KOMISJA EUROPEJSKA
Bruksela, dnia 15.6.2020 r.
COM(2020) 236 final
SPRAWOZDANIE KOMISJI DLA PARLAMENTU EUROPEJSKIEGO I RADY
w sprawie barier w handlu i inwestycjach
1 styczeń 2019 - 31 grudzień 2019
1 WPROWADZENIE
W dziesiątym wydaniu sprawozdania w sprawie barier w handlu i inwestycjach przeanalizowano nowe bariery, jakie napotykały przedsiębiorstwa z UE w 2019 r., oraz te, które zostały usunięte w odniesieniu do naszych przedsiębiorstw w tym samym roku dzięki unijnemu partnerstwu na rzecz dostępu do rynku, w którym uczestniczą Komisja, państwa członkowskie i przedsiębiorstwa z UE1. W ramach tego partnerstwa rozpoznaje się bariery, z którymi borykają się unijne przedsiębiorstwa w państwach trzecich, określa się wspólną strategię na rzecz ich usunięcia oraz realizuje się tę strategię.
Aby zareagować na wzrost protekcjonizmu, Komisja przypisała najwyższy priorytet egzekwowaniu przepisów – wraz z większym naciskiem na wdrażanie umów handlowych. W odniesieniu do tradycyjnego elementu dostępu do rynku usprawniliśmy naszą pracę poprzez poprawę koordynacji między instytucjami Unii i zainteresowanymi stronami oraz bardziej przemyślane ustalanie priorytetów w zakresie barier. Co istotne, Komisja udoskonaliła również działania komunikacyjne mające na celu wyjaśnienie – zwłaszcza małym i średnim przedsiębiorstwom (MŚP) – w jaki sposób mogą one wykorzystać partnerstwo na rzecz dostępu do rynku, aby usunąć różne napotykane bariery. Jest to wynik inicjatywy „dni dostępu do rynku”, w ramach której w 2019 r.
sesje skierowane do przedsiębiorstw odbyły się w Niderlandach, na Litwie, w Portugalii, we Francji i na Łotwie.
Od 2016 r. co roku sprawozdanie jest udoskonalane. W tegorocznym sprawozdaniu wykorzystano dużo bardziej szczegółową analizę, aby określić, które rodzaje barier sprawiają najwięcej problemów naszym przedsiębiorstwom, a także skupiono się na sektorze, który osiągnął najlepsze wyniki, czyli sektorze rolno-spożywczym.
Podobnie jak w zeszłorocznym sprawozdaniu przeanalizowaliśmy łącznie 438 aktywnych2 barier w handlu i inwestycjach w podziale na państwa i rodzaje barier, zgodnie z informacjami zgłoszonymi Komisji i zarejestrowanymi w unijnej bazie danych dostępu do rynku3.
1 Partnerstwo na rzecz dostępu do rynku ustanowiono w 2007 r. w celu zacieśnienia współpracy między Komisją, państwami członkowskimi i przedsiębiorstwami z UE zarówno w Brukseli, jak i w państwach trzecich. Podstawę partnerstwa stanowią odbywające się w Brukseli comiesięczne posiedzenia Komitetu Doradczego ds. Dostępu do Rynku (MAAC) i sektorowych grup roboczych ds. dostępu do rynku (MAWG) oraz regularne spotkania zespołów ds. dostępu do rynku (MAT) lub spotkania doradców ds.
handlu odbywające się w państwach trzecich.
2 Bariery „aktywne” to bariery będące przedmiotem aktywnych działań w ramach partnerstwa na rzecz dostępu do rynku (w odróżnieniu od barier, które po usunięciu stały się nieaktywne).
3 Funkcjonująca w rozpatrywanym okresie (1 stycznia – 31 grudnia 2019 r.) baza danych dostępu do rynku (obecnie zastępowana przez udoskonalony portal „Access to Markets”) zawiera informacje o warunkach przywozu panujących na rynkach państw trzecich, przeznaczone dla przedsiębiorstw zajmujących się wywozem z UE. Wśród nich znajdują się nie tylko informacje na temat barier w handlu, ale również na temat taryf celnych i reguł pochodzenia, procedur i formalności w zakresie przywozu do państw trzecich, środków sanitarnych i fitosanitarnych, statystyk oraz specjalnych usług eksportowych świadczonych na rzecz MŚP.
Następnie przedstawiliśmy szczegółową analizę 43 nowych barier zgłoszonych w 2019 r.
wraz z opisem poszczególnych tendencji w różnych państwach i sektorach oraz oceną przepływów handlowych, na które nowe bariery mogą potencjalnie wywrzeć wpływ.
W kolejnej części określono narzędzia wykorzystane do zwalczania 40 barier, które skutecznie usunięto w 2019 r., oraz przedstawiono przegląd w podziale na państwa, rodzaje środków i sektory. W tegorocznym sprawozdaniu skupiono się w szczególności na regionie Morza Śródziemnego i na Bliskim Wschodzie, wyjaśniając, w jaki sposób ukierunkowane działania pomogły wyeliminować niektóre z pozostałych, dość licznych barier w handlu w tych państwach.
W kolejnej sekcji przeanalizowano bardziej szczegółowo niektóre z najbardziej dotkliwych spośród usuniętych barier, a także omówiono w niej korzyści gospodarcze uzyskane dzięki naszemu partnerstwu na rzecz dostępu do rynku w 2019 r. na podstawie modeli gospodarczych.
Na koniec odrębną sekcję poświęcono stosunkom ze Stanami Zjednoczonymi, ponieważ nadal zmagamy się ze znaczącymi barierami, które pojawiły się w jurysdykcji tego państwa.
W całym niniejszym sprawozdaniu skupiliśmy się nie tylko na partnerach o największej liczbie nowych i usuniętych barier, ale także położyliśmy nacisk na bariery, które mają wpływ na większość przepływów handlowych eksporterów z UE, rzucając światło na ich znaczenie.
Ramka 1 – Uwaga metodyczna dotycząca wykazu barier
Przyjęte przez nas podejście ukierunkowane na zainteresowane strony oznacza, że w sprawozdaniu skoncentrowaliśmy się wyłącznie na przeszkodach, które zgłosiły przedsiębiorstwa. W sprawozdaniu skupiono się na barierach w handlu, z którymi borykają się unijne przedsiębiorstwa w państwach trzecich, oraz związanych z tym tendencjami i działaniami podjętymi w celu usunięcia tych barier w ramach
naszego partnerstwa na rzecz dostępu do rynku. Chociaż baza danych dostępu do rynku i niniejsze sprawozdanie nie przesądzają o (nie)zgodności zarejestrowanych barier z prawem, wszystkie te bariery zostały zgłoszone jako problematyczne dla unijnych przedsiębiorstw oraz uznane za priorytetowe do celów dalszych działań w ramach naszych prac na rzecz dostępu do rynku, ponieważ mogą być one dyskryminacyjne, nieproporcjonalne lub mogą w inny sposób ograniczać handel.
W całym sprawozdaniu można zauważyć kilka ważnych powtarzających się wątków. Po pierwsze, ciągły wzrost liczby barier, mnożenie się rodzajów barier oraz coraz większe trudności w usuwaniu wielu z nich wskazują na nowy paradygmat, w którym protekcjonizm staje się głęboko zakorzeniony w naszych strukturalnych stosunkach handlowych. Po drugie, bariery coraz częściej dotyczą sektorów związanych z suwerennością technologiczną i strategiczną autonomią UE. Po trzecie, stwierdzamy, że coraz większym wyzwaniem jest pokonywanie barier w sektorach przemysłu i usług.
Po czwarte, środki protekcjonistyczne rozpowszechniają się w konkretnych regionach.
Wymaga to zdecydowanej zmiany podejścia do obrony interesów handlowych UE – jednego z głównych priorytetów Komisji pod przewodnictwem Ursuli von der Leyen.
I. PRZEGLĄD BARIER W HANDLU I INWESTYCJACH
Pod koniec 2019 r. w unijnej bazie danych dostępu do rynku4 istniało 438 aktywnych barier w handlu i inwestycjach w 58 państwach trzecich5. Ta rekordowa liczba – wraz z rosnącym czasem trwania wielu barier – wskazuje nie tylko na wzrost protekcjonizmu, ale również na to, że protekcjonizm staje się strukturalnie zakorzeniony w naszych stosunkach handlowych z wieloma partnerami.
A. OGÓLNA LICZBA BARIER W HANDLU I INWESTYCJACH W PODZIALE WEDŁUG PAŃSTWA TRZECIEGO
W porównaniu z 2018 r. pięć państw o największej liczbie barier pozostało bez zmian.
Chiny nadal są państwem o największej liczbie zarejestrowanych barier, z 38 przeszkodami utrudniającymi wywóz i inwestycje z UE. Rosja uplasowała się na drugim miejscu, z 31 obecnie istniejącymi barierami, a na kolejnych miejscach znalazły się Indonezja (25) i Stany Zjednoczone (24). Indie i Turcja z 23 zgłoszonymi środkami znalazły się ex aequo na piątym miejscu.
Inne państwa trzecie z co najmniej dziesięcioma istniejącymi barierami w handlu obejmują Brazylię (19), Koreę Południową (19), Australię (14), Algierię (12), Tajlandię (12), Meksyk (11), Egipt (10) oraz Malezję (10). Na wykresie 1 przedstawiono bardziej szczegółowy podział barier na całym świecie.
4 Po podliczeniu środków za miniony rok (425 aktywnych barier) i danych za 2019 r. (43 nowe bariery i 40 usuniętych barier) uzyskujemy liczbę 428 barier. Różnica wynika z tego, że aby monitorować bariery usunięte jedynie częściowo, od 2019 r. Komisja rejestruje także bariery aktywne wymagające działań następczych, co doprowadziło do nominalnie większej liczby barier, nie zmieniając przy tym podstawowych tendencji.
5 Algieria, Arabia Saudyjska, Argentyna, Armenia, Australia, Bangladesz, Białoruś, Boliwia, Bośnia i Hercegowina, Brazylia, Chile, Chiny, Dominikana, Egipt, Ekwador, Federacja Rosyjska, Filipiny, Hongkong, Indie, Indonezja, Irak, Iran, Islandia, Izrael, Japonia, Jordania, Kanada, Katar, Kazachstan, Kolumbia, Korea Południowa, Liban, Malezja, Maroko, Meksyk, Mozambik, Nigeria, Norwegia, Nowa Zelandia, Oman, Pakistan, Panama, Paragwaj, Peru, Republika Południowej Afryki, Singapur, Stany Zjednoczone, Szwajcaria, Tajlandia, Tajwan, Tunezja, Turcja, Uganda, Ukraina, Urugwaj, Wenezuela, Wietnam i Zjednoczone Emiraty Arabskie.
Wykres 16: Podział geograficzny barier w handlu i inwestycjach w bazie danych dostępu do rynku
6 Opracowano za pomocą mapchart.net © UE Liczba barier
6
B. OGÓLNA LICZBA BARIER W HANDLU I INWESTYCJACH W PODZIALE WEDŁUG RODZAJU ŚRODKA
Na wykresie 2 widać, że w 2019 r. po raz pierwszy środków stosowanych przy kontroli granicznej (229, czyli 52 %) było więcej niż środków stosowanych na terenie państwa (188, czyli 43 %)7. Oznacza to, że partnerzy stosują większy wachlarz rodzajów barier, aby osiągnąć protekcjonistyczne cele.
Środki stosowane przy kontroli granicznej są ograniczeniami, które mają bezpośredni wpływ na przywóz i wywóz na poziomie celnym, zazwyczaj poprzez środki sanitarne i fitosanitarne (102 bariery), zwiększenie cła i ograniczenia ilościowe (73), procedury administracyjne i licencjonowanie przywozu (38), podatki i ograniczenia wywozowe (16) lub środki ochrony handlu niezgodne z zobowiązaniami międzynarodowymi (14).
Środki stosowane na terenie państwa mają wpływ na produkty po przywozie poprzez ograniczenia związane z nieuzasadnionymi barierami technicznych w handlu dotyczącymi handlu towarami (78), praw własności intelektualnej (34), zamówień rządowych (25), usług (22 bariery) i inwestycji (15).
Dzięki zdecydowanie bardziej szczegółowej kategoryzacji barier w handlu po raz pierwszy przedstawiamy zestawienie w podziale na poszczególne rodzaje barier mających wpływ na nasze przedsiębiorstwa.
7 Pozostałe 21 barier (5 % łącznej ich liczby) sklasyfikowano jako „inne środki”.
Wykres 2: Podział barier w handlu i inwestycjach zgłoszonych w bazie danych dostępu do rynku ze względu na rodzaj środków, w ujęciu procentowym w stosunku do łącznej
liczby barier
(Środki stosowane przy kontroli granicznej oznaczono odcieniami koloru brązowego, a środki stosowane na terenie państwa odcieniami koloru niebieskiego)
Ramka 2 – Kwestia wymogów stosowania materiałów miejscowego pochodzenia W wymogach stosowania materiałów miejscowego pochodzenia zobowiązuje się przedsiębiorstwa zagraniczne do korzystania z określonej ilości lokalnie wyprodukowanych towarów lub lokalnie świadczonych usług. Wymogi stosowania materiałów miejscowego pochodzenia są częścią wielu rodzajów barier i mają wpływ na np. pożyczki preferencyjne, zamówienia publiczne lub warunki wpływające na bezpośrednie inwestycje zagraniczne. W celu zidentyfikowania tych wywołujących duże zakłócenia przepisów udoskonalono bazę danych dostępu do rynku, aby element wymogu stosowania materiałów miejscowego pochodzenia można było łatwo powiązać z dowolnym rodzajem bariery. Dzięki temu podejściu byliśmy w stanie wykazać, że do końca 2019 r. znaczna część (7 %) wszystkich barier zawierała element wymogu stosowania materiałów miejscowego pochodzenia. Wymaga to od UE uważnego skupienia się na tych praktykach.
Środki sanitarne i fitosanitarne23%
Taryfy celne i ekwiwalenty oraz ograniczenia ilościowe
17%
Procedury administracyjne Podatki 9%
wywozowe i ograniczenia Inne 3%
5%
Bariery w zakresie środków ochrony handlu, subsydia i inne zakłócenia konkurencji
3%
Inwestycje 3%
Usługi 5%
Zamówienia rządowe 6%
Prawa własności intelektualnej
8%
Bariery techniczne w handlu
18%
II. NOWE BARIERY W HANDLU I INWESTYCJACH ZGŁOSZONE W 2019 R.
Niestety wzrost liczby nowych środków wciąż postępuje w szybkim tempie. Liczba nowych barier zarejestrowanych w 2019 r. w 22 państwach trzecich wynosząca 438 jest niemal równa liczbie nowych barier zgłoszonych w 2018 r., która wynosiła 45. Tego rodzaju ciągły i znaczący wzrost świadczy o tym, że protekcjonizm stał się strukturalną częścią samej istoty międzynarodowych stosunków handlowych. Ta nowa rzeczywistość może mieć istotny wpływ na nasze przepływy handlowe.
Przepływy handlowe, na które wpływ miały bariery zgłoszone w 2019 r., odpowiadają wywozowi z UE-27 o wartości około 35,1 mld EUR (zob. ramka 3).
Ramka 3 – Uwaga metodyczna dotycząca ilościowego określenia handlu, na który potencjalnie miały wpływ bariery
Przepływy handlowe, na które potencjalnie miały wpływ bariery, określa się ilościowo na podstawie danych liczbowych dotyczących wywozu z UE dla odpowiednich kodów taryfowych w systemie zharmonizowanym, z uwzględnieniem handlu, który odbywa się mimo barier. Wszystkie dane ilościowe dotyczą obecnych 27 państw członkowskich UE.
Wpływ prawdopodobnie jest jednak nieco niedoszacowany, ponieważ:
– te dane liczbowe nie obejmują barier dla usług ani barier, w przypadku których nie można łatwo określić zakresu produktów;
– niektóre towary i usługi, na które miały wpływ te środki, mogą być czynnikami umożliwiającymi działalność w innych sektorach (np. w sektorze zaawansowanych technologii).
Ogólniej rzecz biorąc, analiza barier pozataryfowych i ich wpływu nadal jest wyzwaniem.
Głównym powodem jest fakt, że bariery pozataryfowe charakteryzują się różnym stopniem ograniczenia. W przeciwieństwie do kategorycznych zakazów, większość środków ograniczających handel nie eliminuje w pełni handlu, lecz raczej go zmniejsza.
Ponadto ograniczenia dotyczące tych samych produktów lub usług mogą się pokrywać.
W związku z tym dodatkowe bariery mogą niekoniecznie oznaczać dodatkowy wpływ, a usunięcie jednej bariery nie oznacza automatycznej poprawy dostępu do rynku.
A. PODZIAŁ NOWYCH BARIER ZGŁOSZONYCH W 2019 R. ZE WZGLĘDU NA PAŃSTWO TRZECIE
8 Algieria, Arabia Saudyjska, Australia, Brazylia, Chiny, Egipt, Filipiny, Hongkong, Indonezja, Katar, Kazachstan, Kolumbia, Korea Południowa, Liban, Malezja, Maroko, Meksyk, Pakistan, Republika Dominikańska, Singapur, Tajwan i Turcja.
W tabeli 1 i na wykresie 3 przedstawiono podział geograficzny nowych barier zgłoszonych w 2019 r. Najwięcej nowych barier zgłoszono w naszych stosunkach handlowych i inwestycyjnych z Arabią Saudyjską i Libanem – po pięć nowych barier. Zaraz po nich plasują się Chiny i Algieria, gdzie zarejestrowano odpowiednio cztery i trzy nowe bariery.
Po dwie bariery zgłoszono w Singapurze, Korei Południowej, Malezji, Kazachstanie, Egipcie, Maroku, Turcji i Australii. Pozostałe dziesięć barier zarejestrowano w odniesieniu do innych państw trzecich. Przyglądając się tendencjom regionalnym, zauważamy, że znaczną większość nowych barier w 2019 r. wprowadzono w regionie Morza Śródziemnego i na Bliskim Wschodzie9 (20) oraz w Azji (17).
W porównaniu z 2018 r. wyróżniają się dwie kwestie – efekt domina występujący w regionie Morza Śródziemnego i na Bliskim Wschodzie oraz ciągła obecność Chin na szczycie listy, co świadczy o długoterminowej negatywnej tendencji.
Tabela 1: Podział geograficzny nowych barier zgłoszonych w 2019 r.
9 W 2019 r. dziewięciu państw tego regionu dotyczyła co najmniej jedna nowa lub usunięta bariera: Algieria, Maroko, Tunezja, Egipt, Liban, Turcja, Arabia Saudyjska, Zjednoczone Emiraty Arabskie i Katar. Oprócz tego w Jordanii i Omanie występuje po jednej barierze, które uwzględniono w łącznej liczbie barier na dzień 31.12.2019 r.
0 1 2 3 4 5 6
Wykres 3: Podział geograficzny nowych barier zgłoszonych w 2019 r. według regionów
Aby podkreślić znaczenie gospodarcze nowych barier, na wykresie 4 przedstawiono szacowane przepływy handlowe, na które miały wpływ bariery, w porównaniu z liczbą barier zgłoszonych w 2019 r. w odniesieniu do poszczególnych krajów i regionów partnerskich. Pokazuje to, że Azja – głównie Chiny, ale również Korea Południowa – oraz region Morza Śródziemnego i Bliski Wschód zajmują najwyższe miejsca zarówno pod względem liczby nowych barier, jak i skali przepływów handlowych, na które bariery te miały wpływ w 2019 r. Te dwa regiony odpowiadają za blisko 30 mld EUR z kwoty 35,1 mld EUR stanowiącej wartość handlu, na który miały wpływ nowe bariery (85 % łącznej kwoty), oraz za 35 barier (ponad 80 % wszystkich barier).
Australia uplasowała się na trzecim miejscu z jedną barierą o istotnym wpływie dotyczącą pojazdów silnikowych.
Wykres 4: Liczba zgłoszonych nowych barier oraz przepływów handlowych, na które wpływ miały bariery, wybrane kraje i regiony partnerskie
W tabeli 2 przedstawiono wielkość przepływów handlowych, na które wpływ miały bariery, w odniesieniu do wszystkich 22 krajów partnerskich, które w 2019 r. wprowadziły
Chiny; 15,63
Australia; 4,71 Arabia Saudyjska; 3,60 Algieria;
3,08 Maroko;
3,04 Liban; 2,05
Turcja; 0,90
Pozostałe kraje partnerskie; 2,13
- 2 4 6 8 10 12 14 16 18 20
0 5 10 15 20 25
Handel, na który wpływ miały bariery (mld EUR)
Liczba nowych barier w poszczególnych krajach partnerskich
Azja; 17,54
Morze Śródziemne i Bliski Wschód;
11,89
Oceania;
4,71
Pozostałe regiony partnerskie; 1,00 0
5 10 15 20 25
0 5 10 15 20 25
Handel, na który wpływ miały bariery (mld EUR)
Liczba nowych barier w poszczególnych regionach partnerskich
nowe bariery handlowe. Ocena skutków gospodarczych nowych barier w dostępie do rynku może jednak czasami nie odzwierciedlać w pełni rzeczywistego wpływu przeszkód, np. w przypadku barier w usługach lub barier horyzontalnych, które są trudne do ilościowego określenia, lub w przypadku nakładania się ograniczeń obejmujących te same produkty.
Tabela 2: Przepływy handlowe UE-27, na które miały wpływ nowe bariery zgłoszone w 2019 r., w podziale według krajów partnerskich (w mld EUR)
Z uwagi na samą wielkość chińskiej gospodarki i główne sektory, na które miały wpływ bariery (w tym sektory strategiczne dla UE), wpływ polityki handlowej Chin jest natychmiast zauważalny, co może utrudnić handel UE o wartości ponad 15,5 mld EUR.
B. NOWE BARIERY ZGŁOSZONE W 2019 R. W PODZIALE WEDŁUG RODZAJU ŚRODKA
Podział 43 nowych barier ze względu na rodzaj środka wskazuje na przewagę nowych środków stosowanych na terenie państwa (65 %) nad środkami stosowanymi przy kontroli granicznej (28 %) – ponownie coraz szerszy jest wachlarz stosowanych środków protekcjonistycznych.
Główną kwestią w 2019 r. jest to, że same środki sanitarne i fitosanitarne stanowią jedną trzecią wszystkich nowych barier. Z bardziej szczegółowej analizy wynika, że najczęstsze są powody związane ze zdrowiem zwierząt (5 barier)10, a kolejne pod tym względem są powody związane ze zdrowiem roślin i zdrowiem publicznym (po 2). Niekiedy ograniczenia sanitarne i fitosanitarne łączą kilka z tych kwestii (4).
10 W odniesieniu do środków sanitarnych i fitosanitarnych pojawiły się nowe bariery polegające na wprowadzeniu przez państwa trzecie embarga na przywóz towarów pochodzących z całego terytorium niektórych państw członkowskich UE, zamiast tylko w odniesieniu do towarów z obszarów dotkniętych daną chorobą zwierząt. Nie została uznana unijna polityka regionalizacji. UE pracuje nad wyeliminowaniem tych barier i kontynuuje prace nad podobnymi barierami, jakie pojawiły się przed 2019 r.
0 2 4 6 8 10 12 14 16 18
Chiny Australia Arabia Saudyjska Algieria Maroko Liban Turcja Filipiny Korea Południowa Indonezja Pakistan Hongkong Inne
Handel, na który wpływ miały bariery (mld EUR)
Inne środki stosowane przy kontroli granicznej są związane głównie ze zwiększonymi należnościami celnymi, taryfami celnymi i kontyngentami (7 barier) oraz procedurami administracyjnymi (7). W tym roku zgłoszono również jedną nową barierę w dziedzinie ograniczeń wywozowych (1).
Środki stosowane na terenie państwa to głównie bariery techniczne w handlu (9), a także niektóre kwestie związane z prawami własności intelektualnej (1), środki ochrony handlu niezgodne z zobowiązaniami międzynarodowymi (1) i utrudniony dostęp do zamówień rządowych dla przedsiębiorstw z UE (1).
Wykres 5: Podział nowych barier w handlu i inwestycjach zgłoszonych w 2019 r. ze względu na rodzaj środka, w ujęciu procentowym w stosunku do liczby nowych barier (Środki stosowane przy kontroli granicznej oznaczono odcieniami koloru brązowego, a środki
stosowane na terenie państwa odcieniami koloru niebieskiego)
Podział ten wskazuje na wykorzystanie mniej subtelnych i mniej wyrafinowanych środków stosowanych przy kontroli granicznej, aby utrudnić handel. Przeciwstawiając się długotrwałej tendencji, partnerzy wydają się preferować te rażąco protekcjonistyczne środki, niż polegać wyłącznie na mniej konkretnych środkach stosowanych na terenie państwa, co oznacza, że dla wielu z nich takie zachowanie staje się bardziej strukturalną częścią polityki handlowej.
C. NOWE BARIERY ZGŁOSZONE W 2019 R. W PODZIALE WEDŁUG SEKTORA
Nowe bariery zgłoszone w 2019 r. miały wpływ na handel UE w 17 sektorach działalności gospodarczej, a niektóre z tych sektorów doświadczyły barier wielosektorowych.
Najwięcej nowych barier zarejestrowano w rolnictwie i rybołówstwie (16), a drugie w kolejności były środki horyzontalne lub wielosektorowe (9). W sektorach ICT i motoryzacyjnym pojawiły się w 2019 r. trzy nowe bariery, zaś w sektorach farmaceutycznym oraz drzewnym i celulozowo-papierniczym – po dwie. W szeregu innych sektorów pojawiło się po jednej nowej barierze mającej wpływ na handel, mianowicie
Bariery techniczne w handlu 21%
Prawa własności intelektualnej 2%
Zamówienia rządowe 2%
Środki ochrony handlu, konkurencja i subsydia
2%
Inne 7%
Ograniczenia wywozowe 2%
Procedury administracyjne 16%
Przywozowe środki taryfowe, podatki i ograniczenia ilościowe
16%
Środki sanitarne i fitosanitarne – różne 5%
Środki sanitarne i fitosanitarne – inne 5%
Środki sanitarne i fitosanitarne – powody związane ze zdrowiem publicznym
5%
Środki sanitarne i fitosanitarne – powody związane ze zdrowiem roślin
5%
Środki sanitarne i fitosanitarne – powody związane ze zdrowiem
zwierząt 12%
ŚRODKI SANITARNE I FITOSANITARNE32%
w sektorach: produktów mineralnych, żelaza, stali i metali nieżelaznych, tekstylnym i skórzanym, ceramiki i szkła, kosmetycznym, stoczniowym, wina i napojów spirytusowych oraz w innych sektorach.
Wykres 6: Podział barier w handlu i inwestycjach zgłoszonych w 2019 r. ze względu na sektor (liczba barier)
Oprócz liczby środków więcej światła na rzeczywiste znaczenie poszczególnych barier rzuca analiza handlu, na który wpływ miały bariery. Jak przedstawiono na wykresie 7, sektory przemysłowe odpowiadały za ponad 85 % przepływów handlowych, na które wpływ miały bariery, natomiast bariery w sektorach ICT (15 mld EUR), motoryzacyjnym (5,7 mld EUR) i elektroniki (2,6 mld EUR) stanowią dwie trzecie całego wywozu UE-27, na który miały wpływ nowe zgłoszone bariery. Są to sektory związane bezpośrednio z suwerennością technologiczną i strategiczną autonomią UE.
Wykres 7: Przepływy handlowe UE-27, na które miały wpływ bariery zgłoszone w 2019 r., w podziale według sektora11(w mld EUR i w %)
11 „Inne” obejmują następujące sektory: ceramiki i szkła, chemiczny, budowlany, wina i napojów spirytusowych, tekstylny i skórzany, żelaza, stali i metali nieżelaznych oraz inne sektory.
Zauważone już w zeszłym roku tendencje protekcjonistyczne dotyczące unijnych sektorów zaawansowanych technologii nie uległy osłabieniu w 2019 r. Jeżeli bariery te nie zostaną skutecznie usunięte, staną się obiektywnym zagrożeniem nie tylko dla konkurencyjności przedsiębiorstw z UE, ale również dla pozycji UE jako światowego lidera w dziedzinie technologii.
III. ANALIZA JAKOŚCIOWA NOWYCH BARIER ZGŁOSZONYCH W 2019 R.
A. CHINY
W 2019 r. Chiny nadal wprowadzały w sektorach zaawansowanych technologii liczne ograniczenia w handlu, których skutki są odczuwalne w wielu innych sektorach – handel o wartości 15 mld EUR, na który potencjalnie miała wpływ ta bariera, nie odzwierciedla zatem w pełni jej rozmiarów. Środki te – podobnie jak poprzednie związane z wdrażaniem chińskiej polityki cyberbezpieczeństwa – są ściśle związane z innymi celami polityki Chin w zakresie ochrony rynku krajowego oraz rozwoju zdolności i technologii w ramach strategii „Made in China 2025”. Nie ma wyraźnych oznak, aby tendencja ta miała ustąpić w najbliższej przyszłości.
W maju 2019 r. opublikowano projekt mechanizmu przeglądu cyberbezpieczeństwa.
Na podstawie tego projektu zawarcie umowy handlowej może być uzależnione od uzyskania pomyślnego wyniku przeglądu przez poddawaną mu stronę umowy. Ponieważ w projekcie nie wskazano, jakiego rodzaju informacje i materiały będą podlegały przeglądowi i kontroli, aby zapewnić pełną ochronę praw własności intelektualnej i uniknąć przekazywania poufnych informacji handlowych, potrzebne byłyby rygorystyczne przepisy.
W czerwcu 2019 r. opublikowano projekt środków oceny bezpieczeństwa transgranicznego przekazywania danych osobowych oraz środków administracyjnych dotyczących bezpieczeństwa danych. Wydaje się, że środki te wykraczają poza swoją podstawę prawną określoną w ustawie w sprawie cyberbezpieczeństwa, ponieważ rozszerzałyby zakres wymogu dotyczącego lokalizacji danych. Ponadto nie jest jasne, jak będzie traktowane przekazywanie danych w ramach jednej (wielonarodowej) grupy przedsiębiorstw. Najistotniejsze przepisy zawarte w projektach są nieprecyzyjne i nie jest jasne, w jaki sposób proponowane środki miałyby zastosowanie w odniesieniu do innych środków/wytycznych/norm obowiązujących w przypadku danych.
Wraz z uruchamianiem sieci piątej generacji (5G) dostęp do rynku sieci telekomunikacyjnych w Chinach staje się coraz większym i coraz bardziej istotnym problemem dla UE. Na podstawie dostępnych informacji na temat wczesnych wyników przetargów można wnioskować, że w przeważającej mierze są one korzystne dla chińskich dostawców usług sieciowych. Wydaje się, że wyniki te nie odzwierciedlają pozycji konkurencyjnej dostawców z UE, co wskazuje na istnienie szkodliwych barier w dostępie do rynku w tym sektorze.
W 2019 r. przy wykorzystaniu dotacji państwowych i wymogów stosowania materiałów miejscowego pochodzenia utworzono China Shipbuilding Group. Zgodnie z planem
„Made in China 2025” celem Chin jest osiągnięcie pozycji dominującej w dziedzinie zaawansowanych technologicznie statków i wyposażenia morskiego.
W zakresie środków sanitarnych i fitosanitarnych z powodu ryzyka związanego z grzybem powodującym zamieranie jesionów w Europie w Chinach obowiązują ograniczenia dotyczące produktów z drewna jesionowego (kłody i tarcica) pochodzących z Europy. Ograniczenie przywozu nie ma wyraźnego uzasadnienia fitosanitarnego i dostępne są skuteczne środki zmniejszające ryzyko.
UE uważnie śledzi stosowanie systemu wiarygodności społecznej w sferze gospodarczej.
Wdrożenie systemu wiarygodności społecznej ma na celu stworzenie ujednoliconego systemu przydzielania punktów poszczególnym osobom i przedsiębiorstwom. Mimo że system ten jest nadal opracowywany, może on stać się poważną horyzontalną barierą w dostępie do rynku dla przedsiębiorstw w UE, ponieważ mogą one napotkać wyzwania związane ze zwiększoną kontrolą regulacyjną i niektórymi wymogami dotyczącymi punktów wykraczającymi poza kontrolę regulacyjną. Tym bardziej, że wymogi te mogą być (nawet tylko de facto) trudniejsze do spełnienia dla przedsiębiorstw zagranicznych.
System wiarygodności społecznej może również wiązać się z konsekwencjami wykraczającymi poza handel.
Ramka 4 – Informacje ogólne dotyczące Chin – rywal systemowy i konkurent gospodarczy
Wraz ze zwiększającą się świadomością wyzwań, jakie stwarzają Chiny i ich model państwowy, oraz braku równych szans w stosunkach gospodarczych w całej UE zmienił się sposób postrzegania Chin. Stwierdzono to we wspólnym (Komisji i Wysokiej Przedstawiciel) komunikacie przyjętym w dniu 12 marca 2019 r., w którym po raz pierwszy określono Chiny jako „rywala systemowego i konkurenta gospodarczego”.
W komunikacie zaproponowano konkretne działania mające na celu przywrócenie równowagi w naszych stosunkach z Chinami poprzez kontynuowanie współpracy, ale również poprzez działania wewnętrzne (w tym wznowienie instrumentu dotyczącego udzielania zamówień publicznych w kontekście międzynarodowym, zidentyfikowanie luk w naszych ramach prawnych oraz wdrożenie mechanizmu monitorowania bezpośrednich inwestycji zagranicznych). W całej Komisji trwają prace nad wdrożeniem 10 działań określonych w komunikacie.
Wspólne oświadczenie przyjęte na szczycie UE–Chiny w Brukseli w dniu 9 kwietnia 2019 r. zawierało istotne zobowiązania dotyczące reformy Światowej Organizacji Handlu (WTO) (tj. wzmocnienia międzynarodowych przepisów dotyczących subsydiowania przemysłu), jak również poczynienia zdecydowanych postępów w negocjacjach w sprawie kompleksowej umowy inwestycyjnej w 2019 r., tak aby zakończyć je w 2020 r., oraz dążenia do szybszego przystąpienia Chin do Porozumienia WTO w sprawie zamówień rządowych (GPA). Co istotne, we wspólnym oświadczeniu wyraźnie wezwano do osiągnięcia konkretnych rezultatów w zakresie usuwania barier.
B. REGION MORZA ŚRÓDZIEMNEGO I BLISKI WSCHÓD
Geograficzna bliskość, więzi historyczne i wzajemnie połączone łańcuchy wartości z UE, obejmujące w wielu przypadkach MŚP, sprawiają, że płynna wymiana handlowa z tym regionem jest szczególnie ważna. Jak już stwierdzono w 2018 r., w regionie tym odnotowano niestety rosnące tendencje protekcjonistyczne wynikające z braku stabilności gospodarczej lub problemów strukturalnych. Nowe środki po raz kolejny pojawiły się
w Algierii, a protekcjonistyczne postawy rozprzestrzeniły się na Liban i Maroko i nasiliły się również w Turcji i Arabii Saudyjskiej12.
1. Algieria
Od 2015 r. władze algierskie wprowadziły znaczącą liczbę środków ograniczających przywóz, które miały bardzo negatywny wpływ na wywóz z UE i stanowiły naruszenie zobowiązań wynikających z dwustronnego układu o stowarzyszeniu. Tendencja ta utrzymała się w 2019 r., kiedy to wprowadzono trzy nowe bariery.
We wrześniu 2019 r. – oprócz wcześniejszych środków ograniczających handel – władze wydały instrukcje dla banków komercyjnych, zgodnie z którymi akredytywy dokumentowe w przypadku przywozu niektórych towarów (telefonów komórkowych, zestawów do urządzeń gospodarstwa domowego) można wydać jedynie po spełnieniu skomplikowanych warunków. Ten sam okólnik stanowił, że do końca 2019 r. przepisy te zostaną rozszerzone na cały przywóz. Dzięki skoordynowanym działaniom wszystkich zainteresowanych stron z UE (zob. ramka 8) w dniu 25 grudnia 2019 r. właściwy organ wydał nowe okólniki, w których wprowadzono pewną elastyczność w stosowaniu tych środków.
Dekretem podpisanym przez Ministra Handlu w styczniu 2019 r. w odniesieniu do obszernej listy towarów zastosowano specjalną dopłatę celną (DAPS) (od 30 % do 200 % wartości towarów). Lista może się często zmieniać w zależności od tego, jak kształtują się potrzeby przemysłu krajowego.
W maju 2019 r. algierskie Ministerstwo Przemysłu poinformowało producentów samochodów prowadzących działalność montażową w tym kraju, że bez uprzedzenia i z mocą wsteczną zostanie ustanowiony kontyngent wartościowy na przywóz części samochodowych. Decyzja ta może skutkować wstrzymaniem prac montażowych z powodu braku części.
2. Maroko
UE uważnie obserwuje sytuację, aby ocenić faktyczny wpływ wprowadzenia wymogu dotyczącego oznakowania zgodności na wywóz z UE. Z naszej inicjatywy odbył się konstruktywny dialog między UE a ekspertami z Maroka, w następstwie którego władze marokańskie podjęły działania mające na celu wyjaśnienie stosowania wymogów wobec podmiotów unijnych, odpowiadając na znaczną część ich obaw dotyczących dostępu do rynku. Na tych spotkaniach odniesiono się również do innych kwestii, takich jak nowe wymogi dotyczące produktów farmaceutycznych i zlecanie oceny zgodności podmiotom zewnętrznym.
3. Liban
W kontekście kryzysu społeczno-gospodarczego, finansowego i politycznego wprowadzono nowe bariery w handlu, w szczególności tymczasowe cło w wysokości 3 % na niemal cały przywóz oraz dodatkowe cła (wynoszące od 7 % do 20 %) na przywóz niektórych wybranych produktów, takich jak marmur, żywność puszkowana czy meble.
Ustanowiono również obowiązkowy wymóg rejestracji fabryk w przypadku niektórych
12 Niektóre z tych barier pomyślnie usunięto w ciągu ostatniego roku, co omówiono w kolejnych sekcjach.
produktów, w tym wyrobów włókienniczych, a władze Libanu nie podjęły w 2019 r.
działań naprawczych dotyczących środka, w ramach którego nałożono by cła na przywóz ropy naftowej/produktów naftowych z UE.
Nowy środek horyzontalny dotyczący legalizacji faktur stanowi dodatkową barierę w dostępie do rynku. Środki te były przedmiotem intensywnych dyskusji i wymian listów z władzami Libanu. Liban ostatecznie zniósł wprowadzony w 2019 r. wymóg podwójnej certyfikacji celnej dla przywozu, co do którego UE wielokrotnie zgłaszała zastrzeżenia.
4. Turcja
W 2019 r. dodatkowe cła stosowane przez Turcję poważnie zakłóciły funkcjonowanie unii celnej, ponieważ zmusiły producentów unijnych do składania świadectw pochodzenia.
Turcja nadal rozszerzała stosowanie tego cła na większą liczbę produktów, co doprowadziło do gwałtownego wzrostu liczby takich świadectw wydawanych przez właściwe organy, co stanowi koszt bezpośredni, a także jest źródłem znacznej niepewności dla wszystkich zainteresowanych podmiotów.
W kwietniu 2019 r. Turcja ponownie wprowadziła ograniczenie wywozowe w odniesieniu do złomu miedzi. Obecne stosowanie systemu przyznawania pozwoleń na wywóz stanowi faktycznie zakaz, ponieważ trudno jest spełnić wymagane warunki i nie są one zgodne z zobowiązaniami Turcji w ramach unii celnej.
Kolejna nowo wprowadzona bariera dotyczyła zmiany rozporządzenia w sprawie kosmetyków, w wyniku której podstawą ram tureckiego systemu regulacyjnego w dziedzinie kosmetyków nie byłaby kontrola wewnątrzrynkowa, lecz system rejestracji wstępnej. Aby wprowadzić produkty kosmetyczne na turecki rynek, wymagana była nawet szczegółowa ocena bezpieczeństwa obejmująca ujawnienie danych wrażliwych. Jest to sprzeczne z zobowiązaniami Turcji wynikającymi z umowy w sprawie unii celnej.
Ramka 5 – Informacje ogólne dotyczące Turcji
W 2019 r. Turcja nadal była piątym pod względem wielkości partnerem handlowym UE, a UE wciąż jest zdecydowanie najważniejszym partnerem handlowym Turcji.
W szczególności wejście w życie w 1996 r. umowy w sprawie unii celnej między UE i Turcją doprowadziło do znacznego wzrostu handlu między UE a Turcją w porównaniu z wcześniejszymi dziesięcioleciami. Umowa ta zapewnia swobodny przepływ wszystkich produktów przemysłowych i niektórych przetworzonych produktów rolnych między UE a Turcją. Zawiera ona również wymóg dostosowania się przez Turcję do zewnętrznych taryf celnych UE i jej przepisów dotyczących przywozu z państw trzecich, a także do polityki handlowej, polityki konkurencji, praw własności intelektualnej i przepisów technicznych UE związanych z zakresem unii celnej.
W ostatnich latach problemy zaczęły się kumulować. Komisja oczywiście nadal nalega, aby Turcja przestrzegała uzgodnionych postanowień unii celnej oraz w sposób niedyskryminacyjny wdrożyła Protokół dodatkowy do Układu ustanawiającego stowarzyszenie wobec wszystkich państw członkowskich, w tym Republiki Cypryjskiej.
W 2019 r. Komisja nadal wykorzystywała wszystkie dostępne środki, aby zgłaszać te obawy, w tym na forum Wspólnego Komitetu ds. Unii Celnej i na innych spotkaniach dwustronnych. Jeżeli chodzi o wciąż obowiązującą turecką politykę wymuszonej lokalizacji w sektorze farmaceutycznym, UE po raz pierwszy wszczęła postępowanie w ramach WTO przeciwko krajowi kandydującemu.
5. Arabia Saudyjska
W Arabii Saudyjskiej przedsiębiorstwa z UE napotykają liczne bariery handlowe w dostępie do rynku, takie jak procedura uzyskiwania saudyjskich znaków jakości (w szczególności w przypadku płytek ceramicznych). Nowe sanitarne i fitosanitarne warunki przywozu dla owoców i warzyw wywożonych z UE również stwarzają niepotrzebne obciążenia i koszty administracyjne. Komisja regularnie podnosi kwestię tych barier na forum WTO oraz w kontaktach dwustronnych z Arabią Saudyjską i wciąż są one głównymi zagadnieniami w programie dialogu handlowego i inwestycyjnego między UE a Radą Współpracy Państw Zatoki Perskiej.
Dzięki szybkiej interwencji przed wejściem w życie kwestie dwóch projektów przepisów technicznych, które pojawiły się w 2019 r. jako nowe bariery, rozwiązano w tym samym roku; dotyczyły one odpowiednio górnych limitów dodatku cukru w niektórych produktach spożywczych oraz etykietowania w formie „sygnalizacji świetlnej”. Chociaż w przypadku niektórych państw członkowskich w 2019 r. poczyniono częściowe postępy, w przypadku wystąpienia ognisk chorób zwierząt Arabia Saudyjska nadal nakłada ogólnokrajowe tymczasowe embargo na przywóz zwierząt żywych, nie przestrzegając międzynarodowych norm OIE13.
C. AUSTRALIA
Jakość paliw w Australii jest jedną z najgorszych w OECD i plasuje się na 70. miejscu na świecie. W szczególności zawartość siarki w benzynie bezołowiowej jest obecnie 15 razy wyższa, niż przewiduje norma unijna. Tego niskiej jakości paliwa nie można stosować w najnowszych wysokowydajnych silnikach spełniających normę Euro 6, co oznacza, że niektórzy producenci z UE musieli dostosować silniki lub nawet wymienić je w niektórych modelach na starsze i bardziej zanieczyszczające.
Normy te miały wygasnąć w 2019 r., ale rząd Australii nie ma konkretnych planów dotyczących kwestii efektywności paliwowej. Wydaje się, że jest to związane z kosztami modernizacji zdolności w zakresie rafinacji benzyny w Australii, aby spełniały wymaganą normę. Odnośny sektor nie wydaje się skłonny do dokonania stosownych inwestycji przy braku wsparcia ze strony rządu.
D. KOREA POŁUDNIOWA
Od początku 2019 r. unijni dostawcy systemów zarządzania wodami balastowymi napotykają nową barierę wynikającą z nieuznawania badań wykonanych poza Koreą w ramach procesu homologacji typu w odniesieniu do instalacji takich systemów na statkach pod banderą koreańską. Ponieważ od września 2018 r. wszystkie nowe statki muszą być wyposażone w system zarządzania wodami balastowymi, a do 2024 r. system taki należy zamontować na wszystkich istniejących statkach, rynek ten jest bardzo duży.
Kwestię asymetrii procedur certyfikacyjnych między UE a Koreą podniesiono w ramach stosunków dwustronnych z Koreą.
Po drugie, w 2019 r. przywóz odzieży dla niemowląt stawał się coraz trudniejszy.
W ramach nowego zestawu wytycznych – „Zaktualizowane kryteria potwierdzania
13 Światowa Organizacja Zdrowia Zwierząt, która używa historycznego skrótowca OIE („Office International des Epizooties”).
bezpieczeństwa wyrobów włókienniczych dla niemowląt” – wprowadzono wyjątkowo rygorystyczne procedury, których jednak nie zgłoszono za pośrednictwem platformy WTO. Doprowadziło to do powstania znacznej liczby dodatkowych procedur ponownej certyfikacji i badań, a także bardzo istotnych kosztów związanych z ponownymi badaniami. Koreańska administracja celna zgodziła się zbadać kwestie, których dotyczyły pisemne uwagi UE, a Komisja będzie aktywnie dążyć do usunięcia tej bariery.
IV. BARIERY W HANDLU I INWESTYCJACH USUNIĘTE W 2019 R.
A. STRATEGIA UE NA RZECZ ELIMINACJI BARIER W HANDLU I INWESTYCJACH
Aby usunąć bariery w handlu, w unijnej strategii dostępu do rynku wykorzystuje się różne narzędzia.
Narzędzie 1: działania dyplomatyczne. Prowadzi się szereg działań dyplomatycznych, w których Komisja, Europejska Służba Działań Zewnętrznych, państwa członkowskie UE i przedstawiciele przemysłu angażują się w ścisłą współpracę za pośrednictwem sieci delegatur Unii i ambasad państw członkowskich w państwach trzecich. Obejmuje to szeroki zakres działań – począwszy od technicznych projektów handlowych po oficjalne kroki, takie jak misje wysokiego szczebla komisarzy i działania na szczeblu ministrów i szefów państw. Koordynujemy nasze działania z partnerami o podobnych poglądach, ilekroć zwiększa to skuteczność naszej pracy.
Narzędzie 2: rozstrzyganie sporów. Regularną pracę komitetów WTO uzupełniają prężne działania Komisji w kontekście rozstrzygania sporów. UE zapewniła również prawidłowe wdrożenie orzecznictwa WTO przez państwa trzecie i dokładnie monitoruje, czy orzecznictwo to jest właściwie wykonywane. Wszczęcie w 2019 r. postępowania wobec Ukrainy na podstawie układu o stowarzyszeniu (zakaz wywozu drewna), wobec Południowoafrykańskiej Unii Celnej w ramach umowy o partnerstwie gospodarczym (drób), a także wszczęcie postępowań w ramach rozstrzygania sporów WTO przeciwko Indonezji (ograniczenie wywozowe dotyczące surowców) oraz Stanom Zjednoczonym (środki ochrony handlu dotyczące dojrzałych oliwek) świadczą o tym, że Komisja nie waha się skorzystać z mechanizmów dwustronnego lub wielostronnego rozstrzygania sporów przewidzianych w umowach o wolnym handlu. Ponadto Komisja złożyła formalny wniosek w sprawie poprawy skuteczności rozporządzenia dotyczącego wykonywania praw Unii14, który umożliwia UE wdrożenie pewnych środków zaradczych w przypadku wystąpienia przeszkód w prawidłowym funkcjonowaniu dwustronnego lub wielostronnego rozstrzygania sporów. Ponadto Komisja może również na wniosek eksporterów wykorzystywać jako dodatkowe narzędzie procedurę przewidzianą w rozporządzeniu w sprawie barier handlowych.
Narzędzie 3: umowy UE o wolnym handlu (FTA). Kwestie barier wykrytych dzięki naszym pracom w zakresie dostępu do rynku są niezwłocznie poruszane w ramach negocjacji handlowych lub – jeżeli istnieją FTA – w ramach odpowiednich mechanizmów wdrażania, aby zapewnić skuteczną realizację priorytetów w zakresie dostępu do rynku.
Komisja zwiększyła również swoje starania na rzecz wdrażania i egzekwowania przepisów, by zapewnić przedsiębiorstwom, w tym MŚP, możliwość korzystania z istniejących zobowiązań. UE dysponuje narzędziami, z których skutecznie korzysta w celu eliminowania barier w handlu, lepszej ochrony i egzekwowania praw własności intelektualnej, wszczynania postępowań w ramach mechanizmu rozstrzygania sporów, a także w celu nakładania środków ochrony handlu w przypadkach nieuczciwych praktyk
14 Wniosek Komisji COM(2019) 623 z 12.12.2019.
handlowych, oraz poprawiła koordynację tych różnych filarów swoich działań w zakresie egzekwowania przepisów.
Co istotne, nasze partnerstwo na rzecz dostępu do rynku pełni również rolę systemu wczesnego ostrzegania, którego celem jest zapobieganie powstawaniu barier jeszcze przed ich wystąpieniem.
B. BARIERY USUNIĘTE W 2019 R. W PODZIALE WEDŁUG PAŃSTWA TRZECIEGO
Dzięki połączonym staraniom wszystkich zainteresowanych stron w ramach naszego partnerstwa na rzecz dostępu do rynku w 2019 r. usunięto łącznie, całkowicie lub częściowo, 40 barier w 22 różnych państwach trzecich; bariery te występowały w dziewięciu sektorach działalności gospodarczej oraz horyzontalnie. Przy uwzględnieniu wszystkich wymiernych barier w 2019 r. wywóz z UE, na który wpływały usunięte bariery w handlu, osiągnął kwotę 19,4 mld EUR dla UE-27.
Na wykresie 8 przedstawiono państwa trzecie, w których bariery z powodzeniem wyeliminowano. Arabia Saudyjska zajęła pierwsze miejsce z pięcioma barierami usuniętymi w 2019 r., zaś na kolejnych pozycjach znalazły się: Egipt, Singapur i Rosja (po trzy bariery). Po dwie bariery usunięto w Australii, Kanadzie, Chinach, Japonii, Korei Południowej, Meksyku, Ekwadorze i Zjednoczonych Emiratach Arabskich. W 2019 r.
usunięto również dziesięć dodatkowych barier utrudniających handel przedsiębiorstwom z UE w dziesięciu innych państwach trzecich.
Wykres 8: Podział geograficzny usuniętych w 2019 r. barier w handlu i inwestycjach
Na podstawie wartości handlu, który podlegał wpływowi usuniętych barier (tabela 3), najpoważniejsze przeszkody usunięto w Chinach – odpowiadały one 63 % wszystkich przepływów handlowych, na które miały wpływ usunięte bariery; następne w kolejności znalazły się Arabia Saudyjska oraz Zjednoczone Emiraty Arabskie odpowiadające za około 17 %. Należy jednak zauważyć, że odnośne przepływy handlowe w niektórych krajach lub regionach mogą być niedoszacowane, ponieważ trudniej jest oszacować usunięte bariery z horyzontalnym zakresem produktów.
Tabela 3: Przepływy handlowe UE-27, na które miały wpływ nowe bariery zgłoszone w 2019 r., w podziale według krajów partnerskich(w mld EUR)15
Nawet w najtrudniejszych obecnie warunkach dla handlu – takich jak te panujące w Chinach oraz regionie Morza Śródziemnego i na Bliskim Wschodzie – nasza strategia może przynieść wymierne rezultaty dla eksporterów z UE, w szczególności dla MŚP działających w sektorze rolno-spożywczym.
C. BARIERY USUNIĘTE W 2019 R. W PODZIALE WEDŁUG RODZAJU ŚRODKA
Nasze starania w zakresie partnerstwa na rzecz dostępu do rynku w większym stopniu przyczyniły się do usunięcia środków sanitarnych i fitosanitarnych (24) w sektorach rolnictwa i rybołówstwa. Usunięto również inne środki stosowane przy kontroli granicznej, mianowicie przywozowe środki taryfowe (3), administracyjne procedury celne (2) oraz ograniczenia wywozowe (2).
Usunięte środki stosowane na terenie państwa mające wpływ na przedsiębiorstwa z UE miały postać barier technicznych w handlu (6 środków) i praw własności intelektualnej (1 bariera); w 2019 r. z powodzeniem usunięto również jedną barierę w handlu usługami.
15 „Inne państwa” obejmują: Egipt, Ekwador, Kazachstan, Zjednoczone Emiraty Arabskie, Kanadę, Tajlandię, Indonezję, Japonię, Meksyk, Mołdawię, Republikę Południowej Afryki i Iran.
0 2 4 6 8 10 12 14
Chiny Arabia Saudyjska Tunezja Rosja Korea Południowa Australia Turcja Singapur Inne
Wykres 9: Podział barier usuniętych w 2019 r. ze względu na rodzaj (liczba środków) W 2019 r. poczyniono zdecydowane postępy w zakresie usuwania barier sanitarnych i fitosanitarnych. Natomiast rodzaje środków, które zazwyczaj stosuje się w odniesieniu do sektorów przemysłowych lub usług, okazały się trudne do usunięcia. Wymaga to z naszej strony bardziej stanowczego podejścia oraz większego zainteresowania w nadchodzących latach.
D. BARIERY USUNIĘTE W 2019 R. W PODZIALE WEDŁUG SEKTORA Na wykresie 10 przedstawiono przegląd barier usuniętych w różnych obszarach działalności gospodarczej. Najwięcej środków (26) usunięto w sektorach rolnictwa i rybołówstwa. Obejmują one całkowicie lub częściowo usunięte kwestie sanitarne i fitosanitarne (24) oraz dwa przepisy techniczne (w szczególności przepis dotyczący etykietowania w formie „sygnalizacji świetlnej”).
W sektorze win i napojów spirytusowych usunięto trzy bariery, a w kosmetycznym dwie.
Pojedyncze bariery usunięto odpowiednio w sektorach ICT, usług komunikacyjnych, tekstylnym i skórzanym, drzewnym, celulozowo-papierniczym oraz żelaza i stali.
Ponadto usunięto również łącznie trzy bariery, które stanowiły albo w pełni horyzontalne ograniczenia, albo miały wpływ na różne gałęzie przemysłu.
Bariery techniczne w handlu; 6; 15%
Prawa własności intelektualnej; 1; 2%
Bariery w świadczeniu usług; 1; 2%
Różne; 1; 2%
Podatki wywozowe i ograniczenia; 2; 5%
Procedury administracyjne; 2; 5%
Przywozowe środki taryfowe, podatki i ograniczenia ilościowe ; 3; 8%
Środki sanitarne i fitosanitarne – różne; 3; 8%
Środki sanitarne i fitosanitarne – inne; 4; 10%
Środki sanitarne i fitosanitarne – powody związane ze zdrowiem publicznym; 1; 3%
Środki sanitarne i fitosanitarne – powody związane ze zdrowiem roślin; 2; 5%
Środki sanitarne i fitosanitarne – powody związane ze zdrowiem zwierząt; 14; 35%
Środki sanitarne i fitosanitarne2461%
Wykres 10: Sektorowy podział barier usuniętych w 2019 r. na podstawie danych zgłoszonych w bazie danych dostępu do rynku (liczba barier)
Na podstawie obliczeń dotyczących przepływów handlowych, na które miały wpływ bariery, na wykresie 11 przedstawiono znaczenie gospodarcze wyeliminowanych barier w różnych sektorach, podkreślając, że ich usunięcie w 2019 r. mogło mieć pozytywny wpływ na wywóz z UE przede wszystkim w sektorze rolnictwa i rybołówstwa, co stanowi 72 % wszystkich przepływów handlowych, na które mogły mieć wpływ bariery, i odpowiada kwocie 14,1 mld EUR. Z usunięcia barier skorzystały również w dużej mierze sektor win i napojów spirytusowych (2,5 mld EUR) oraz sektor kosmetyczny (1,5 mld EUR).
Wykres 11: Przepływy handlowe UE-27, na które miały wpływ bariery usunięte w 2019 r., w podziale według sektora16(w mld EUR oraz w %)
Wymierna skuteczność strategii UE mającej na celu usunięcie barier sanitarnych i fitosanitarnych oraz zapewnienie dostępu do rynku dla wywozu z UE w 2019 r. wynika z przyjęcia wielotorowego podejścia. Oprócz środków, o których mowa w sekcji V, w ramce 6 przedstawiono niektóre przykłady zakończonych sukcesem działań, w ramach których zastosowano takie podejście.
Ramka 6 – Usuwanie barier sanitarnych i fitosanitarnych – przykłady działań zakończonych sukcesem
Japonia – sektor rolno-spożywczy Zakaz przywozu wołowiny z powodu BSE17
Od ponad 20 lat Japonia nakłada zakaz przywozu wołowiny z państw, które zgłosiły wystąpienie ogniska choroby BSE. Takie środki uznaje się za nieproporcjonalne i Japonia nie przedstawiła opartej na wiedzy naukowej oceny ryzyka uzasadniającej środki bardziej rygorystyczne niż norma OIE. W ostatnich latach dialog z władzami japońskimi doprowadził do zniesienia zakazu związanego z BSE dotyczącego szeregu państw członkowskich UE. W 2019 r., po kilku latach rozmów, Japonia uchyliła zakaz przywozu wołowiny z Chorwacji i wołowiny pochodzącej ze zwierząt w wieku powyżej 30 miesięcy z Irlandii. Nowe mechanizmy dwustronne utworzone w ramach Umowy o partnerstwie gospodarczym między Unią Europejską a Japonią dały Komisji
16 „Inne” obejmują sektory: ceramiki i szkła, chemiczny, elektroniki, ICT, żelaza, stali i metali nieżelaznych, drzewny, celulozowo-papierniczy oraz inne sektory.
17 BSE – gąbczasta encefalopatia bydła.
dodatkowe możliwości występowania do Japonii o przeprowadzenie w tej sprawie bardziej wymiernych działań i zniesienie pozostałych barier.
Zakaz obejmujący cały kraj w przypadku stwierdzenia ognisk wysoce zjadliwej grypy ptaków
Międzynarodowe normy OIE dotyczące zakażenia wirusami grypy ptaków określają rodzaje ognisk, w przypadku których nie należy wprowadzać żadnych środków związanych z ograniczeniami w handlu, i takie, w przypadku których ograniczenia w handlu powinny dotyczyć jedynie określonych zakażonych obszarów danego państwa (zamiast obejmować całe jego terytorium). W następstwie wystąpienia ognisk zjadliwej grypy ptaków Japonia wprowadza zakazy obejmujące cały dany kraj, chociaż w UE stosuje się skuteczne i rygorystyczne środki zapewniające regionalizację zgodnie z normą międzynarodową, które powinny umożliwić dalsze prowadzenie handlu z zachowaniem wszystkich zasad bezpieczeństwa.
Poczyniono pewne postępy – w przypadku stwierdzenia ognisk wysoce zjadliwej grypy ptaków możliwy jest wywóz z Niderlandów do Japonii jaj wylęgowych i piskląt jednodniowych pochodzących z obszarów wolnych od zakażenia. Komisja prowadzi szerzej zakrojone rozmowy z Japonią, w tym w kontekście nowych dwustronnych mechanizmów w ramach umowy między Unią Europejską a Japonią, w celu uzgodnienia wzajemnego uznawania środków zapewniających regionalizację związanych ze statusem zdrowia zwierząt. Oczekuje się, że projekt ten przyniesie wymierne rezultaty w możliwym do przyjęcia terminie.
Kanada – sektor rolno-spożywczy
Fitosanitarne warunki przywozu świeżych pomidorów
W 2016 r. weszły w życie kanadyjskie fitosanitarne warunki przywozu dotyczące Tuta absoluta (owady minujące żerujące na pomidorach) w odniesieniu do świeżych pomidorów, nakładające wymóg usuwania zielonych części pomidorów, jeżeli są przywożone z kraju dotkniętego Tuta absoluta. W 2019 r. Hiszpania stała się pierwszym krajem upoważnionym do poświadczania przesyłek świeżych owoców pomidora bez części zielonych. Stwierdzono również zainteresowanie wywozem pomidorów z częściami zielonymi i przedłożono Kanadzie wniosek obejmujący warunki kontrolne, które gwarantują, by handel odbywał się z zachowaniem wszystkich zasad bezpieczeństwa. Obecnie Kanada wciąż rozpatruje ten wniosek.
Nieuzasadnione ograniczenia w handlu wynikające z braku uznawania statusu kraju oraz obszaru wolnego od agrofagów w przypadku państw członkowskich UE dotyczącego kózki cytrusowej lub azjatyckiej.
W 2013 r. Kanada nałożyła na całą UE nieuzasadniony zakaz przywozu roślin o średnicy łodygi przekraczającej 10 mm ze względu na domniemane ryzyko handlowe dotyczące przenoszenia kózki azjatyckiej i cytrusowej. W istocie agrofagi te podlegają w UE solidnym regulacjom obejmującym rygorystyczne środki kontroli, a zatem partnerzy handlowi powinni uznawać obszary wolne od agrofagów.
W odpowiedzi na wniosek Komisji Kanada uznała 21 państw członkowskich UE za wolne od kózki cytrusowej i azjatyckiej. Komisja nadal prowadzi rozmowy z Kanadą w celu uznania również obszarów wolnych od agrofagów w dotkniętych państwach członkowskich UE.
Meksyk – sektor rolno-spożywczy
Ograniczenia dotyczące przywozu świeżych owoców i warzyw
Wywóz owoców i warzyw z UE do Meksyku jest utrudniony przez protokoły przywozowe, które zawierają nieproporcjonalny środek ograniczający rozprzestrzenianie (mrożenie) i kontrole przed wysyłką w państwie pochodzenia opłacane przez branżę (wstępna odprawa). Meksyk dotychczas nie przedstawił uzasadnienia swojej oceny ryzyka wykorzystanej do zastosowania tak szerokiego zakresu agrofagów i środków ograniczających rozprzestrzenianie. Ponadto wykaz środków ograniczających rozprzestrzenianie kwarantannowych agrofagów żerujących na cytrusach, jabłkach, gruszkach, kiwi i brzoskwiniach posiada liczne pozycje i trudno się go stosuje. Każdy produkt podlega indywidualnemu badaniu, zanim uzyska pozwolenie na wjazd do Meksyku.
W 2019 r. poczyniono pewne postępy w kwestii tej bariery, gdy Meksyk pozwolił na przywóz gruszek z Belgii. Meksyk zgłosił również fitosanitarne warunki przywozu kiwi z Włoch (wniosek rozpatrywany od 2006 r.) i, w drugiej połowie 2019 r., opublikował warunki przywozu na swojej stronie internetowej, co znaczy, że rynek jest otwarty na kiwi z Włoch.
Długie procedury zatwierdzania przywozu wieprzowiny
Meksyk stosuje długie procedury zatwierdzania przywozu wieprzowiny. W ostatnich latach odnotowano postępy, a w 2019 r. zezwolono Niderlandom na wywóz wieprzowiny do tego kraju. Meksyk zobowiązał się również stopniowo wprowadzić praktykę sporządzania wstępnych wykazów dla upoważnionych państw członkowskich, eliminując potrzebę przyszłych kontroli zakładów.
Lustrzanym odbiciem sukcesu osiągniętego w dziedzinie środków sanitarnych i fitosanitarnych jest fakt, że usunięte w 2019 r. bariery dotyczące sektorów przemysłu i usług wpływały na znacznie mniejszą wielkość wywozu z UE. Taka sytuacja ma miejsce w szczególności w sektorach, które są kluczowe w kontekście suwerenności technologicznej i strategicznej autonomii UE, takich jak sektor zaawansowanych technologii. Oznacza to, że protekcjonizm w tych obszarach staje się coraz powszechniejszy, co wymaga od UE zastosowanie odmiennego pod względem jakościowym podejścia w celu umocnienia naszej pozycji nie tylko jako największego bloku handlowego na świecie, ale również jako światowego lidera rozwoju technologicznego.
V. ANALIZA JAKOŚCIOWA BARIER USUNIĘTYCH W 2019 R.
W niniejszym rozdziale przedstawiono bardziej szczegółową analizę wybranych barier, które usunięto 2019 r., skupiając się na państwach odpowiadających za najważniejsze przepływy handlowe, na które mogły wpływać usunięte środki. Są to Chiny, region Morza Śródziemnego i Bliski Wschód (Tunezja, Egipt, Liban, Turcja, Zjednoczone Emiraty Arabskie, Arabia Saudyjska), Rosja, Australia i Korea Południowa. Państwa te odpowiadają za 98 % przepływów handlowych, na które mogły mieć wpływ środki usunięte w 2019 r.
A. CHINY
Wymogi certyfikacji dotyczące produktów spożywczych niskiego ryzyka
W 2015 r. przedstawiono projekt wymogu certyfikacji dotyczącego żywności niskiego ryzyka, który nakładałby obowiązek posiadania dodatkowego certyfikatu poza urzędową certyfikacją. Urzędowa certyfikacja lub urzędowe poświadczenie wszystkich produktów objętych proponowanym środkiem nie były oparte na naukowej ocenie ryzyka stwarzanego przez te produkty, a więc były nieproporcjonalne. W marcu 2019 r. Chiny oświadczyły, że zgłoszony wymóg certyfikacji został zawieszony na czas poszukiwania uzgodnionego wielostronnie rozwiązania w ramach internetowej grupy roboczej „Komitet KKŻ ds. Kontroli Żywności w Imporcie i Eksporcie oraz Systemów Certyfikacji”
(CCFICS).
Pod koniec grudnia 2019 r. Chiny rozpoczęły jednak krajowe konsultacje dotyczące projektu przepisów w sprawie rejestracji zamorskich producentów przywożonej żywności.
Jeżeli przepisy te zostałyby wdrożone, nałożyłyby na przedsiębiorstwa unijne wywożące produkty spożywcze do Chin bardzo uciążliwą procedurę rejestracji urzędowej, niezależnie od ryzyka związanego z danym produktem spożywczym. Procedura ta stworzyłaby wąskie gardła i stanowiłaby prawdziwą pozataryfową barierę w handlu.
Istniejący od dawna nieuzasadniony zakaz przywozu z UE bydła/owiec oraz pochodzących z nich produktów
W 2000 r. Chiny wprowadziły zakaz przywozu z UE bydła/owiec oraz pochodzących z nich produktów ze względu na gąbczastą encefalopatię bydła i pasażowalną encefalopatię gąbczastą (lepiej znane jako, odpowiednio, BSE i TSE) i dopiero od 2014 r.
stopniowo znoszą ograniczenia, państwo członkowskie po państwie członkowskim. W 2019 r. zezwolono na przywóz wołowiny z Francji, Irlandii i Niderlandów, chociaż z ograniczeniami dotyczącymi wieku kwalifikujących się zwierząt, kategorii produktów oraz liczby zakładów, którym udzielono zezwolenia na wywóz. Komisja kontynuuje rozmowy z Chinami w celu zniesienia pozostałych ograniczeń dotyczących trzech państw członkowskich, którym udzielono zezwolenia, i uzyskania zezwolenia przez wszystkie państwa członkowskie UE zainteresowane wywozem produktów pochodzących z bydła/owiec do Chin.
B. REGION MORZA ŚRÓDZIEMNEGO I BLISKI WSCHÓD
W ostatnich latach UE zwiększyła swoje zaangażowanie na rzecz usunięcia barier w regionie Morza Śródziemnego i na Bliskim Wschodzie (zob. ramka 7). W rezultacie w ostatnich latach, a szczególnie w 2019 r., usunięto lub ograniczono szereg barier.
