie petycji p. von Plessa do Ligi Narodów. —
Raport zmierza do zakończenia tej sprawy. —
Petycje p. von Plessa do Ligi Na
rodów oparte są — jak wiadomo — na polsko - niemieckiej konwencji z roku 1922, dotyczącej spraw Górne
go Śląska. —
d o w o d z ić to z n a c z y p r z e w id y w a ć . T o z n a c z y n ie u le g a ć p r ze r ó żn y m s u g e s tjo m c h w ili, a w n io - s k o w a ć z r e a ln e j r z e c z y w is to ś c i — n a p r z y s z ło ś ć . P o ls k a n ie p r o w a d z i p o lity k i k r ó tk o w z ro c z n e j, a n a d łu g ą b a r d z o m e tę , 1 w s z e lk ie o b lic ze n ia i p r z e w id y w a n ia n a s z e g o r zą d u w r o k u u b ie g ły m , g d y b y ś m y s ię n ie d a li w z ią ć n a le p p r z e r ó ż n y c h k o m b in a c y j i m g ła w ic o w y c h e k s p e r y m e n tó w — w y w o ła ły w p r a sie fr a n c u s k ie j n a jb a r d z ie j fa n ta s ty c z n e p o g ło s k i i p lo tk i i p o d e jr z e n ia .
D z iś je d n a k o k a z u je s ię , k to m ia ł r a c ję . D z iś s a m h e r o ld fr a n c u s k ie j k a m p a n ji a n ty p o ls k ie j, p . P e r tin a x , m u s i w y z n a ć , m e a c u lp a ... o m y liłe m s ię ... r a c ję m ia ł M a r s za łe k ! N ie P o lsk a z m ie n iła s w e s ta n o w is k o — a z m ie n ić je m u s ia ła F ra n c ja ...
P r z y n o s i to w ie lk i z a s z c z y t p . P e r tin a x o w i.
Na tym przykładzie właśnie możemy uwy
p u k lić w c a łe j p e łn i, ja k r e a ln e i k o n s e k w e n tn o b y ło i je s t n a d a l s ta n o w is k o P o ls k i w o b e c z a r ó w n o p a k tu w s c h o d n ie g o ja k i in n y c h z a m ie r z e ń p a k to w y c h .
F a łs z y w e b y ło b y s ą d z e n ie , ja k o b y P o ls k a s ta ła n a s ta n o w isk u „ p r z e c iw " ta k ie m u c z y o - w e m u p a k to w i. Z a w s z e n a to m ia s t s to i o n a n a s ta n o w is k u — w a r o w a n ia n a d ż y w o tn y m in te r e s e m P a ń s tw a P o lsk ie g o .
W s to su n k u d o p a k tu w sc h o d n ie g o w je g o d o ty c h c z a so w y c h z a ło ż e n ia c h i fo r m ie z a ję liś m y s ta n o w is k o n e g a ty w n e . D z iś s to im y p r z e d in n y m p a k te m , d o k tó r e g o p o s ta n o w io n o o s ta tn io w R z y m ie n a s z a p r o s ić . N ie w ie m y , ja k ą b ę d z ie o d p o w ie d ź p o ls k ie g o m in is tra s p ra w z a g r a n ic z n y c h n a tę p r o p o z y c ję . W k a ż d y m r a z ie s tw ie r d z ić m u s im y z e s tr o n y p o ls k ie j o p in ji p u b lic z
n e j w m y ś l p r ze s ła n e k w p o p r ze d n ie j c z ę ś c i n a s zy c h w y w o d ó w , ż e p o ls k a p o lity k a z a g r a n ic z n a w d o b ie w c z o r a js z e j, d z is ie js z e j c z y ju tr z e j
s z e j c z y te ż n a jd a lsz e j p r z y s z ło ś c i m u s i s ię p r z y sto s o w a ć w s w y c h d e c y zja c h je d y n ie d o in te r e s u r e a ln e g o R z p lite j d o d a n e g o z a g a d n ie n ia . —
I to je s t je d y n ie m ia ro d a jn e .
P o lsk a p r o w a d z i b o w ie m n ie p o lity k ę n e g a c ji, ja k to c h c e w id z ie ć n p . p . S tr o iń s k i, le c z
p o lity k ę r e a ln e g o in te r e s u . .
B o r a z je s z c z e i w c ią ż , a ż d o z n u d z e n ia z a - ' r ó w n o w ła s n e j o p in ji w k r a ju , ja k i o p in ji ś w ia ta , p o w ta r za ć n ie p r ze s ta n ie m y , b y z a ró w n o w ła s n y o b y w a te l ja k i k a ż d y p o lity k z a g r a n ic ą w b ił s o b ie w p a m ię ć : N ig d y n ie p r o w a d z i
liś m y , n ie p r o w a d z im y , n ie b ę d z ie m y p r o w a d z ić
p o lity k i a n i fr a n c u s k ie j, a n i r o s y js k ie j, a n i a n g ie ls k ie j, a n i n ie m ie c k ie j, a n i ż a d n e j in n e j — a ty lk o p o lity k ę p o ls k ą W ię c ta k ą , k tó r a o d p o w ia d a r e a ln y m in te r e s o m P a ń s tw a , n ie n a r u s z a ją c z r e s z tą w n ic z e m z o b o w ią za ń s o ju s z n ic z y c h i in n y c h n a s z y c h u s to su n k o w a ń m ię d z y n a r o d o w y c h .
T ę ś w ia d o m o ś ć m a ju ż p o ls k ie s p o łe c z e ń s tw o i z te j ś w ia d o m o ś c i c z e r p ie z a ró w n o u fn o ś ć w p o c zy n a n ia n a sz e g o r z ą d u , ja k i h a r t w e w n ę tr z n y .
B ły s k i te j ś w ia d o m o ś c i p o c z y n a ją r ó w n ie ż d o c ie r a ć d o ty c h , k tó r z y p r ó b o w a li p o ls k ę p o lity k ę z a g r a n ic z n ą z a p r z ą c w k r ę g i, c z ę s to k r z y ż u ją c a s ię z n a s z e m i r e a ln e m i in te re s a m i p a ń - s tw o w e m i.
S tr. 2 „ G Ł O S W Ą B R Z E S K 1“
Co słychać
W KRAJU
4 - S ta n b e z ro b o c ia n a te re n ie p a ń s tw a w ) n o s ił 12 b m . -1 5 0.0 7 0 n s ó b , c o s ta n o w i w z ro s t w s to s u n k u d o p o p rz e d n ie g o ty g o d n ia o 2 0 .9 5 1 o s ó b .
+ K u te r ry b a c k i „ G d y n ia 6 6 “ z a to n ą ł u w e jś c ia d o p o rtu ry b a c k ie g o w s k u te k z d e rz e n ia s ię z k r ą lo d o w ą .
6 - Z G d y n i o d s z e d ł n o rw e s k i p a ro w ie c
„ A u g u s t" z ła d u n k ie m 8 .1 7 8 to n ż .y ta d o N o w eg o J o rk u i F in la n d ji.
7 - D o G d y n i z a w in ą ł ja p o ń s k i p a ro w ie c
„ C h in a M a ru " o p o je m n o ś c i 4 .2 6 6 to n r. n . p o ła d u n e k 8 .0 0 0 to n w ę g ła .
4 - W p o n ie d z ia łe k , p rz e d tr\b a n a łe m s ą d u o k rę g o w e g o w K ra k o w ie ro z p o c z ę ła się ro z p ra w a p rz e c iw k o s p ra w c o m k a ta s tro fy k o le jo w e j p o d K rz e s z o w ic a m i.
5 - W 1 -ej d e k a d z ie s ty c z n ia z a p a s z ło ta w B a n k u P o ls k im p o w ię k s z y ł s ię o 0 ,5 rn iljo - n a z ł. — P o k ry c ie z ło te m w z ro s ło z 4 4 ,8- % d o 4 6 .8 4 % i p rz e k ra c z a n o rm ę s ta tu to w ą o b e z m a ła 17 p u n k tó w’.
6 - W W a rs z a w ie w y k ry to a fe rę „ In s ty tu tu H e ra ld y k i" , tru d n ią c ą s ię w y d a w a n ie m d o k u m e n tó w s z la c h e c k ic h z a ... 5 z ło te .
7 - D o W o je w o d y b ia ło s to c k ie g o g e n . P a s ła w s k ie g o z g ło s iła s ię d e le g a c ja p ra w o s ła w n y c h , d o m a g a ją c a s ię w p ro w a d z e n ia p o ls k ic h k a z a ń w c e rk w i w B ia ły m s to k u . D e le g a c ja z ło ż y ła m e m o rja ł z 5 0 0 p o d p is a m i.
ZAGRANICĄ
+ M ię d z y M u k d e n t n a S z a n -lIa i-K w a n w y k o le ił się ja p o ń s k i p o c ią g w o js k o w y . 12 ż o łn ie rz y ja p o ń s k ic h s tra c iło ż y c ie , a 18 je s t ra n n y c h . D o n o s z ą z e ź ró d e ł c h iń s k ic h , ż e w y k o le je n ie p o c ią g u s p o w o d o w a li p o w s ta ń c y .
d - D o n o s z ą z S a n tja g o d e C h ile , ż e g w a ł
to w n y p o ż a r, k tó re g o p rz y c z y n n ie z d o ła n o u s ta lić , z n is z c z y ł n ie m a l d o s z c z ę tn ie c a łą k u p ie c k ą d z ie ln ic ę m ia s ta ( o r m a i. S tra ty m a - te r ja ln e w y n o s z ą p rz e s z ło 2 m iljo n y p c z ó w .
+ W k a m ie n io ło m a c h w S a llo p o d B u k a re s z te m w y d a rz y ła s ię k a ta s tro fa , k tó ra p o c ią g n ę ła z a s o b ą p o w a ż n e n a s tę p s tw a . 12 ro b o tn ik ó w z o s ta ło z a s y p a :'y •. h m a s ą z ie m i i k a m ie n ia m i g ru b o ś c i p rz e s z ło 5 m e tró w . — D z ię k i p rz e p ro v , a d z o n e j n ie z w ło c z n ie a k c ji ra tu n k o w e j u d a ło s ię w y d o b y ć n a p o w ie rz c h n ię z ie m i 8 p o ra n io n y c h ro b o tn ik ó w ', 4 p o z o s ta li z a ś z m a rli w s k u te k u d u s z e n ia .
4 - W B ro o k ly n ie o d b y ła s ię w s o b o tę ro z p ra w’a s ą d o w a p rz e c iw k o b ra c io m A d a m o w ic z o m . o s k a rż o n y m o n ie le g a ln e p ę d z e n ie s p iry tu s u . S ą d u z n a ł A d a m o w ic z ó w w in n y m i i w y m ie rz y ł im k a r ę g rz y w u ty . Z a s ą d z e n i w n ie ś li a p e la c ję .
5 - P ie rw s z y m p ilo te m wr P a ń s tw ie W a ty - k a ń s k ie m je st k s ią d z d o n G io v a n n i S a la .
6 - C z e s c y n a ro d o w i s o c ja liś c i w y d a w a ć b ę d ą w e W ie d n iu s w ó j o rg a n w ję z y k u c z e s k im .
7 - W B e rlin ie s tra c o n y z o s ta ł 3 4 -le tn i a f- g a ń c z y k K a m a l S y e d z a m o rd e rs tw o d o k o n a n e w u b . ro k u n a o s o b ie p o s ła a lg a n s k ie - g o w B e rlin ie .
Uroczyste otwarcie rozgłośni
toruńskiej
l o r u d . W d n iu d z is ie js z y m <
g o d z . 2 0 -te j s to s o w n ie d o z a p o w ie d z i o d b y ło s ię u r o c z y s te o tw a r c ie r o z g ło ś n i to r u ń s k ie j B o ls k ie g o R a d ja . — - i\a u ro c z y s to ś ć o tw a r c ia p r z y b y li z W a rs z a w y p . w ic e m in is te r p o c z t i te le g r a f ó w D r z e w ie c k i, d y r e k to r d e p a r ta m e n tu p . R o m a n S ta r z y ń s k i, d y r e k to r n a c z e ln y ł ’. R a d ja p . C h a m ie c . R ó w n ie ż p r z y b y ł J . Ł . k s . b is k u p O - k o n ie w s k i o ra z p r z e d s ta w ic ie le w ła d z p a ń s tw o w y c h P o m o r z a z p . w ic e w o je w o d ą p o m o rs k im S ta r z y ń s k im , d o w ó d c a O K . V I I 1. g e n e ra l I h o m m e i g e n e r a ł M a k sy m o w c z -R a c z y ń sk i, s ta r o s ta k r a jo w y Ł ą c k i, p r e z y d e n t m ia s ta B o lt, d a le j p r z e d s ta w ic ie le m ie j
s c o w e g o s p o łe c z e ń s tw a , o rg a n iz a c y j i s to w a r z y s z e ń . O g o d z . 1 9 ,3 0 J . Ł . k s . b is k u p O k o n ie w s k i w s tu d jo to r u ń s k ie g o R a d ja o d p r a w ił w o b e c n o ś c i p r z e d s ta w ic ie li w ła d z m o d ły z a p o m y ś ln o ś ć ro z g ło śn i to r u ń s k ie j o r a z p o ś w ię c ił g m a c h ro z g ło ś n i. O g o d z . 2 0 te j p o h e jn a le s ta c ji to r u ń s k ie j w y g ło s ił p r z e m ó w ie n ie n a c z e ln y d y r e k to r P o ls k ie g o R a d ja p . d r . Z y g m u n t C h a m ie c .
D o k o n u ją c o tw a rc ia r a d jo s ta c ji to r u ń s k ie j, p . w ic e m in is te r D r z e w ie c
1 kroniki żałobnej
Z g o n
K s. P r a ła ta S ty c h la
W niedzielę, 13 stycznia w godzinach wieczornych rozeszła się w Poznaniu smutna wiadomość o nagłym zgonie prałata - prepo
zyta Kolegiaty Marji Magdaleny w Pozna
niu ks. Antoniego Stychla. Sędziwy kapłan zaniemógł nagle w godzinach przedpołudnio
wych. Znaleziono Go w łóżku, tkniętego pa
raliżem. Przywołani lekarze, mimo, źe chory był przytomny, nie zdołali nic pomóc. Ks.
prałat Stychel skonał po namaszczeniu ostat- niemi Olejami św.
Zeszła ze świata jedna z najpiękniejszych i najbardziej dostojnych postaci naszej dziel
nicy. Wielki bojownik o utrzymanie polsko
ści w okresie zaborów, krzewiciel prawdzi
wych wartości narodowych, świetny mówca parlamentarny, świątobliwy kapłan, wzór cnot człowieka i obywatela — oto sylwetka Tego, którego ogólnie czczono i szanowano, a którego śmierć wywołała szczery ból i wielki żal.
Cześć Jego pamięci!
*
k i w y g ło s ił ró w n ie ż p r z e m ó w ie n ie , a ja k o n a s tę p n y p r z e m ó w ie n ie w y g ło s ił J . E . k s . b is k u p O k o n ie w s k i, p o - c z e m p r z e d m ik r o f o n e m w y g ło s ił p r z e m ó w ie n ie p . w ic e w o je w o d a p o m o r s k i S ta r z y ń s k i.
Z k o le i p r z e d m ik r o f o n e m z a b r a ł g ło s s ta ro s ta k r a jo w y p . W in c e n ty Ł ą c k i.
P o p r z e m ó w ie n ia c h i w y k o n a n iu p ie ś n i p r z e z c h ó r y to r u ń s k ie p r z e m a w ia ł p . in ż . S z u lc w g w a r z e k a s z u b s k ie j.
W c z a s ie p r z e m ó w ie ń — p w i
c e m in is te r D r z e w ie c k i w y g ło s i! k r ó t
k ie p r z e m ó w ie n ie d o z e b ra n y c h — n a c z e ś ć ty c h , k tó r z y s ta c ję b u d o w a li, a m ia n o w ic ie in ż . H e lle r a , p o d k tó r e g o o g ó ln e m k ie r o w n ic tw e m s ta c ja b y la b u d o w a n a i k o n s tru k to r ó w s ta c ji p p . in ż . R a b ę d z k ie g o i J a n ik a . P a n w ic e m in is te r n a d a ł n a z w ę n o w e j s ta c ji H . R . J. 2 4 . g d z ie lic z b a 2 4 o z n a c z a ilo ś ć k ilo w a tó w . P o s k o ń c z o n e j u ro - c z sto ś c i o tw a r c ia ro z g ło ś n i to r u ń s k ie j D y r e k c ja P o ls k ie g o R a d ja p r z y jm o w a ła p r z e d s ta w ic ie li w ła d z , u rz ę d ó w i z a p r o s z o n y c h g o ś c i w s a la c h D w o ru A r tu s a .
Ś . p . k s . p ra ła t A n to n i S ty c h e l u ro d z ił się 1 5 . 6 . 1 8 5 9 r. w D łu s k u . U k o ń c zy ! w P o z n a n iu g im n a z ju m im . M a rji M a g d a le n y . N a s tę p n ie o d d a ł ‘ ię s tu d jo m in ż y n ie rji n a p o li
te c h n ic e w B e rlin ie . W o k re s ie t. z w . w a lk i k u ltn rn e j p o s ta n o w i! p o ś w ię c ić się s ta n o w i d u c h o w’iie m ti. F e o lo g ji s łu c h a ł w W iirz b u r- g u i n a k o n ie c w G n ie ź n ie p o c ze m o trz y m a ł jś w ię c e n ia k a p ła ń s k ie . W r. 1 8 % z o s ta ł p ro c e s o re m p rz y k o le g ja c ie św . M a rji M a g d a - I le n v a w r. 1 9 2 5 m ia n o w a n y z o s ta ł p ra ła te m
d o m o w y m J e g o ś w ią to b liw o ś c i.
W la ta c h 1 8 9 8 —1 9 1 5 k s. p ra ła t S ty c h e l [b y ł p o s łe m d o s e jm u p ru s k ie g o , a w la ta c h 1 9 0 4—1 9 1 8 p o s ło w a ł d o p a rla m e n tu n ie m ie c - I k ie g o . W r. 1 9 1 0 w s z e d ł d o S e jm u D z ie ln i- ' co w ’e g o w P o z n a n iu , a n a s tę p n ie .do S e jm u
|U sta w o d a w c z e g o i w re s z c ie o d r. 1922 z a s ia -
! d a ł w S e n a c ie , g d z ie p ia sto w a ł g o d n e .'.- w i
c e m a rs z a łk a . Z re z y g n o w a ł z m a n d a tu w ro - k u 1 9 2 8 .
17.2' ~
P O L A K M IS T R Z E M E U R O P Y 1 A N G L JI W Z A P A S A C H L O N D Y N . W o b e c 6 ,0 0 0 w id z ó w o d b y ła się b m . w a lk a z a p a śn ic z a o ty tu ł m istrz a E u ro p y i W ie lk ie j B ry ta n ji m ięd z y p o lsk im z a p a śn i- i k ie m K ra u se re m a d o ty c h c za so w y m m istrz e m i K a n a d y jcz y k ie m Jo h n e m C a rv e re m , W a lk a । trw a ła g o d z in ę i 17 m in u t.
X. polityki
Igłowe traktaty
Co właściwie podpisano w Rzymie? Komu
nikaty oficjalne mówią o tern, dość ogólnikowo.
Oczywiście załatwiono fi ancusko-wloskie sprawy koionjalne, przyczem Włochy dostały stokilka- dziesiąt tys, km. kwadratowych pustyni, sprawy obywatelstwa włoskiego mieszkańców Tunisu Ud.
Spodziewano się, że może Abisynja, jako sfera wzajemnych wpływów francusko-włoskich, stanie zwłaszcza wobec panującego konfliktu, na prze
szkodzie rokowaniom między obu państwami. — Szczęśliwie jednak nie popsuło to harmonji. A trzeba jej było dużo, aby dojść do porozumie
nia w najważniejszej sprawie, sprawie Austrji.
Nie wsmak coprawda poszło byłej monarchji habsburskiej, że niepodległość jej będą gwaran
tować państwa, wchodzące dawniej w skład jej terytorjum, tzw. sukcesyjne — działały tu praw
dopodobnie wpływy z Berlina — ale ostatecznie porozumiano się, że odpowiedni protokuł zosta
nie podpisany przez bezpośrednich sąsiadów Au
strji. Podpisze więc Jugoslawja, Czechosłowa
cja, podpiszą V/ęgry i Włochy, Niemców również zaproszono do paktu, który dla nich będzie po
grzebaniem zamiarów Anschlussowych.
Francja, Rumunja i Polska mają przystąpić później, Anglja zaś nie chce się mieszać do spraw czysto kontynentalnych. Jak widać, pakt taki zbiorowy byłby spiżowym dokumentem całości postanowień traktatu wersalskiego, na który co- az częstsze zdarzają się ataki o Państwa więc re
wizjonistyczne muszą zrezygnować ze swych am- bicyj. Zrobiły już to prawdopodobnie Węgry, które w urzędowych enuncjacjach dały temu wy- raz, że nie zdobycze terytorjalne mają teraz na oku, lecz „rewizjonizm duchowy1, czyli oddziały
wanie gospodarcze i kulturalne na 4 miljony Węgrów, pozostałe poza granicami.
Omawiano także w Rzymie sprawę zbrojeń niemieckich, w duchu uznania je za bezprawne, jeżeli Niemcy nie przystąpią do odpowiedniej konwencji międzynarodowej, lub nie powrócą do Ligi.
Innym, historycznym ewenementem podróży min. Laauła jest pierwsza od lat sześćdziesięciu oficjalna wizyta przedstawiciela Francji w Wa
tykanie. Chodzą pogłoski o przygotowaniu kon
kordatu francuskiego ze Stolicą Św. Charakte
rystyczne jest, że wszystkie odłamy opinji fran
cuskiej przyjęły wiadomość o tern z wielkiem zadowoleniem.
W d e c y d u jąc y m m o m e n c ie p o lsk i z a p a śn ik u n ió sł 1 3 0 k g . w a ż ą c e g o K a n a d y jc z y k a w g ó rę i m ły n k ie m p o w a lił g o n a o b ie ło p a tk i. R y z y k o w n y c h w y t i d łu g a w a lk a ta k w y c z e rp a ła z w y c ię sc ę, ż e z n a d m ie rn e g o w y siłk u z e m d la ł P o w a ic e w rę c z o n o P o la k o w i d y p lo m m istrz a E u ro p y i W ie lk ie j B ry ta n ji n a ro k 1 9 3 5 a k o - lo n ja p o lsk a w rę c z y ła K ra u se ro w i z ło ty m e d a l p a m ią tk o w y .
S P IE S Z M Y Z D A T K IE M N A F U N D U S Z S Z K O L N IC T W A P O L S K IE G O Z A G R A N IC Ą .
re fo rm y s p ra w a s z k o ln ic tw a : ja k p a m ię ta m y !
|W z a b o rz e p ru s k im p rz e d w o jn ą ję z y k p o ł- 1 s k i n ie b y ł d o p u s z c z o n y w s z k o ła c h w s z e l
k ie g o ty p u p u b lic z n y c h i p ry w a tn y c h ja k o ję z y k n a lic z a n ia . C a ła n a u k a m u s ia ła s ię o d b y w a ć p o n ie m ie c k u . N ie s te ty , je d n a k z m ia n a s y s te m u p a ń s tw o w e g o n ie p rz y n io s ła z a s o b ą p ra w ie ż a d n e g o p o le p s z e n ia . J e d y n c m u s tę p s tw e m , ja k ie w te d y w ro k u 1 9 1 8 u c z y n io n o , b y ła m o ż n o ś ć n a u c z a n ia ję z y k a p o l
s k ie g o , ja k o p rz e d m io tu w s z k o ła c h lu d o w y c h . D o p ie ro u m o w a p o ls k o -n ie m ie c k a 1 9 2 2 ro k u w s p ra w ie G ó rn e g o ś lą sk a t. z w .
„ K o n w e n c ja G e n e w s k a " p rz y n o s i m o ż n o ś ć z a k ła d a n ia p u b lic z n y c h i p ry w a tn y c h s z k ó ł z p o ls k im ję z y k ie m n a u c z a n ia , a le ty lk o n a te re n ie c z ę ś c i p le b is c y to w a ’j G ó rn e g o ś lą s k a .
W ty c h o g ra n ic z o n y c h w a ru n k a c h ro z p o c z ę li P o la c y w N ie m c z e c h tru d n ą a k c ję o rg a n iz a c y jn ą c e le m z a p e w n ie n ia w g ra n i
c a c h m o ż liw o ś c i s w y m d z ie c io m n a u c z a n ia w ję z y k u p o ls k im , lu b p rz y n a jm n ie j ję z y k a p o ls k ie g o . N u (io rn y iii Ś lą sk u p ró b o w a n o w y k o rz y s ta ć m o ż n o ś ć tw o rz e n ia s z k ó ł p o ls k ic h p rz e /. z g ła s z a n ie o d p o w ie d n ic h w n io s k ó w’: n ie s tt > w p rę d c e p rz e k o n a n o s ię, ż e p u b lic z n e z k o ły tw o rz o n e p rz e z w ła d z e p ru s k ie m a ja ty lk o d la p o z o ru ję z y k p o ls k i, ja k o ję z y k n a u c z a n ia — w rz e c z y w i
s to ś c i n a u c z y c ie la m i b y li w n ic h lu d z ie n ie - z n a ją c y ję z y k a p o ls k ie g o , a d u c h b y ł n a - w s k ro ś n ie m ie c k i. N a in n y c h te re n a c h p o g ra n ic z n y c h , g d z ie w o g ó le s z k o ły p o ls k ie n ie b y ły d o p u s z c z o n e , m u s ia n o o g ra n ic z y ć s ię d o ż ą d a n ia n a u c z a n ia ję z y k a p o ls k ie g o
S z k o ln ic tw o p o ls k ie w N ie m c z e c h
K o ń c z ą c a s ię w ' ro k u 1 9 1 8 W ie lk a W o jn a E u ro p e js k a p rz y n io s ła w ie lu n a ro d o m o d ro d z e n ie ic h b y tu p a ń s tw o w e g o . Z m ie n ia ły s ię g w a łte m n a rz u c o n e g ra n ic e , w c ie la ją c e p rz e z d łu g ie la ta te r y to r ja n a ro d o w e d o o b c y c h p a ń s tw . A le n ie w s z ę d z ie ’ z m ia n y g ra n ic z n e o b ję ły c a ło ś ć o b s z a ró w n a le ż ą c y c h d o je d n e g o n a ro d u — w w ie lu w y p a d k a c h p o z o s ta ła d o ś ć z n a c z n a ilo ś ć lu d n o śc i p o z a te re n e m w ła s n e g o p a ń s tw a . M ię d zy in n e m i i o d ro d z o n a R z e c z p o sp o lita P o ls k a n ie o g a rn ę ła w s z y s tk ic h te re n ó w e tn o g ra fic z n ie p o ls k ic h n a p ó łn o c i z a c h ó d o d n ie j p o z o s ta ły z ie m ie z a m ie s z k a łe p rz e z P o 1 a k ó w : M a z u ry , W a rm ja , Z ie m ia M a lb o rs k a , z w a n a ró w n ie ż P o w iś le m , s k ra w k i P ru s k ró le w s k ic h i P o z n a ń s k ie g o tw o rz ą c e p ro w in c ję P o g ra n ic z a o ra z d u ż e p o ła c ie ś lą s k a — w s z y s tk ie te z ie m ie s ą n a d a l w e w ła d a n iu R z e s z y N ie m ie c k ie j. P o z a a u to c h to n ic z n ą lu d n o ś c ią p o ls k ą , z n a jd u ją c ą s ię n a ty c h o b s z a ra c h , n a te ry to r ju m P a ń s tw a N ie m ie c k ie g o , p o z o s ta ły ró w n ie ż s k u p ie n ia w y c h o d ź tw a p o ls k ie g o n a W e s tfa lji, N a d re n ji, w B e rlin ie , w S a - k s o n ji i t. d . O g ó łe m lu d n o ś ć p o ls k a w R z esz y N ie m ie c k ie j w y n o s i o k o ło 1 .4 0 0 ,0 0 0 .
W y d a ło s ię . ż e c h w ila p rz e w ró t’, w u - s tro ju N ie m ie c w lis to p a d z ie 1 9 1 8 ro k u p rz y n ie sie w s to s u n k u d o P o la k ó w ', k tó rz y p o z o s ta li w g ra n ic a c h N ie m ie .’, z m ia n ę s y s te u iu g e rm a n iz a c y jn e g o . s to s o w a n e g o d łu g ie la ta p rz e z c z v n n ik i rz ą d o w e . Z w ła s z c z a w y m a g a ła
ja k o p rz e d m io tu , a le i ta n a u k a n ie m ia ła i W ro k u w ie le w a rto ś c i. W o b ec p o w y ż s z e g o m u s ia - w a ln y c h n o p rz e rz u c ić s ię d o in n y c h fo rm d z ia ła n ia ,
m ia n o w ic ie n a u c z a n ia p ry w a tn e g o . — Z a cz ę to z a k ła d a ć p ry w a tn e p o p o łu d n io w e k u rs y ję z y k a p o ls k ie g o , k tó ry c h ilo ś ć s z y b k o p o w ię k s z a ła s ię , d o c h o d z ą c o d 1 8 z 4 6 0 d z ie ć m i w ro k u 1 9 2 5 d o 1 4 9 z 4 .2 1 6 d z ie ć m i w ro k u 1 9 5 4 , o ra z o c h ro n k i. k tó ry c h lic z b a w z ra s ta ła s ta le o d ro k u 1 9 2 5 (5 o 9 0 d z ie c ia c h ) d o ro k u 1 9 5 2 (2 9 o 5 5 5 d z ie c ia c h ), n ie s te ty p o te m m a le ją c z p o w o d u b ra k u ś ro d k ó w fin a n so w y c h o d 2 4 o 5 5 4 d z ie c ia c h .
Z m ia n ę w m o ż n o ś c ia c h ro z w o ju s z k ó l p o ls k ic h p rz y n o s i t. z w . o rd y n a c ja s z k o ln a z 51 g ru d n ia 1 9 2 8 r., z e z w a la ją c a n a z a k ła d a n ie p u b lic z n y c h lu b p ry w a tn y c h s z k o l z p o ls k im ję z y k ie m n a u c z a n ia n a o b s z a rz e c a ły c h P ru s . L u d n o ś ć p o ls k a , n a u c z o n a d o ś w ia d c z e n ie m , ż e s z k o ły p u b lic z n e n ie są s z k o ła m i is to tn ie p o ls k ie m i, p rz y s tę p u je d o a k c ji z a k ła d a n ia s z k ó ł p ry w a tn y c h . c ią g u 5 la t ro z w ija się p o m y ś ln ie d z ia ła ln o ś ć w ty m z a k re s ie Z w ią z k u P o ls k ic h T o w a rz y s tw S z k o ln y c h p o m im o tru d n o ś c i s ta w ia n y c h z e s tro n y n ie m ie c k ie j. W p o c z ą tk a c h ro k u 1 9 5 2 ilo ś ć s z k ó ł d o s ię g a 6 7 o 1 .8 8 5 u c z n ia c h , z n a j
d u ją c y c h s ię g łó w n ie n a P o g ra n ic z u , w P ru s a c h W s c h o d n ic h i n a G ó rn y m Ś lą s k u . N ie s te ty te n d o b rz e z a p o w ia d a ją c y się ro z w ó j u le g n ie p rz e rw ie — b r a k ś ro d k ó w m a - te rja ln y c h n ic p o z w a la Z w ią z k o w i n a z a k ła d a n ie d a ls z y c h s z k ó ł, a ró w n o c z e ś n ie is tn ie ją c y w c ią ż n a c is k n ie m ie c k i n a ro d z i
c ó w z m n ie js z a ilo ś ć u c z n ió w w s z k o ła c h . —
s z k o ln y m 1 9 5 4 /5 5 ilo ś ć p o ls k ic h p ry s z k ó ł p o w s z e c h n y c h w y n o s i 6 0 o 1 .5 9 7 u c z n ia c h .
O rd y n a c ja s z k o ln a d a w a ła p ra w o z a k ła d a n ia s z k ó ł ś re d n ic h , je d n a k ż e w ła d z e n ie m ie c k ie n ie z e z w o liły n a u ru c h o m ie n ie s e m in a rju in o c h ro n ia rs k ie g o , d o s z ło n a to m ia s t d o s k u tk u o tw a rc ie 8 lis to p a d a 1 9 5 2 r.
n a p o d s ta w ie K o n w e n c ji G e n e w sk ie j p r y w a tn e g o g im n a z ju m p o ls k ie g o w B y to m iu , p la c ó w k i n ie z m ie rn ie w a ż n e j z e w z g lę d u n a k o n ie c z n o ś ć w y tw o rz e n ia w ś ró d lu d n o ś c i p o ls k ie j w N ie m c z e c h d o s ta te c z n ie lic z n e j w a rs tw y in te lig e n c ji. G im n a z ju m to , lic z ą c p rz y o tw a rc iu 9 7 u c z n ió w , m a ic h o b e c n ie 2 0 4 i w ro k u b ie ż ą c y m o d b ę d z ie s ię p ie rw s z a m a tu ra .
O k a z u je s ię ju ż te ra z k o n ie c z n o ś ć z a ło ż e n ia d ru g ie g o g im n a z ju m p o ls k ie g o w N ie m c z e c h .
W te n s p o s ó b p rz e d s ta w ia się p o k ró tc e s p ra w a s z k o ln ic tw a p o ls k ie g o w N ie m c z e c h . P o m im o w y s iłk ó w p o z o s ta je b a rd z o w ie le d o z ro b ie n ia , a lb o w ie m z d z ie c i p o ls k ic h w w ie k u s z k o ln y m w N ie m c z e c h ty lk o 5 % k o rz y s ta z n a u k i p o ls k ie j — re s z ta je s t s k a z a n a n a n a u k ę w y łą c z n ie n ie m ie c k ą .
S łu sz n ie te d y F u n d u s z S z k o ln ic tw a P o l
s k ie g o Z a g ra n ic ą , w s w e j a k c ji n ie s ie n ia p o m o c y s z k o ln ic tw u p o ls k ie m u p o z a g ra n ic a m i k r a ju z w ra c a p rz e d e w s z y s tk ie m u w a g ę n a te re n N ie m ie c , d o p o m ó g łs z y p o w s ta n iu g im n a z ju m p o ls k ie g o w B y to m iu i z a m ie rz a ją c n a d a l p rz y c z y n ia ć s ię d o ro z w o ju s z k o ln ic tw a p o ls k ie g o w ty m k ra ju .
